Synjun á endurgjaldslausa túlkaþjónustu

Ár 2014, mánudagurinn 3. febrúar, var kveðinn upp í mennta- og menningarmálaráðuneytinu svofelldur

ÚRSKURÐUR:

Kröfur aðila.

Með bréfi sem barst mennta- og menningarmálaráðuneytinu, þann 4. október sl., kærði X (hér eftir nefndur kærandi), ákvörðun Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra (hér eftir kærði), dags. 12. september sl., um að synja beiðni hans um endurgjaldslausa túlkaþjónustu vegna húsfundar.

Kærandi fer fram á að ákvörðun kærða verði endurskoðuð.

Af hálfu kærða má skilja sem svo að þess sé krafist að hin kærða ákvörðun verði staðfest.

II.

Málsatvik

Kærandi sem er heyrnarlaus óskaði eftir því við kærða að fá endurgjaldslausa túlkaþjónustu vegna þátttöku hans á húsfundi vegna fasteignar hans. Með bréfi kærða, dags. 12. september 2013, var beiðninni synjað þar sem fjárveiting fyrir endurgjaldslausa túlkaþjónustu væri uppurinn. Kærði bar því einnig við að honum sé ekki heimilt að veita túlkaþjónustu nema gegn gjaldi sbr. 4. gr. reglugerðar nr. 884/2004 þegar fjárveiting væri ekki til staðar fyrir endurgjaldslausa túlkaþjónustu.

III.

Málsmeðferð

Stjórnsýslukæra kæranda var móttekin 4. október sl. Með bréfi, dags. 16. október sl., leitaði ráðuneytið umsagnar kærða um kæruna. Umsögn kærða barst ráðuneytinu 5. nóvember sl. Með bréfi ráðuneytisins, dags. 20. nóvember sl., voru athugasemdir kærða kynntar kæranda og honum gefinn kostur á að koma að frekari athugasemdum. Engar athugasemdir bárust frá kæranda.

Samkvæmt 2-lið 5. gr. forsetaúrskurðar nr. 71/2013 um skiptingu stjórnarmálefna milli ráðuneyta í Stjórnarráði Íslands, sem er gerður með vísan til 15. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og laga um Stjórnarráðið nr. 115/2011, kemur fram að mennta- og menningamálaráðuneytið fari með fræðslumál, þar á meðal Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra. Ákvörðun stofnunarinnar er því réttilega kærð til mennta- og menningamálaráðuneytisins og barst hún ráðuneytinu innan kærufrests, sbr. 1. mgr. 27. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

IV.

Málsástæður og lagarök kæranda

Í stjórnsýslukærunni kemur fram að kærandi sé heyrnarlaus og þurfi að reiða sig á íslenskt táknmál til tjáningar og samskipta. Hann hafi þurft á túlkaþjónustu að halda vegna þátttöku hans á húsfundi hjá húsfélagi íbúðareiganda. Þar sem hann sé íbúðareigandi þá er aðild hans að húsfélaginu lögbundin skv. 2. mgr. 56. gr. laga nr. 26/1994 um fjöleignarhús. Á vegum húsfélagsins standa nú yfir framkvæmdir á sameign sem eru bæði umfangsmiklar og kostnaðafrekar. Kærandi bendir á að á þessum húsfélagsfundum sé verið að taka ákvarðanir sem varðað geta rétt hans og ekki síst skuldbindingar sem hann sem íbúðareigandi þarf að standa við. Kærandi telur að í ljósi þess að þátttaka hans á fundum húsfélagsins sérstaklega mikilvæg og að táknmálstúlkaþjónusta sé forsenda þátttöku hans.

Í kærunni vísar kærandi á ýmis lagaákvæði sér til stuðnings og þá sérstaklega ber að taka fram að skv. 1. gr. laga nr. 129/1990 um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra er markmið laganna að stuðla að jafnrétti heyrnarlausra til þjónustu sem víðast í þjóðfélaginu á grundvelli táknmáls heyrnarlausra. Þá tekur kærandi fram að eitt af hlutverkum kærða sé að veita táknmálstúlkaþjónustu sbr. c. lið 2. gr. sömu laga. Eins komi fram í 4. gr. reglugerðar nr. 1058/2003 um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra að eitt af hlutverkum kærða sé að veita túlkaþjónustu annars vegar gegn gjaldi og hins vegar endurgjaldslaust. Í athugasemdum við frumvarp þar er varð að fyrrgreindum lögum nr. 129/1990 kemur fram að eðlilegt þykir að taka megi gjald fyrir þjónustu veitta öðrum aðilum en heyrnarlausum og heyrnarskertum. Af því megi ráða að ekki hafi staðið til að innheimta gjald af heyrnarlausum og heyrnarskertum vegna þjónustu sem að kærði veitir heyrnarlausum og heyrnarskertum.

Kærandi tekur fram að með því að synja honum um endurgjaldslausa táknmálsþjónustu þurfi hann sjálfur að standa straum af þeim kostnaði sem af þjónustunni hlýst. Aðrir íbúaeigendur þurfi ekki að standa straum af þeim kostnaði og því feli ákvörðun kærða í sér mismunun gagnvart honum og sé það í andstæðu við 1. mgr. 65. gr. stjórnarskrárinnar og 2. mgr. 13. gr. laga nr. 61/2011 um stöðu íslenskrar tungu og íslensk táknmáls.

V.

Málsástæður og lagarök kærða

Í rökstuðningi fyrir hinni kærðu ákvörðun, sbr. bréf kærða, mótt. 5. nóvember sl., segir að skv. 4. gr. reglugerðar um Samskiptamiðstöð Heyrnarlausra og heyrnarskertra nr. 1058/2003 komi fram að helstu verkefni kærða við táknmálstúlkaþjónustu séu annars vegar að veita táknmálstúlkaþjónustu gegn gjaldi eða endurgjaldslaust skv. nánari ákvæðum í gjaldskrá sbr. 4. mgr. 5. gr. reglugerðarinnar og hins vegar að veita túlkanemum á háskólastigi verklega þjálfun skv. sérstökum samningum við stofnanir sem annars menntun táknmálstúlka. Þá er tekið fram að í gjaldskrá kærða nr. 444/2013 komi fram að kærða sé heimilt að veita endurgjaldslausa túlkaþjónustu vegna dagslegs lífs á grundvelli sérstakar fjárveitingar á fjárlögum ár hvert.

Kærði tekur fram að kærandi hafi óskað eftir endurgjaldslausri túlkaþjónustu á húsfund í september. Um mánaðarmótin ágúst/september hafi árleg fjárveiting sem ætluð væri til slíkra túlkunar eða túlkunar í daglegu lífi verið uppurin. Því telji kærði að eftir mánaðarmótin ágúst/september væri kærða því samkvæmt fyrrgreindri reglugerð óheimilt að veita túlkaþjónustu nema gegn gjaldi skv. gjaldskrá kærða nr. 444/2013. Kæranda hafi því verið synjað af framangreindum ástæðum.

VI.

Rökstuðningur niðurstöðu

Með vísun til 31. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, verður ekki gerð frekari grein fyrir þeim röksemdum í úrskurði þessum en þær hafa verið hafðar til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Um skilyrði laga um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra, nr. 129/1990.

Skv. 2. mgr. 1. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 gilda lögin þegar ákvarðanir eru teknar um rétt eða skyldu manna. Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra er ríkisstofnun sem starfar á grundvelli laga um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra, nr. 129/1990. Lögin fjalla fyrst og fremst um starfrækslu nefndar ríkisstofnunar en eru ekki heildstæð löggjöf um réttarstöðu heyrnarlausra og heyrnarskertra. Í 1. gr. laganna kemur fram að markmið þeirra sé að stuðla að jafnrétti heyrnarlausra til þjónustu sem víðast í þjóðfélaginu á grundvelli táknmáls heyrnarlausra. Í 2. gr. laganna er lýst hlutverki Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra, sem tekur m.a. til táknmálstúlkunar sbr. staflið c. Samkvæmt 2. mgr. 2. gr. laganna skal nánar kveðið á um þjónustuna í reglugerð. Í 6. gr. laganna kemur meðal annars fram að ráðherra geti, að fengnum tillögum stjórnar stofnunarinnar, sett gjaldskrá fyrir þá þjónustu sem samskiptamiðstöðin veitir.

Reglugerð um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra  nr. 1058/2003, með síðari breytingum.

Mennta- og menningarmálaráðherra hefur mælt nánar fyrir um framkvæmd laganna með heimild í 2. mgr.2. gr. laga um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra. Við móttöku framangreindrar stjórnsýslukæru var í gildi reglugerð nr. 1058/2003, með síðari breytingum sem kærði hefur byggt á við úrlausn máls þessa. Í 4. gr. reglugerðarinnar, sem fjallar um táknmálstúlkaþjónustu, kemur fram að helstu verkefni Samskiptamiðstöðvar við táknmálstúlkaþjónustu væru annars vegar að veita táknmálstúlkaþjónustu gegn gjaldi eða endurgjaldslaust skv. nánari ákvæðum í gjaldskrá sbr. 4. mgr. 5. gr. og hins vegar að veita túlkanemum á háskólastigi verklega þjálfun samkvæmt sérstökum samningum við stofnanir sem annast menntun táknmálstúlka.

Gjaldskrá Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra nr. 444/2013.

Mennta- og menningarmálaráðherra hefur með heimild í 6. gr. laga um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra sett gjaldskrá Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra, að fengnum tillögum stjórnar Samskiptamiðstöðvarinnar. Í 3. mgr. 2. gr. gjaldskrárinnar kemur fram að Samskiptamiðstöð sé heimilt að veita endurgjaldslausa túlkaþjónustu vegna dagslegs lífs og greiða ferðakostnað táknmálstúlks utan Reykjavíkursvæðisins vegna þess, á grundvelli sérstakrar fjárveitingar á fjárlögum ár hvert. Við afgreiðslu beiðna á grundvelli þessarar heimildar skal gætt jafnræðis milli notenda þjónustunnar, með tilliti til þeirrar fjárveitingar sem til ráðstöfunar eru á hverjum tíma.

Niðurstaða.

Í máli kæranda reynir fyrst og fremst á það álitamál hvort að hann eigi rétt á endurgjaldslausri táknmálsþjónustu fyrir húsfund þegar fjármagn er uppurið hjá kærða vegna þess útgjaldaliðs.

Miðað við framangreinda löggjöf er það mat ráðuneytisins að kærandi eigi ekki lögvarinn rétt til endurgjaldslausrar túlkaþjónustu frá Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra. Í hinni kærðu ákvörðun hafði kæranda verið leiðbeint um að þótt hann ætti ekki lögvarinn rétt til táknmálstúlkaþjónustu án endurgjalds, stæði honum sambærileg þjónusta til boða gegn greiðslu gjalds skv. gjaldskrá sem sett hefur verið um þjónustu Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra. Í bréfi kærða kom ennfremur fram að þrátt fyrir ákvæði 4. gr. reglugerðarinnar, hafi sérstöku framlagi verið veitt á fjárlögum til að standa undir endurgjaldslausri táknmálstúlkaþjónustu af því tagi er kærandi óskaði eftir en sú fjárveiting væri nú uppurin og því væri kærða óheimilt að veita umbeðna túlkaþjónustu án þess að greiðsla kæmi fyrir.

Vegna hugsanlegs lögvarins rétts heyrnarlausra og heyrnrarskertra til endurgjaldslausrar táknmálsþjónustu og fyrirheit þess efnis í lögskýringargögnum skal bent á að lagatextinn sjálfur kveður á um að setja skuli stofnuninni gjaldskrá. Er það mat ráðuneytisins að kveða þyrfti skýrt á um það í lögunum sjálfum ef ætlunin hefði verið að takmarka gjaldtökuheimildir stofnunarinnar við aðra aðila en heyrnarlausa og heyrnarskertra. Þrátt fyrir að ráðuneytið hafi metið það svo að núverandi löggjöf tryggi heyrnarlausum og heyrnarskertum ekki lögvarinn rétt til endurgjaldslausrar túlkaþjónustu, er ekki talið að gildandi lög stæðu í vegi að ráðherra gæti í gjaldskrá, sem honum er falið að setja skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 129/1990, heimilað stofnuninni að veita endurgjaldslausa táknmálstúlkaþjónustu í gjaldskránni á grundvelli sérstakrar fjárveitingar á fjárlögum ár hvert.

Með vísan til þess sem að framan greinir er hin kærða ákvörðun staðfest eins og nánar greinir í úrskurðarorðum.

ÚRSKURÐARORÐ:

Hin kærða ákvörðun Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra vegna ósk X um endurgjaldslausa túlkaþjónustu vegna húsfundar, dags. 18. september 2013, er staðfest.

Fyrir hönd ráðherra