Synjun beiðnar um endurgjaldslausa túlkaþjónustu vegna húsfundar

Ár 2015, fimmtudagurinn 17. september, var kveðinn upp í mennta- og menningarmálaráðuneytinu svofellt

ÁLIT:

Kröfur aðila.

Með bréfi sem barst mennta- og menningarmálaráðuneytinu, þann 29. júní 2015, kærði A (hér eftir […] kærandi), ákvörðun Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra (hér eftir kærði), dags. 2. júní 2015 um að synja beiðni [hans] um endurgjaldslausa túlkaþjónustu vegna húsfundar að […] í [sveitarfélaginu] X sem fór fram 9. júní 2015.

Kærandi fer fram á að ákvörðun kærða verði endurskoðuð.

Af hálfu kærða má skilja sem svo að þess sé krafist að hin kærða ákvörðun verði staðfest.

II.

Málsatvik.

Kærandi sem er heyrnarlaus óskaði eftir því við kærða að fá endurgjaldslausa túlkaþjónustu vegna þátttöku hans á húsfundi vegna fasteignar hans. Með bréfi kærða, dags. 2. júní 2015, var beiðninni synjað þar sem fjárveiting fyrir endurgjaldslausa túlkaþjónustu, sem ætlað var fyrir ársfjórðunginn apríl til júní, væri uppurin. Kærði bar því við að honum sé ekki heimilt að veita túlkaþjónustu nema gegn gjaldi sbr. 4. gr. reglugerðar nr. 884/2004 þegar fjárveiting væri ekki til staðar fyrir endurgjaldslausa túlkaþjónustu.

Í máli þessu liggur fyrir að húsfundurinn hafði farið fram þegar kæra barst ráðuneytinu. Af því leiðir, að mati ráðuneytisins, að kærandi hefur ekki lengur lögvarða hagsmuni af því að fá ákvörðunina fellda úr gildi, henni breytt eða nýja ákvörðun tekna. Hvað sem því líður telur ráðuneytið fullt tilefni til að fjalla um hina kærðu ákvörðun.

III.

Málsmeðferð.

Stjórnsýslukæra kæranda var móttekin 29. júní 2015. Með bréfi, dags. 2. júlí 2015 leitaði ráðuneytið umsagnar kærða um kæruna. Umsögn kærða barst ráðuneytinu 3. júlí 2015. Með bréfi ráðuneytisins, dags. 3. júlí 2015, voru athugasemdir kærða kynntar umboðsmanni kæranda og honum gefinn kostur á að koma að frekari athugasemdum. Athugasemdir hans bárust ráðuneytinu 3. september 2015.

Samkvæmt 2-lið 5. gr. forsetaúrskurðar, nr. 71/2013, um skiptingu stjórnarmálefna milli ráðuneyta í Stjórnarráði Íslands, sem er gerður með vísan til 15. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og laga um Stjórnarráðið nr. 115/2011, kemur fram að mennta- og menningarmálaráðuneytið fari með fræðslumál, þar á meðal Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra. Ákvörðun stofnunarinnar er því réttilega kærð til mennta- og menningamálaráðuneytisins og barst hún ráðuneytinu innan kærufrests, sbr. 1. mgr. 27. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

IV.

Málsástæður og lagarök kæranda.

Í stjórnsýslukærunni kemur fram að kærandi sé heyrnarlaus og þurfi að reiða sig á íslenskt táknmál til tjáningar og samskipta. Hann hafi þurft á túlkaþjónustu að halda vegna þátttöku hans á húsfundi hjá húsfélagi íbúðareiganda í fasteigninni […] í X. Þar sem hann sé íbúðareigandi þá er aðild hans að húsfélagi lögbundin skv. 2. mgr. 56. gr. laga nr. 26/1994 um fjöleignarhús. Kærandi bendir á að á þessum húsfélagsfundum sé verið að taka ákvarðanir sem varðað geta rétt hans og ekki síst skuldbindingar sem hann sem íbúðareigandi þarf að standa við. Kærandi telur að í ljósi þess að þátttaka hans á fundum húsfélagsins sérstaklega mikilvæg og að táknmálstúlkaþjónusta sé forsenda þátttöku hans.

Í kærunni vísar kærandi á ýmis lagaákvæði sér til stuðnings og þá sérstaklega að skv. 1. gr. laga nr. 129/1990 um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra er markmið þeirra að stuðla að jafnrétti heyrnarlausra til þjónustu sem víðast í þjóðfélaginu á grundvelli táknmáls heyrnarlausra. Þá tekur kærandi fram að eitt af hlutverkum kærða sé að veita táknmálstúlkaþjónustu sbr. c. lið 2. gr. sömu laga. Einnig komi fram í 4. gr. reglugerðar nr. 1058/2003 um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra að eitt af hlutverkum hennar sé að veita túlkaþjónustu annars vegar gegn gjaldi og hins vegar endurgjaldslaust. Í athugasemdum við frumvarp sem varð að fyrrgreindum lögum nr. 129/1990, kemur fram að eðlilegt þyki að taka megi gjald fyrir þjónustu veitta öðrum aðilum en heyrnarlausum og heyrnarskertum. Af því megi ráða að ekki hafi staðið til að innheimta gjald af heyrnarlausum og heyrnarskertum vegna þjónustu sem að kærði veitir þeim.

Kærandi tekur fram að með því að synja honum um endurgjaldslausa táknmálsþjónustu þurfi hann sjálfur að standa straum af þeim kostnaði sem af þjónustunni hlýst. Aðrir íbúaeigendur þurfi ekki að standa straum af þeim kostnaði og því feli ákvörðun kærða í sér mismunun gagnvart honum og sé það í andstæðu við 1. mgr. 65. gr. stjórnarskrárinnar og 2. mgr. 13. gr. laga nr. 61/2011 um stöðu íslenskrar tungu og íslensks táknmáls.

V.

Málsástæður og lagarök kærða.

Í rökstuðningi fyrir hinni kærðu ákvörðun, sbr. bréf kærða mótt. 3. júlí 2015, segir að skv. 4. gr. reglugerðar um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra nr. 1058/2003 komi fram að helstu verkefni kærða við táknmálstúlkaþjónustu séu annars vegar að veita táknmálstúlkaþjónustu gegn gjaldi eða endurgjaldslaust skv. nánari ákvæðum í gjaldskrá sbr. 4. mgr. 5. gr. reglugerðarinnar og hins vegar að veita túlkanemum á háskólastigi verklega þjálfun skv. sérstökum samningum við stofnanir sem annast menntun táknmálstúlka. Þá er tekið fram að í gjaldskrá kærða nr. 444/2013 að kærða sé heimilt að veita endurgjaldslausa túlkaþjónustu vegna daglegs lífs á grundvelli sérstakrar fjárveitingar á fjárlögum ár hvert.

Kærði tekur fram að kærandi hafi óskað eftir endurgjaldslausri túlkaþjónustu á húsfund í júní. Þá hafi fjárveiting fyrir þann ársfjórðung, sem ætluð væri til slíkrar túlkunar eða túlkunar í daglegu lífi, verið uppurin. Því telji kærði að það sem eftir lifði af þeim ársfjórðungi hafi kærða samkvæmt fyrrgreindri reglugerð óheimilt að veita túlkaþjónustu nema gegn gjaldi skv. gjaldskrá kærða nr. 444/2013. Kæranda hafi því verið synjað af framangreindum ástæðum.

VI.

Rökstuðningur niðurstöðu.

Um skilyrði laga um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra, nr. 129/1990.

Skv. 2. mgr. 1. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 gilda lögin þegar ákvarðanir eru teknar um rétt eða skyldu manna. Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra er ríkisstofnun sem starfar á grundvelli laga um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra, nr. 129/1990. Lögin fjalla fyrst og fremst um starfrækslu nefndar ríkisstofnunar en eru ekki heildstæð löggjöf um réttarstöðu heyrnarlausra og heyrnarskertra. Í 1. gr. laganna kemur fram að markmið þeirra sé að stuðla að jafnrétti heyrnarlausra til þjónustu sem víðast í þjóðfélaginu á grundvelli táknmáls heyrnarlausra. Í 2. gr. laganna er lýst hlutverki Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra, sem tekur m.a. til táknmálstúlkunar sbr. staflið c. Samkvæmt 2. mgr. 2. gr. laganna skal nánar kveðið á um þjónustuna í reglugerð. Í 6. gr. laganna kemur meðal annars fram að ráðherra geti, að fengnum tillögum stjórnar stofnunarinnar, sett gjaldskrá fyrir þá þjónustu sem Samskiptamiðstöðin veitir.

Reglugerð um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra  nr. 1058/2003, með síðari breytingum.

Mennta- og menningarmálaráðherra hefur mælt nánar fyrir um framkvæmd laganna með heimild í 2. mgr.2. gr. laga um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra. Við móttöku framangreindrar stjórnsýslukæru var í gildi reglugerð nr. 1058/2003, með síðari breytingum sem kærði hefur byggt á við úrlausn máls þessa. Í 4. gr. reglugerðarinnar, sem fjallar um táknmálstúlkaþjónustu, kemur fram að helstu verkefni Samskiptamiðstöðvar við táknmálstúlkaþjónustu væru annars vegar að veita táknmálstúlkaþjónustu gegn gjaldi eða endurgjaldslaust skv. nánari ákvæðum í gjaldskrá sbr. 4. mgr. 5. gr. og hins vegar að veita túlkanemum á háskólastigi verklega þjálfun samkvæmt sérstökum samningum við stofnanir sem annast menntun táknmálstúlka.

Gjaldskrá Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra nr. 444/2013.

Mennta- og menningarmálaráðherra hefur með heimild í 6. gr. laga um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra sett gjaldskrá Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra, að fengnum tillögum stjórnar Samskiptamiðstöðvarinnar. Í 3. mgr. 2. gr. gjaldskrárinnar kemur fram að Samskiptamiðstöð sé heimilt að veita endurgjaldslausa túlkaþjónustu vegna daglegs lífs og greiða ferðakostnað táknmálstúlks utan Reykjavíkursvæðisins vegna þess, á grundvelli sérstakrar fjárveitingar á fjárlögum ár hvert. Við afgreiðslu beiðna á grundvelli þessarar heimildar skal gætt jafnræðis milli notenda þjónustunnar, með tilliti til þeirrar fjárveitingar sem til ráðstöfunar eru á hverjum tíma. Í samræmi við tilmæli mennta- og menningarmálaráðuneytis var framlagi sem ætlað er til endurgjaldslausrar túlkaþjónustu fyrir árið 2015 skipt niður á ársfjórðunga.

Niðurstaða.

Í málinu reynir fyrst og fremst á það álitamál hvort kærandi eigi rétt á endurgjaldslausri táknmálsþjónustu á húsfundi en fjárveiting til túlkunar var uppurin hjá kærða á umræddu útgjaldatímabili. Framangreind löggjöf veitir kæranda ekki lögvarinn rétt til endurgjaldslausrar túlkaþjónustu frá Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra. Eftir að hin kærða ákvörðun var tekin, eða nánar tiltekið 30. júní 2015, gekk þó dómur í Héraðsdómi Reykjavíkur (E327/2015) þar sem stefnanda í dómsmálinu voru endurgreidd gjöld vegna útlagðs kostnaðar fyrir táknmálstúlkun eftir að hann hafði fengið synjun frá kærða þar sem fjárveiting sem ætluð var fyrir túlkaþjónustu var uppurin. Með vísan til þessa dóms hefði borið að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi, ef umræddur húsfundur hefði ekki nú þegar verið afstaðinn þegar kæran barst ráðuneytinu.