10. febrúar 2016Endurupptökunefnd

Mál nr. 10/2015

Hinn 26. janúar 2016 var á fundi endurupptökunefndar tekið fyrir mál nr. 10/2015:

Beiðni um endurupptöku
hæstaréttarmáls nr. 145/2014;

Ákæruvaldið

gegn

Hreiðari Má Sigurðssyni,

Sigurði Einarssyni,

Ólafi Ólafssyni

Magnúsi Guðmundssyni

og kveðinn upp svohljóðandi

ÚRSKURÐUR:

I. Beiðni um endurupptöku

Með erindi dagsettu 15. júlí 2015 fór Gestur Jónsson hrl. þess á leit fyrir hönd Sigurðar Einarssonar að mál nr. 145/2014, sem dæmt var í Hæstarétti Íslands 12. febrúar 2015, yrði endurupptekið. Með bréfi, dagsettu 21. október 2015, barst endurupptökunefnd umsögn ríkissaksóknara. Með bréfi, dagsettu 22. október 2015, barst frekari rökstuðningur fyrir endurupptöku ásamt nýrri málsástæðu. Með bréfi, dagsettu 5. nóvember 2015, bárust athugasemdir endurupptökubeiðanda vegna umsagnar ríkissaksóknara. Með bréfi, dagsettu 12. nóvember 2015, lét ríkissaksóknari umsögn í té vegna nýrrar málsástæðu og athugasemda endurupptökubeiðanda. Að ósk lögmanns endurupptökubeiðanda var honum gefinn kostur á að tjá sig munnlega um beiðnina og var fundur haldinn með aðilum málsins hinn 13. nóvember 2015.

Að beiðni endurupptökubeiðanda var Gestur Jónsson hrl. skipaður talsmaður hans, sbr. 1. mgr. 213. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála.

Með vísan til 34. gr. laga nr. 15/1998 um dómstóla, sbr. 2. gr. laga nr. 15/2013, fjallar endurupptökunefnd um beiðni þessa. Nefndina skipa Elín Blöndal, Berglind Svavarsdóttir og Kristbjörg Stephensen.

II. Málsatvik

Viðskiptabankinn Kaupþing hf. lét frá sér fara fréttatilkynningu 22. september 2008 um að Q Iceland Finance ehf., félag í óbeinni eigu Sheikh Mohamed Al Thani, auðugs kaupsýslumanns í Miðausturlöndum, hefði keypt 5,01% hlutafjár í bankanum fyrir ákveðna fjárhæð. Við rannsókn málsins kom fram að Kaupþing hf. hafði veitt lán fyrir öllu kaupverði hlutabréfanna sem bankinn hafði sjálfur átt fram að sölu þeirra. Það hefði verið gert þannig að tvö félög á Bresku Jómfrúareyjunum, Serval Trading Group Corp. og Gerland Assets Ltd., það fyrrnefnda í eigu Sheikh Mohamed og það síðarnefnda í eigu Ólafs Ólafssonar, sem fór fyrir öðru félagi sem var næststærsti hluthafinn í Kaupþingi hf., hefðu hvort fyrir sig fengið lán hjá Kaupþingi hf. sem nam helmingi kaupverðsins. Það lánsfé hefði svo runnið til kýpversks félags, Choice Stay Ltd., sem fyrrnefndu félögin tvö áttu, en það félag hefði loks veitt Q Iceland Finance ehf. lán fyrir kaupverðinu. Samhliða þessu hefði Kaupþing hf. veitt Brooks Trading Ltd., öðru félagi í óbeinni eigu Sheikh Mohamed, lán að ákveðinni fjárhæð sem var greitt út með innborgun á reikning félagsins hjá Kaupthing Luxembourg S.A., dótturfélagi Kaupþings hf. Þá kom fram við rannsókn málsins að lánveitingin til Serval Trading Group Corp. hefði verið samþykkt af lánanefnd stjórnar Kaupþings hf., en hvorki lánveiting til Gerland Assets Ltd. né Brooks Trading Ltd., svo sem nauðsynlegt hefði verið.

Með dómi Hæstaréttar Íslands í máli nr. 145/2014 var endurupptökubeiðandi sakfelldur fyrir hlutdeild í umboðssvikum, sbr. 249. gr., sbr. 1. mgr. 22. gr. almennra hegningarlaga, markaðsmisnotkun, sbr. a-lið 1. töluliðar og 2. tölulið 1. mgr. 117. gr., sbr. 146. gr. laga nr. 108/2007 um verðbréfaviðskipti og markaðsmisnotkun, sbr. 3. tölulið 1. mgr. 117. gr., sbr. 146. gr. laga um verðbréfaviðskipti. Endurupptökubeiðandi var dæmdur til að sæta fangelsi í 4 ár og til greiðslu sakarkostnaðar.

III. Grundvöllur beiðni

Endurupptökubeiðandi byggir beiðni sína á að verulegir gallar hafi verið á meðferð máls þannig að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess, sbr. d-lið 1. mgr. 211. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála. Þá séu verulegar líkur leiddar að því að sönnunargögn sem færð voru fram í málinu hafi verið rangt metin svo að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess, sbr. c-lið 1. mgr. 211. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála.

Endurupptökubeiðandi byggir á því að einn dómenda í Hæstarétti, Árni Kolbeinsson, hafi verið vanhæfur til að dæma í málinu en Árni hafi verið skipaður varadómari í því. Málflytjendum hafi verið tilkynnt að eiginkona hans hafi setið í stjórn Fjármálaeftirlitisins fram í janúar 2009 en Fjármálaeftirlitið hafi verið með málið til rannsóknar á þeim tíma. Af því tilefni hafi verið óskað eftir að verjendur eða ákæruvald upplýstu um hvort gerð væri athugasemd við setu dómarans í málinu. Svo hafi ekki verið og dómarinn því tekið sæti í málinu.

Eftir að dómur gekk hafi komið fram upplýsingar í fjölmiðlum um tengsl sonar dómarans, Kolbeins Árnasonar, við slitastjórn Kaupþings hf. Þessar upplýsingar hafi verið nýjar og hafi ekki verið upplýst um þessi tengsl áður.

Fyrir liggi að Kolbeinn hafi starfað sem forstöðumaður lögfræðisviðs slitastjórnar Kaupþings hf. á árunum 2008-2013. Hafi slitastjórn Kaupþings hf. haft mikla hagsmuni af því að sakfellt yrði í málinu, enda verið talið að slitabúið hafi orðið fyrir tjóni vegna viðskiptanna. Slitastjórnin hafi stefnt Hreiðari Má Sigurðssyni og Ólafi Ólafssyni til greiðslu skaðabóta vegna lánveitingar til félagsins Gerland Assets Ltd. og krafist hárra fjárbóta. Slitastjórnin hafi einnig stefnt og fengið dóma á hendur endurupptökubeiðanda fyrir fjárkröfum á hendur honum. Hafi slitastjórnin meðal annars kyrrsett eignir endurupptökubeiðanda til tryggingar kröfunum. Kyrrsetningin hafi verið árangurslaus að hluta. Kröfur slitabúsins á hendur endurupptökubeiðanda nemi hundruðum milljóna króna.

Kolbeinn hafi verið forstöðumaður lögfræðisviðs Kaupþings hf. á þeim tíma sem málin hafi verið höfðuð. Vegna stöðu sinnar verði að telja líklegt að Kolbeinn hafi tekið þátt í ákvörðun um höfðun framangreinds skaðabótamáls.

Samkvæmt frétt DV hinn 27. maí 2015 muni nokkrir starfsmenn slitastjórnar Kaupþings hf. fá greiddar háar fjárhæðir í kaupauka verði gengið frá nauðasamningum við kröfuhafa. Verði að telja afar líklegt að Kolbeinn sé einn þeirra, þótt þess sé ekki beinlínis getið í fréttinni. Þá komi einnig fram að Kolbeinn hafi sinnt ráðgjafarstörfum fyrir slitastjórnina eftir að hann hafi lokið formlega störfum sem forstöðumaður lögfræðisviðs slitastjórnarinnar. Virðist mega túlka ummæli sem höfð séu eftir honum þannig að hann hafi jafnvel enn gegnt þeim þegar málflutningur í Hæstarétti fór fram.

Svo virðist sem að Kolbeinn hafi sinnt störfum fyrir slitastjórn Kaupþings hf. þegar dómarinn Árni hafi tekið sæti í málinu og dæmt það. Líklegt sé að Kolbeinn hafi tekið þátt í ákvörðun um höfðun skaðabótamálsins en sú ákvörðun hafi verið byggð á mati á sömu atvikum og um hafi verið fjallað í hæstaréttarmálinu. Kolbeinn hafi ásamt slitastjórn Kaupþings hf. því haft hagsmuni að gæta af niðurstöðu málsins. Kunni þeir hagsmunir að vera fjárhagslegir og umtalsverðir.

Tengsl Kolbeins við slitastjórn Kaupþings hf. og hagsmunir bæði hans og slitastjórnarinnar af því að sakfellt yrði í málinu leiði til vanhæfis dómarans til setu í málinu á grundvelli g-liðar 1. mgr. 6. gr. laga um meðferð sakamála. Falli þessi tengsl skýrlega undir atvik eða aðstæður sem séu til þess fallnar að draga óhlutdrægni dómarans með réttu í efa.

Sérstakir fjárhagslegir hagsmunir dómara af úrlausn máls leiði til vanhæfis hans á grundvelli g-liðar 1. mgr. 6. gr. laga um meðferð sakamála, sbr. til hliðsjónar Hrd. 30. apríl 2014 (266/2014). Að sama skapi valdi tengsl náinna skyldmenna dómara við það mál sem til úrlausnar sé vanhæfi hans á grunni sama ákvæðis, sbr. Hrd. 2003, bls. 2989 (472/2002).

Af þessu leiði að sérstakir fjárhagslegir hagsmunir skyldmennis dómara, svo sem barns hans eða maka, af tiltekinni niðurstöðu í máli valdi vanhæfi dómarans, sbr. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Péturs Þórs Sigurðssonar gegn Íslandi (39731/98). Þá sé tekið fram í 5. tl. 1. mgr. 3. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að það valdi vanhæfi starfsmanns til að fara með mál ef venslamaður hans á sérstakra og verulegra hagsmuna að gæta af úrlausn málsins. Hæfniskröfur til dómara séu almennt strangari en hæfniskröfur til starfsmanna stjórnsýslunnar svo telja verði að þessi regla felist í g-lið 1. mgr. 6. gr. laga um meðferð sakamála.

Af framangreindu verði að telja að sonur dómarans hafi haft af því sérstaka og verulega hagsmuni að sakfellt yrði í málinu. Hann hafi verið einn af æðstu stjórnendum slitabúsins um árabil og sinnt ráðgjafarstörfum, að því er virðist, á sama tíma og málið hafi verið til meðferðar fyrir Hæstarétti.

Sakfelling í refsimálinu skipti máli fyrir málarekstur búsins gegn Hreiðari Má og Ólafi. Hagsmunir sonar dómarans séu því án nokkurs vafa verulegir og sérstakir af niðurstöðu málsins. Sé þessi aðstaða hlutlægt séð til þess fallin að vekja réttmætar efasemdir um óhlutdrægni dómarans. Dómarinn hafi því verið vanhæfur til að taka sæti í dóminum.

Í greinargerð með frumvarpi því, sem varð að lögum um meðferð sakamála, komi fram að undir d-lið 1. mgr. 211. gr. laga um meðferð sakamála „gæti meðal annars átt tilvik, þar sem leiddir væru í ljós annmarkar á hæfi dómarans, sem með málið fór, og ekki hafi áður verið um þá kunnugt“. Af þessum skýru ummælum verði ekki annað ráðið en að vanhæfi dómarans falli undir þennan lið enda teljist vanhæfi dómara almennt verulegur galli á meðferð máls.

Eðli málsins samkvæmt sé ómögulegt að leggja nokkurt mat á það hvaða áhrif vanhæfi dómarans hafi haft við meðferð málsins og hvort það hafi haft áhrif á niðurstöðu þess. Tilgangur hæfisreglna laga um meðferð sakamála sé að stuðla að trausti almennings og sakaðra manna til hlutleysis dómstóla, sbr. 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, þar sem öllum sé áskilinn réttur til að fá úrlausn um réttindi sín og skyldur fyrir óhlutdrægum dómstóli. Ekki sé gerð krafa um að sýnt sé fram á að dómarinn hafi í raun og veru látið þau sjónarmið sem valdi vanhæfi hans hafa áhrif á niðurstöðu málsins. Nægi að sýna fram á að almennt séð sé uppi aðstaða eða til staðar atvik sem valdi því að hætta sé á að dómarinn fái ekki litið óhlutdrægt á málavöxtu. Sé því almennt talið að vanhæfi dómara eitt og sér sé til þess fallið að hafa áhrif á niðurstöðu máls og þar með teljist skilyrði d-liðar 1. mgr. 211. gr. laga um meðferð sakamála uppfyllt.

Mannréttindadómstóll Evrópu hafi í mörgum tilvikum komist að þeirri niðurstöðu að brotið hafi verið gegn 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu þegar einn dómari í fjölskipuðum dómi telst hlutlægt séð vanhæfur, óháð því hvort atkvæði dómarans kunni að hafa skipt sköpum eða ekki, sbr. mál Mitrinovski gegn Makedóníu (6899/12), Tocono og Prometeisti gegn Moldóvu (32263/03) og Valero gegn Spáni (62435/00). Ennfremur sé bent á að mál sem dæmt var af Hæstarétti Íslands hafi verið endurupptekið vegna vanhæfis eins dómara í fjölskipuðum dómi, sbr. Hrd. 7. júní 2007 (400/2006). Af hálfu endurupptökubeiðanda er sérstaklega vísað til þess máls sem fordæmis fyrir endurupptöku hæstaréttarmáls nr. 145/2014 sökum vanhæfis dómara.

Hvað varði rangt sönnunarmat Hæstaréttar í niðurstöðu málsins þá vísar endurupptökubeiðandi til þess sem fram kemur í endurupptökubeiðni Ólafs Ólafssonar vegna sama hæstaréttarmáls nr. 145/2014 og fylgiskjala með þeirri beiðni og tekur í einu og öllu undir sjónarmið Ólafs Ólafssonar. Telur endurupptökubeiðandi því að Hæstiréttur Íslands hafi farið þá leið að semja nýja atvikalýsingu og rekja málsatvik frá grunni í stað þess að fylgja efnistökum héraðsdóms eins og þau höfðu legið fyrir í hinum áfrýjaða dómi. Megi einkum sjá að dómur Hæstaréttar sé gerólíkur héraðsdóminum þar sem Hæstiréttur byggi einungis að litlu leyti á vægi munnlegra skýrslna sem höfðu verið gefnar fyrir héraðsdómi, sem héraðsdómur hafði þó lagt mikla áherslu á. Þannig sé sönnunarmat Hæstaréttar byggt á allt öðrum forsendum en héraðsdóms. Framangreint hafi orðið til þess að verjendur hafi ekki getað séð fyrir hvaða vafaatriði bæri að túlka og þá hafi dómendur aldrei innt þá eftir því hvernig meta skyldi tiltekin atriði í sönnunarfærslu.

Hvað varði slíkt sönnunarmat er vísað til umfjöllunar Hæstaréttar um símtal frá 17. september 2008 milli Eggerts Hilmarssonar og Bjarnfreðs Ólafssonar. Vitnið Eggert hafi verið framkvæmdastjóri lögfræðisviðs Kaupthing Bank Luxembourg S.A. Samkvæmt beiðni hafi hann hannað skipurit vegna væntanlegra kaupa Sheikh Mohamed á 5,01% hlut í Kaupþingi banka hf. Vitnið Bjarnfreður hafi verið starfandi lögmaður og veitt Kaupthing Bank Luxembourg S.A. ráðgjöf vegna framangreindra kaupa Sheikh Mohamed á hlutabréfum í Kaupþingi hf.

Út frá framangreindu símtali hafi Hæstiréttur síðan komist að þeirri niðurstöðu að það væri bersýnilegt að sá „Óli“ sem vísað sé til í samtalinu hafi verið Ólafur Ólafsson og að orð Bjarnfreðs í samtalinu hafi verið reist á samræðum hans við Ólaf um ýmis atriði í tengslum við viðskipti með hlutabréfin.

Byggt er á því að framangreind ályktun Hæstaréttar eigi ekki við rök að styðjast. Í símtalinu hafi Bjarnfreður ekki verið að vísa til Ólafs heldur samstarfsmanns síns, Ólafs Arinbjörns Sigurðssonar hdl. Niðurstaða réttarins um þetta atriði sé röng og byggð á misskilningi, enda í engu samræmi við önnur gögn málsins. Rakið er í tíu atriðum hvernig framburðir Bjarnfreðs, Ólafs Arinbjörns og Eggerts hafi verið fyrir héraðsdómi og við rannsókn málsins um aðkomu Ólafs Arinbjörns og hvort Ólafur hafi eitthvað komið að uppsetningu skipuritsins. Í fyrsta lagi hafi Bjarnfreður borið vitni fyrir héraðsdómi þann 5. nóvember 2013 þar sem hann hafi verið spurður að því hvort að hann hafi rætt upplag viðskiptanna við Ólaf Ólafsson. Svar Bjarnfreðs hafi verið afdráttarlaust „nei“. Hæstiréttur hafi ekkert vikið að þessum skýrslutökum í umfjöllun sinni um símtalið milli Bjarnfreðs og Eggerts. Eftir standi þess vegna að framburði Ólafs og Bjarnfreðs um vinnu hins síðarnefnda við þetta umrædda skipurit og um að Ólafur hafi ekki haft vitneskju um tilvist þess sé ekki hnekkt í málinu, en engi að síður leggi Hæstiréttur með allt öðrum hætti út af gögnum í málinu. Ástæða þess geti ekki verið önnur en sú að áðurnefnt nafnabrengl hafi villt mönnum sýn.

Í öðru lagi hafi Bjarnfreður gefið sama svar við yfirheyrslu hjá lögreglu.

Í þriðja lagi hafi Bjarnfreður verið spurður fyrir héraðsdómi út í vangaveltur um hvort flagga hefði þurft aðkomu Ólafs og hvort að Bjarnfreður hefði rætt við einhvern hjá lögmannsstofunni LOGOS um það efni. Í svari Bjarnfreðs hafi komið fram að hann hafði rætt þetta við Ólaf Arinbjörn. Hafi hann þá verið spurður hver hefði falið honum að kanna það og Bjarnfreður svarað því þá til að hann hefði verið í samskiptum við Eggert um það eins og annað. Hann hafi síðan sagt að Eggert hefði átt frumkvæði að þeirri athugun en að niðurstaðan hefði verið sú að það væri „klárlega ekki flöggunarskylda“ og að í því sambandi hafi verið „farið yfir að það væri hagnaðartengt lán engu að síður“.

Í fjórða lagi staðfesti Bjarnfreður í bréfi sínu til endurupptökunefndar að hann hafi ekki rætt upplegg viðskiptanna við Ólaf Ólafsson en að hann hafi rætt viðskiptin og flöggunarskyldu Ólafs við Ólaf Arinbjörn.

Í fimmta lagi hafi Ólafur Arinbjörn borið vitni fyrir héraðsdómi hinn 11. nóvember 2013 þar sem hann hafi verið beðinn um að lýsa aðkomu sinni að viðskiptunum. Hafi hann sagt að félagi hans Bjarnfreður hafi komið „inn á skrifstofu mína og er að ræða sem sagt mögulega tilkynningarskyldu í tengslum við viðskipti sem voru fyrirhuguð.“

Í sjötta lagi hafi vitnið Ólafur Arinbjörn gefið skýrslu hjá embætti sérstaks saksóknara við rannsókn málsins þar sem hann hafi rekið samtöl sem hann átti við Bjarnfreð á þeim tíma sem sá síðarnefndi hafði til skoðunar drög að skipuriti um viðskipti Kaupthing Luxembourg S.A. við Sheikh Mohamed um kaup hans á hlutafé í Kaupþingi hf. Ólafur Arinbjörn reki þar samskipti sem hann hafi átt við Bjarnfreð um skipuritið og taki skýrt fram að þarna hafi þeir verið að fara yfir reglur um flöggunarskyldu vegna hlutabréfaviðskipta.

Í sjöunda lagi hafi Eggert Hilmarsson borið vitni fyrir héraðsdómi hinn 5. nóvember 2013 þar sem hann hafi verið spurður að því hvort starfsmenn Kaupthing Luxembourg S.A. hefðu haft áhyggjur af því að mögulega þyrfti að flagga aðkomu Ólafs Ólafssonar að þessum viðskiptum. Hafi Eggert svarað því játandi. Hafi Eggert rætt þetta við lögmannsstofuna LOGOS og „LOGOS gerði athugun innanhúss hjá sér og kom til baka og sagði að það væri ekki með tilliti til þess hvernig strúktúrinn væri settur upp.“

Í áttunda lagi hafi Eggert einnig verið spurður út í þetta atriði hjá lögreglu við rannsókn málsins. Í skýrslutöku hinn 22. júní 2009 sagði Eggert að Bjarnfreður hefði „leitað til einhverra ráðgjafa innanhúss, af því hann kom til baka og svaraði mér því að við þyrftum ekki að hafa áhyggjur af þessu máli. Þannig að mig minnir svona að hann hafi nefnt á nafn, hvort það sé rétt hjá mér Ólafur Arinbjarnarson, sem var sérfræðingur á verðbréfamarkaðssviði, eitthvað þannig, minnir eins og hann hafi nefnt það nafn, hann nefndi allavega einhvern á nafn þarna innan LOGOS, sem að væri sérfróðari en hann í þessum efnum og kom svo til baka og sagði að þetta væri clear.“ Í skýrslutöku hinn 14. október 2011 hafi Eggert verið spurður út í hver hafi séð um athugun á mögulegri flöggunarskyldu Ólafs innan LOGOS. Hafi hann svarað því þannig: „Æ ég held ég hafi sagt þetta áður hérna, Ólafur er hann ekki Arinbjarnarson. Mig minnir að Bjarnfreður hafi sagt það að hann hafi, hann var sérfræðingur í verðbréfarétti og ég held að það hafi verið rætt.“

Í níunda lagi hafi í símtali milli Bjarnfreðs og Eggerts frá 18. september 2008 komið skýrt fram að Bjarnfreður vísi til Ólafs Arinbjörns sem „Óla“ og að Bjarnfreður hafi leitað til hans vegna málsins. Í símtalinu haldi þeir Bjarnfreður og Eggert áfram að ræða um mögulega flöggunarskyldu Ólafs vegna aðkomu hans að umræddum viðskiptum. Í því símtali segi Bjarnfreður meðal annars, eftir að hafa spurt Eggert betur út í nokkur atriði, að hann og „Óli Arinbjörn“ væru á því að ekki væri þörf á að flagga aðkomu Ólafs, en hins vegar gæti „Kauphöllin og FME haft aðra skoðun á málinu“ en miðað við það sem „Óli“ hafi sagt þá væri það „bara þannig“ og að þá þyrfti „bara að taka á því þá“.

Að lokum sé hvergi í umfangsmiklum gögnum málsins að finna gögn sem gefi til kynna að Bjarnfreður hafi verið í beinum samskiptum við Ólaf um upplegg viðskiptanna eða mögulega flöggunarskyldu hans. Samskipti hans við Eggert gefi þvert á móti hið gagnstæða til kynna. Annars vegar í símtali frá 17. september 2008 hafi Eggert sagt við Bjarnfreð að hann „vildi ræða það nánar við þig sko áður en við klárum þetta, því að þeir eru búnir að samþykkja þetta Ólafur og, og Sheikh Mohamed og þetta er bara go“. Ekki verði séð hvers vegna Eggert ætti að þurfa að upplýsa Bjarnfreð um þetta ef Bjarnfreður hafi verið í beinu sambandi við Ólaf um þetta mál. Hins vegar í símtali frá 18. september 2008 hafi Eggert spurt hvort Bjarnfreður geti talað „við einhvern skattmann út af Ólafi eða varðandi hans lán“ en þá hafi Bjarnfreður spurt Eggert hvort að hann gæti „hlerað hver hans lán yrði“. Ekki verði séð hvers vegna Bjarnfreður hafi átt að biðja Eggert um að athuga þetta ef hann hafi sjálfur verið í samskiptum við Ólaf.

Í áðurnefndu símtali hafi Bjarnfreður og Eggert verið að ræða mögulega tilkynningarskyldu (flöggun) vegna aðkomu Ólafs að kaupunum. Af gögnum málsins og framburðum megi sjá að Bjarnfreður hafi leitað álits Ólafs Arinbjörns á fyrrnefndum kaupum Sheikh Mohamed um þau atriði sem símtalið fjalli um. Í símtalinu hafi Bjarnfreður vísað til „Óla“ í eftirfarandi tilvikum: Vegna möguleika á að hafa „Kýpur félag fyrir ofan“, vegna mögulegra eignatengsla í tengslum við arðgefandi lán og vegna uppsetningar skipuritsins.

Allt séu þetta atriði sem snúi að væntanlegu eignarhaldi og mögulegum hagnaði af hinum keyptu hlutabréfum og hefðu því átt að koma til umræðu í tengslum við mögulega flöggunarskyldu Ólafs. Þetta séu því atriði sem varði sérsvið Ólafs Arinbjörns. Athygli sé vakin á því að það hafi verið Bjarnfreður sem hafi bent Eggerti á mögulega flöggunarskyldu Ólafs. Af símtalinu megi svo ráða að Bjarnfreður hafi áður rætt, en ekki til fullnaðar, þessa mögulegu flöggunarskyldu við samstarfsfélaga sinn Ólaf Arinbjörn, „Óla“. Bjarnfreður hafi til dæmis ekki verið búinn að ræða „arðgefandi lánið“ við „Óla“. Bjarnfreður hafi því þegar áttað sig á mögulegri flöggunarskyldu Ólafs áður en umrætt símtal hafi átt sér stað og rætt þann möguleika stuttlega við Ólaf Arinbjörn. Í framhaldi símtalsins hafi þeir Bjarnfreður og Ólaf Arinbjörn rætt nánar um mögulega flöggunarskyldu miðað við hugmyndir Eggerts um hvernig skipuritið myndi líta út. Miðað við þær forsendur sem kæmu fram í skipuritinu hafi þeir komist að þeirri niðurstöðu að aðkoma Ólafs væri ekki slík að henni bæri að flagga.

Samkvæmt framburði Bjarnfreðs hafi hann ekki verið í neinum samskiptum við Ólaf á þessum tíma. Þá styðji framburðir og gögn málsins einnig að Bjarnfreður hafi komið að málinu að beiðni Kaupthing Bank Luxembourg S.A. en ekki Ólafur.

Verði að telja nægilega leitt í ljós að Bjarnfreður hafi í umræddu símtali ekki verið að vísa til Ólafs heldur Ólafs Arinbjörns. Jafnvel þótt ekki verði á það fallist verði í það minnsta að telja að verulegur vafi sé uppi um þetta atriði, auk þess sem það hafi þá verið rangtúlkað ef höfð sé hliðsjón af öðrum ummælum í sama símtali. Við úrlausn málsins hafi Hæstarétti borið að túlka þennan vafa Ólafi í hag, sbr. 108. gr. laga um meðferð sakamála. Dómur Hæstaréttar beri þess ekki merki. Miðað við forsendur og ummæli dómsins virðist rétturinn þvert á móti ekki hafa gert sér grein fyrir þessum möguleika við úrlausn málsins. Sem dæmi megi nefna að hvergi í hæstaréttarmálinu sé vikið að vitnisburði Bjarnfreðs fyrir dómi. Virðist rétturinn ekki gera sér grein fyrir að niðurstaða réttarins um þetta atriði sé í beinni andstöðu við vitnisburð Bjarnfreðs fyrir dómi.

Hvorki ákæruvaldið né Héraðsdómur Reykjavíkur hafi dregið sömu ályktanir af framangreindu símtali frá 17. september 2008 og Hæstiréttur. Raunar hafi aldrei komið til sérstakrar umræðu undir rekstri málsins fyrir héraðsdómi eða Hæstarétti sá möguleiki að í símtalinu hafi Bjarnfreður verið að vísa til Ólafs. Afdráttarlaus framburður Bjarnfreðs kunni að skýra það. Fyrsta skiptið sem þessu hafi verið haldið fram hafi verið í dómi Hæstaréttar. Ekki hafi því gefist tækifæri til að gera við þetta nokkrar athugasemdir, en verjendur hafi ekki verið spurðir út í þetta atriði við munnlegan flutning málsins í Hæstarétti.

Jafnvel þótt unnt væri að telja sannað að „Óli“ í margumræddu símtali hefði verið Ólafur þá líti Hæstiréttur alfarið framhjá því að í símtalinu komi skýrt fram að „Óli“ hafi ekki vitað af hinu meinta arðgefandi láni. Engin gögn liggi svo fyrir í málinu sem bendi til þess að Bjarnfreður hafi rætt hið meinta lán við Ólaf á síðari stigum. Hæstiréttur virðist hins vegar líta alfarið framhjá þessu atriði en byggi á því fullum fetum að Ólafur hafi verið kunnugt um að hann hafi átt að njóta hagnaðar af viðskiptunum til jafns við Sheikh Mohamed.

Hið ranga sönnunarmat Hæstaréttar hafi haft áhrif á niðurstöðu málsins. Á grunni þeirrar röngu forsendu að Bjarnfreður hafi í framangreindu símtali verið að vísa til Ólafs hafi Hæstiréttur komist að þeirri niðurstöðu að hann hafi frá öndverðu átt að njóta hugsanlegs arðs af hlutunum sem og að dylja hafi átt aðkomu Ólafs að viðskiptunum.

Í málsgögnum liggur fyrir bréf Bjarnfreðs Ólafssonar til endurupptökunefndar, dagsett 26. mars 2015, þar sem fram kemur að bréfritari telur samkvæmt bestu vitund að „Óli“ sem Hæstiréttur vitnar til í dómi sínum hafi verið fyrrnefndur Ólafur Arinbjörn.

Endurupptökubeiðandi telur augljóst að mistök Hæstaréttar hafi haft veruleg áhrif við ákvörðun refsingar þannig að refsing hans hafi orðið mun þyngri en ella hefði orðið, vegna mats réttarins á aðkomu Ólafs að málinu.

IV. Viðhorf gagnaðila

Í umsögn ríkissaksóknara, dagsettri 21. október 2015, telur hann hvorki skilyrði c- né d-liðar 1. mgr. 211. gr. laga um meðferð sakamála vera uppfyllt og því beri að hafna beiðninni.

Ríkissaksóknari hafnar þeirri málsástæðu endurupptökubeiðanda að Árni Kolbeinsson hafi verið vanhæfur til að dæma í málinu á þeim grundvelli að sonur dómarans, Kolbeinn Árnason, hafi haft af því verulega og sérstaka hagsmuni að sakfellt yrði í hæstaréttarmálinu nr. 145/2014.

Af gögnum málsins megi ráða að Kolbeinn hafi látið af störfum sem framkvæmdastjóri lögfræðisviðs Kaupþings hf. þann 31. ágúst 2013. Hann hafi því verið hættur störfum þegar faðir hans, Árni, hafi tekið sæti í dóminum í desember 2014. Dómur Hæstaréttar hafi verið kveðinn upp 12. febrúar 2015.

Getgátur séu um það að Kolbeinn hafi sinnt ráðgjafarstörfum fyrir slitastjórn Kaupþings hf. á sama tíma og málið hafi verið til meðferðar fyrir Hæstarétti. Hafi svo verið, sem liggi ekki fyrir, geti það ekki leitt til þess að Kolbeinn hafi haft verulega og sérstaka hagsmuni af því að sakfellt yrði í málinu þó svo að sakfelling gæti haft þýðingu fyrir Kaupþing hf. í öðrum málum.

Með vísan til fjölmiðlaumfjöllunar DV 27.-28. maí síðastliðinn séu enn fremur uppi getgátur um að Kolbeinn ætti í vændum háar fjárhæðir í kaupauka yrði gengið frá nauðasamningi við kröfuhafa slitabús Kaupþings hf. Önnur gögn liggi ekki fyrir þessu til stuðnings. Með vísan til framangreindrar umfjöllunar sé síðan fullyrt að Kolbeinn hafi án vafa haft af því verulega og sérstaka hagsmuni að sakfellt yrði í hæstaréttarmálinu. Að mati ríkissaksóknara sé með engu móti hægt að fullyrða slíkt með því að vísa einungis í umfjöllun DV. Auk þess sem Kolbeinn gæti augljóslega ekki talist lykilstarfsmaður þó svo að hann hafi sinnt ráðgjafarstörfum fyrir slitastjórn Kaupþings hf. eftir að hann hafi látið af störfum sem framkvæmdastjóri lögfræðisviðs. Þá verði að gera skýran greinarmun á milli persónulegra hagsmuna Kolbeins og hagsmuna Kaupþings hf. Það hafi enga þýðingu hvað varði hæfi dómarans að Kaupþing hf. geti hugsanlega á einhvern hátt í framtíðinni haft hagsmuni af því að sakfellt yrði í hæstaréttarmálinu nr. 145/2014. Hvaða áhrif niðurstaðan í sakamálinu komi til með að hafa á það bótamál sem slitastjórn Kaupþings hf. hafi höfðað á hendur endurupptökubeiðanda og fleirum liggi ekki fyrir, enda málið enn til meðferðar fyrir héraðsdómi. Þó svo færi að endanlegur dómur í bótamálinu félli Kaupþingi hf. í vil þá sé ekki þar með sagt að fjármunir innheimtist. Þá sé ekki á því byggt af hálfu endurupptökubeiðanda að úrslit bótamálsins teljist forsenda fyrir nauðasamningi Kaupþings hf. við kröfuhafa, en nauðasamningur sé samt sagður forsenda þeirra bónusgreiðslna sem endurupptökubeiðandi telji Kolbein hugsanlega fá ef eða þegar af nauðasamningi verði, sem aftur sé forsenda fyrir vanhæfi dómarans.

Við túlkun á hinni matskenndu hæfisreglu g-liðar 2. mgr. 6. gr. laga um meðferð sakamála verði dómarinn, eða aðili sem sé í nánum tengslum við dómarann, í þessu tilviki Kolbeinn, að hafa einstaklega hagsmuni af úrlausn þess máls sem um ræðir. Því sé ekki fyrir að fara í þessu tilviki.

Að öllu virtu telur ríkissaksóknari að skilyrði d-liðar 1. mgr. 211. gr., sbr. 215. gr., laga nr. 88/2008 fyrir endurupptöku séu ekki uppfyllt og því beri að hafna beiðni endurupptökubeiðanda, enda séu ekki fyrir hendi atvik eða aðstæður sem gefi réttmætt tilefni til að efast um óhlutdrægni þáverandi hæstaréttardómara Árna Kolbeinssonar til að dæma í hæstaréttarmálinu nr. 145/2014.

Hvað varði símtal milli Eggerts Hilmarssonar og Bjarnfreðs Ólafssonar frá 17. september 2008 haldi endurupptökubeiðandi því fram að sá „Óli“ sem vitnið Bjarnfreður talar um sé ekki endurupptökubeiðandi heldur Ólafur Arinbjörn. Það sé rangt enda augljóst að þar sé átt við Ólaf.

Af samhengi símtalsins megi ráða að þar sé augljóslega ekki verið að ræða um Ólaf Arinbjörn heldur Ólaf, enda aðeins sá síðarnefndi sem hafi verið „inni í Eglu“. Í framhaldinu hafi Eggert og Bjarnfreður rætt að „hann megi ekki flagga, uppleggið sé að aðeins Quatarinn flaggi en að Ólafur þurfi náttúrulega að fá sinn part í kökunni“. Ljóst sé að allan tímann sé þarna talað um Ólaf sem Eggert kalli „Ólaf“ í símtalinu en Bjarnfreður „Óla“.

Þá hafi vitnin rætt um mögulega flöggunarskyldu og hvort það væri einhver kauphallarsérfræðingur hjá Bjarnfreði sem gæti gefið álit sitt á því. Af símtalinu megi ráða að Bjarnfreður ætli greinilega að ráðfæra sig við kauphallarsérfræðing varðandi mögulega flöggunarskyldu vegna viðskiptanna og ræða síðan við Eggert aftur. Sé því ljóst að hann hafi á þessum tíma ekki rætt viðskiptin við kauphallarsérfræðinginn Ólaf Arinbjörn. Af símtali sem sömu aðilar eigi daginn eftir megi ráða að sá kauphallarsérfræðingur sem Bjarnfreður hafi ráðfært sig við eftir símtalið 17. september 2008 sé Ólafur Arinbjörn. Hafi hann því ekkert komið að málinu þegar símtalið 17. september 2008 átti sér stað. Þá megi ráða af skýrslu Ólafs Arinbjörns fyrir dómi að aðkoma hans að málinu hafi bæði verið lítil og yfirborðskennd. Sé því rétt sem Hæstiréttur segi í dómi sínum um símtalið að sá „Óli“ sem Bjarnfreður hafi talað um í símtalinu hafi bersýnilega verið Ólafur.

Hvað varði framburð Bjarnfreðs um að hafa ekki rætt upplag viðskiptanna við Ólaf tekur ríkissaksóknari fram að Bjarnfreður hafi gefið afar ótrúverðugan og óstöðugan framburð fyrir dómi, sem hafi vikið að verulegu leyti frá framburði hans hjá lögreglu. Hafi raunar verið fjallað sérstaklega um það af Hæstarétti og þá staðreynd að sumir ákærðu hafi virst vita af því að Bjarnfreður hygðist breyta framburði sínum fyrir dómi. Sé því ljóst að ekki sé mikið byggjandi á því sem fram hafi komið hjá Bjarnfreði fyrir dómi um staðreyndir málsins. Öðru máli gegni um símtöl hans við Eggert, sem fyrir hafi legið í málinu, enda þar um að ræða samtímagögn.

Þau sönnunargögn sem endurupptökubeiðandi vísi í hafi ekki verið rangt metin í dómi Hæstaréttar. Þvert á móti liggi fyrir að Hæstiréttur hafi tekið þau til sérstakrar skoðunar og komist síðan að rökstuddri og réttri niðurstöðu um þau. Jafnvel þótt umrædd gögn hefðu verið rangt metin hafi það engu skipt um niðurstöðu dómsins, enda fjölmörg önnur atriði sem rökstuddu sakfellingu.

V. Ný málsástæða endurupptökubeiðanda og frekari athugasemdir

Með bréfi, dagsettu 22. október 2015, er ítrekað að dómarinn Árni hafi verið vanhæfur til að dæma í málinu. Þá byggir endurupptökubeiðandi á því að hæstaréttardómarinn, Þorgeir Örlygsson, hafi jafnframt verið vanhæfur til að dæma í hæstaréttarmáli nr. 145/2014 og að einnig af þeim sökum hafi verið verulegir gallar á meðferð málsins þannig að áhrif hafi getað haft á niðurstöðu þess, sbr. d-lið 1. mgr. 211. gr. laga um meðferð sakamála, sbr. 215. gr. laganna.

Fyrir liggi að sonur dómarans Árna, Kolbeinn, hafi starfað sem framkvæmdastjóri lögfræðisviðs slitastjórnar Kaupþings hf. á árunum 2008-2013. Ákæra sem hafi leitt til dóms Hæstaréttar í máli nr. 145/2014 hafi verið gefin út fyrri hluta árs 2012. Þann 15. október sama ár hafi Kaupþing hf. gefið út stefnu á hendur endurupptökubeiðanda og fleirum þar sem krafist hafi verið hárra skaðabóta.

Það liggi því fyrir að Kaupþing hf. hafði verulega fjárhagslega hagsmuni af niðurstöðu sakamálsins. Náin fjölskyldutengsl hæstaréttardómarans við einn æðsta stjórnanda Kaupþings hf., meints tjónþola í sakamálinu, séu þess eðlis að endurupptökubeiðandi hafi hlutlægt séð ástæðu til að efast um óhlutdrægni dómsins.

Kolbeinn hafi látið af störfum hjá Kaupþingi hf. á miðju ári 2013 en tiltekið hafi verið að hann myndi áfram gegna ráðgjafarstörfum fyrir slitastjórnina. Við starfanum hafi tekið Þórarinn Þorgeirsson. Þórarinn muni vera sonur dómarans Þorgeirs Örlygssonar sem einnig hafi verið meðal dómenda í hæstaréttarmálinu. Samkvæmt þessu liggi fyrir að allt frá því að ákæra hafi verið gefin út í málinu í byrjun árs 2012 og þar til dómur hafi fallið í Hæstarétti hafi sú staða verið uppi að framkvæmdastjóri lögfræðisviðs Kaupþings hf. hafi verið tengdur dómara málsins nánum fjölskylduböndum. Endurupptökubeiðandi telji einsýnt að þau sjónarmið sem áður hafi verið rakin um meint vanhæfi Árna leiði einnig til þess að Þorgeir hafi verið vanhæfur til setu í umræddum dómi.

Með bréfi, dagsettu 5. nóvember 2015, bárust athugasemdir endurupptökubeiðanda vegna umsagnar ríkissaksóknara frá 21. október sama ár.

Endurupptökubeiðandi ítrekar að í upphafi hafi Hæstiréttur vakið athygli málflytjenda á því að eiginkona dómarans Árna hafði setið í stjórn Fjármálaeftirlitisins fram í janúar 2009, það er á þeim tíma er sú stofnun hafði umrædd viðskipti til rannsóknar sem hafi leitt til dóms í máli nr. 145/2014. Endurupptökubeiðandi hafi ákveðið á þeim tíma að gera ekki kröfu um að Árni viki sæti. Erindi Hæstaréttar hafi bent hins vegar til þess að það hafi verið að minnsta kosti áhöld um hæfi Árna þegar af þessari ástæðu. Þegar horft sé til dóma Mannréttindadómstólsins, sbr. til dæmis dóms frá 24. apríl 2008 í máli Dorozhko og Pozharskiy gegn Eistlandi (14659/04 og 168855/04), verði ekki annað séð en að tilvik sem þessi leiði til vanhæfis dómara.

Undir endurupptökubeiðanda hafi aldrei verið borin sú spurning hvort gerð væri athugasemd við hæfi Árna í því ljósi að eiginkona hans hafði gegnt ábyrgðarstörfum fyrir Fjármálaeftirlitið, kæranda í málinu, og sonur hans hafi verið framkvæmdastjóri lögfræðisviðs Kaupþings hf. þegar ákvörðun hafi verið tekin um að stefna honum til greiðslu skaðabóta vegna nákvæmlega sömu atvika. Að mati endurupptökubeiðanda verði að horfa til beggja þessara þátta við mat á hæfi Árna.

Dómurum beri sjálfum að gæta að hæfi sínu. Atvik verði að meta hlutlægt og þar geti ekki skipt sköpum hver vitneskja málsaðila eða afstaða til málsins sé. Þetta eigi ekki síst við í sakamálum þar sem forræði málsaðila á máli og málsástæðum sé ekki hið sama og í einkamálum. Vanhæfur dómari verði ekki hæfur við það eitt að sakaður maður geri ekki athugasemdir við hæfi hans. Þá sé ljóst að mat á hæfi dómara geti aldrei oltið á sönnunarfærslu um það hvað málsaðili hafi vitað eða mátti vita um atvik sem leiði til vanhæfis.

Endurupptökubeiðandi hafi verið dæmdur til fjögurra ára fangelsisvistar af dómara sem hafði umtalsverðar tengingar við atvik málsins. Eiginkona dómarans hafi verið varaformaður stjórnar Fjármálaeftirlitisins á sama tíma og málið hafi verið til rannsóknar hjá eftirlitinu, eða þar til hún hafi látið af þeim störfum í janúar 2009. Fjármálaeftirlitið hafi sent kæru til sérstaks saksóknara skömmu síðar eða í maí 2009 en kæran hafi verið forsenda þess að lögreglurannsókn gæti hafist. Þá hafi sonur dómarans verið á sama tíma einn æðsti yfirmaður meints tjónþola, Kaupþings hf. Á meðan hann hafi gegnt starfi framkvæmdastjóra lögfræðisviðs Kaupþings hf. hafi verið tekin ákvörðun um að höfða allnokkur bótamál á hendur endurupptökubeiðanda og Hreiðari Má, þar á meðal mál sem hafi verið reist á sömu atvikum og hafi leitt til sakamálsins.

Þessi tengsl og þessar aðstæður séu slíkar að full ástæða sé til að draga óhlutdrægni Árna í efa. Hæfisreglur snúist um traust málsaðila og almennings á dómstólum. Við mat á því hvort dómari teljist vanhæfur beri samkvæmt skýrum fordæmum Mannréttindadómstólsins að kanna hvort aðstæður hafi verið þannig að útiloka megi að óhlutdrægni dómarans verði með réttu dregin í efa. Þessi athugun lúti sjaldnast að huglægri afstöðu dómarans sjálfs heldur oftast nær að hlutlægum viðmiðum. Ásýndin ein skipti máli, það er hvort atvik séu til þess fallin að vekja vafa um óhlutdrægni í huga málsaðila eða almennings.

Af hálfu ríkissaksóknara sé lagt upp úr því að alls ósannað sé að sonur Árna hafi sinnt ráðgjafarstörfum fyrir Kaupþing hf. eftir að hann hafi látið af störfum. Endurupptökubeiðandi hafi engin tök á að færa fram upplýsingar um umfang þeirra ráðgjafarstarfa sem Kolbeinn kunni að hafa innt af hendi eftir að hann hafi látið af störfum. Fyrir liggi fréttatilkynning Kaupþings hf. þar sem því sé lýst að félagið muni áfram njóta starfskrafta Kolbeins í þessu formi. Ekki verði lagt á endurupptökubeiðanda að færa fram frekari sönnun um umfang þeirra starfa. Afstaða endurupptökubeiðanda sé hins vegar sú að horfa verði til hinna formlegu tengsla einna og sér.

Þá sé ljóst að úrslit þessa máls ráðist ekki af því hvort það teljist sannað að sonur dómarans hafi áfram haft beina fjárhagslega hagsmuni af framvindu skaðabótamálsins á hendur endurupptökubeiðanda eða nauðsamningi Kaupþings hf. Árétta verði að það séu hin formlegu tengsl sem horfa verði til og sú ásýnd sem þau tengsl skapi. Í dómi Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Péturs Sigurðssonar gegn Íslandi frá 10. apríl 2003 hafi til að mynda verið sérstaklega tekið fram að dómstóllinn myndi ekki hafa uppi neinar getgátur um það hvort sá dómari sem þar hafi verið talinn vanhæfur, eða eiginmaður hennar, höfðu haft einhverja persónulega hagsmuni af niðurstöðu máls. Raunar hafi Mannréttindadómstóllinn tekið fram að engin ástæða hafi verið til að ætla að einhverjir slíkir hagsmunir hafi verið til staðar. Hins vegar hafi tengslin í því máli verið slík að talið hafi verið að málsaðili hafi getað með réttu óttast að Hæstarétt hafi skort þá óhlutdrægni sem hafi verið krafist.

Endurupptökubeiðanda verði ekki gert að sanna að sonur dómarans hafi haft beina persónulega hagsmuni af niðurstöðu málsins. Hlutlægt séð sé hins vegar ótækt að í dómi í sakamáli sitji faðir framkvæmdastjóra lögfræðisviðs tjónþola. Sú staða hefði allt eins getað verið uppi í þessu máli að bótakrafa Kaupþings hf. hefði verið höfð uppi í sakamálinu. Hér þurfi að leggja til grundvallar að framkvæmdastjóri lögfræðisviðs beri ábyrgð á framsetningu slíkrar kröfu enda standi það engum stjórnanda félagsins nær.

Þegar sakamálið og bótamálin hafi verið höfðuð hafi Kolbeinn verið framkvæmdastjóri lögfræðisviðs Kaupþings hf. Það eitt og sér geri það að verkum að Árni hafi ekki verið rétti maðurinn til að dæma um réttmæti þessara krafna, hvort heldur sem væri í bótamálinu eða sakamálinu. Ef talið er að ekki sé um vanhæfi að ræða eftir að Kolbeinn hafi látið af störfum verði að líta til þess að við starfi hans hafi tekið sonur Þorgeirs. Endurupptökubeiðandi hafi því þurft að sæta því í öllu ferlinu að synir dómara í málinu hafi haldið utan um og hafi sem framkvæmdastjórar lögfræðisviðs borið ábyrgð á bótakröfu meints tjónþola í málinu.

Líta verði til framangreindra atvika í heild sinni. Engin áhöld séu um það að ættartengsl af þeim toga, það er tengsl maka eða afkomenda í beinan legg, geti valdið vanhæfi dómara þótt dómarinn sjálfur hafi ekki beina hagsmuni af niðurstöðu máls. Samkvæmt fræðum og í framkvæmd hafi hugtakið „hagsmunir“ verið skýrt rúmt þannig að margvíslegir óbeinir hagsmunir, hvort heldur sem séu efnislegir, huglægir, siðferðislegir og svo framvegis geti fallið undir.

Um sé að ræða einstaklega hagsmuni enda verði því vart haldið fram að umrædd atvik hafi átt við um stóran hóp manna eða landsmenn flesta. Tengsl maka og sona dómaranna við atvik þessa máls hafi verið mjög náin og tengsl dómaranna við málið því önnur og umtalsvert nánari en svo að málsaðilar verði að sæta því. Þá verði að meta atvik heildstætt, það er hvort framangreind atvik geti til samans leitt til vanhæfis. Að mati endurupptökubeiðanda séu atvik þessa máls þannig vaxin að hvert og eitt þeirra nægi til þess að draga megi óhlutdrægni dómaranna með réttu í efa.

Hvað varði rangt mat Hæstaréttar á sönnunargögnum ítrekar endurupptökubeiðandi að Hæstarétti hafi orðið á alvarleg mistök þegar komist hafi verið að þeirri niðurstöðu að Ólafur hafi í reynd verið kaupandi hlutabréfa í Kaupþingi hf. að helmingi til móts við fjárfestinn Sheikh Mohamed.

Að mati endurupptökubeiðanda sé niðurstaða Hæstaréttar fyrst og fremst reist á túlkun réttarins á umræddu símtali þeirra Bjarnfreðs og Eggerts hinn 17. september 2008. Í samtalinu hafi verið vísað til „Óla“ og „Ólafs“ sem Hæstiréttur hafi talið „bersýnilegt“ að væri Ólafur. Sú ályktun Hæstaréttar að Ólafur hafi í reynd verið kaupandi umræddra hlutabréfa í Kaupþingi hf. hefði haft grundvallarþýðingu í málinu enda hafi á þeim grunni verið talið að tilkynningar um kaupin hafi verið rangar og sakfellt fyrir markaðsmisnotkun á þeim grunni. Af forsendum dóms Hæstaréttar og viðurlagaákvörðun verði jafnframt ráðið að þessi þáttur málsins hafi ráðið mestu um viðurlagaákvörðunina.

Af hálfu endurupptökubeiðanda hafi aldrei staðið til og aldrei komið til tals að Ólafur yrði kaupandi þessara hlutabréfa eða nyti hugsanlegs arðs í framtíð. Hvorki gögn málsins né framburðir þeirra sem að viðskiptunum hafi staðið gefi minnsta tilefni til að ætla að svo hafi verið. Því til stuðnings rekur endurupptökubeiðandi nokkrar staðreyndir málsins eins og þær horfa við honum.

Félagið Q Iceland Finance ehf. hafi verið kaupandi umræddra hlutabréfa. Félagið hafi verið að öllu leyti í eigu Q Iceland Holding ehf. sem fjárfestirinn Sheikh Mohamed hafi átt einn. Ólafur hafi enga aðkomu átt að þessum félögum.

Sheikh Mohamed hafi ekki gefið skýrslu fyrir dómi en gefið skýrslu til sérstaks saksóknara. Þar hafi komið fram að um hafi samist að hann keypti 5,01% hlut gegn fjármögnun Kaupþings hf. en sjálfskuldaábyrgð hans sjálfs á helmingi kaupverðsins. Þetta hafi gengið eftir að öllu leyti. Ekkert í framburði fjárfestisins hafi gefið til kynna að Ólafur hafi átt minnstu aðkomu að þessum kaupum.

Nánasti ráðgjafi Sheikh Mohamed, Sheikh Sultan, hafi einnig gefið skýrslu við rannsókn málsins. Hans framburður hafi verið á sama veg og fullkomlega skýrt að kaupin á hlutabréfunum hafi alfarið verið aðskilin frá öðrum fjárfestingum sem ætlunin hafi verið að Sheikh Mohamed og Ólafur myndu ráðast í sameiginlega.

Það sé fjarstæðukennt að alþjóðlegur og reyndur fjárfestir eins og Sheikh Mohamed tæki upp á því að leggja allar sínar eigur og sjálfsaflahæfi undir til tryggingar um þrettán milljörðum króna við kaupin en hygðist á sama tíma afsala sér helmingi hlutabréfanna eða helmingi arðsins til fjárfestis sem enga áhættu hafi tekið við kaupin.

Sheikh Mohamed hafi skrifað undir skjal í aðdraganda viðskiptanna þar sem öll meginatriði þessara viðskipta og annarra viðskipta sem hann hygðist ganga til í samvinnu við Kaupþing hf. hafi verið útlistuð. Þar hafi engin tilvísun verið til þess að Ólafur eða félag í hans eigu yrði eigandi hlutabréfanna að hluta eða þá að arður af bréfunum myndi renna til Ólafs að hluta. Ef ætlunin hefði verið að koma hlutabréfunum eða arði vegna þeirra til Ólafs eða félags í hans eigu sé ljóst að til þess hefði þurft samþykki eiganda þeirra, Sheikh Mohamed. Ekkert slíkt samþykki hafi legið fyrir, hvorki munnlegt né skriflegt né séu þess nokkur merki í málinu að slíkt hafi staðið til.

Í málinu hafi legið fyrir ítarlegar stjórnar- og hluthafasamþykktir í félögunum Serval Trading Group Corp., Gerland Assets Ltd. og Choice Stay Ltd. vegna lánveitinganna til félagsins Q Iceland Finance ehf. Þar sé ekkert sem gefi minnsta tilefni til að ætla að framtíðarhagnaður af hlutabréfunum myndi með einhverjum hætti renna til lánveitanda, hvorki í heild né að hluta.

Allt frá fyrstu skýrslutöku hjá lögreglu hafi Ólafur hafnað því afdráttarlaust að nokkurn tímann hafi staðið til að hann fengi einhverja hlutdeild í þessum kaupum. Framburður annarra dómfelldu hafi frá upphafi verið á sömu lund, enda hafi aldrei verið nein áhöld um það hver kaupandi hlutabréfanna hafi verið.

Hreiðar Már hafi gefið fyrirmæli til viðskiptastjóra um undirbúning þessara viðskipta og lánveitinga vegna þeirra 18. september 2008. Þeir sem þann fund hafi setið hafi allir gefið skýrslu við aðalmeðferð málsins. Allir hafi staðfest að þar hafi ekki annað komið fram en að Sheikh Mohamed væri kaupandi hlutabréfanna.

Endurupptökubeiðandi hafi setið fund lánanefndar stjórnar 24. september 2008 þar sem fjallað hafi verið um viðskiptin. Engin orð hafi verið þar uppi um að kaupandi hlutabréfanna væri einhver annar en félagið Q Iceland Finance ehf. og eigandi þess Sheikh Mohamed.

Eggert Hilmarsson hafi staðfest við skýrslutökur hjá lögreglu og fyrir dómi að hann hafi aldrei verið í neinum samskiptum við kaupanda hlutabréfanna, Ólaf eða Hreiðar Má vegna þessara viðskipta. Hafi hann ályktað sem svo að Ólafur hafi í reynd verið kaupandi hlutabréfanna með Sheikh Mohamed þá sé að minnsta kosti ljóst að slík ályktun hafi ekki verið reist á samskiptum við þá sem hafi komið að viðskiptunum sjálfum.

Bjarnfreður Ólafsson hafi staðfest að hann hefði ekki verið í neinum samskiptum við þá sem hafi staðið fyrir viðskiptunum. Allt frá upphafi hafi hann afdráttarlaust staðfest að hann hafi ekki verið í samskiptum við Ólaf vegna þessara viðskipta og ekki sinnt ráðgjafarstörfum fyrir hann vegna þessara viðskipta.

Að lokum hafi framburður Bjarnfreðs beina stoð í samtímagögnum enda liggi fyrir vinnuskýrslur hans vegna vinnu hans í þágu Kaupthing Bank Luxembourg S.A. í september 2008.

Af hálfu endurupptökubeiðanda sé ekki um tæmandi talningu að ræða en það sem að framan sé rakið sé ótvíræð sönnun þess að kaupandi hafi verið Sheikh Mohamed og enginn annar. Í dómi Hæstaréttar sé horft fram hjá þessum gögnum málsins og framburðum. Þess í stað hafi verið leitað í samtal tveggja manna sem fyrir liggi að höfðu enga aðkomu að viðskiptunum sjálfum og hafi ekki verið í neinum samskiptum við þá sem ákvörðunarvald höfðu um viðskiptin. Ummæli eða vangaveltur þessara einstaklinga séu talin sönnun þess að Ólafur hafi verið kaupandi hlutabréfanna.

Að mati endurupptökubeiðanda sé ljóst að það leiki að minnsta kosti verulegur vafi á því hvort ályktun Hæstaréttar um efni þessa samtals sé rétt. Þá sé ekkert í efni þessa samtals sem geti talist sönnun þess að aðkoma Ólafs að þessum viðskiptum hafi verið allt önnur og meiri en öll framangreind skrifleg gögn og framburðir allra sem að viðskiptunum komu beri skýrt með sér. Þá verði einnig að horfa til þess að dómur héraðsdóms hafi ekki verið reistur á þessu skjali og skjalið hafi enga umfjöllun fengið fyrir Hæstarétti. Við meðferð málsins í héraði hafi þetta tiltekna skjal ekki fengið neina prófun. Þeir einstaklingar sem í hlut áttu, Bjarnfreður og Eggert, hafi ekki verið spurðir út í þetta efni samtalsins eða þeim þá gefið færi á að skýra efni þess nánar. Hins vegar hafi Bjarnfreður ávallt svarað því afdráttarlaust að hann hafi ekki verið í samskiptum við Ólaf við vinnu hans í þágu Kaupthing Luxembourg S.A.

Endurupptökubeiðandi telur því einsýnt að rangt mat Hæstaréttar á sönnunargögnum hafi leitt til sakfellingar fyrir markaðsmisnotkun.

VI. Frekari umsögn gagnaðila vegna nýrrar málsástæðu og athugasemda

Að fram komnum frekari rökstuðningi og athugasemdum endurupptökubeiðanda barst frekari umsögn ríkissaksóknara, dagsett 12. nóvember 2015.

Hvað varðar röksemdir fyrir endurupptöku á grundvelli vanhæfis hæstaréttardómaranna er af hálfu ríkissaksóknara bent á eftirfarandi:

Í fyrsta lagi hafi dómarinn Árni ekki talið sig vanhæfan til að dæma í hæstaréttarmálinu þrátt fyrir stjórnarsetu eiginkonu hans í Fjármálaeftirlitinu, sem hafi lokið í janúar 2009. Málsaðilar hafi verið sammála þessu mati dómarans enda hafi ekki verið gerð krafa um að hann viki sæti í málinu vegna vanhæfis. Það að nú sé komin fram önnur málsástæða er varði ætlað vanhæfi sama dómara breyti ekki atvikum varðandi fyrrgreint atriði og röksemdir endurupptökubeiðanda á grundvelli „samlegðaráhrifa“ séu ekki haldbærar.

Við mat á vanhæfi dómara þurfi að líta til þess hvort ætla megi að viljaafstaða þeirra hafi mótast að einhverju leyti af hugsanlegum bónusgreiðslum sonanna, með öllum þeim vafa sem uppi sé um þær greiðslur og tengsla þeirra við sakamálið. Að mati ríkissaksóknara sé fráleitt að ætla það og raunar hefði þurft töluvert ímyndunarafl af hálfu dómaranna til að upphugsa þetta og þar með að huga að hæfi sínu á þessum forsendum.

Ekki sé alveg ljóst hvaða atvik önnur geti hugsanlega leitt til þess að synirnir hafi haft einstaklega hagsmuni af niðurstöðu hæstaréttarmálsins. Að mati ríkissaksóknara sé það ekki nægilegt að þeir starfi eða hafi starfað fyrir Kaupþing hf. til að óhlutdrægni dómaranna verði með réttu dregin í efa. Synirnir séu ekki í stjórn Kaupþings hf. né heldur eigendur þess. Þá reki þeir ekki bótamál Kaupþings hf. á hendur endurupptökubeiðanda, Hreiðari Má og fleirum. Dómur Mannréttindadómstólsins í máli Péturs Þórs Sigurðssonar gegn Íslandi (39731/98) hafi nokkuð leiðbeiningagildi um það hvaða atvik geti leitt til þess að dómari teljist vanhæfur, en í því máli hafði eiginmaður hæstaréttardómara gert samkomulag við Landsbankann, gagnaðila Péturs Þórs, um skuldir sínar sem hafi verið honum verulega hagstætt auk þess sem dómarinn hafi lagt til veð í sinni eigu, þar með talið heimili þeirra hjóna, sem hafi verið ein meginforsenda samkomulagsins. Á þeim tíma sem samningar um skuldalækkun eiginmannsins hafi mál Péturs Þórs þegar verið til meðferðar fyrir Hæstarétti.

Að mati ríkissaksóknara sé sú fullyrðing endurupptökubeiðanda röng að tengsl maka og sona dómaranna við atvik hæstaréttarmálsins hafi verið mjög náin. Tengsl þeirra við atvik sakamálsins hafi í raun verið engin. Dómur Mannréttindadómstólsins í málum 14659/04 og 16855/04 hafi því ekkert fordæmisgildi hér, en í þeim dómi komi meðal annars fram að tengsl eiginmanns dómarans við sakamálið sem um ræddi hafi verið talin umtalsverð, en hann hafi verið yfirmaður rannsóknarteymisins sem hafi farið með rannsókn sakamálsins á hendur sakborningi. Þessi atriði hafi þótt leiða til þess að ásýndin yrði með þeim hætti að efast mætti um óhlutdrægni dómarans.

Af hálfu ríkissaksóknara sé tekið undir með endurupptökubeiðanda að ásýndin ein skipti hér máli. Ef staðan sé hins vegar sú, líkt og hér háttar til, að engum hugkvæmdist við meðferð málsins að störf sonanna fyrir Kaupþing hf. hafi leitt til þess að draga mætti í efa að dómararnir myndu fjalla um málið á hlutlausan hátt, þá geti ekki verið um vanhæfi dómaranna að ræða. Atvikin séu þá ekki til þess fallin að vekja vafa um óhlutdrægni í huga málsaðila eða almennings.

X. Niðurstaða

Af hálfu endurupptökunefndar er mál þetta tekið til úrlausnar á grundvelli XXXIII. kafla laga um meðferð sakamála. Í 215. gr. laganna er kveðið á um að endurupptökunefnd geti leyft samkvæmt beiðni að mál sem dæmt hefur verið í Hæstarétti verði tekið þar til meðferðar og dómsuppsögu að nýju ef fullnægt er þeim skilyrðum sem greinir í 1. mgr. 211. gr. laganna. Í þeirri grein er kveðið á um að endurupptökunefnd geti orðið við beiðni manns um endurupptöku, sem telur sig ranglega sakfelldan eða sakfelldan fyrir mun meira brot en það sem hann hefur framið, ef einhverju skilyrða í stafliðum a til d 1. mgr. 211. gr. er fullnægt.

Skilyrði stafliða a til d 1. mgr. 211. gr. laga um meðferð sakamála eru svohljóðandi:

a. fram eru komin ný gögn sem ætla má að hefðu verulega miklu skipt fyrir niðurstöðu málsins ef þau hefðu komið fram áður en dómur gekk,
b. ætla má að lögregla, ákærandi, dómari eða aðrir hafi haft í frammi refsiverða háttsemi í því skyni að fá fram þau málalok sem orðin eru, svo sem ef vitni eða aðrir hafa vísvitandi borið ranglega fyrir dómi eða fölsuð skjöl verið lögð fram og það hefur valdið rangri niðurstöðu málsins,
c. verulegar líkur eru leiddar að því að sönnunargögn sem færð voru fram í máli hafi verið rangt metin svo að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess,
d. verulegir gallar hafa verið á meðferð máls þannig að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess.

Til að fallist verði á endurupptöku nægir þannig að eitt af framangreindum skilyrðum sé uppfyllt.

Endurupptökubeiðandi vísar til c-liðar 1. mgr. 211. gr. laga um meðferð sakamála þess efnis að verulegar líkur séu leiddar að því að sönnunargögn sem færð voru fram í málinu hafi verið rangt metin svo að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess. Telur endurupptökubeiðandi að sá „Óli“ sem vísað er til í símtali milli Eggerts Hilmarssonar og Bjarnfreðs Ólafssonar, dagsett 17. september 2008, sé ekki Ólafur Ólafsson heldur samstarfsmaður Bjarnfreðs, Ólafur Arinbjörn Sigurðsson. Hæstiréttur hafi því dregið ranga ályktun af símtalinu sem síðan hafi leitt til rangrar niðurstöðu dómsins.

Í málinu liggja fyrir hljóðrituð símtöl á milli Eggerts og Bjarnfreðs dagsett 17. september 2008 og 18. september 2008. Þá liggur einnig fyrir vinnuskýrsla Ólafs Arinbjörns, þar sem fram kemur að hinn 17. september 2008 skráði hann vinnu í ½ klst. vegna „advice to Bjarnfreður“.

Samkvæmt símtali hinn 17. september 2008 kveðst Bjarnfreður vera „búinn að nefna það við Óla sko að það yrði Kýpur félag fyrir ofan [...]“ og „[...] hvort að það væri sko flöggun á honum sko“ sem Eggert svarar með að „það var næsta atriði af því hann er náttúrulega þarna inn í Eglu og allt það sko“. Hvorki getur hafa verið flöggun á Ólafi Arinbirni né mun hann hafa verið inni í Eglu. Einnig kemur fram hjá Eggerti að „hann má ekki flagga, við viljum bara að Quatarinn flaggi og enginn annar […]“ og síðar að „Ólafur náttúrulega á að fá sinn part í kökunni sko“. Bersýnilegt er að þarna er ekki átt við Ólaf Arinbjörn.

Þá kemur fram í sama símtali að Bjarnfreður kveðst ætla „að tékka á […] þessu út frá kauphallarmálum“. Í símtali daginn eftir, 18. september 2008, á milli sömu aðila spyr Bjarnfreður hvort það sé ekki rétt „assumption varðandi flöggunarskylduna og þetta … að það fylgir ekkert kontról í Q Iceland“ og síðar í símtalinu kveður hann sig og „Óla Arinbjörn“ telja að það ætti að vera allt í lagi. Samkvæmt tímaskýrslu Ólafs Arinbjörns skráði hann hinn 17. september ½ klst. vinnu við ráðgjöf til Bjarnfreðs. Það samræmist því sem fram kemur hjá Ólafi Arinbirni fyrir dómi að Bjarnfreður hafi komið inn á skrifstofuna hans til að ræða mögulega tilkynningaskyldu í tengslum við fyrirhuguð viðskipti. Miðað við þær samræður er áttu sér stað milli vitnanna Bjarnfreðs og Eggerts í símtölum 17. og 18. september er ljóst að Bjarnfreður ráðfærði sig ekki við „Óla Arinbjörn“ varðandi mögulega flöggunarskyldu vegna viðskiptanna fyrr en eftir fyrra símtalið. Fær því ekki staðist sú röksemd endurupptökubeiðanda að í símtalinu hinn 17. september hafi Bjarnfreður rætt um Ólaf Arinbjörn sem „Óla“. Breytir yfirlýsing Bjarnfreðs sem lögð var fram fyrir endurupptökunefnd ekki þeirri niðurstöðu. Á grundvelli framangreinds er að mati endurupptökunefndar hafið yfir skynsamlegan vafa að sá „Óli“ sem Bjarnfreður kallar svo í símtalinu frá 17. september 2008 og Eggert kallar „Ólaf“ er Ólafur Ólafsson.

Því verður ekki fallist á að verulegar líkur hafi verið leiddar að því að sönnunargögn, sem færð voru fram í máli, hafi verið rangt metin svo að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess, sbr. c-lið 1. mgr. 211. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála.

Endurupptökubeiðandi vísar til d-liðar 1. mgr. 211. gr. laga um meðferð sakamála þess efnis að verulegir gallar hafi verið á meðferð málsins þannig að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess. Á meðan hæstaréttarmál nr. 145/2014 var enn til meðferðar í Hæstarétti eða 7. október 2014 höfðaði Kaupþing hf. bótamál á hendur Hreiðari Má Sigurðssyni og Ólafi Ólafssyni þar sem krafist er skaðabóta að fjárhæð 12.863.497.675 kr. auk vaxta og dráttavaxta, vegna þáttar þeirra í ráðstöfunum er lúta að lánveitingu til félagsins Gerland Assets Ltd. Af hálfu endurupptökubeiðanda er á því byggt að tveir dómendur í Hæstarétti, Árni Kolbeinsson og Þorgeir Örlygsson, hafi verið vanhæfir til að sitja í dómi í hæstaréttarmáli nr. 145/2014 vegna starfa sona þeirra, Kolbeins Árnasonar og Þórarins Þorgeirssonar, fyrir Kaupþing hf., sem hafi haft mikla hagsmuni af því að sakfellt yrði í málinu. Leiði tengsl Kolbeins og Þórarins við Kaupþing hf. og hagsmunir bæði þeirra og félagsins, af því að sakfellt yrði í hæstaréttarmálinu, til vanhæfis dómaranna til setu í málinu á grundvelli g-liðar 1. mgr. 6. gr. laga um meðferð sakamála. Þá beri einnig að líta til þess að eiginkona Árna Kolbeinssonar hafi verið varaformaður stjórnar Fjármálaeftirlitisins fram í janúar 2009 en Fjármálaeftirlitið hafi verið með málið til rannsóknar á þeim tíma. Einnig hafi Kaupþing hf. höfðað sérstök bótamál á hendur endurupptökubeiðanda og fengið dóma á hendur honum.

Samkvæmt g-lið 1. mgr. 6. gr. laga um meðferð sakamála er dómari vanhæfur til að fara með mál ef fyrir hendi eru önnur atvik eða aðstæður en greinir í a-f liðum ákvæðisins, sem eru fallnar til þess að draga óhlutdrægni hans með réttu í efa.

Af hálfu endurupptökubeiðanda er því haldið fram að Kaupþing hf. hafi verulega fjárhagslega hagsmuni af niðurstöðu Hæstaréttar í sakamálinu. Hæstaréttarmál nr. 145/2014 og bótamál Kaupþings hf. á hendur Hreiðari Má Sigurðssyni og Ólafi Ólafssyni byggja á ólíkum lagagrundvelli og ekki reynir á sömu lagareglur og sjónarmið í bótamálinu og í hæstaréttarmáli nr. 145/2014, auk þess sem Kaupþing hf. var ekki aðili að síðarnefnda málinu. Á hinn bóginn er ekki unnt að líta framhjá því að niðurstaða í hæstaréttarmáli nr. 145/2014 kann að hafa áhrif á niðurstöðu bótamálsins. Verður því að líta svo á að fjárhagslegir hagsmunir Kaupþings hf. af niðurstöðu hæstaréttarmáls nr. 145/2014 kunni að vera fyrir hendi.

Slitastjórn Kaupþings hf. fer með fyrirsvar fyrir Kaupþing hf. á grundvelli 4. mgr. 101. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki, með síðari breytingum. Samkvæmt lögunum fer slitastjórn með ráðstöfun hagsmuna í þágu slitabúsins en ekki einstakir framkvæmdastjórar eða forstöðumenn. Er ekki unnt að fallast á að hagsmunir Kolbeins og Þórarins verði lagðir að jöfnu við mögulega fjárhagslega hagsmuni slitabús Kaupþings hf. af niðurstöðu í hæstaréttarmáli nr. 145/2014 vegna starfa þeirra eingöngu, heldur verður að líta til þess hvort þeir hafi eða muni hafa einhverra þeirra sérstöku hagsmuna að gæta af úrlausn hæstaréttarmálsins að valdið geti vanhæfi dómaranna, samkvæmt g-lið 1. mgr. 6. gr. laga um meðferð sakamála.

Fyrir liggur að Kolbeinn Árnason starfaði sem framkvæmdastjóri lögfræðisviðs slitabús Kaupþings hf. á árunum 2008-2013, en hafði látið af störfum um sextán mánuðum áður en Árni Kolbeinsson tók sæti í hæstaréttarmáli nr. 145/2014. Þórarinn Þorgeirsson mun hafa verið eftirmaður Kolbeins í starfi framkvæmdastjóra lögfræðisviðs slitabúsins. Virðist mega leggja til grundvallar að hann hafi sinnt þeirri stöðu á meðan á meðferð sakamálsins stóð fyrir Hæstarétti og geri það enn. Hvorki Kolbeinn né Þórarinn sitja, eða hafa setið, í slitastjórn Kaupþings hf. og hvorugur þeirra hefur rekið bótamálið sem höfðað var af Kaupþingi hf. gegn Hreiðari Má Sigurðssyni og Ólafi Ólafssyni 7. október 2014 fyrir héraðsdómi, né önnur tilvitnuð bótamál. Þá hefur ekki verið sýnt fram á að Kolbeinn eða Þórarinn hafi notið eða muni njóta hagsmuna, fjárhagslegra eða annarra, af niðurstöðu í hæstaréttarmáli nr. 145/2014. Ályktanir þær sem dregnar eru í grein er birtist í DV 27.-28. maí 2015 um ætlaðar háar fjárhæðir í kaupauka til nokkurra núverandi og fyrrverandi starfsmanna slitabús Kaupþings hf., vegna nauðasamninga við kröfuhafa búsins, breyta engu þar um.

Hæstiréttur Íslands vakti athygli endurupptökubeiðanda á setu eiginkonu dómarans Árna Kolbeinssonar í stjórn Fjármálaeftirlitisins en Fjármálaeftirlitinu barst bréf bankastjóra Seðlabanka Íslands um málið í desember 2008. Eiginkona dómarans baðst lausnar frá stjórnarsetu í janúar 2009. Endurupptökubeiðandi taldi ekki ástæðu þá til að dómarinn viki sæti. Eiginkona dómarans sat ekki í stjórn Fjármálaeftirlitisins þegar Fjármálaeftirlitið vísaði málinu til sérstaks saksóknara í mars 2009. Í þessu ljósi verður stjórnarseta eiginkonu dómarans eftir að málið barst til Fjármálaeftirlitisins ekki talin geta leitt til vanhæfis dómarans, hvort heldur ein og sér eða til viðbótar við aðrar fram komnar vanhæfisástæður.

Samkvæmt framansögðu verður ekki litið svo á að hæstaréttardómarinn Árni Kolbeinsson eða hæstaréttardómarinn Þorgeir Örlygsson, hafi verið vanhæfir til að fara með hæstaréttarmál nr. 145/2014. Eru aðstæður í máli þessu ekki sambærilegar og í tilvitnuðum dómum Hæstaréttar Íslands og Mannréttindadómstóls Evrópu. Er því ekki uppfyllt það skilyrði d-liðar 1. mgr. 211. gr. laga um meðferð sakamála, að verulegir gallar hafi verið á meðferð máls þannig að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess.

Samkvæmt framansögðu hefur endurupptökubeiðandi ekki sýnt fram á að lagaskilyrði stafliða c eða d 1. mgr. 211. gr. laga um meðferð sakamála séu uppfyllt. Er beiðni hans um endurupptöku hæstaréttarmáls nr. 145/2014 því hafnað.

Í ljósi ofangreindrar niðurstöðu og þess að lögmaður endurupptökubeiðanda Gestur Jónsson hrl. var skipaður til að gæta réttar hans, sbr. 1. mgr. 213. gr. laga um meðferð sakamála, verður kostnaður endurupptökubeiðanda með vísan til 4. mgr. 214. gr. sömu laga felldur á ríkissjóð. Samtals 400.000 krónur vegna þóknunar lögmanns hans að meðtöldum virðisaukaskatti.

ÚRSKURÐARORÐ

Beiðni Sigurðar Einarssonar um endurupptöku máls nr. 145/2014, sem dæmt var í Hæstarétti Íslands 12. febrúar 2015, er hafnað.

Kostnaður endurupptökubeiðanda 400.000 krónur greiðist úr ríkissjóði.

Elín Blöndal formaður

Berglind Svavarsdóttir

Kristbjörg Stephensen