ÁLITSGERÐ nefndar skv. 27. gr. laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins í máli nr. 3/2003.

Aðilar málsins eru ríkislögreglustjóri, kt. 530697-2079, Skúlagötu 21, Reykjavík og A. Steinar Adolfsson lögfræðingur rak málið f.h. ríkislögreglustjóra en Sigurður Kári Kristjánsson hdl. rak málið f.h. A.

2. Málavextir.
2.1. Málsmeðferð fyrir nefndinni.
Við meðferð málsins skipuðu nefndina Björg Thorarensen prófessor, formaður, Erna Guðmundsdóttir hdl., tilnefnd af samtökum ríkisstarfsmanna og Arnar Guðmundsson skólastjóri, tilnefndur af dómsmálaráðuneyti.

Málið barst nefndinni með bréfi ríkislögreglustjóra dags. 4. apríl 2003. Með því var framsent afrit bréfs ríkislögreglustjóra dags. 3. apríl 2003 til A þar sem tilkynnt var að ríkislögreglustjóri hefði veitt honum lausn frá starfi lögreglumanns um stundarsakir og tæki lausnin gildi frá og með 4. apríl 2003. Þann 9. apríl 2003 sendi formaður nefndarinnar bréf til fjármálaráðuneytisins og óskaði þess að skipaðir yrðu tveir meðnefndarmenn til þess að fjalla um málið sbr. 2. og 3. málsl. 2. mgr. 27. gr. laga nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins (hér eftir nefnd starfsmannalög). Sama dag var A tilkynnt með bréfi formanns að málið hefði verið sent nefndinni til meðferðar.

Með bréfi dags. 23. apríl 2003 tilkynnti fjármálaráðuneytið um skipun nefndarinnar og hófst þá meðferð málsins fyrir nefndinni. Á fundi nefndarinnar með umboðsmönnum aðila 9. maí 2003 var ákveðið að fresta frekari meðferð þess, þar til niðurstaða lægi fyrir varðandi fyrirhugaða kæru A á ákvörðun ríkislögreglustjóra til dómsmálaráðuneytisins. Hann kærði ákvörðunina til ráðuneytisins 14. maí 2003. Þann 23. júní 2003 staðfesti dómsmálaráðuneytið ákvörðun ríkislögreglustjóra um að veita A lausn frá störfum um stundarsakir. Hófst meðferð málsins aftur fyrir nefndinni þann 10. júlí 2003. Við meðferð málsins þar óskaði nefndin m.a. eftir rannsóknargögnum frá ríkissaksóknara varðandi mál A. Bárust nefndinni gögn ríkissaksóknara með bréfi dags. 14. ágúst 2003. Að lokinni gagnaöflun og framlagningu greinargerða aðila var málið reifað munnlega af umboðsmönnum þeirra fyrir nefndinni þann 8. september 2003.

2.2. Málsatvik.
A hóf störf sem lögreglumaður við embætti lögreglustjórans í Reykjavík 1. júní 1997. Þann 18. mars 2003 barst ríkislögreglustjóra tilkynning frá lögreglustjóranum í Reykjavík þar sem tilkynnt var um þrjár kærur á hendur A, annars vegar vegna ætlaðrar ólögmætrar handtöku manns á veitingahúsinu Nonna-bitar í Hafnarstræti í Reykjavík aðfararnótt 8. mars sl. (lögreglumál nr. 010-2003-06499) og hins vegar vegna ætlaðrar ólögmætrar handtöku tveggja einstaklinga við Café Amsterdam í Hafnarstræti í Reykjavík þann 9. mars 2003 (lögreglumál nr. 010-2003-06104). Í seinna tilvikinu var einnig kærður B lögreglumaður. Meðfylgjandi tilkynningu lögreglustjórans í Reykjavík til ríkislögreglustjóra voru afrit af málsgögnum ásamt myndbandsupptöku úr eftirlitsmyndavél lögreglu sem sýnir handtökuna frá 9. mars. Þá gerði lögreglustjórinn einnig grein fyrir því mati sínu að hann teldi ekki forsvaranlegt að A starfaði sem lögreglumaður við embættið á meðan rannsókn ríkissaksóknara stæði yfir og mæltist til þess að ríkislögreglustjórinn leysti hann frá embætti um stundarsakir. Var sú afstaða hans einkum byggð á eftirfarandi atriðum:
- Mjög væri efast um að handtökur hefðu verið nauðsynlegar.
- Af myndbandsupptöku vegna atviksins 9. mars yrði ekki séð að lögmæt ástæða hefði verið til handtöku á [M].
- Af sömu upptöku yrði ekki séð að nauðsynlegt hefði verið að sprauta varnarúða á [SÞ].
- Lýsing á ástandi við handtökuna þann 9. mars, sérstaklega þar sem lýst er mikilli múgæsingu, bæri ekki saman við myndbandsupptöku. Í fljótu bragði hefði skýrsluhöfundur virst færa í stílinn til þess að réttlæta viðbrögð lögreglu.

Í afriti málsgagna sem fylgdi með bréfi lögreglustjórans í Reykjavík til ríkislögreglustjóra 18. mars 2003 fylgdu m.a. lögregluskýrslur tengdar báðum fyrrgreindum tilvikum 8. og 9. mars. Einnig fylgdu afrit bréfa lögreglustjórans í Reykjavík til ríkissaksóknara dags. 18. mars þar sem honum var send til meðferðar kæra [S] á hendur A vegna handtökunnar á Nonna-bitum 8. mars og bréf dags. 14. mars 2003 þar sem ríkissaksóknara er send til meðferðar kæra [H] og [M] á hendur A og B vegna handtakanna við Café Amsterdam 9. mars. Verður nú dregið saman efni helstu lögregluskýrslna um atvikin sem fylgdu gögnunum til ríkislögreglustjóra, en á þeim gögnum byggði hann ákvörðun sína um að veita A lausn frá störfum um stundarsakir.

Varðandi fyrra tilvikið, fylgdu lögregluskýrslur útfylltar af A þar sem hann lýsir atvikum inni á veitingastaðnum Nonna-bitum og handtöku á [S] og um ástæður fyrir handtökunni. Þar lýsir A því m.a. að hann hefði, ásamt öðrum lögreglumönnum brugðið sér inn á Nonna-bita til að fá sér snarl, þegar ölvaður maður [S] hefði gefið sig ítrekað á tal við þá með þá ósk að þeir létu mynda sig með einhverri ölvaðri stúlku sem þar var stödd. Hafi [S] byrjað að mynda þá þrátt fyrir mótmæli þeirra. Þar sem töluvert hafi verið af mjög ölvuðu fólki á staðnum hefðu þeir ákveðið að færa [S] í lögreglubifreið þar sem þeir hefðu frekara næði til viðræðna við hann. Hefði [S] þá orðið hinn versti, óskað eftir skýringum á því hvers vegna hann hefði verið færður í lögreglubifreiðina en jafnframt óskað eftir því að vera handtekinn. Hefði hann verið fluttur á lögreglustöð en látinn laus eftir stuttar viðræður. Í lögregluskýrslu A er um ástæður handtöku [S] vísað til áfengislaga, ölvun á almannafæri (21. gr.), og að hún væri til að koma í veg fyrir áframhaldandi brot. Í skýrslu [S] um atvikið sem hann gaf 18. mars 2003 lýsir hann atvikum á þann veg að hann hafi tekið mynd af A þrátt fyrir tilmæli um að gera það ekki. Hann hafi beðist afsökunar á myndatökunni í lögreglubifreiðinni og boðist til að eyða myndinni, en A hafi ekið honum rakleitt á lögreglustöðina við Hverfisgötu, þar sem hann var látinn blása í áfengismæli og spurður um skilríki. A hafi slegið nafn hans inn í tölvu og þá látið óviðeigandi ummæli falla um afskipti sem lögregla hafði af honum fyrir tveimur árum sem höfðu engan eftirmála. Að þessu loknu hefði A afhent honum myndavélina og látið hann lausan.

Hvað varðar seinna tilvikið, handtökur á [H] og [M] við Café Amsterdam og notkun mace-úða aðfararnótt sunnudagsins 9. mars, fylgdu með í afriti málsgagna til ríkislögreglustjóra, skýrslur A og B lögreglumanns um aðdraganda að handtökunum en þeir stóðu saman að þeim báðum. Í skýrslu B um aðdragandann kemur fram að þeir hafi veitt athygli pari sem stóð úti á miðri Tryggvagötu og stöðvaði umferð. Þegar þeim hafi verið sagt að fara af götunni hafi karlmaðurinn [H] orðið mjög æstur og neitað að fara frá umferð og af götunni. Þar sem ekki hafi verið hægt að tala um fyrir honum hafi hann verið færður í handjárn og í lögreglubifreiðina 10-151 sem komið hafði á staðinn skömmu eftir komu þeirra. Við það hafi [M] unnusta [H] orðið mjög æst og veist að lögreglu með miklum látum. Hafi hún verið handjárnuð og færð í lögreglubifreiðina 10-267, sem var bifreið A og B. Á skömmum tíma hafi myndast mikil múgæsing meðal fólks sem hefði verið inni á veitingastaðnum Amsterdam en komið út á götu til að skipta sér af störfum lögreglu. Ástandið hafi verið eldfimt og hefði einn karlmaður [SÞ], hávaxinn og sterklegur, haft sig mest í frammi og hvatt félaga sína til að ráðast á lögreglumennina. Þar sem fáir lögreglumenn voru á vettvangi og æsingur og ölvun manna er þar voru slíkur, hafi sá sem mest hafði sig í frammi [SÞ] verið úðaður með mace-úða. Við það hafi lögreglunni gefist svigrúm til að koma sér af vettvangi án þess að til frekari átaka kæmi.

Í gögnum málsins var sérstök skýrsla sem A gerði um aðdraganda þess að úðavopni var beitt og var þar jafnframt kærður [SÞ], sá sem mest hafði sig í frammi í afskiptum af lögreglumönnunum. Segir í skýrslu A að múgæsing hafi brotist út í hópi manna sem hefði komið út úr Café Amsterdam þegar [H] og [M] voru handtekin. Hann teldi að múgurinn hefði verið um og yfir 10 manns og margir þeirra greinilega rammir að afli og æstir auk þess sem mikil ölvun hefði verið á mannskapnum. Hefði mikill hiti verið í mönnum og mat hans væri að hefði lögreglan ekki náð að yfirgefa vettvang hið snarast hefði soðið endanlega upp úr og fjöldaslagsmál brotist út. Hafi B séð um að færa [M] í lögreglubílinn, en hann sjálfur hefði séð um að vernda B meðan á því stóð. Hefði hann tekið upp mace-úða til öryggis þar sem hann hefði ekki átt annarra kosta völ sökum ástands á mannskapnum og honum hefði ekkert litist á að eiga í átökum við [SÞ]. Þegar B hefði sett stúlkuna í aftursætið og síðan sest í ökumannssæti bifreiðarinnar hefði hann ætlað að setjast í framsæti farþegamegin en þá hefði [SÞ] verið staddur beint fyrir framan bifreiðina og hefði hann hrækt í átt að sér. Er hann hefði séð að [SÞ] ætlaði að ráðast að lögreglubifreiðinni og með því móti að fá múginn með sér hefði hann sprautað um 2 sekúndna löngum mace-úða í andlit hans. Við það hefði hann náð að loka lögreglubifreiðinni og bifreiðin hefði komist af vettvangi. Af dagbókarfærslum lögreglunnar í Reykjavík þetta kvöld má sjá að þrír einstaklingar komu á miðborgarstöð lögreglunnar til að tilkynna að þeir hefðu fengið á sig mace-úða og var einn þeirra [SÞ].

Í skýrslum sem B gerði um ástæður handtöku á [H] og [M] kemur fram að þau hafi ekki fylgt fyrirmælum lögreglu sbr. 19. gr. lögreglulaga og vísað er til 21. gr. áfengislaga um ölvun á almannafæri. Eftir u.þ.b. hálfrar klukkustundar vistun í fangaklefa á lögreglustöðinni á Hverfisgötu áttu þau viðræður við vakthafandi varðstjóra en voru að því búnu bæði látin laus.

Auk fyrrgreindra skýrslna A og B um atburðarás við Café Amsterdam, fylgdu gögnum til ríkislögreglustjóra m.a. skýrslur sem teknar voru af [H] og [M] þann 12. mars hjá lögreglunni í Reykjavík er þau lögðu fram kærur á hendur lögreglumönnunum tveimur. Er atburðarásinni þar lýst svo að þau hafi verið að reyna að ná í leigubifreið í Tryggvagötu og hafi gengið skáhallt út á götuna til að stöðva hana en hún hafi verið full af fólki og ökumaður hefði því ekki stöðvað hana. Í því hafi borið að lögreglubifreið sem ók vestur götuna og hafi ökumaður bifreiðarinnar [B] skipað þeim að fara af götunni. Kvaðst [H] hafa svarað honum með einhverjum leiðindum, en þau hefðu verið farin af götunni upp á gangstétt framan við veitingastaðinn Café Amsterdam þegar lögreglubifreið A og B hafi snúið við og rennt upp að gangstéttinni þar sem þau stóðu. Í sama mund hafi önnur stór lögreglubifreið einnig komið að. Bar [H] því við í skýrslunni að A hafi komið út úr fyrri bifreiðinni, lagt hann á vélarlokið á henni og sett í handjárn, en hann hefði enga mótspyrnu sýnt. Í frásögn [M] kemur fram að hún hafi orðið mjög reið er [H] var handtekinn, en þá hafi lögreglumennirnir beitt hana harðræði. Báðar hendur hennar hafi verið settar aftur á bak og henni ýtt upp að lögreglubifreið þar sem hún hafi síðan verið handjárnuð og sett inn í minni lögreglubifreiðina. Hafi hún við þetta hlotið mar á handleggjum, úlnliðum, öxlum og fótum og liggi fyrir áverkavottorð þess efnis.

Loks fylgdi með gögnum lögreglustjórans í Reykjavík til ríkislögreglustjóra afrit af myndbandsupptöku úr eftirlitskerfi lögreglunnar í Reykjavík sem sýnir fyrrgreindar handtökur við Café Amsterdam og hefur geisladiskur með upptökunni verið lagður fram við meðferð málsins fyrir nefndinni. Hefst myndskeiðið á því að [H] er handtekinn á gangstétt á Tryggvagötu framan við veitingahúsið, handjárnaður og settur í annan tveggja lögreglubíla framan við veitingstaðinn. Þá sést hvar ber að tvo menn sem hafa sig í frammi gagnvart lögreglunni, annar hávaxinn og þreklegur [SÞ], en þeir virðast ganga upp að lögreglumönnunum í sömu mund og [M] er handtekinn. Einnig standa álengdar og fylgjast með atburðum að því er virðist tveir vegfarendur, karl og kona, sem hafa sig ekki í frammi. Loks virðist sem fimmti maðurinn standi aftan við bíl A og B og fylgist með þegar [M] er færð í lögreglubílinn. Þegar B er sestur í ökumannssætið og í sömu mund og A sest í framsætið farþegamegin gengur [SÞ] fram fyrir bílinn og hallar sér yfir vélarhlífina en gengur síðan áfram upp á gangstétt. Ekki sést á myndinni það augnablik þar sem A beitti úðavopni en upptökunni lýkur með því að báðar lögreglubifreiðarnar sjást aka á brott.

Með bréfi ríkislögreglustjóra dags. 21. mars 2003 var A tilkynnt að ríkislögreglustjórinn hefði til skoðunar hvort rétt væri að veita honum lausn frá störfum á grundvelli 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga. Var A gefinn kostur á að koma að gögnum og andmælum áður en ákvörðun yrði tekin og var honum veittur frestur í þessu skyni til 26. mars. Með bréfi til ríkislögreglustjóra dags. 25. mars óskaði Sigurður Kári Kristjánsson lögmaður A eftir afriti allra gagna í málinu og einnig var óskað eftir framlengingu andmælafrests í nokkra daga. Jafnframt tók hann fram að A væri staddur erlendis og myndi dvelja þar næstu þrjár vikurnar. Með bréfi dags. 25. mars tilkynnti ríkislögreglustjóri lögmanni A að þar sem rannsókn á málum þess síðarnefnda væri á forræði ríkissaksóknara yrði að beina beiðni um afhendingu gagna til hans. Jafnframt var tilkynnt um að frestur til andmæla yrði framlengdur til 31. mars. Sneri lögmaður A sér þá til ríkissaksóknara og óskaði eftir því að rannsóknargögn í málinu yrðu afhent honum. Með bréfi ríkissaksóknara dags. 27. mars var lögmanni A synjað um afhendingu rannsóknargagna. Var synjunin byggð á því að rannsókn væri ekki hafin en um hana giltu lög um meðferð opinberra mála nr. 19/1991, þ. á m. um afhendingu gagna, sbr. og 3. mgr. 15. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Einnig var vísað til þess að ríkissaksóknari kæmi á engan hátt að því stjórnsýslumáli sem varðaði hugsanlega lausn A frá störfum. Sama dag ítrekaði lögmaður A beiðni sína til ríkislögreglustjóra, með vísan til svars ríkissaksóknara, að honum yrðu afhent rannsóknargögn í málinu og að frestur til andmæla yrði framlengdur. Barst honum svar ríkislögreglustjóra samdægurs, þar sem beiðni hans var hafnað með vísan til þess að ríkislögreglustjóri hefði ekki lagaheimild til að afhenda umbeðin rannsóknargögn. Var jafnframt hafnað beiðni hans um frekari framlengingu á fresti til andmæla.

Með bréfi dags. 28. mars 2003 bárust ríkislögreglustjóra andmæli A. Með bréfi ríkislögreglustjóra dags. 3. apríl 2003 var A veitt lausn frá störfum um stundarsakir með vísan til 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga og tók lausnin gildi frá og með 4. apríl. Í bréfinu eru rakin stuttlega atvik sem lágu til grundvallar kærum á hendur A vegna ólögmætrar handtöku. Segir síðan í bréfinu:

"Meðal rannsóknargagna var myndbandsupptaka úr eftirlitsmyndavélakerfi lögreglunnar sem sýnir handtökuna frá aðfararnótt 9. mars sl. Í bréfi sínu óskaði lögreglustjórinn í Reykjavík eftir því að ríkislögreglustjóri veitti yður lausn frá störfum um stundarsakir, skv. 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga nr. 70/1996. Lögreglustjórinn í Reykjavík taldi ekki forsvaranlegt að þér rækjuð starfa yðar meðan rannsókn ríkissaksóknara stæði yfir og hafði yður verið tilkynnt á fundi þann 18. mars sl. að lögreglustjórinn leysti yður ótímabundið undan vinnuskyldum.

Í máli nr. 010-2003-06499 er verulegt ósamræmi milli þess sem fram kemur í skýrslu yðar og framburði kæranda um málsatvik og leikur vafi á um lögmæti handtökunnar. Háttsemin kann að varða við 132. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, með síðari breytingum.

Í máli nr. 010-2003-06104 er verulegt ósamræmi milli þess sem fram kemur í skýrslu lögreglumanns nr. 9108 og yðar annars vegar og framburði kærenda og þess sem fram kemur á ofangreindri myndbandsupptöku hins vegar og leikur vafi á um lögmæti handtöku. Háttsemin kann að varða við 132. gr. og 158. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, með síðari breytingum. "

Í bréfinu eru síðan nánar rakin fyrrgreind bréfaskipti lögmanns A við ríkissaksóknara og ríkislögreglustjóra í tengslum við beiðni um afhendingu gagna, en síðan segir.

"Í ljósi framangreindra sakargifta og að teknu tilliti til andmæla yðar hefur ríkislögreglustjóri ákveðið að veita yður lausn frá störfum um stundarsakir með vísan til 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga nr. 70/1996. Lausnin er veitt þar sem þér í ofangreindum málum nr. 010-2003-06104 og 010-2003-06499 eruð grunaðir um háttsemi sem kynni að hafa í för með sér sviptingu réttinda skv. 68. gr. almennra hegningarlaga. "

Þann 10. júní 2003 gaf ríkissaksóknari út ákæru á hendur A fyrir ólöglegar handtökur, ranga skýrslugerð og brot í opinberu starfi. Er ákæran gegn A í fjórum liðum. Í fyrsta lagi er honum þar gefið að sök að hafa sem lögreglumaður, aðfararnótt laugardagsins 8. mars 2003 á veitingastaðnum Nonnabitar, Hafnarstræti 18, Reykjavík, handtekið [S] og fært á lögreglustöðina við Hverfisgötu án nægilegra ástæðna eða tilefnis. Er þetta talið varða við 131. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, en til vara við 132. gr. sömu laga. Í öðru lagi er A gefið að sök að hafa sem lögreglumaður, aðfararnótt sunnudagsins 9. mars 2003 í Tryggvagötu framan við veitingastaðinn Café Amsterdam, handtekið [H] og fært hann á lögreglustöðina við Hverfisgötu án nægilegra ástæðna eða tilefnis. Er þetta talið varða við 131. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, en til vara við 132. gr. sömu laga. Í þriðja lagi er A ákærður fyrir brot í opinberu starfi með því að hafa, er hann var að hverfa af vettvangi í Tryggvagötu, beitt úðavopni gegn [M] án nægilegra ástæðna eða tilefnis. Telst þetta varða við 132. gr. almennra hegningarlaga. Í fjórða lagi er A ákærður fyrir ranga skýrslugerð með því að hafa í lögregluskýrslu dagsettri 9. mars 2003 lýst ranglega forsendum notkunar úðavopns, er hann skráði þar að múgæsing hefði brotist út eftir handtöku [H] framan við veitingastaðinn Café Amsterdam, múgurinn hefði verið um og yfir 10 manns, hann hefði séð að [M] ætlaði að ráðast að lögreglubifreiðinni og með því móti að fá múginn með sér. Telst þetta varða við 146. gr. og 138. gr. almennra hegningarlaga.

Í ákærunni er einnig ákærður Blögreglumaður fyrir ólöglegar handtökur, ranga skýrslugerð og brot í opinberu starfi vegna atvika tengdri handtökunni við veitingastaðinn Café Amsterdam. Hefur honum einnig verið veitt lausn um stundarsakir af þessum ástæðum sem er til umfjöllunar í máli nefndarinnar nr. 4/2003.

3. Sjónarmið málsaðila.
Hér verður nánar lýst kröfum og röksemdum aðila sem fram koma í greinargerðum þeirra til nefndarinnar og við munnlega reifun málsins fyrir nefndinni 8. september 2003.

3.1. Sjónarmið ríkislögreglustjóra
Í greinargerð ríkislögreglustjóra til nefndarinnar frá 11. ágúst 2003 er þess krafist að nefndin rannsaki mál A og láti í ljós rökstutt álit á því hvort rétt hafi verið af ríkislögreglustjóranum að víkja A frá störfum um stundarsakir. Einnig er krafist staðfestingar nefndarinnar á því að skilyrði fyrir veitingu lausnar um stundarsakir hafi verið uppfyllt þegar ákvörðunin var tekin, að sakir þær sem bornar voru á A hafi verið fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar ríkislögreglustjórans og að rétt hafi verið staðið að framkvæmd hennar.

Í greinargerð ríkislögreglustjóra er því lýst að ákvörðun um tímabundna lausn A byggi á 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga, þar sem fram komi að veita megi embættismanni lausn um stundarsakir ef hann er grunaður um háttsemi sem hefði í för með sér sviptingu réttinda skv. 68. gr. almennra hegningarlaga. Úrræði 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. sé hliðsett því úrræði að krefjast í ákæru réttindasviptingar á grundvelli 68. gr. almennra hegningarlaga og 2. mgr. 1. gr., sbr. d. lið 1. mgr. 116. gr. laga nr. 19/1991 um meðferð opinberra mála.

Með því að beita úrræði 2. málsliðar opnist sú leið að fyrirbyggja að opinber starfsmaður sem sætir rannsókn eða ákæru geti gegnt starfi sínu á meðan, enda kunni slíkt að þykja óviðunandi. Mál viðkomandi starfsmanns fái meðferð fyrir nefndinni sem skuli fara með málið til enda, óháð því að opinber rannsókn sé gerð samhliða, sbr. orðalag 1. mgr. i.f. 27. gr. starfsmannalaganna þar sem segir að hægt sé að vísa máli til opinberrar rannsóknar samhliða meðferð nefndarinnar. Starfsreglur nefndarinnar geri ráð fyrir því sama þar sem segir að nefndin skuli halda áfram meðferð máls og ljúka því með álitsgerð þótt gefin hafi verið út ákæra þar sem krafist hafi verið sviptingar rétti til að gegna embætti.

Ríkislögreglustjóri vísar til þess að þegar ákvörðun var tekin um lausn A, hafi legið fyrir lögregluskýrslur A í ofangreindum lögreglumálum, myndbandsupptaka úr eftirlitsmyndavél lögreglu sem sýni handtökuna frá 9. mars og skýrslur kærenda. Auk þess hafi legið fyrir andmæli A. Það er mat ríkislögreglustjórans að fyrirliggjandi gögn málsins hafi fullnægt skilyrði 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga sem grundvöllur þess að grunur hafi legið fyrir um refsiverða háttsemi A.

Af hálfu ríkislögreglustjóra er bent á að samkvæmt 68. gr. almennra hegningarlaga megi, ef opinber starfsmaður fremur refsiverðan verknað, svipta í opinberu máli á hendur honum réttindum til að rækja starfann. Í ákvæðinu sé ekki gerður greinarmunur á því hvort umræddur verknaður er framinn í starfi eða utan þess og velti niðurstaðan á mati á því hvort viðkomandi teljist hæfur eða verður til að gegna starfinu eftir dóminn. Orðalag 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga verði ekki skýrt þannig að það sé skilyrði að mál sæti opinberri ákæru, heldur rannsaki nefndin atvik og leggi á þau mat og setji fram rökstudda niðurstöðu um hvort hinn ætlaði refsiverði verknaður sé slíkur, ef sök sannist, að starfsmaðurinn teljist ekki lengur verður eða hæfur til að rækja starfann. Erfitt sé að draga almennar ályktanir um hversu alvarleg brot á refsilögum þurfi að vera til að skilyrðum 68. gr. sé fullnægt. Af dómasafni Hæstaréttar sé ekki að sjá að einhverntímann hafi komið til þess að embættismaður hafi verið sviptur embætti sínu með dómi skv. 1. mgr. 68. gr. Í álitum nefndarinnar sé heldur ekki gerð sú krafa að embættismissis sé krafist í ákæru fyrir dómi. Er í því sambandi vísað til álita nefndarinnar í málum 1/2002, 2/2002 og 3/2002. Við mat á því hvaða hegðun falli undir 68. gr. almennra hegningarlaga verði m.a. að hafa til hliðsjónar ákvæði IV. kafla starfsmannalaga um skyldur ríkisstarfsmanna sem og III. kafla lögreglulaga nr. 90/1996 um skyldur lögreglumanna og framkvæmd lögreglustarfa. Þá beri einnig að taka mið af kröfum 38. gr. lögreglulaga um inntöku nýnema í Lögregluskóla ríkisins, en skv. a-lið greinarinnar gildi það almenna hæfisskilyrði að lögreglumannsefni hafi ekki gerst brotleg við refsilög.

Ákvörðun um lausn A um stundarsakir hafi verið byggð á því að grunur hafi verið kominn fram um ætlaða refsiverða háttsemi sem fólgin væri í ólögmætri handtöku og eftirfarandi rangri skýrslugerð hans, en þessi háttsemi kunni að varða við 132. gr. og 158. gr. almennra hegningarlaga. Reynist þessar sakargiftir réttar telur ríkislögreglustjórinn að þessi brot séu svo alvarleg að A verði ekki talinn hæfur eða verður til að rækja starfa sinn sem lögreglumaður og þar með sé fullnægt seinna skilyrði 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaganna. Slík háttsemi feli í sér að A fullnægi ekki lengur almennu hæfisskilyrði sem krafist er til starfa í lögreglunni og með þeirri háttsemi sinni hafi hann svipt sjálfan sig trausti og virðingu sem nauðsynleg sé í starfi hans sem lögreglumaður. Ríkar kröfur séu gerðar til lögreglumanna vegna eðlis þeirra starfa sem þeir gegni og ekki megi undir neinum kringumstæðum leika vafi um sannleiksgildi skýrslna þeirra um atvik. Ríkislögreglustjóri telur engin áhrif hafa í þessu sambandi að í ákæru ríkissaksóknara frá 10. júní sl. sé ætluð refsiverð háttsemi A vegna ólögmætrar handtöku einnig heimfærð til 131. gr. almennra hegningarlaga og röng skýrslugjöf heimfærð til 146. og 138. gr. laganna. Breyti þetta engu varðandi málarekstur fyrir nefndinni þar sem rannsókn hennar beinist fyrst og fremst að inntaki ætlaðrar háttsemi. Vísar ríkislögreglustjóri um þetta til álita nefndarinnar í málinu 1/2002, 2/2002 og 3/2002.

Hvað varðar andmælarétt A, bendir ríkislögreglustjóri á að það sé vinnuregla hjá embættinu að gefa mönnum kost á að tjá sig áður en ákvörðun sé tekin á grundvelli 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga, sé þess nokkur kostur, þótt slíkt sé ekki skylt sbr. 4. mgr. i.f. 26. gr. starfsmannalaga. A hafi verið gefinn kostur á að koma að gögnum og andmælum áður en ákvörðun yrði tekin og hafi verið tekið tillit til þeirra áður en ákvörðun um lausn um stundarsakir var tekin. Hins vegar hefði ríkislögreglustjórinn ekki haft lagaheimild til að afhenda rannsóknargögn sem væru á forræði ríkissaksóknara. Bent er á að fyrrgreindri vinnureglu ríkislögreglustjórans um aukinn andmælarétt, geti fylgt lögbundinn takmarkaður upplýsingaréttur, sbr. 3. mgr. 15. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 ef mál ber að eins og háttar til í þessu máli. Löggjafinn hafi markað starfsmannamálum þennan farveg hvað varði andmæla- og upplýsingarétt og ríkislögreglustjórinn sé, líkt og önnur stjórnvöld, bundinn af lögum við ákvarðanatöku sína. Loks bendir ríkislögreglustjóri á að í Hrd. 1999/4247 hafi Hæstiréttur staðfest að þar sem lausn um stundarsakir sé grundvölluð á 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga, þurfi ekki að gefa viðkomandi starfsmanni færi á að tjá sig um hana áður. Með vísan til þess telur ríkislögreglustjóri að málsmeðferð embættisins sé í einu og öllu í samræmi við fyrirmæli laga.

3.2. Sjónarmið A.
Af hálfu A er þess krafist að nefndin fallist á að ákvörðun ríkislögreglustjóra um tímabundna lausn hans frá störfum sem lögreglumaður hafi verið röng og rétt sé að hann taki við störfum aftur.

Í greinargerð lögmanns A frá 1. september 2003 eru í fyrsta lagi gerðar alvarlegar athugasemdir við að honum hafi ekki verið gefinn kostur á því að kynna sér þau gögn sem krafa um frávikningu hans frá störfum tímabundið byggðist á, þrátt fyrir ítrekaðar óskir þar um, sem beint hafi verið til embættis ríkislögreglustjóra og ríkissaksóknara. Með því hafi honum verið ómögulegt að neyta þess andmælaréttar sem honum var veittur, enda hafi honum í raun ekki verið ljóst á hvaða forsendum ákvörðunin hvíldi, fyrr en löngu eftir að hún lá fyrir. Þessi málsmeðferð feli í sér brot á meginreglu stjórnsýsluréttarins um andmælarétt, sbr. 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Jafnframt hafi stjórnvöld með þessu brotið gegn ákvæðum 15. gr. stjórnsýslulaganna um upplýsingarétt.

A gerir athugasemdir við aðdraganda þess að kærur á hendur honum voru lagðar fram hjá lögreglunni. Hann bendir m.a. á að kærurnar hefðu ekki verið formlega komnar fram þegar varalögreglustjóri hefði tilkynnt honum á fundi þann 18. mars að þess yrði farið á leit við ríkislögreglustjóra að honum yrði veitt lausn um stundarsakir. Þá hefði hann heimildir fyrir því að þeir aðilar sem lögðu fram umræddar kærur hefðu ekki gert það að eigin frumkvæði heldur fyrir tilstilli og hvatningu yfirmanna lögreglunnar í Reykjavík. Í því sambandi bendir hann á kæruskýrslu [S] þar sem skýrt komi fram að lögregla hafi haft samband við hann eftir atvikið. Telur A að þessi málsmeðferð eigi að leiða til ógildis ákvörðunar ríkislögreglustjóra.

Hvað varðar grundvöll tímabundinnar lausnar og mat á skilyrðum 68. gr. almennra hegningarlaga er því harðlega mótmælt að atvikin sem urðu aðfararnætur 8. og 9. mars sl. geti réttlætt ákvörðun ríkislögreglustjóra. Þarna hafi verið um hefðbundnar lögregluaðgerðir að ræða, en hvorki hafi verið gengið lengra né harðari úrræðum beitt en nauðsyn bar til. Jafnframt beri að líta til þess að hann hafi talið að öryggi sínu væri ógnað. Hann bendir einnig á að honum hafi verið kunnugt um að atburðirnir aðfararnótt 9. mars voru teknir upp á myndband. Í því ljósi telji hann fráleitt að hann hafi vísvitandi skýrt rangt frá í skýrslum sínum um atburði á vettvangi til þess að réttlæta viðbrögð sín í málinu.

Af hálfu A er bent á að 68. gr. almennra hegningarlaga beri að skýra svo að krefjast þurfi þess fyrir dómi að opinber starfsmaður sé sviptur heimild til að rækja starfann ef hann teljist ekki lengur verður eða hæfur til þess. Í ákæru ríkissaksóknara á hendur honum frá 10. júní 2003 sé hins vegar ekki gerð krafa um sviptingu réttinda hans á grundvelli 68. gr., en slík réttindasvipting geti ekki farið fram með öðrum hætti en fyrir dómi. Er mótmælt þeim skilningi ríkislögreglustjóra að nefndin skuli rannsaka atvik og setja fram rökstudda niðurstöðu um hvort hinn ætlaði refsiverði verknaður sé slíkur, ef sök sannist, að starfsmaðurinn teljist ekki lengur verður eða hæfur til að rækja starfann. Ljóst sé að ríkissaksóknari telji hann verðan og hæfan til að gegna starfi sínu. Þar með sé forsenda hinnar umdeildu ákvörðunar brostin og beri þegar af þeirra ástæðu að fallast á kröfur hans um að ríkislögreglustjóra hafi ekki verið rétt að veita honum lausn um stundarsakir.

Af hálfu A er því einnig haldið fram að brottvikning hans úr starfi feli í sér gróft brot á meðalhófsreglu stjórnsýsluréttarins, sbr. 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Þær handtökuaðgerðir sem hann greip til hafi ekki verið þess eðlis að þær réttlæti jafn viðurhlutamiklar aðgerðir gagnvart sér eins og lausn frá störfum um stundarsakir. Þessi ákvörðun geti í framtíðinni hindrað að lögreglumenn beiti þeim úrræðum sem nauðsynleg eru af hræðslu við að missa vinnuna. Hefði yfirboðurum hans verið í lófa lagið að fresta ákvörðun sinni þar til efnisleg niðurstaða hins opinberra máls sem höfðað hefði verið gegn honum lægi fyrir. Auk þess feli ákvörðun um lausn hans um stundarsakir í sér brot gegn jafnræðisreglu þar sem þess séu mörg dæmi að lögreglumenn hafi gerst sekir um ólögmæta handtöku, án þess að það hafi haft slíkar afleiðingar fyrir þá.

Því er einnig haldið fram af hálfu A að Haraldur Johannessen ríkislögreglustjóri hafi verið vanhæfur í skilningi 3. gr. stjórnsýslulaganna, einkum með vísan til 6. tl. 1. mgr. ákvæðisins, til þess að taka ákvörðun í máli hans. Hann telur að fyrir hendi hafi verið aðstæður sem séu til þess fallnar að draga óhlutdrægni ríkislögreglustjóra í efa. Hann vísar til þess að 2. maí 2002 hafi hann kært til dómsmálaráðuneytisins ákvörðun ríkislögreglustjóra um að senda hann ekki til friðargæslustarfa í Bosníu og Herzegóvínu sem þó hefði áður verið ákveðið. Hafi kæran leitt til úrskurðar dómsmálaráðuneytisins, dags. 20. mars 2002 þar sem gerðar hafi verið alvarlegar athugasemdir við stjórnsýslu embættis ríkislögreglustjóra gagnvart honum. Í ljósi þeirrar málsmeðferðar og afskipta ríkislögreglustjóra af málum hans, hafi ríkislögreglustjóri verið vanhæfur til að taka ákvörðun í þessu máli sem varðaði svo mikilsverða persónulega hagsmuni hans.

Loks telur A að málsmeðferð í máli hans sé í heild sinni haldin svo alvarlegum annmörkum að hún brjóti gegn 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, enda hafi hún ekki verið réttlát í skilningi ákvæðisins.

4. Niðurstaða nefndarinnar og rökstuðningur fyrir henni.
Sem áður segir krefst ríkislögreglustjóri þess að nefndin rannsaki mál A og leggi mat á hvort rétt hafi verið að veita honum lausn frá starfi tímabundið. A krefst þess að nefndin fallist á að ákvörðun ríkislögreglustjóra um tímabundna lausn hans frá störfum sem lögreglumaður hafi verið röng og rétt sé að hann taki við störfum sínum aftur.

Nefndinni er ætlað ákveðið rannsóknarhlutverk, sbr. 1. mgr. 27. gr. starfsmannalaga sem kveður á um að þegar embættismanni hefur verið veitt lausn um stundarsakir skuli mál hans þá þegar rannsakað af henni svo upplýst verði hvort veita beri honum lausn að fullu eða láta hann taka aftur við embætti sínu. Vert er að árétta, eins og fram hefur komið í fyrri álitsgerðum nefndarinnar, að rannsóknarhlutverk hennar takmarkast við það markmið starfa hennar, sem fram kemur í niðurlagi 2. mgr. 27. gr. laganna, að láta í ljós rökstutt álit á því hvort rétt hafi verið að víkja embættismanni frá um stundarsakir. Með vísan til þessa miðast rannsókn nefndarinnar við að leggja mat á það, hvort skilyrði fyrir veitingu lausnar um stundarsakir hafi verið uppfyllt þegar ákvörðunin var tekin. Athugun nefndarinnar einskorðast því við að meta hvort þær sakir sem bornar voru á A voru fullnægjandi grundvöllur ákvörðunarinnar og hvort rétt hafi verið staðið að framkvæmd stjórnvaldsákvörðunarinnar.

Í fyrri álitum sínum hefur nefndin litið svo á ákvörðun hennar um að rétt hafi verið að víkja manni úr embætti um stundarsakir geti orðið grundvöllur undir síðari ákvörðun viðkomandi stjórnvalds um það hvort starfsmaður skuli taka aftur við embætti sínu eða hvort víkja eigi honum að fullu. Sá grundvöllur sé þó ekki bindandi eins og fram kemur í 2. mgr. 29. gr. starfsmannalaga. Reynist ávirðingar sem embættismanni eru gefnar að sök ekki vera fyrir hendi, skal stjórnvaldið ekki víkja manni að fullu, þótt nefndin hafi talið rétt að víkja honum um stundarsakir. Vert er að benda á að í dómi Hæstaréttar frá 10. apríl 2003 í máli nr. 338/2002 var fallist á að rétt hefði verið að veita starfsmanni lausn um stundarsakir á grundvelli 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga, en þar kom einnig fram að þegar mál starfsmanns er til rannsóknar að hætti opinberra mála, sé ekki þörf á að vísa því til nefndarinnar. Segir jafnframt í dóminum að meðferð nefndarinnar geti ekki leitt til sjálfstæðrar niðurstöðu nema lausn um stundarsakir sé jafnframt byggð á öðrum ástæðum en fram koma í niðurlagi 3. mgr. 26. gr. Loks virðist mega ráða af dóminum að ávirðingar sem starfsmaður er grunaður um teljist ekki sannaðar þannig að réttlætt geti frávikningu að fullu nema dómur hafi gengið í opinberu máli. Nefndin vakti athygli ríkislögreglustjóra á fyrrgreindum dómi en hann ákvað að reka málið áfram fyrir nefndinni.

Ákvörðun ríkislögreglustjóra um að leysa A frá störfum er reist á 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaganna þar sem hann hafi verið grunaður um háttsemi sem hefði í för með sér sviptingu réttinda skv. 68. gr. almennra hegningarlaga.

Áður en fjallað verður um efnisleg skilyrði fyrir ákvörðun um lausn A verður tekin afstaða til umkvartana hans varðandi meðferð málsins hjá ríkislögreglustjóra um andmælarétt og fleiri atriði. Nefndin telur að með vísan til afdráttarlauss orðalags 4. mgr. 26. gr. starfsmannalaganna sé ekki skylt að veita embættismanni kost á að koma að andmælum áður en ákvörðun er tekin um að veita honum lausn um stundarsakir af ástæðum sem greindar eru í 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaganna. Er hér um að ræða lögmælta undantekningu frá hinni almennu reglu 13. gr. stjórnsýslulaganna um andmælarétt, og hefur það m.a. verið staðfest í Hrd. 1999/4247, dómi Hæstaréttar frá 22. mars 2001 í máli nr. 368/2000 svo og mörgum í álitum nefndarinnar síðast í máli nr. 1/2003. Hins vegar hefur ríkislögreglustjóri sett þá vinnureglu að gefa mönnum kost á að tjá sig áður en ákvörðun er tekin á grundvelli 2. málsl. 3. mgr. 26. gr., sé þess nokkur kostur, þótt slíkt sé ekki skylt. Í samræmi við þetta var A gefinn kostur á að koma að andmælum við ákvörðuninni. Það er mat nefndarinnar að lögmæltar undantekningar frá rétti til aðgangs að upplýsingum hafi legið fyrir, sbr. 3. mgr. 15. gr. stjórnsýslulaga, þar sem um ræddi gögn er vörðuðu rannsókn og saksókn í opinberu máli. Nefndin telur að ákvörðun ríkislögreglustjóra um að veita A andmælarétt geti ekki lagt skyldu á hann til að aflétta lögbundnum takmörkunum á upplýsingarétti og afhenda gögn í rannsókn sem hann hafði ekki forræði á en ríkissaksóknari hafði synjað um aðgang að. Á hinn bóginn fellst nefndin á þau sjónarmið A að andmælaréttur hans hafi þó í reynd verið óvirkur, þegar ríkislögreglustjóri synjaði um aðgang að þeim gögnum sem hann hugðist leggja til grundvallar ákvörðun sinni. Nefndin telur rétt að taka fram að ákveði stjórnvald að veita andmælarétt umfram lagalega skyldu þess efnis beri því að tryggja að slíkur réttur verði raunhæfur og virkur, m.a. með því að veita aðgang að þeim gögnum er það hyggst byggja ákvörðun sína á. Ríkislögreglustjóra var hins vegar ljóst að honum var ókleift að afhenda A þau gögn sem ákvörðun hans var byggð á, er hann gaf A kost á andmælum. Leiðir þessi ágalli þó ekki til þess að ákvörðunin teljist ólögmæt enda er sem áður segir ekki skylt að veita andmælarétt við slíkar aðstæður.

Nefndin fellst ekki á að ríkislögreglustjóri hafi brotið gegn meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga með því að veita A lausn um stundarsakir á grundvelli 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannlaga. Er hér um að ræða lögmælt bráðabirgðaúrræði sem lögin veita til þess að bregðast á skjótan hátt við sérstökum aðstæðum. Rök að baki þessari undantekningarreglu eru þau að ekki er forsvaranlegt að maður sem grunaður er að hafa framið brot í starfi sínu gegni starfinu á meðan slíkur grunur er til staðar. Á þetta ekki síst við um starfsstéttir sem eiga að halda uppi lögum og reglu í þjóðfélaginu og þurfa að njóta til þess trausts almennings. Telur nefndin því að ríkislögreglustjóra hafi ekki verið skylt að neyta vægari úrræða gagnvart A eins og áminningu.

Nefndin fellst ekki á röksemdir A um að Haraldur Johannessen ríkislögreglustjóri hafi verið vanhæfur til þess að fara með mál hans í ljósi fyrri afskipta hans af málefnum A. Telur nefndin ókleift að túlka vanhæfisreglu 6. tölul. 1. mgr. 3. gr. stjórnsýslulaga svo rúmt að fyrri afskipti ríkislögreglustjóra sem sætt hafa ámæli frá dómsmálaráðuneyti leiði til þess að hann teljist þaðan í frá vanhæfur til frekari afskipta af viðkomandi lögreglumönnum. Samkvæmt lögum er ríkislögreglustjóra rétt og skylt að hafa eftirlit með störfum lögreglu og eru ákvarðanir hans í starfsmannamálum almennt kæranlegar til dómsmálaráðuneytisins. Af hálfu A hefur ekki verið sýnt fram á neinar sérstakar aðstæður sem séu fallnar til þess að draga hæfi ríkislögreglustjóra í efa í þessu máli.

A hefur ekki rökstutt frekar með hvað hætti hann telur brotið á rétti sínum til réttlátrar málsmeðferðar fyrir dómi samkvæmt 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994 í máli þessu. Telur nefndin því ekki vera forsendur til þess að hún taki efnislega afstöðu til þessarar umkvörtunar.

Verða nú nánar skoðuð efnisleg skilyrði þeirrar ákvörðunar ríkislögreglustjóra að víkja A frá störfum um stundarsakir á grundvelli 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaga. Skilyrði fyrir því að stjórnvald beiti þessu ákvæði eru tvíþætt. Annars vegar að embættismaður sé grunaður um tiltekna háttsemi og hins vegar að háttsemin sé þessi eðlis að hún hefði í för með sér sviptingu réttinda skv. 68. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940.

Þegar ríkislögreglustjóri tók ákvörðun um að veita A lausn um stundarsakir lágu fyrir skýrslur A og annars lögreglumanns um aðdraganda og ástæður fyrir handtökunum 8. og 9. mars, skýrslur kærenda og dagbókarfærslur lögreglunnar í Reykjavík um atvikin. Einnig lá fyrir myndbandsupptaka úr öryggismyndavélum lögreglunnar í Reykjavík af handtökunum aðfararnótt 9. mars framan við Café Amsterdam. Var það mat ríkislögreglustjóra að atburðir sem þar sáust samrýmdust ekki þeirri lýsingu sem A hafði gefið á atburðunum, m.a. um fjölda manna á vettvangi og að múgæsing hefði verið slík að nauðsynlegt hefði verið að beita úðavopni til þess að lögregla kæmist burt af vettvangi.

Nefndin fellst ekki á að hvers kyns ásakanir um að lögreglumenn hafi framið refsivert brot nægi til þess að grunur teljist falla á þá í skilningi 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaganna. Á hinn bóginn telur nefndin að atvik í þessu máli og fyrirliggjandi gögn þess beri með sér að verulegur vafi leiki á því að tilefni hafi verið eða meðalhófs hafi verið gætt í handtökum A á [S] þann 8. mars og á [H] og [M] þann 9. mars 2003 eða að nauðsynlegt hafi verið að beita úðavopni gegn [SÞ] í síðarnefnda tilvikinu. Nefndin hefur farið ítarlega yfir fyrrgreinda myndbandsupptöku og þykir henni sýnt að A hafi í skýrslu sinni, ekki farið rétt með eða a.m.k. ýkt verulega þær aðstæður sem þar voru uppi, til að réttlæta eftir á handtökurnar og notkun úðavopnsins. Er t.d. ómögulegt að sjá að notkun úðavopns hafi verið nauðsynleg til þess að lögreglubifreiðin kæmist af vettvangi eða að mannfjöldi hefði þá verið slíkur við bifreiðina að hamlað hefði lögreglunni að komast af vettvangi. Með vísan til þessa fellst nefndin á að gögn málsins hafi nægilega leitt í ljós að rökstuddur grunur hafi verið til staðar um brot A á 132. gr. almennra hegningarlaga varðandi lögmæti handtöku og 158. gr. varðandi ranga skýrslugerð. Skiptir ekki máli í því sambandi þótt háttsemin sé ekki heimfærð að öllu leyti undir sömu hegningarlagaákvæði í ákæru ríkissaksóknara frá 10. júní 2003, en þar er A ákærður fyrir brot á 131. gr. laganna um ólöglega aðferð við framkvæmd handtöku og einnig fyrir brot gegn 132. gr. Auk þess er hann ákærður fyrir brot á 146. gr. og 138. gr. almennra hegningarlaga fyrir ranga skýrslugerð. Að þessu gættu telur nefndin að uppfyllt sé fyrra skilyrði 2. málsl. 3. mgr. starfsmannalaganna um að grunur þurfi að vera til staðar um háttsemi starfsmanns.

Við mat á seinna skilyrði 2. málsl. 3. mgr. um það hvort umrædd háttsemi hefði í för með sér sviptingu réttinda skv. 68. gr. almennra hegningarlaga, byggir nefndin á því að hinn meinti refsiverði verknaður sé slíkur, ef sök sannast, að starfsmaðurinn teljist ekki lengur verður eða hæfur til að rækja starfann. Leggur nefndin þannig mat á skilyrðið út frá því hvert er eðli hins meinta brots. Skiptir engu í því sambandi þótt ríkissaksóknari hafi ekki krafist sviptingar embættis í opinbera málinu gegn A, eins og ítrekað hefur komið fram í álitum nefndarinnar, t.d. í málum 1/2002, 2/2002 og 3/2002. Í ákærunni frá 10. júní 2003 er A sem áður segir ákærður fyrir ólögmæta handtöku, rangar aðferðir við handtöku og ranga skýrslugerð varðandi lýsingu á tilefni handtöku og notkun úðavopns. Ákæruefnið varðar að mati nefndarinnar alvarleg brot lögreglumanns í starfi sem lúta að misbeitingu lögregluvalds. Nefndin telur að þau hegningarlagabrot sem A var grunaður um að hafa framið þegar ákvörðun var tekin um lausn hans væru til þess fallin að veikja traust almennings á störfum hans og lögreglunnar almennt, héldi hann áfram störfum á meðan ekki væri skorið úr um ávirðingarnar. Verður því ekki hjá því komist að telja að slík háttsemi, ef sönn reyndist, leiddi til þess að hann teldist ekki lengur verður eða hæfur til að rækja starfann og hefði þannig í för með sér sviptingu réttinda skv. 68. gr. almennra hegningarlaga. Með vísan til þessa verður því fallist á að ríkislögreglustjóranum hafi verið rétt að veita A tímabundna lausn frá störfum á meðan mál hans var rannsakað. Nefndin fellst ekki á þau sjónarmið A að brotið hafi verið gegn jafnræðisreglu með því að veita honum lausn um stundarsakir vegna þess að óþekkt sé að slík ákvörðun hafi verið tekin gagnvart öðrum lögreglumönnum við sambærilegar aðstæður. Er ekki kunnugt um, þrátt fyrir eftirgrennslan nefndarinnar um upplýsingar frá ríkislögreglustjóra, að sambærilegar aðstæður hafi komið upp þar sem lögreglumenn eru í senn grunaðir um ólögmæta handtöku og ranga skýrslugerð, þannig að jafna megi til þessa máls og liggja engar vísbendingar fyrir um að meðferð annarra slíkra mála yrði með öðrum hætti en í þessu máli. Einnig má benda á að undanfarin ár má finna ýmis dæmi þess að lögreglumönnum hafi verið veitt lausn um stundarsakir á grundvelli 2. málsl. 3. mgr. 26. gr. starfsmannalaganna, þótt ekki hafi leikið grunur á broti í starfi. Er tæplega hægt að gera minni kröfur varðandi skilyrði þessa ákvæðis þegar til skoðunar er brot lögreglumanns í starfi eins og í þessu máli.

Á grundvelli þess sem rakið hefur verið er það niðurstaða nefndarinnar að ríkislögreglustjóra hafi verið rétt að veita A lausn frá störfum um stundarsakir.

Nefnd skv. 27. gr. laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, telur að ríkislögreglustjóra hafi verið rétt að veita A lögreglumanni við embætti lögreglustjórans í Reykjavík lausn frá störfum um stundarsakir þann 3. apríl 2003.