Staða verndarmála og brottflutnings

1.489 umsóknir hafa borist um alþjóðlega vernd á Íslandi það sem af er árinu 2024. Árið 2023 bárust alls 4.164 umsóknir og árið 2022 voru þær 4.520. Þau árin munar mestu um Úkraínubúa sem fá hér vernd á grunni fjöldaflótta.  Ef Úkraínubúar eru undanskildir sóttu 2.178 um vernd árið 2022, 2.547 árið 2023 og 535 það sem af er þessu ári.

Útlendingastofnun hefur afgreitt um 2.550 umsóknir á þessu ári:

Tafla 1. Afgreiðsla Útlendingastofnunar árin 2022, 2023 og 2024

Af þeim umsóknum sem Útlendingastofnun hefur afgreitt á árinu hafa 1.435 verið synjað, þ.e. um 56% umsókna. Árið 2023 var 1.487 umsóknum synjað (42%) og árið 2022 voru þær 391 (10%).

Kærunefnd útlendingamála hefur afgreitt 1.719 mál á árinu, þar af 905 efnismeðferðarmál, 151 Dyflinnarmál, 123 griðlandsmál (öruggt þriðja ríki) og 159 mál þar sem viðkomandi hefur alþjóðlega vernd í öðru ríki.

Aukinn brottflutningur

Til að styðja við það markmið að auka árangur í brottflutningi einstaklinga sem ekki hafa heimild til dvalar í landinu hafa Útlendingastofnun og heimfarar- og  fylgdardeild ríkislögreglustjóra sem annast framkvæmd brottflutninga og endursendinga verið efldar. Auk þess hafa verið gerðar breytingar á ferðastyrkjum og enduraðlögunarstyrkjum á grundvelli reglugerðar um fjárhagsaðstoð við sjálfviljuga heimför. Markmiðið með breytingunum var meðal annars að skapa jákvæðan hvata fyrir umsækjendur um vernd sem fengið hafa neikvæða niðurstöðu til að snúa til síns heima. Af tölum að dæma virðast þessar breytingar haft þau áhrif sem að var stefnt.

Það sem af er þessu ári hafa 1.165 einstaklingar farið frá landinu, ýmist í sjálfviljugri heimför eða þvingaðri. Þetta er um 70% aukning, miðað við allt árið 2023. Þegar litið er yfir þróunina yfir árið sést að brottflutningur hefur aukist verulega eftir því sem líður á árið og er langt umfram það sem var árið áður.

Mynd 1. Fjöldi brottflutninga eftir mánuðum árin 2023 og 2024

Þvingaður brottflutningur hefur aukist um 36% á milli ára, bæði vegna verndarmála og annarra. Hjá Heimferða- og fylgdardeild ríkislögreglustjóra liggja nú fyrir beiðnir um brottflutning 224 einstaklinga og um 140 slíkar beiðnir eru í vinnslu hjá Útlendingastofnun.

Tafla 2. Fjöldi þvingaðra brottflutninga árin 2023 og 2024

Álag á verndarkerfið hefur minnkað og fólk dvelur skemur eftir synjun meðal annars vegna þeirra breytinga sem voru gerðar til þess að fólk hverfi heim áður en frestur til sjálfviljugrar heimferðar er liðinn.

"Ég hef lagt á það mikla áherslu að standa vörð um verndarkerfið og ná tökum á málaflokki hælisleitenda, með áherslu á fækkun umsókna, styttri málsmeðferðartíma og aukinn árangur í brottflutningi þeirra sem ekki hafa leyfi til dvalar í landinu. Það er að ganga eftir og ljóst að aðgerðir stjórnvalda eru að skila árangri." 

Guðrún Hafsteinsdóttir dómsmálaráðherra