Spurt og svarað um efnahagsaðgerðir stjórnvalda 21. mars 2020 vegna COVID-19

Greiðslur taka mið af heildarlaunum í þeim almanaksmánuði eða almanaksmánuðum sem einstaklingur er í sóttkví. Greiðslurnar verða aldrei hærri en 633.000 kr. á mánuði, eða 21.100 kr. á dag.

Já. Greiðslur til sjálfstætt starfandi einstaklinga sem sæta sóttkví taka mið af 80% af mánaðarlegum meðaltekjum árið 2019. Greiðslur nema að hámarki 633.000 kr. á mánuði eða 21.100 kr. á dag. Meðaltekjurnar taka mið af meðaltali þess reiknaða endurgjalds sem myndaði stofn til tryggingagjalds á tekjuárinu 2019.

Ákvörðun um sóttkví er tekin á grundvelli sóttvarnarlaga af viðeigandi yfirvöldum. Einstaklingar í sjálfskipaðri sóttkví eiga ekki rétt á greiðslum.

Vegna þeirra þrenginga sem blasa við vilja stjórnvöld  koma til móts við fyrirtæki og launþega með hlutabótum. Fyrirtækjum í rekstrarvanda verður þannig gert kleift að lækka starfshlutfall hjá launafólki tímabundið og viðhalda þar með ráðningarsambandi á meðan erfiðustu mánuðirnir ganga yfir. 

Hvað eru hlutabætur?

Hlutabætur eru atvinnuleysisbætur sem launafólk getur sótt um hjá Vinnumálastofnun (https://www.vinnumalastofnun.is/) ef atvinnurekandi hefur óskað eftir minnkuðu starfshlutfalli vegna þess efnahagsástands sem nú ríkir.  Viðkomandi fær þá greiddar hlutabætur á móti launum hjá atvinnurekanda.

Þegar starfshlutfall er minnkað að frumkvæði vinnuveitanda um a.m.k. 20% vegna samdráttar í starfsemi. Gert er að skilyrði að launþegi haldi að lágmarki 25% starfshlutfalli hjá vinnuveitanda.

Ákveði launþegi sjálfur að minnka starfshlutfall sitt á hann ekki rétt til hlutabóta.

Ef skilyrði laganna eru að öðru leyti uppfyllt gilda þau jafnframt um þá aðila sem fóru í minnkað starfshlutfall að beiðni vinnuveitenda fyrir gildistöku laganna.

Þeir sem fara niður í allt að 25% starfshlutfall munu eiga rétt á hlutaatvinnuleysisbótum á móti þeim launum sem þeir fá frá vinnuveitanda fyrir hlutastarfið.

Greiðsla til einstaklings sem er færður úr 100% starfshlutfalli í 50% verður þá 50% af 456.404.- kr. eða 228.202.- kr. ásamt 11,5% mótframlagi í lífeyrissjóð.

Þetta er með þeim fyrirvörum að laun frá vinnuveitanda og greiðslur atvinnu­leysis­bóta samanlagt geta ekki numið hærri fjárhæð en 700.000 kr. á mánuði og skulu ekki nema hærri fjárhæð en 90% af meðaltali heildarlauna launa­manns.

Laun undir 400 000 kr. á mánuði, miðað við fullt starf, skerðast ekki.

Heildarlaun einstaklings geta ekki hækkað við það að fara í lægra starfshlutfall.

Dæmi I: Launamaður í 100% starfi hefur 400 þús. í mánaðarlaun en vinnuveitandi ákveður að minnka starfshlutfall hans um 75% vegna erfiðleika í rekstri. Þessi einstaklingur sækir um 75% atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun og vinnuveitandi greiðir honum 25% laun. Hann fær því 100  þús. frá vinnuveitanda og 300 þús. frá Vinnumálastofnun. Laun hans og atvinnuleysisbætur munu þá samanlagt jafngilda þeim launum sem hann hafði áður en hann fór í hið minnkaða starfshlutfall, eða 400 þús. á mánuði.

Dæmi II: Launamaður í 100% starfi hefur 600 þús. í mánaðarlaun en vinnuveitandi ákveður að minnka starfshlutfall hans um 50% vegna erfiðleika í rekstri. Þessi einstaklingur sækir um 50% atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun. Hann fær því 300 þús. frá vinnuveitenda og 228 þús. frá Vinnumálastofnun. Laun hans og atvinnuleysisbætur munu þá samanlagt nema 528 þús. á mánuði eða 84% af heildarlaunum.

Dæmi III: Launamaður í 100% starfi hefur 900 þús. í mánaðarlaun en vinnuveitandi ákveður að minnka starfshlutfall hans niður í 60% vegna erfiðleika í rekstri. Þessi einstaklingur sækir um 40% atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun. Hann fær því 540 þús. frá vinnuveitenda og 160 þús. frá Vinnumálastofnun. Laun hans og atvinnuleysisbætur munu þá samanlagt nema 700 þús. á mánuði eða tæpum 80% af heildarlaunum.

Dæmi IV: Launamaður í 50% starfi hefur 250 þús. í mánaðarlaun en vinnuveitandi ákveður að minnka starfshlutfall hans um helming vegna erfiðleika í rekstri. Þessi einstaklingur sækir um 25% atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun. Hann fær því 125 þús. frá vinnuveitenda og 114 þús. frá Vinnumálastofnun. Við þetta lækkar viðkomandi í heildartekjum en ekki vegna skerðingar bóta - hann fær óskert 25% af hámarkstekjutengingu atvinnuleysisbóta þar sem hann er með laun undir 400 þús.kr.

Já. Sömu reglur gilda um einstaklinga í hlutastarfi við útreikninga á hlutaatvinnuleysisbótum.

Já, að uppfylltum ákveðnum skilyrðum – þ.e. sjálfstætt starfandi þurfa að hafa tilkynnt um verulegan samdrátt í rekstri og breytingu á reiknuðu endurgjaldi til launagreiðendaskrár Skattsins.

Já, námsmenn sem uppfylla önnur skilyrði ákvæðisins eiga rétt til hlutabóta.

Nei. Greiðslur hlutaatvinnuleysisbóta skerða ekki áunnin réttindi samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar.

Vinnumálastofnun er heimilt að óska eftir upplýsingum og gögnum frá vinnuveitanda þar sem fram komi nánari rökstuðningur fyrir samdrætti í starfseminni, svo sem fækkun verkefna eða samdráttur í þjónustu.

Já úrræðið er tímabundið og gildir til 1. júní nk.

Nei, launamaður þarf alltaf að samþykkja minnkað starfshlutfall og viðkomandi heldur öllum kjarasamningsbundnum réttindum.

Nei. Í tilvikum þegar starfshlutfall launamanns hefur verið lækkað að kröfu vinnuveitanda vegna samdráttar í starfsemi hans verður miðað við tekjur launamannsins líkt og þær voru áður en starfshlutfall var lækkað, við útreikning á kröfum.

Já. Allir þeir sem eiga séreignarsparnað geta fengið greitt út allt að 12 milljónir kr. Miðað er við stöðu á samanlögðum séreignarsparnaði einstaklings hinn 1. apríl 2020. Séreignarsparnaðurinn greiðist út á 15 mánaða tímabili frá því að umsókn berst. Ef um lægri fjárhæð en 12 milljónir kr. er að ræða styttist útgreiðslutími hlutfallslega.

Útgreiðsla hvers mánaðar getur að hámarki numið 800 þús. kr. og skattleggst líkt og tekjur. Lífeyrissjóður eða banki sem greiðir út sparnaðinn stendur skil á staðgreiðslu skattsins.

Einstaklingur leggur fram umsókn hjá þeim lífeyrissjóði eða banka sem heldur utan um séreignarsparnað hans.

Umsóknarfrestur er til 1. janúar 2021 og því getur einstaklingur sótt um að fá sparnaðinn greiddan út hvenær sem er á tímabilinu frá og með 1. apríl 2020 til og með 31. desember 2020.

Ekki skiptir máli að eldri heimildir til útgreiðslu séreignarsparnaðar hafi verið nýttar eða að séreignarsparnaður hafi verið nýttur inn á fasteignaveðlán.

Launagreiðendum sem eiga við verulega rekstrarörðugleika að stríða vegna skyndilegs og ófyrirséðs tekjufalls sem leiðir af almennum samdrætti innanlands og á heimsvísu er heimilt að óska eftir frestun á allt að þremur greiðslum staðgreiðslu launa og tryggingagjalds sem eru á gjalddaga á tímabilinu 1. apríl til 1. desember 2020.
Í framangreindu felast þrjú skilyrði sem öll þurfa að vera til staðar svo launagreiðanda sé heimilt að óska eftir frestun á greiðslu.

1. Að launagreiðandi hafi orðið fyrir tekjufalli sé skyndilegt og ófyrirséð sem leiðir af almennum samdrætti innan lands og á heimsvísu.
2. Að launagreiðandi glími við verulega rekstrarörðugleika sem rekja má til tekjufallsins.
3. Að launagreiðandi sé ekki í vanskilum með skatta, gjöld og skattsektir og framtöl og skýrslum sl. 3 ára hafi verið skilað til Skattsins.

Til viðbótar þeim frestum sem nefndir eru að ofan þá stendur þeim til boða sem verða fyrir miklu tekjufalli að fá aukinn frest á greiðslu þeirri sem er á gjalddaga 15. janúar 2021 þannig hún dreifist á gjalddaga í júní, júlí og ágúst það ár.

Frumskilyrði þess að um verulega rekstrarörðugleika sé að ræða að öðru leyti er að þá megi rekja til skyndilegs og ófyrirséðs tekjufalls. Ef svo er ekki þá telst launagreiðandi ekki glíma við verulega rekstrarerfiðleika í skilningi ákvæðisins. Þá er sérstaklega tiltekið að ekki sé um verulega rekstrarörðugleika að ræða ef arði er úthlutað eða eigin hlutir keyptir á árinu 2020 eða úttekt eigenda innan ársins 2020 fer umfram reiknað endurgjald þeirra.

Hvort um verulega rekstrarörðugleika sé að ræða ræðst af atvikum hverju sinni. Alla jafna ber að horfa til eftirfarandi atriða við matið:

• Hvort hann eigi nægt eigið fé til að sækja sér lánafyrirgreiðslu á almennum markaði.

• Hvort hann eigi nægt handbært fé til að standa straum af útgjöldum til rekstrar þegar þau falla í gjalddaga.

Gengið er almennt út frá því að stærri og stöndugri fyrirtæki eigi auðveldara með að fjármagna þær tímabundnu aðstæður sem uppi eru í þjóðfélaginu. Heimildunum um frestun er þannig fyrst og fremst beint að litlum og meðalstórum fyrirtækjum sem eiga erfiðara um vik að fjármagna sig.

Formskilyrðin eru tvö:

• Að launagreiðandi hafi ekki verið í vanskilum með opinber gjöld, skatta og  skattsektir sem komnar voru á eindaga í lok árs 2019. Hægt er að fá yfirlit yfir skuldastöðu við ríkissjóð hjá Skattinum.
• Að álagðir skattar og gjöld byggist ekki á áætlunum vegna vanskila á skattframtölum og skýrslum, þ.m.t. staðgreiðsluskilagreinum og virðisaukaskattsskýrslum til Skattsins, sl. þrjú ár eða síðan hann hóf starfsemi.

Allt að þremur greiðslum á gjalddögum á tímabilinu 1. apríl til 1. desember 2020.

Gjalddagi og eindagi greiðslna sem óskað er að fresta færist til 15. janúar 2021 að því gefnu að skilyrði fyrir frestun hafi verið fyrir hendi.

Hafi greiðslu verið réttilega frestað þannig að öll skilyrði hafi verið uppfyllt þá færist gjalddagi og eindagi til 15. janúar 2021. Greiðsludráttur fram yfir eindaga hefur í för með sér álag sem reiknast frá og með 15. janúar 2021.

Á vef Skattsins verður hlekkur á síðu sem heldur utan um umsóknir og yfirlýsingu launagreiðanda um að skilyrði um tímabundna rekstrarörðugleika  séu uppfyllt  ásamt öðrum samskiptum vegna frestunar.

Þeir launagreiðendur sem hafa réttilega frestað greiðslu eða greiðslum geta sótt um aukinn frest á greiðslu á gjalddaga 15. janúar 2021. Séu skilyrði fyrir auknum fresti uppfyllt dreifist greiðsla á gjalddaga þann 15. janúar 2021 á gjalddaga í júní, júlí og ágúst.

Sækja skal um aukinn frest til Skattsins og er skilyrði fyrir því að fá aukinn frest að launagreiðandi hafi orðið fyrir miklu tekjufalli á öllu rekstrarárinu, samanborið við rekstrarárið þar á undan. Í lögunum er ekki skilgreint hvað átt sé við með miklu tekjufalli en í greinargerð kemur fram að jafnaði sé það þegar tekjur hafa dregist saman um helming að lágmarki.

Greiðsla og innheimta gistináttaskatts verður felld niður á tímabilinu 1. apríl 2020 til og með 31. desember 2021. Því þarf ekki að greiða gistináttaskatt vegna gistingar sem á sér stað á því tímabili.

Greiðslu er frestað á gistináttaskatti sem fellur til á tímabilinu 1. janúar til og með 31. mars 2020. Gjalddaga gistináttaskatts vegna gistingar á þessu tímabili verður frestað til 5. febrúar 2022.

Ef reikningur hefur verið gefinn út fyrir 1. apríl 2020 en gistingin á sér stað eftir það tímamark telst þjónustan engu að síður hafa verið afhent á útgáfudegi reiknings og afhending þjónustunnar farið fram á útgáfudegi hans. Gjalddagi gistináttaskatt í þessu tilfelli frestast hins vegar til 5. febrúar 2022.

Sveitarfélög fá heimild til að fresta gjalddögum fasteignagjalda hjá fyrirtækjum sem hafa orðið fyrir verulegu tekjutapi. Sveitarfélög munu setja sér reglur um viðmið í því efni.

Lækkun bankaskatts á árunum 2021-2023 nemur samtals 10,6 ma.kr., og áætlað er að niðurfelling gistináttaskatts nemi um 1,6 ma.kr. Loks er gert ráð fyrir að tekjur Skattsins af tollafgreiðslugjaldi lækki um 600 m. kr. árin 2020-21.

Markmiðið með lækkun bankaskatts er að gera bönkunum kleift að lækka vexti af útlánum í samræmi við vaxtalækkanir Seðlabankans. Skattalækkunin eykur einnig getu bankanna til að auka útlán þegar aðstæður skapast.

Bankar, sparisjóðir og opinberir lánasjóðir[1] hafa gert með sér samkomulag um hvernig staðið verði að frestunum á innheimtu skulda fyrirtækja sem lenda í tímabundnum greiðsluvanda vegna heimsfaraldursins. Gert er ráð fyrir að þau fyrirtæki sem uppfylli tiltekin skilyrði um mat á tímabundnum greiðsluvanda muni geta frestað afborgunum af höfuðstól og greiðslu vaxta um allt að sex mánuði. Frestaðar greiðslur bætast við höfuðstól og samningstíminn lengist sem nemur fjölda frestaðra afborgana.

[1] Lánasjóður sveitarfélaga, Húsnæðis- og mannvirkjastofnun, ÍL-sjóður, Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins og Byggðastofnun.

Fyrirtæki munu, að uppfylltum ákveðnum skilyrðum, geta fengið viðbótarrekstrarlán vegna áhrifa af heimsfaraldrinum. Ríkissjóður mun leggja fram ábyrgðir fyrir helmingi slíkra rekstrarlána og er gert ráð fyrir að heildaráhætta ríkissjóðs vegna þeirra geti að hámarki numið 35 mö.kr.

Það verður í höndum lánastofnana að ákveða hvaða fyrirtæki geta fengið lán með ábyrgð. Lánin verða þó að uppfylla ákveðin skilyrði og vera til reksturs. 

Meðal skilyrða fyrir ábyrgðunum eru eftirfarandi:

• Ábyrgðir taka eingöngu til nýrra lána til fyrirtækja sem hafa orðið fyrir a.m.k. 40% tekjumissi milli ára vegna heimsfaraldurs kórónaveiru.
• Lán með ábyrgð geta að hámarki numið tvöföldum árslaunakostnaði fyrirtækis á liðnu ári.
• Lán takmarkast við fyrirtæki með launakostnað sem nam a.m.k. 25% af heildarútgjöldum ársins 2019.
• Heimilt verður að takmarka hagnýtingu lánsins þannig að það verði t.a.m. eingöngu nýtt til greiðslu launa, rekstraraðfanga og húsaleigu.

Lán með ábyrgð ríkissjóðs koma til viðbótar við mikla lækkun vaxta Seðlabankans og aðrar aðgerðir sem auðvelda bönkunum að viðhalda lánveitingum til heimila og fyrirtækja, þ.m.t. lækkun sveiflujöfnunarauka og bindiskyldu.

Mannúðar- og líknarfélög, íþróttafélög, björgunarsveitir, landssamtök björgunarsveita og slysavarnadeildir og einstakar félagseiningar sem starfa undir merkjum samtakanna geta fengið endurgreiddan 100% þess virðisaukaskatts sem þessir aðilar hafa greitt af vinnu fólks sem innt er af hendi á tímabilinu 1. mars 2020 til og með 31. desember 2020 á byggingarstað við byggingu, viðhald eða endurbætur á mannvirkjum sem alfarið eru í eigu þessara aðila, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum.

Virðisaukaskattur sem fellur til vegna kaupa á hönnun eða eftirliti með byggingu á mannvirkinu fellur einnig hér undir. Sem dæmi má nefna að ef íþróttafélag ákveður að kaupa þjónustu arkitekta og/eða verkfræðinga vegna hönnunar íþróttamannvirkis fellur virðisaukaskattur af slíkri þjónustu einnig undir endurgreiðsluheimildina.

Uppfylla þarf ýmis skilyrði svo að heimild til endurgreiðslu sé til staðar. Sem dæmi má nefna að umsækjandi þarf að vera skráður í fyrirtækjaskrá Skattsins, hann má hvorki í heild eða hluta vera í eigu opinberra aðila og ekki í vanskilum vegna opinberra gjalda eða afdreginna lífeyrisiðgjalda. Þá er að finna frekari skilyrði í lögum um virðisaukaskatt fyrir endurgreiðslunni.

Þegar það tímabundna áfall sem leiðir af COVID-19 líður hjá mun hagkerfið taka við sér að nýju, enda stuðla aðgerðir stjórnvalda að því að halda lífvænlegum fyrirtækjum starfandi auk þess sem undirstöður hagkerfisins eru traustar. Til þess að viðspyrnan verði öflug hyggst ríkisstjórnin grípa til sértækra aðgerða annars vegar til stuðnings ferðaþjónustunni og hins vegar auka opinbera fjárfestingu sem mun glæða hagkerfið til bæði skemmri og lengri tíma.

Í undirbúningi er samræmt kynningar- og markaðsstarf erlendis á árunum 2020-2021 til að bregðast við neikvæðum áhrifum heimsfaraldurs á íslenska ferðaþjónustu. Því verður hleypt af stokkunum þegar aðstæður skapast til þess og ætla má að ferðalög hefjist á ný.

Efnt verður til markaðsátaks til að hvetja landsmenn til að ferðast innanlands á næstu mánuðum og styðja þannig við innlenda ferðaþjónustu.

Í undirbúningi er annað átak sem tekur við á árunum 2021-2023 þar sem ráðist verður í viðameiri fjárfestingar sem krefjast meiri undirbúnings.

Auknar fjárfestingar munu skapa störf og ýta undir eftirspurn í hagkerfinu. Auk þess mun fjárfestingin auka framleiðni í hagkerfinu sem byggir undir hagvöxt til lengri tíma.