Fjórða þing samningsins um líffræðilega fjölbreytni
Fjórða aðildarríkjaþing samningsins um líffræðilega fjölbreytni (Convention on Biological Diversity) var haldið í Bratislava í Slóvakíu 4.-15. maí sl. Fulltrúar frá um 180 ríkjum tóku þátt í fundinum, ásamt fulltrúum fjölda alþjóðastofnana og samtaka.
Samningurinn var lagður fram til undirritunar á ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um umhverfi og þróun í Rio de Janeiro 1992 og var hann þá undirritaður af Íslands hálfu. Ísland staðfesti samninginn í september 1994 og tók hann gildi hér á landi í desember sama ár. Markmið hans er þríþætt: Að vernda líffræðilega fjölbreytni, tryggja sjálfbæra nýtingu lifandi náttúruauðlinda og stuðla að sanngjarnri skiptingu þess hagnaðar, sem hlýst af nýtingu erfðaauðlinda, sem og aðgangi að þeim. Skrifstofa samningsins er í Montreal í Kanada.
Helstu málefni sem rædd voru á þinginu voru: Vernd og sjálfbær nýting líffræðilegrar fjölbreytni við strendur og í hafinu, vernd og nýting skóga, lífríki í fersku vatni og erfðabreyttar lífverur. Auk þess var rætt um upplýsingamiðlun og vísindalega samvinnu, mikilvægi flokkunarfræði, erfðaauðlindir, fjármál og framkvæmd samningsins.
Á þinginu var samþykkt heildstæð aðgerðaáætlun til þriggja ára um vernd og nýtingu líffræðilegrar fjölbreytni á strand- og hafsvæðum. Aðgerðaráætlunin er sú fyrsta sem samþykkt er á vegum samningsins. Áætlunin skiptist í fimm kafla, sem fjalla um: (1) samþætta stjórnun á strand- og hafsvæðum, (2) lifandi auðlindir, (3) verndarsvæði, (4) framandi tegundir og (5) sjávareldi.
Fulltrúar Íslands tóku virkan þátt í umræðum um áætlunina og lögðu m.a. áherslu á að við framkvæmd hennar yrði byggt á vinnu í aðildarríkjunum, hjá svæðasamtökum og í alþjóðastofnunum á þessu sviði. Ákveðið var að skrifstofa samningsins byði alþjóðasamtökum og svæðasamtökum að annast ákveðin verkefni og að samræma vinnu sína áætluninni, þar sem við á.
Á þinginu var ennfremur fjallað sérstaklega um aðgang að erfðaauðlindum og skiptingu hagnaðar af nýtingu þeirra. Samþykkt var að setja á fót nefnd til að leggja drög að samræmdum reglum, sem lögð yrðu fyrir næsta aðildarríkjafund. Í umræðum lögðu fulltrúar Íslands áherslu á rétt ríkja til þess að vernda og nýta erfðaauðlindir sínar, svo sem örverur á jarðhitasvæðum, og til hlutdeildar í hagnaði af nýtingu þeirra.
Þá var samþykkt sérstök ályktun um mikilvægi flokkunarfræði, þar sem þeim tilmælum er beint til aðildarríkja og alþjóðastofnana að taka sérstakt tillit til flokkunarfræði í starfs- og rannsóknaáætlunum.
Samþykkt var rammaáætlun um verndun líffræðilegrar fjölbreytni og sjálfbæra nýtingu í fersku vatni, sem lögð verður til grundvallar í samræmdri vinnu á þessu sviði.
Undanfarið hefur verið unnið að gerð sérstakrar bókunar við samninginn um erfðabreyttar lífverur. Fyrirhugað er að leggja bókunina fyrir þing aðildarríkja í febrúar 1999 til samþykktar.
Umhverfisráðuneytið sér um framkvæmd samningsins hér á landi. Sett hefur verið á laggirnar samráðsnefnd umhverfisráðuneytisins, utanríkisráðuneytisins, sjávarútvegsráðuneytisins og landbúnaðarráðuneytisins til þess að vinna að málefnum samningsins.
Sendinefnd Íslands á þinginu skipuðu Jón Gunnar Ottósson, forstjóri Náttúrufræðistofnunar Íslands, sem var formaður sendinefndarinnar, Guðni Bragason, utanríkisráðuneytinu, Kristín Haraldsdóttir, sjávarútvegsráðuneytinu og Sigurður Á. Þráinsson, umhverfisráðuneytinu.
(Nánari upplýsingar um Samninginn um líffræðilega fjölbreytni er að finna á slóðinni:
http://www.biodiv.org/)
Samningurinn var lagður fram til undirritunar á ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um umhverfi og þróun í Rio de Janeiro 1992 og var hann þá undirritaður af Íslands hálfu. Ísland staðfesti samninginn í september 1994 og tók hann gildi hér á landi í desember sama ár. Markmið hans er þríþætt: Að vernda líffræðilega fjölbreytni, tryggja sjálfbæra nýtingu lifandi náttúruauðlinda og stuðla að sanngjarnri skiptingu þess hagnaðar, sem hlýst af nýtingu erfðaauðlinda, sem og aðgangi að þeim. Skrifstofa samningsins er í Montreal í Kanada.
Helstu málefni sem rædd voru á þinginu voru: Vernd og sjálfbær nýting líffræðilegrar fjölbreytni við strendur og í hafinu, vernd og nýting skóga, lífríki í fersku vatni og erfðabreyttar lífverur. Auk þess var rætt um upplýsingamiðlun og vísindalega samvinnu, mikilvægi flokkunarfræði, erfðaauðlindir, fjármál og framkvæmd samningsins.
Á þinginu var samþykkt heildstæð aðgerðaáætlun til þriggja ára um vernd og nýtingu líffræðilegrar fjölbreytni á strand- og hafsvæðum. Aðgerðaráætlunin er sú fyrsta sem samþykkt er á vegum samningsins. Áætlunin skiptist í fimm kafla, sem fjalla um: (1) samþætta stjórnun á strand- og hafsvæðum, (2) lifandi auðlindir, (3) verndarsvæði, (4) framandi tegundir og (5) sjávareldi.
Fulltrúar Íslands tóku virkan þátt í umræðum um áætlunina og lögðu m.a. áherslu á að við framkvæmd hennar yrði byggt á vinnu í aðildarríkjunum, hjá svæðasamtökum og í alþjóðastofnunum á þessu sviði. Ákveðið var að skrifstofa samningsins byði alþjóðasamtökum og svæðasamtökum að annast ákveðin verkefni og að samræma vinnu sína áætluninni, þar sem við á.
Á þinginu var ennfremur fjallað sérstaklega um aðgang að erfðaauðlindum og skiptingu hagnaðar af nýtingu þeirra. Samþykkt var að setja á fót nefnd til að leggja drög að samræmdum reglum, sem lögð yrðu fyrir næsta aðildarríkjafund. Í umræðum lögðu fulltrúar Íslands áherslu á rétt ríkja til þess að vernda og nýta erfðaauðlindir sínar, svo sem örverur á jarðhitasvæðum, og til hlutdeildar í hagnaði af nýtingu þeirra.
Þá var samþykkt sérstök ályktun um mikilvægi flokkunarfræði, þar sem þeim tilmælum er beint til aðildarríkja og alþjóðastofnana að taka sérstakt tillit til flokkunarfræði í starfs- og rannsóknaáætlunum.
Samþykkt var rammaáætlun um verndun líffræðilegrar fjölbreytni og sjálfbæra nýtingu í fersku vatni, sem lögð verður til grundvallar í samræmdri vinnu á þessu sviði.
Undanfarið hefur verið unnið að gerð sérstakrar bókunar við samninginn um erfðabreyttar lífverur. Fyrirhugað er að leggja bókunina fyrir þing aðildarríkja í febrúar 1999 til samþykktar.
Umhverfisráðuneytið sér um framkvæmd samningsins hér á landi. Sett hefur verið á laggirnar samráðsnefnd umhverfisráðuneytisins, utanríkisráðuneytisins, sjávarútvegsráðuneytisins og landbúnaðarráðuneytisins til þess að vinna að málefnum samningsins.
Sendinefnd Íslands á þinginu skipuðu Jón Gunnar Ottósson, forstjóri Náttúrufræðistofnunar Íslands, sem var formaður sendinefndarinnar, Guðni Bragason, utanríkisráðuneytinu, Kristín Haraldsdóttir, sjávarútvegsráðuneytinu og Sigurður Á. Þráinsson, umhverfisráðuneytinu.
(Nánari upplýsingar um Samninginn um líffræðilega fjölbreytni er að finna á slóðinni:
http://www.biodiv.org/)
Fréttatilkynning 20/1998
Umhverfisráðuneytið