Skýrsla nefndar um langtímanýtingu fiskistofna

Skýrsla nefndar um langtímanýtingu fiskistofna

Í mars árið 2001 skipaði sjávarútvegsráðherra nefnd sem hafði það verkefni að meta árangur sem náðst hafði í nýtingu þorsks og annarra nytjastofna m.t.t. beitingu aflareglu við stjórn fiskveiða þar sem yrði litið til reynslu annarra þjóða. Nefndin var upprunalega þannig skipuð:

Brynjólfur Bjarnason, formaður

Friðrik Már Baldursson, varaformaður

Ásgeir Daníelsson, hagfræðingur Seðlabanka Íslands

Gunnar Stefánsson, Hafrannsóknastofnunin/dósent Háskóla Íslands

Jóhann Sigurjónsson, forstjóri Hafrannsóknastofnunarinnar

Kristján Þórarinsson, stofnvistfræðingur LÍÚ

Sævar Gunnarsson, forseti SSÍ

Þórður Friðjónsson, forstjóri Kauphallar Íslands.

Þann 1. júlí 2002 vék Brynjólfur Bjarnason úr nefndinni og tók þá Friðrik Már Baldursson við sem formaður hennar. Starfsmaður nefndarinnar er Þorvaldur Gunnlaugsson, stærðfræðingur, en auk þess hefur Höskuldur Björnsson, sérfræðingur á Hafrannsóknastofnuninni, unnið náið með nefndinni auk annarra starfsmanna stofnunarinnar.

Nefndin kom saman til fyrsta fundar þann 4. maí 2001 og hefur samtals haldið tuttugu og þrjá fundi. Við upphaf nefndarstarfs var hlutverk nefndarinnar afmarkað og nálgun að viðfangsefni hennar rædd. Voru nefndarmenn sammála um að eitt aðalverkefnið væri að takast á við þau vandkvæði sem fylgja óvissu í stofnmati á þorski og var þá sérstaklega horft til ofmats á stofninum árin 1998 til 2000. Í því skyni var þróað nýtt hermilíkan af þorskstofninum sem beitt var til að kanna eiginleika mismunandi nýtingarstefnu. Nefndin skilaði áfangaskýrslu í maí 2002 og fjallaði hún aðallega um árangur af notkun aflareglu þeirrar sem beitt hefur verið við stjórn þorskveiða frá fiskveiðiárinu 1996 með nokkrum breytingum.

Meðfylgjandi er lokaskýrsla nefndarinnar sem fjallar að mestu um aflareglu fyrir þorskveiðar. Helstu niðurstöður nefndarinnar eru þessar:

1. Að jafnaði hefur verið tilhneyging til ofmats á stærð þorskstofnsins á undanförnum tveimur áratugum. Ekki hefur fundist fullnaðar skýring á ofmatinu. Þegar tekið hefur verið tillit til þessa virðist óvissa í stofnmati hins vegar svipuð og áður var gert ráð fyrir eða um 14%. Ofmatið hefur leitt til þess að í stað þess að afli væri að jafnaði 25% af veiðistofni eins og stefnt var að með núverandi aflareglu varð hlutfallið 27,5%. Að auki hefur afli umfram leyfðan heildarafla farið vaxandi á síðustu árum og því hefur raunveruleg veiði orðið um 30% af veiðistofni eða 20% meiri en að var stefnt með aflareglunni og næstum 40% meiri en fólst í tillögunni frá 1994. Það er mjög brýnt að leiðrétt verði vegna kerfisbundins ofmats og umframafla þannig að raunverulegur afli verði í samræmi við nýtingarstefnu.

2. Við samanburð og ítarlegar prófanir á ýmsum aflareglum, m.a. núverandi reglu, kom í ljós að regla sem miðar við afla sem nemur 22% af veiðistofni hefur góða eiginleika hvað varðar hagnað, stöðugleika og vöxt og viðkomu þorskstofnsins. Ef ekki er tekið tillit til kerfisbundins ofmats á þorskstofninum áður en reglunni er beitt þýðir þetta um 20% af metnum veiðistofni.

3. Aflaregla sem mælir fyrir um 22% af veiðistofni þýðir töluverða skerðingu afla frá því sem nú er. Hugsanlegt er að innleiða slíka reglu þannig að fyrri regla með leiðréttingum vegna ofmats og umframafla verði látin gilda þar til að 22% reglan þýði enga eða litla minnkun afla frá fyrra ári. Þetta hefur þó töluverðan kostnað á mælikvarða núvirðis hagnaðar í för með sér því að stofninn byggist þá hægar upp en ella. Þegar þensla ríkir í hagkerfinu eins og nú gildir er skynsamlegt að innleiða lækkun á hlutfalli sem fyrst.

4. Niðurstaða um 22% veiðihlutfall er óháð því hvort gert er ráð fyrir að umhverfisaðstæður hafi breyst varanlega til hins verra frá því sem áður var eða hvort gera má ráð fyrir að þær fari batnandi og nýliðun verði aftur eins og á árunum fyrir 1985. Ef nýliðun verður eins og á undanförnum fimmtán árum þá þýðir þetta að meðalafli verður um 210-220 þúsund tonn á ári. Ef uppbygging hrygningarstofns og/eða betri umhverfisskilyrði leiða til þess að nýliðun verður svipuð og á áratugunum fyrir 1985 þá verður meðalafli um 310-320 þúsund tonn á ári með 22% aflareglu.

5. Vegna náttúrulegra sveiflna í þorskstofninum og óvissu í stofnmati verða sveiflur í afla töluvert miklar ef ekki er beitt jöfnun af einhverju tagi samhliða hlutfallsreglu. Þegar veiðihlutfallið er lækkað og stofninn stækkar er minni áhætta af slíkri jöfnun en ella. Nefndin mælir með að aflareglan taki tillit til afla fyrra árs að hálfu, enda hefur slík jöfnun óveruleg áhrif á sveiflur í stofninum, en leiðir til meiri hagnaðar og minni sveiflna en aðrar jöfnunarreglur.

6. Ákvarðanir um nýtingu fiskistofna byggja ætíð á forsendum sem eru óvissu háðar. Þegar óvissa eykst (t.d. í stofnmati erða vegna umhverfisbreytileika) aukast líkur á að þróun víki langt frá markmiðum. Þetta hefur þau áhrif að beita þarf meiri varúð við nýtingu stofnanna þegar óvissa er meiri. Gildir hér einu hvort höfð er hliðsjón af hagrænum sjónarmiðum einum eða tekið er tillit til varúðarnálgunar við nýtingu stofnsins.