Hver ert þú? - rafræn auðkenning og undirskriftir

Grein eftir Harald A. Bjarnason, sérfræðing í fjármálaráðuneytinu, og Loga Ragnarsson, framkvæmdastjóra Fjölgreiðslumiðlunar hf., er birtist í UT blaðinu sem gefið var út í tilefni upplýsingatæknidagsins.

Sjá einnig Hver ert þú? rafræn auðkenning og undirskriftir - skyggnusýning

Rafræn samskipti manna á milli hafa aukist geysilega undanfarin ár og ný boðtæki tekið við af gömlum. Þannig hefur tölvupóstur nær alveg rutt úr vegi hefðbundnum pósti, spjallforrit og spjallrásir miðla skilaboðum milli manna og notkun Internetsíma eykst hröðum skrefum. Almenningur notar netið til að sinna erindum sínum hjá bönkum og stofnunum, fer í rafræna verslunarleiðangra og finnur sér jafnvel maka á vefnum. Brátt er svo komið að einstaklingar geta sinnt flestöllum erindum heiman að frá sér og sparað þannig mikinn tíma.

Erfitt getur hins vegar reynst að sannreyna hver samskiptaaðilinn er. Hver ert þú og hvernig get ég treyst því að þú sért sá sem þú segist vera? Hvernig get ég treyst því að tölvupósturinn sé ekki falsaður eða að viðmælandinn á spjallinu sé sá sem hann segist vera?

Rafræn samskipti fara fram í gegnum raflínur og því snúið að komast að því hver er á hinum endanum. Þegar við hittum einhvern í eigin persónu eru alltaf einhver lífkenni, svo sem andlitsfall eða rödd, sem sannfært geta okkur um að við séum að tala við réttan aðila. Ef við þekkjum ekki manneskjuna getum við beðið hana um skilríki til að sanna hver hún er. Þá dregur viðkomandi fram skilríki, útgefin af einhverjum sem nýtur almenns trausts, svo sem lögreglustjóra eða banka. Í slíkum skilríkjum er allajafna ljósmynd af eigandanum sem hægt er að bera saman við andlitsfall þess sem framvísar þeim. Lykilatriðið er að við treystum útgefanda skilríkjanna sem segir að myndin sé af viðkomandi.

Til að rafræn samskipti geti þróast frekar verður að innleiða kerfi sem almenningur getur notað til að byggja upp traust á sama hátt og í almennum samskiptum í gegnum tíðina.

Fjármálaráðherra og Samtök banka og verðbréfafyrirtækja (SBV) hafa undirritað viljayfirlýsingu um að innleiða rafræn skilríki sem almenningur á Íslandi getur notað í samskiptum sínum á netinu, til að skrifa rafrænt undir skjöl og samninga, o.fl. Unnið er að frekari undirbúningi þar sem hugsunin er að fleiri, s.s. sveitarfélög og aðrir sem hagsmuna hafa að gæta, geti komið að verkefninu. Rafræn skilríki sem þessi samsvara hefðbundnum skilríkjum og hafa einnig þann kost að þau má nota sem rafræna undirskrift.

Á árinu munu íslensku bankarnir hefja útgáfu á nýrri gerð debetkorta með örgjörva sem m.a. mun hafa að geyma rafrænt skilríki sem nota má með heimilistölvunni og sérstökum kortalesara.

Skilríkin má m.a. nota til að:

• auðkenna sig gagnvart fyrirtækjum, stofnunum og einstaklingum
• undirrita alls kyns umsóknir, skuldbindingar, skjöl og tölvupóst
• skrifa undir millifærslur í netbönkum
• samþykkja rafrænt skjöl og reikninga (rafrænt samþykktarferli)
• tryggja öryggi fjarvinnu
• tryggja öryggi tölvupósts
• dulrita samskipti.

Hugmyndin er að atvinnulífið geti einnig nýtt sér rafrænu skilríkin á ýmsan hátt og þannig aukið þjónustu við viðskiptavini sína. Sem dæmi má nefna að í nágrannalöndum okkar hefur verið komið upp öruggum spjallrásum þar sem notkun rafrænna skilríkja minnkar verulega líkurnar á að fólk villi á sér heimildir. Þá hafa opinberir aðilar notað rafræn skilríki til að auka rafræna þjónustu við borgarana.

Íslenska ríkið notar rafræn skilríki nú þegar, svo sem við afgreiðslu tollskýrslna og rafræn skil endurskoðenda á skattskýrslum. Bankar og sparisjóðir hafa einnig verið að prófa sig áfram með þessa tækni í bankaviðskiptum.

Almenn útbreiðsla rafrænna skilríkja felur í sér byltingu í samskiptum á netinu. Með þeim skapast traust þar sem notendur geta með öruggum hætti auðkennt sig gagnvart öðrum og skrifað rafrænt undir skjöl og skuldbindingar. Samhliða almennri útbreiðslu mun framboð á rafrænum þjónustum margfaldast sem mun skila sér í auknu hagræði fyrir þjónustuveitendur, fyrirtæki og almenning.