Rúmlega 380 milljarðar til samgöngumála á 12 árum

Samgönguáætlun 20007 til 2018 felur í sér stefnumótun og helstu markmið í samgöngumálum sem unnið skal að, skilgreiningu á grunnneti, áætlun um fjáröflun og yfirlit um útgjöld til helstu þátta í rekstri samgöngustofnana svo og við halds, öryggismála og nýframkvæmda á sviði flugmála, siglingamála og vegamála.

Sturla Böðvarsson samgönguráðherra kynnti áætlunina á Ísafirði í dag en henni var einnig dreift á Alþingi í dag en hún er í formi þingsályktunartillögu í tveimur liðum, annars vegar áætlun áranna 2007 til 2018 og hins vegar áætlun fyrir fjögur ár, 2007 til 2010. Gert er ráð fyrir að ráðherra mæli fyrir tillögunni á Alþingi síðar í vikunni.

Heildartekjur og framlög til samgönguáætlunar verða 381,4 milljarðar króna. Af þeirri upphæð renna kringum 324 milljarðar króna eða 85% til vegamála. Til flugmála renna kringum 35 milljarðar og siglingamála 22 milljarðar. Fjármagninu er deilt á þrjú fjögurra ára tímabil en í fjögurra ára samgönguáætlun (2007 til 2010) sem lögð er fram samtímis er fjármagninu skipt á verkefni á fyrsta fjögurra ára tímabilinu.

Til samanburðar má nefna að tekjur og gjöld samgönguáætlunar 2003 til 2014 voru alls 237,4 milljarðar króna og runnu af því fé 173,3 milljarðar eða 73% til vegamála. Samanlagðar heildartekjur og gjöld samgönguáætlunar 2003-2014 voru 28,6% af vergri þjóðarframleiðslu ársins 2003. Sambærileg tala fyrir samgönguáætlun 2007-2018 er 29,5% af áætlaðri vergri þjóðarframleiðslu árið 2007.

Framlög til vegamála hækka umtalsvert í nýrri samgönguáætlun. Í ár verða þau 18 milljarðar, á næsta ári 32 milljarðar, tæplega 28 milljarðar árið 2009 og 26 milljarðar 2010. Sé litið á fjögurra ára tímabilin verða framlögin til vegamála 105 milljarðar árin 2007 til 2010, 130 milljarðar árin 2011 til 2014 og 121 milljarður á síðasta tímabilinu. Framlög til vegamála voru innan við 80 milljarðar árin 2003 til 2006.

Helstu verkefni í samgönguáætlun

Til flugmála verður varið alls um 35 milljörðum króna og rennur meirihluti þess fjár, kringum 30 milljarðar, til verkefna á vegum Flugstoða ohf. en tæpir 5 milljarðar fara til Flugmálastjórnar. Meðal umfangsmikilla verkefna sem ráðist verður í á fyrsta tímabili áætlunarinnar má nefna samgöngumiðstöð í Reykjavík og lengingu flugbrauta á Akureyrarflugvelli og Egilsstaðaflugvelli.

Til siglingamála á að verja 22 milljörðum króna. Rúmir þrír milljarðar á hverju fjögurra ára tímabili fara í rekstrar- og þjónustuverkefni en um 10 milljarðar alls í stofnkostnað, mest á fyrsta tímabilinu eða 6 milljarðar til margvíslegra hafnarmannvirkja.

Verja á um 42 milljörðum króna til vegaframkvæmda á landsbyggðinni og um 37 milljörðum til framkvæmda á höfuðborgarsvæðinu. Þá verður tæpum 38 milljörðum ráðstafað til jarðganga. Einnig er gert ráð fyrir að afla kringum 45 milljarða króna með sérstakri fjármögnun og ráðstafa til ákveðinna verkefna, svo sem breikkun Hringvegarins út frá Reykjavík og framkvæmdum við Sundabraut. Þá verður um 33 milljörðum króna varið til vegaframkvæmda utan grunnnets samgöngukerfisins.

Um 66 milljarðar fara í rekstrargjöld vegamála og er meirihlutinn þjónusta á vegakerfinu sem fer sívaxandi. Þá fara rúmir 52 milljarðar króna í viðhald vegakerfisins.

Sérstök fjáröflun

Samgönguáætlunin gerir ráð fyrir að ráðast megi í nokkur viðamikil verkefni og þau fjármögnuð með sérstakri fjáröflun. Má þar nefna framkvæmdir eins og samgöngumiðstöð í Reykjavík, átak í breikkun og endurbótum á aðalvegum út frá Reykjavík til austurs og norðurs og bygging og rekstur Bakkafjöruferju. Með sérstakri fjármögnun er átt við einkaframkvæmd, sérstaka lántöku eða nýja gjaldtöku af umferðinni þar sem miðað er við stað og stund notkunar. ,,Gefi almenn staða efnahags- og atvinnumála tilefni til, eru vandséð rök fyrir því að fresta arðbærum samgönguframkvæmdum, þannig að samfélagið fariá mis við þann ábata sem af þeim hlýst,” segir meðal annars í niðurlagi áætlunarinnar.

 Stefnumótun samgönguáætlunar:

Greiðari samgöngur

Stefnt er að nægum hreyfanleika fyrir fólk og flutning á öllum sviðum samgöngurkerfisins. Skal ná því með bættu aðgengi að samgöngum og aukinni afkastagetu kerfisins þar sem hún er takmörkuð. Skulu flestir landsmenn eiga kost á að komast til og frá þjónustukjarna á klukkustund eða minna og til höfuðborgarsvæðsins og frá því á innan við þriggja klukkustunda ferðatíma. Áður var miðað við þrjá og hálfan tíma.

Hagkvæm uppbygging og hagkvæmur rekstur

Stefnt er að aukinni hagkvæmni í uppbyggingu samgöngumannvirkja, leiðsögukerfa og öryggisþjónustu. Nýttir verði kostir markaðsafla við uppbyggingu og rekstur samgöngukerfisins þar sem það á við. Rekstur þar sem ríkið kemur að verði jafnan boðinn út. Komið verði á breyttri skipan gjaldtöku sem miði að því að ökutæki greiði fyrir ekna vegalengd og núverandi kerfi sérstakra eldsneytisskatta verði lagt niður.

Umhverfislega sjálfbærar samgöngur

Stefnt skal að sjálfbærum samgöngum með því að nýta ekki endurnýjanlegar auðlindir hraðar en endurnýjun þeirra leyfir og að ekki verði gengið hraðar á óendurnýjanlegar auðlindir en svo að mögulegt sé að þróa og skipta yfir í endurnýjanlegar auðlindir. Til að ná því markmiði skal stuðlað að nýtingu umhverfisvænna orkugjafa. Notkun vistvæns eldsneytis verði um 20% af heildarnotkun við lok áætlunartímabilsins, skattlagning eignarhalds og notkunar verði þannig að sparneytnir bílar, tvinnbílar og þeir sem  nota vistvænt eldsneyti verði fýsilegri kostur en nú og það sama gildi um skipavélar. Aukin áhersla verði lögð á rannsóknir á því hvernig draga megi úr mengun frá skipum, flugvélum og bílum.

Öryggi

Stefnt er að því að öryggi í samgöngum hér á landi verði eins og það gerist best með öðrum þjóðum. Áfram verður unnið markvisst í flugöryggismálum, stefnt að fækkun slysa á sjó og í umferðaröryggisáætlun skal stefnt að því að fjöldi látinna á 100.000 íbúa verði ekki meiri en það sem lægst gerist hjá öðrum þjóðum árið 2016. Þessum markmiðum verði náð með rannsóknum, þátttöku í starfi alþjóðastofnana og öryggisáætlunum.

Jákvæð byggðaþróun

Samgöngubætur geta skapað möguleika fyrir jákvæðum áhrifum á byggðaþróun. Leitast er við að jafna mismunandi aðgengi landsmanna að samgöngukerfinu og reynt að vinna á móti ókostum mikilla vegalengda. Með styttingu ferðatíma og tengingu byggðarlaga með yfir 100 íbúa við vegakerfið með bundnu slitlagi er stuðlað að jákvæðri byggðaþróun. Styrkt flug, sérleyfisakstur og ferjuflutningar til fámennra staða flokkast undir þann hluta leiða og aðgerða sem lýtur að þjónustu.

 Umhverfisskýrsla fylgir samgönguáætlun

Umhverfismat samgönguáætlunar fyrir árin 2007 til 2018 fylgir nú í fyrsta sinn áætluninni og er það í samræmi við ný lög frá Alþingi á liðnu vori. Í skýrslu um matið er gerð grein fyrir heildarmati á  afleiðingum áætlunarinnar á umhverfi og samfélag. Ísland er meðal fyrstu landa í Evrópu sem hrint hafa í framkvæmd mati á umhverfisáhrifum samgönguáætlunar á landsvísu. Í Evrópulöndum kveða lög á um skyldu til að leggja fram umhverfismat áætlana. Nokkur lönd í Evópu hafa þegar lagt fram áætlanir um einstök landsvæði en Ísland er meðal fyrstu landa til að leggja fram umhverfisskýrslu með landsáætlun.

Með umhverfismatinu er tekið mið af umhverfissjónarmiðum við gerð tillögu að samgönguáætlun, að áætlunin sé í samræmi við aðrar áætlanir og lög og alþjóðlega samninga. Í skýrslunni eru skilgreind þau áhrif sem kunna að verða veruleg og lagðar fram tillögur um hvernig bregðast má við þeim og jákvæð áhrif eru einnig dregin fram. Skýrsluna vann vinnuhópur fulltrúa samgönguráðuneytis, Vegagerðarinnar, Flugmálastjórnar Íslands og Siglingastofnunar Íslands. Með hópnum störfuðu ráðgjafar frá VSÓ ráðgjöf.

Stefnumótun og markmið samgönguáætlunar miðast að því að bæta og þróa samgöngurnar til að ná fram jákvæðum samfélagslegum áhrifum. Matshópurinn leit sérstaklega til framkvæmda í mismunandi landshlutum og fjallað var sérstaklega um höfuðborgarsvæðið. Einnig var fjallað sérstaklega um miðhálendið þegar rætt var um áhrif á náttúru. Fjallað var um áhrif samgönguáætlunar á náttúrufar í hverjum landshluta fyrir sig en fjallað er einnig um heildaráhrif áætlunarinnar á náttúrufar.

Drög að skýrslunni voru send hagsmunaaðilum og vakin athygli almennings á þeim með auglýsingu síðastliðið haust. Bárust fjölmargar ábendingar frá sveitarfélögum, stofnunum og samtökum sem öllum er varað í skýrslunni. Henni er skipt í fjóra hluta sem fjalla um skipulag og aðferðafræði matvinnunnar, stefnumið áætlunarinnar og tengsl hennar við aðrar áætlanir og alþjóðlega samninga, umhverfisáhrif og vöktunaráætlun og að síðustu samantekt á athugsemdum og ábendingum sem fram komu við kynningu.

 Helstu áhrif samgönguáætlunar

Fimm áhrifaþættir samgönguáætlunar eru:

Greiðari samgöngur. Stytting leiða milli byggðakjarna til að lágmarka ferðatíma. Undir þetta markmið fellur fjöldi framkvæmda svo sem að stytta leiðir milli staða með nýframkvæmdum, gerð jarðganga, breiðari brýr, nýjar hafnir og stækkun flugvalla. Einnig ýmsar umbætur svo sem að byggja vegi upp úr snjó, breikka og bæta legu vega og tryggja fullt burðarþol allt árið. Einnig að auka afköst samgöngukerfisins á höfuðborgarsvæðinu.

Uppbygging grunnnets. Megin áherslan er á uppbyggingu vegakerfisins og að lokið verði uppbyggingu helstu stofnleiða á landi og tengja allar byggðir með meira en 100 íbúa með vegakerfi með bundnu slitlagi og viðunandi burðarþoli. Grunnnetið tekur einnig til hafna og flugvalla sem eiga að halda í við tækniþróunina með rými fyrir stærri farartæki.

Aukið öryggi. Stefnumið um að draga úr slysum og óhöppum í samgöngum. Aðgerðir sem miða að því að fækka slysum til dæmis með styttingu leiða, byggingu vega upp úr snjó, breikkun og betri legu þeirra og ýmsum aðgerðum sem snúa að sjófarendum.

Aukin umferð. Aukin umferð vegna byggðaþróunar og bættra samgangna hefur neikvæð áhrif á losun mengandi efna í andrúmslofti og hljóðvist.

Nýframkvæmdir. Flestar nýframkvæmdir samgönguráætlunar hafa einhver neikvæð og jafnvel óafturkræf áhrif á náttúrufar, svo sem á vistkerfi, búsvæði, líffræðilega fjölbreytni, jarðmyndanir, vatnakerfi, landslag og víðerni.

 Áhrif á samfélag, náttúrufar og loftslag

Áhrif samgönguáætlunar á samfélagið eru margvísleg og eru flestar framkvæmdir hennar til þess fallnar að hafa jákvæð áhrif á ferðir meginhluta landsmanna. Sumar framkvæmdir gætu haft neikvæð staðbundin áhrif í því tilfelli að ýta undir erfiða stöðu í jaðri stóru byggðakjarnanna. Allar bætur og styttingar á þjóðvegakerfinu munu bæta öryggi og auka umferð. Líklegt er að auknir landflutningar hafi neikvæð áhrif á almenna vegfarendur. Fylgjast þarf með þróun mengunar frá samgöngum í þéttbýli svo sem hávaða og svifryki.

Helstu áhrif á náttúrufar eru vegna einstakra framkvæmda víða um landið. Neikvæð áhrif eru meðal annars rask á gróðri og jarðminjum, tap á búsvæðum og skerðing á friðlýstu og/eða ósnortnu landi. Mest röskun á nútímahrauni fylgir vegaframkvæmdum á Norðausturlandi og Suðvesturlandi. Óvissa er um áhrif hafnar í Bakkafjöru og þarf að afla upplýsinga um náttúrufar við mat á umhverfisáhrifum þeirrar framkvæmdar.

Þá segir í matsskýrslunni að áður en ákvörðun er tekin um hálendisvegi þurfi að eig sér stað almenn umræða í þjóðfélaginu.

Óvissa er um áhrif samgönguáætlunar á hafið en mikilvægt er talið að fylgja eftir þeirri heildarstefnumörkun sem liggur fyrir um málefni hafsins, þar með talið að vernda hafsvæði sem teljast sérstök og viðkvæm.

Um áhrif á loftslag segir að til að Ísland geti staðið við skuldbindingar sínar gagnvart Kyoto-bókuninni sé nauðsynlegt að líta til samgangna sem stórs mengunarvalds. Spáð er að mest aukning á losun á koltvíoxíði verði vegna flugumferðar en fiskiskip og bílar eigi samanlagt um helming losunar þess vegna samgangna. Bent er á að losun á koltvíoxíði frá flugvélum sé ekki hluti af Kyoto-bókuninni. Mikilvægt er að stefna að því að losun mengandi efna í andrúmsloftið frá bílum aukist ekki í sama hlutfalli og umferðin. Talið er raunhæft samkvæmt spám umhverfisráðuneytis, Umhverfisstofnunar og Orkuspárnefndar að stefna að því að losun koltvíoxíðs í andrúmsloftið frá bílaumferð muni ekki aukast verulega til ársins 2018.

	Sveitastjórnarmenn á Vestfjörðum voru viðstaddir kynningu á samgönguáætlun næstu tólf ára á Ísafirði í dag.