Álitsgerð um árás í Kabúl 2004 kynnt

Utanríkisráðherra, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, kynnti í dag álitsgerð tveggja fyrrverandi hæstaréttardómara, Guðrúnar Erlendsdóttur og Haraldar Henryssonar um atvik og eftirmál varðandi sprengjuárás á íslenska friðargæsluliða í Kabúl í október 2004. Kvaðst ráðherra vonast til þess að nú yrði unnt að leggja málið að baki, ekki síst þannig að einstaklingar sem ættu um sárt að binda, fengju réttmætar bætur og úrlausn. Kynnti Ingibjörg Sólrún jafnframt umbætur á starfsemi Íslensku friðargæslunnar sem miða að því að skýra reglur, bæta viðbragðsáætlanir og draga úr vopnaburði.

Í niðurstöðum álitsgerðarinnar segir að ekkert hafi komið fram sem bendi til annars en að öryggisgæsla í ferð friðargæsluliðanna inn í miðborg Kabúl "hafi verið óaðfinnanleg" og "friðargæsluliðar hafi í einu og öllu brugðist rétt við" í kjölfar árásarinnar sem á þá var gerð. Ekki hafi legið fyrir ákveðnar reglur af hálfu yfirmanna íslensku friðargæslunnar um ferðir út af flugvellinum en að íslenskur yfirmaður öryggismála á vettvangi hafi talið ferðina "óráðlega". Hvað viðbrögð ráðuneytisins varði, hafi þau verið "nokkuð tilviljanakennd" og "skort á mannlega þáttinn". Ekki hafi farið fram skipulögð eða markviss rannsókn á atvikinu.

Höfundar álitsgerðarinnar leggja til að mótuð verði skýr stefna um hvaða störf friðargæsluliðar megi stunda og að dregin verði skýr mörk á milli borgaralegra og hernaðarlegra starfa. Setja þurfi ítarlegar reglur um hvernig ferðum friðargæsluliða á hættusvæðum skuli háttað og vinna þurfi markvissar áætlanir um viðbrögð við ófyrirséðum atvikum. Þá er lagt til að yfirvöld láti almennt fara fram rannsókn á atvikum sem þessum eins og tíðkist í nágrannalöndum.

Utanríkisráðherra kynnti þær útbætur sem ráðuneytið hefur nú þegar ráðist í. Unnið er að gerð viðbragðsáætlana, samstarf er við sálfræðing og upplýsingagjöf til fjölmiðla aukin. Þá hafa reglur um ferðir friðargæsluliða verið skýrðar, svo og lög um tryggingamál. Þessari vinnu verður haldið áfram.

Utanríkisráðherra sagði nauðsynlegt að skilgreina enn frekar í hvaða tilvikum friðargæsluliðar geti starfað innan herkerfis sem borgaralegir starfsmenn. Íslenskir friðargæsluliðar eigi ekki að bera vopn, nema í sérstökum tilvikum og þá því aðeins að um sé að ræða sérþjálfaða aðila sem hafi heimild til slíks í störfum hérlendis. Í þeim tilfellum sé um sérhæfð störf að ræða og vopnaburð til sjálfsvarnar eins og heimilað er í friðargæslulögunum.

Á næstu mánuðum mun ráðuneytið því hætta að manna þær sjö stöður þar sem íslenskir friðargæsluliðar hafa þurft að bera vopn og tign við almenn eftirlits- og rekstrarstörf í Afganistan. Verða borgaralegir, óvopnaðir sérfræðingar boðnir fram í þessi störf, samræmist slíkt reglum öryggissveita ISAF.

Texta álitsgerðarinnar er að finna á vef ráðuneytisins:

www.utanrikisraduneyti.is/media/utanrikisraduneyti-media/media/PDF/Alitsgerd_urfelld.pdf