Losun frá Íslandi verður að líkindum yfir heimildum Kýótó-bókunarinnar

Umhverfisstofnun hefur skilað til umhverfis- og auðlindaráðuneytisins greiningu á stöðu Íslands gagnvart skuldbindingum sínum á öðru tímabili Kýótó-bókunarinnar (2013-2020), sem ráðuneytið óskaði eftir. Umhverfisstofnun telur líklegt að Ísland verði ekki innan heimilda á tímabilinu og þurfi að kaupa heimildir til þess að standa við skuldbindingar sínar, sem nemi um 3,6 milljónum tonna af koldíoxíðígildum fyrir tímabilið í heild.

Ísland gerði samkomulag við Evrópusambandið um þátttöku í sameiginlegu markmiði 29 ríkja innan ramma Kýótó-bókunarinnar, um 20% minnkun losunar til 2020 miðað við 1990. Samkvæmt því býr Ísland við tvískiptar skuldbindingar: 1) Hluti losunar (um 40%) fellur innan viðskiptakerfis ESB (ETS), þar sem fyrirtæki, einkum í stóriðju, fá úthlutað heimildum og þurfa að standa við skuldbindingar (bláar súlur í meðfylgjandi mynd), 2) Önnur losun (s.s. frá samgöngum, landbúnaði, sjávarútvegi og meðferð úrgangs) er á ábyrgð stjórnvalda (grænar súlur). Íslensk stjórnvöld fá úthlutað heimildum fyrir losun utan ETS skv. samkomulaginu við ESB og þarf losun 2013-2020 að vera innan þeirra marka, en ella þarf Ísland að kaupa heimildir. Íslandi er þó heimilt að nýta sk. bindingarheimildir, sem verða til við skógrækt og landgræðslu sem binda kolefni úr andrúmslofti.

Mynd 1 Losun Íslands er fellur undir Kýótó-bókunina, skipt milli viðskiptakerfis ESB (ETS) og losunar sem er beint á ábyrgð íslenskra stjórnvalda í samræmi við samning milli Íslands og ESB.

Nú liggja fyrir upplýsingar um losun á þremur fyrstu árum tímabilsins, 2013-2015. Losun frá Íslandi utan ETS (þ.e. grænu súlurnar) ætti að minnka um rúmlega 20% frá 2005 til 2020 til að Ísland nái að halda sig innan heimilda. Eins og sést á myndinni minnkaði losun nokkuð frá 2007 til 2012, en hefur síðan aukist lítillega. Losun utan ETS hefur aukist um tæp 3% frá 1990. Heildarlosun Íslands hefur þó aukist mun meira, eða um 26% á þessu tímabili, en þar munar mest um stóriðju, sem er í ETS og því utan þeirra skuldbindinga sem íslensk stjórnvöld taka beint á sig.

Umhverfisstofnun gerir ráð fyrir að losun utan ETS muni verða nokkurn veginn óbreytt á árunum 2016-2020 og miðar í þeim útreikningum við meðaltal losunar 2010-2015. Gert er ráð fyrir að Ísland geti nýtt sér um 2,8 milljónir bindingareininga vegna aðgerða í skógrækt og landgræðslu á tímabilinu, sem nýta má til frádráttar á móti losun. Engu að síður yrði niðurstaðan sú að losun að frádreginni bindingu væri um 3,6 milljónir tonna koldíoxíðígilda yfir heimildum á tímabilinu í heild. Augljóslega er veruleg óvissa í þeim tölum, en næsta ljóst þó að losun verði umfram heimildir. Umhverfisstofnun nefnir að hugsanlega sé um vanmat á losun að ræða fyrir tímabilið 2016-2020, þegar horft er til áframhaldandi aukningar í komum ferðamanna.

Íslensk stjórnvöld þurfa ekki að gera upp tímabilið 2013-2020 fyrr en eftir að allar upplýsingar um losun á tímabilinu liggja fyrir, eða líklega um 2023. Umhverfisstofnun hefur ekki gert mat á líklegum kostnaði við kaup á heimildum, en bendir á að þær séu mjög ódýrar nú, eða um 0,2 evrur á tonn af koldíoxíðígildi. Stjórnvöld geta keypt heimildir áður en uppgjör fer fram, en geta einnig beðið uppgjörs fram yfir 2020.

Hverjar eru ástæður þess að losun Íslands fer líklega yfir heimildir skv. Kýótó-bókuninni? Fyrir því virðast vera einkum tvær ástæður. Annars vegar er útlit fyrir að kolefnisbinding í skógrækt og landgræðslu verði minni en gert var ráð fyrir í aðgerðaáætlun árið 2010. Hins vegar er ljóst að mikil aukning í komum ferðamanna til Íslands og hagvöxtur vegna þess hefur áhrif á losun, m.a. frá samgöngum og í byggingariðnaði. Losun frá sjávarútvegi hefur minnkað verulega frá 1990, en lítið breyst frá landbúnaði.

Greinargerð Umhverfisstofnunar