Fjárlagafrumvarp fyrir árið 2018
- 35 milljarða afgangur af rekstri ríkissjóðs
- Skuldir ríkissjóðs lækka um 50 milljarða
- Veruleg aukning til heilbrigðis-, mennta-, umhverfis- og samgöngumála
Fjárlagafrumvarp fyrir árið 2018 verður lagt fram á Alþingi í dag. Vegna óvenjulegra aðstæðna er frumvarpið fyrst birt rafrænt á vef fjármála- og efnahagsráðuneytisins, þar sem skammur tími líður milli framlagningar og umfjöllunar á þinginu.
Í frumvarpinu endurspeglast fyrstu áherslur nýrrar ríkisstjórnar, sem miða að því að samfélagið allt njóti góðs af yfirstandandi hagvaxtarskeiði og treysta til framtíðar samfélagslegan stöðugleika, velsæld og lífsgæði. Brugðist er við ákalli um að fjármagna betur mikilvæga samfélagsþjónustu og innviði en um leið er tryggt að góð afkoma ríkisfjármálanna endurspegli ábyrgð og festu. Áfram verður dregið úr skuldum ríkissjóðs.
Ríkissjóður rekinn með 35 milljarða afgangi
Gert er ráð fyrir að afgangur á heildarafkomu ríkissjóðs verði nálægt 1,3% af vergri landsframleiðslu árið 2018 eða um 35 milljarðar króna. Þetta er allnokkur aukning frá fjárlögum ársins 2017, þegar fjárlög voru samþykkt með 24,7 ma.kr. afgangi. Afgangur á frumjöfnuði verður áfram mikill og nemur um 3,5% af VLF á næsta ári.
Helstu áherslur í fjárlagafrumvarpi
Aukið er við framlög til heilbrigðismála,meðal annars með innspýtingu í heilsugæsluna, með auknum niðurgreiðslum á tannlæknakostnaði aldraðra og örorkulífeyrisþega og með auknum framlögum til lyfjakaupa. Einnig er sjúkrahússþjónusta á höfuðborgarsvæðinu og á landsbyggðinni styrkt, bæði til rekstrar og tækjakaupa, og sérstakt framlag er veitt til þjónustu við þolendur kynferðisbrota utan höfuðborgarsvæðisins. Heildarhækkun framlaga til heilbrigðismála milli fjárlaga 2017 og 2018 nemur ríflega 21 milljarði króna.
Útgjöld til barnabóta hækka um tæpan 1 ma.kr. frá árinu 2017, í 10,5 ma.kr. úr 9,6 ma.kr. Framlög vegna fæðingarorlofs hækka um rúmlega 1 milljarð króna og frítekjumark vegna atvinnutekna ellilífeyrisþega verður hækkað í upphafi árs 2018 úr 25.000 kr. í 100.000 kr. á mánuði, sem eykur útgjöld um 1,1 ma.kr.
Á sviði mennta, menningar og íþróttamála verða talsverðar breytingar til hækkunar, sé miðað við forsendur fjármálaáætlunar. Þar má nefna 450 milljón króna framlag til máltækniverkefnis og þá eru framlög til framhaldsskóla aukin um 400 milljónir króna og framlög til háskóla um 1 milljarð króna. Er þetta liður í að auka gæði náms á þessum skólastigum og er markmiðið að hækka framlög á hvern ársnemenda háskólanna þar til þau verða orðin sambærileg við OECD ríkin árið 2020 og síðan við Norðurlöndin árið 2025. Alls aukast framlög til mennta-, menningar- og íþróttamála um 5,5 ma.kr.
Veruleg aukning er til ýmissa verkefna á sviði samgöngu- og fjarskiptamála, samtals 3,6 milljarðar króna, og til umhverfismála eða 1,7 milljarðar króna til að vinna upp málahalla úrskurðarnefndar, byggja upp innviði til verndar náttúru og menningarsögulegum minjum, til átaksverkefnis um friðlýsingar og til að stofna loftslagsráð. Einnig er veitt 90 milljón króna framlag til vöktunar á ám vegna mögulegrar erfðablöndunar frá laxeldi í sjókvíum.
Að auki er gert ráð fyrir fjárheimildum til að standa vörð um hagsmuni Íslands vegna útgöngu Breta úr ESB og til að greiða sérfræðiaðstoð fyrir þingflokka, í samræmi við stefnu ríkisstjórnar um að efla Alþingi.
Sanngjarnari skattheimta og áfram dregið úr álögum
Á kjörtímabilinu stefnir ríkisstjórnin að því að halda áfram að draga úr álögum, gera skattheimtu sanngjarnari og tryggja skilvirkt skatteftirlit. Áhersla verður lögð á lækkun tekjuskatts í neðra skattþrepi á kjörtímabilinu og forgangsmál er að lækka tryggingagjald. Hvort tveggja er háð framvindu á vinnumarkaði og tekjuskattslækkun tekur að auki mið af öðrum aðstæðum í hagkerfinu.
Helstu skattbreytingar á árinu 2018 sem fram koma í frumvarpi um ýmsar forsendur fjárlagafrumvarps:
- Fjármagnstekjuskattur hækkar úr 20% í 22% en í framhaldi verður skattstofninn endurskoðaður. Markmiðið er að gera skattkerfið réttlátara óháð uppruna tekna.
- Undanþága umhverfisvænni bifreiða, s.s. rafmagns- og tengiltvinnbifreiða, frá virðisaukaskatti verður framlengd en unnið er að heildarúttekt á skattlagningu ökutækja og eldsneytis.
- Kolefnisgjald verður hækkað um 50% í stað 100% eins og gert var ráð fyrir í fjármálaáætlun fyrir árin 2018-2022 en mun hækka á næstu árum í takt við aðgerðaáætlun í loftslagsmálum. Fallið er frá fyrri áformum um tekjuöflun samhliða jöfnun olíugjalds við bensíngjald og hægt verður á afnámi ívilnunar vörugjalds af bílaleigubílum.
- Ýmsar aðrar skattbreytingar koma til skoðunar á fyrsta starfsári nýrrar ríkisstjórnar svo sem lækkun virðisaukaskatts á íslenskt ritmál, tónlist og bækur, skattalegt umhverfi fjölmiðla og skattlagning höfundarréttargreiðslna.
Efnahagsmál, skuldamál, vinnumarkaður
Þrátt fyrir að ýmis teikn séu um að Ísland hafi náð toppi efnahagssveiflunnar eru horfur áfram óvenju góðar samkvæmt hagspám. Miklar efnahagslegar framfarir hafa átt sér stað á undanförnum árum samhliða því að tekist hefur að rétta við fjármál hins opinbera og koma þeim á traustari grunn. Viðfangsefnið framundan er að varðveita þennan árangur og framlengja hann með samstilltri hagstjórn peningamála, opinberra fjármála og vinnumarkaðarins sem stuðlar að hóflegum hagvexti og stöðugleika.
Staða efnahagsmála og fjármál ríkisins eru allrar athygli verð í alþjóðlegum samanburði, enda hafa þau leitt til batnandi lánshæfismats ríkisins síðustu misseri.
Hröð lækkun skulda
Góður árangur hefur náðst við að lækka skuldir ríkissjóðs frá því þær náðu hámarki árið 2012, en þá námu þær 1.500 milljörðum króna. Á síðustu þremur árum hafa skuldirnar lækkað um það bil um 400 milljarða, þar af um 200 á árinu 2017, sem lækkar vaxtakostnað á komandi árum um 9 milljarða króna. Vaxtagreiðslur eru þó áfram mjög þungur liður í útgjöldum ríkissjóðs og gert er ráð fyrir að þær verði 58 ma.kr. árið 2018, en að auki eru reiknaðir vextir vegna lífeyrisskuldbindinga 14 ma.kr. Gert er ráð fyrir áframhaldandi niðurgreiðslu skulda ríkissjóðs á næsta ári og að hlutfall brúttóskulda af VLF verði 31,7% í lok ársins. Það svarar til tæplega 27% af VLF miðað við skuldareglu laga um opinber fjármál.
Kaupmáttur varinn og sótt fram
Á undanförnum árum hefur kaupmáttur á Íslandi aukist mun meira en í nokkru öðru OECD-ríki. Ríkisstjórnin hefur í fyrirrúmi að verja þennan góða árangur og sækja enn frekar fram.
Sátt á vinnumarkaði er nauðsynleg forsenda þess að stuðla að stöðugu verðlagi og jafnvægi og skapa þannig efnahagsleg skilyrði til lægra vaxtastigs og bættra lífskjara. Breytt umgjörð kjarasamninga mun ráða miklu um hvort mögulegt reynist að viðhalda bættum lífskjörum til langframa. Ríkisstjórnin leggur því mikla áherslu á að fá aðila vinnumarkaðarins til samstarfs um framtíðarskipulag kjaraviðræðna.
Framsetning fjárlagafrumvarps
Fjárlög byggja á fjármálastefnu og fjármálaáætlun. Lögð eru fram tvö skjöl, annars vegar frumvarpið sjálft og hins vegar fylgirit. Fylgiritið sýnir áætlun um það hvernig ráðuneyti hyggjast verja fjárheimildum sínum. Nú eru einnig í fyrsta sinn í fylgiritinu birtar áætlanir fyrir stofnanir og verkefni um fjárveitingar í tvö ár eftir fjárlagaárið.
Allt talnaefni er nú birt á tölvutæku formi, en áfram verður unnið að því að bæta framsetningu gagna úr áætlanagerð og ríkisrekstri.