Ferðavenjur allra Íslendinga kortlagðar
Mynd: GolliNiðurstöður umfangsmestu könnunar á ferðavenjum Íslendinga hafa verið kynntar. Í fyrsta sinn náði ferðavenjukönnunin til alls landsins en sambærilegar kannanir hafa verið gerðar fjórum sinnum áður fyrir höfuðborgarsvæðið. Samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið, Samgöngustofa, Isavia og Vegagerðin stóðu að könnuninni fyrir hönd samgönguráðs ásamt Samtökum sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu (SSH).
Gallup framkvæmdi könnunina sem fór fram í október og nóvember 2019 og byggði á 22.790 manna úrtaki. Svarhlutfall var 42,1% sem þykir góð niðurstaða fyrir jafn umfangsmikla könnun og stórt úrtak.
Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra:
„Ferðavenjukönnunin er umfangsmesta rannsókn á ferða- og samgönguvenjum landsmanna sem gerð hefur verið. Það er mikill ávinningur fólginn í því að ferðavenjur séu nú mældar samtímis á höfuðborgarsvæðinu og á landsbyggðinni, en við það fást samanburðarhæfar niðurstöður. Gögnin sem fást úr þessari könnun eru verðmæt og munu nýtast við stefnumótun og áætlanagerð í samgöngu- og byggðamálum á öllum sviðum hins opinbera. Þær munu einnig nýtast vel í hvers konar greiningar- og rannsóknarvinnu,“ sagði Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra.
Þórunn Egilsdóttir, alþingismaður og formaður samgönguráðs:
„Það er ánægjulegt að sjá þessa könnun verða að veruleika. Niðurstöður hennar munu nýtast vel í vinnu við undirbúning samgönguáætlana framtíðar. Þær ákvarðanir sem þar eru teknar skipta gríðarlegu máli, bæði þar sem háar fjárhæðir eru í húfi en ekki síður vegna þess að þær eru lykilþáttur í sjálfbærni byggða og atvinnulífs. Könnunin hjálpar okkur að skilja betur þarfir og væntingar almennings og geta þannig komið betur til móts við þær.“
Páll Björgvin Guðmundsson, framkvæmdastjóri SSH
„Ferðavenjukönnunin sýnir að við erum á réttri leið miðað við markmið í svæðisskipulagi höfuðborgarsvæðisins en einnig hvað varðar markmið samgöngusáttmálans sem sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu og ríkið gerðu haustið 2019. Það er þó enn nokkuð langt í land en með bættum samgöngum fyrir alla ferðamáta og stórefldum almenningssamgöngum munu ferðavenjur taka breytingum. Þannig getum við stuðlað að því að ná öllum markmiðum sem samgöngusáttmáli og svæðisskipulag fela í sér.
Ferðavenjur höfuðborgar og landsbyggðar líkar
Í könnuninni voru ferðavenjur fólks mældar fyrir alla samgöngumáta og eru tölur birtar fyrir landið allt, einstaka landshluta, sveitarfélög og hverfi þar sem það á við. Þar sem könnunin nær til alls landsins í fyrsta sinn er nú hægt að bera saman landshluta. Athygli vekur að ferðavenjur höfuðborgarbúa og þeirra sem búa á landsbyggðinni eru merkilega líkar.
Könnunin staðfestir að daglegum ferðum fólks óháð ferðamátum fækkar jafnt og þétt. Þær voru 4,3 að meðaltali á höfuðborgarsvæðinu árið 2011 en mældust 3,8 nú. Á landsbyggðinni eru farnar 3,6 ferðir að meðaltali. Flestar ferðir voru farnar í Reykjavík og Kópavogi (3,9) en fæstar voru þær á Austurlandi (3,3).
Meðal annarra áhugaverðra niðurstaðna var að konur (3,9) fara fleiri ferðir en karlar (3,6). Á hinn bóginn fara karlar mun fleiri ferðir (43,1) til höfuðborgarsvæðisins af landsbyggðinni en konur (33,9).
Notkun einkabíls minnkar á höfuðborgarsvæðinu
Ef litið er til höfuðborgarsvæðisins sérstaklega sést að notkun hlutfall einkabíls minnkar um 2 prósentustig en notkun almenningssamgangna hækkar í 5%, en það hlutfall hafði haldist nokkuð stöðugt í 4% í öllum fyrri könnunum frá 2002.
Hlutfall ferða með einkabíl (sem bílstjóri eða farþegi) virðist nokkuð svipað í sveitarfélögum um land allt. Í flestum sveitarfélögum er það hlutfall á bilinu 70-80%. Eitt sveitarfélag skar sig þó talsvert úr öðrum, Langanesbyggð. Þar var hlutdeild einkabíls aðeins 35% og þar áberandi meirihluti sem sagðist fara sínar ferðir gangandi.
Sérstaklega var spurt um umhverfisvitund og samgöngur. Í ljós kom að meginþorri landsmanna er sammála þeirri fullyrðingu að þeir „hugsi mikið um hvað þeir geti gert til að draga úr þeim áhrifum sem þeir hafi á loftslagið/umhverfið“. Svör benda til þess að íbúar þéttbýlli svæða hugsi meira um umhverfisáhrif sín en þeir sem búa á dreifbýlli svæðum. Einnig virðast konur hugsa talvert meira um umhverfisáhrif en karlar.
Verðlag hefur mest áhrif á innanlandsflug
Notkun fólks á innanlandsflugi var könnuð sérstaklega. Notkun innanlandsflugs er langmest á Vestfjörðum, Norðurlandi eystra og Austurlandi og undirstrikar mikilvægi ferðamátans fyrir þá landshluta sem fjærst eru höfuðborgarsvæðinu. Aðspurðir í könnuninni sögðu flestir verðlag hafa mest áhrif á það hvort það nýtti innanlandsflug, sérstaklega á þeim svæðum þar sem notkun innanlandsflugs er mest.