Ráðherra afhentar tillögur um betri merkingar á matvælum

Samráðshópur um betri merkingar á matvælum hefur skilað tillögum til Kristjáns Þórs Júlíussonar, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra. Í þeim felast meðal annars leiðir til að bæta skilyrði og stöðu neytenda til að taka meðvitaða og upplýsta ákvörðun varðandi uppruna matvæla, auka ráðgjöf og bæta leiðbeiningar varðandi notkun þjóðfána á matvælum og að stjórnvöld stuðli að því að hægt verði að nota nýjar tæknilausnir til að geta stóraukið upplýsingagjöf til neytenda.

Samráðshópurinn er liður í samkomulagi sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, Bændasamtaka Íslands, Neytendasamtakanna, Samtaka verslunar og þjónustu, Félagi atvinnurekenda, og Samtaka iðnaðarins sem undirritað var í febrúar 2019. Samkomulagið lýtur að því að gera gangskör í því að bæta merkingar á matvælum og tryggja betur rétt neytenda til upplýsinga.

Í skýrslunni er einnig að finna yfirlýsingu frá þeim aðilum sem standa að skýrslunni, en hún hljóðar svo:

„Það er sameiginlegt hagsmunamál neytenda, stjórnvalda, verslunarinnar, framleiðenda og innflytjenda að bæta enn frekar merkingar á matvælum og tryggja þannig betur rétt neytenda til upplýsinga, m.a. um uppruna, framleiðsluhætti, lyfjanotkun og umhverfisáhrif þeirra. Undirritaðir aðilar ítreka því mikilvægi þess að standa vel að merkingum matvæla og hvetja ofangreinda aðila til þess að láta sig þetta mikilvæga málefni varða.Vilji undirritaðra er að tillögur starfshópsins nái fram að ganga og munu allir leggjast á eitt um að svo megi verða.“

Tillögur hópsins má finna í meðfylgjandi skýrslu en helstu tillögur hans eru að:

• Stjórnvöld fylgist vel með þróun nýrra tæknilausna og stuðli að því að slíkar lausnir verði nýttar í sem mestum mæli en þær geta stóraukið upplýsingagjöf um matvæli til neytenda.
• Aukin verði ráðgjöf og leiðbeiningar bættar um notkun þjóðfána á matvælum.
• Bætt verði skilyrði og staða neytenda til þess að taka meðvitaða og upplýsta ákvörðun varðandi uppruna fersks kjöts sem er á boðstólnum á veitingastöðum, mötuneytum og öðrum stöðum sem selja matvæli sem ekki eru forpökkuð.
• Bætt verði skilyrði og staða neytenda til þess að taka meðvitaða og upplýsta ákvörðun varðandi uppruna fiskafurða sem seldar eru í matvöruverslunum með því að gera auknar kröfur til merkinga fiskafurða hér á landi. Lagt er til að gerðar verði sambærilegar kröfur og gerðar eru innan Evrópusambandsins.
• Upplýsa rekstraraðila, sem selja matvæli sem ekki eru forpökkuð, um mikilvægi réttrar tilgreiningar á þeim efnisþáttum sem skipt hefur verið út fyrir aðra þætti. Hér er t.d. átt við matvæli sem ekki innihalda dýraafurðir en eru merkt „mjólk“ eða „rjómi.“ Mikilvægt er að tryggja að upplýsingar og merkingar á matvælum séu ekki villandi fyrir neytendur.
• Taka til skoðunar valkvæðar merkingar sem geta bætt upplýsingagjöf til neytenda svo sem Nutri Score næringamerki sem notað er innan Evrópusambandsins, sameiginlegt upprunamerki fyrir innlendar búvörur sem og matarhandverksmerki sem er til þess fallið að auka möguleika neytenda á að aðgreina matarhandverk frá fjöldaframleiddum vörum.
• Yfirvöld sýni gott fordæmi og birti kolefnisspor þeirra máltíða sem boðið er upp á í mötuneytum ríkisaðila. Jafnframt er lagt til að skapaður verði efnahagslegur hvati sem stuðla að því að matvælaframleiðendur, vinnsluaðilar og verslunin greini og birti upplýsingar um kolefnisspor.
• Bændasamtök Íslands hafa lýst yfir vilja til að eiga og reka sameiginlegt myndmerki fyrir landbúnaðinn, svokallað Búvörumerki, sem matvælaframleiðendur hafa val um að setja framan á umbúðir matvæla úr innlendum búvörum sem innihalda að lágmarki 75-80% innlend hráefni. Að mati hópsins myndi innleiðing slíks merkis auðvelda upplýst val neytenda tengt uppruna búvara og sér því ávinning af henni fyrir neytendur. Hópurinn vill jafnframt sjá að framleiðendur séu hvattir til að leggja metnað sinn í að merkja á skýran hátt upprunaland búvara, óháð því hvort þeim sé það skylt eða ekki.
• Átaksverkefni verði hrundið af stað sem miðar að því að tryggja aukna meðvitund neytenda um rétt sinn til upplýsinga um matvæli og hvar þeir geti nálgast slíkar upplýsingar. Átakið verði einnig til þess fallið að fyrirtæki verði betur meðvituð um þær kröfur sem til þeirra eru gerðar.
• Kannað verði viðhorf neytenda til merkinga matvæla.

Nálgast má skýrsluna hér