Ráðherra mælir fyrir frumvarpi um hálendisþjóðgarð
Guðmundur Ingi Guðbrandsson, umhverfis- og auðlindaráðherra, mælti á Alþingi í gær fyrir frumvarpi um Hálendisþjóðgarð.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að þjóðlendur í sameign þjóðarinnar innan miðhálendislínu verði gerðar að þjóðgarði, en á miðhálendi Íslands eru ein stærstu óbyggðu víðerni Evrópu og ómetanlegar náttúru- og menningarminjar. Gert er ráð fyrir að Hálendisþjóðgarður, sem kveðið er á um í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar, nái yfir um 30% af Íslandi. Um helmingur svæðisins nýtur nú þegar verndar og má þar nefna Vatnajökulsþjóðgarð, Hofsjökul og Þjórsárver, Kerlingarfjöll, Landmannalaugar og Hveravelli.
„Hálendið geymir ein mestu náttúruverðmæti sem við Íslendingar eigum saman og því er það skynsamleg ráðstöfun að stofna þar þjóðgarð. Það er alveg ljóst að stofnun Hálendisþjóðgarðs myndi vera gríðarlegur akkur fyrir íslenska ferðaþjónustu og raunar þjóðarbúið allt, sérstaklega á tímum endurreisnar eftir kórónuveirufaraldurinn. Þjóðgarðurinn yrði sá stærsti í allri Evrópu og myndi án efa hafa mikið aðdráttarafl. Á sama tíma væri þjóðgarðurinn stærsta framlag Íslands til náttúruverndar. Við þurfum að standa vörð um fjöreggið okkar fyrir kynslóðir framtíðarinnar, það er okkar skylda.“ sagði Guðmundur Ingi Guðbrandsson, umhverfis- og auðlindaráðherra.
Rannsóknir hafa sýnt fram á ótvíræð jákvæð efnahagsleg áhrif friðlýstra svæða, bæði á þjóðarbúið og nærumhverfi svæðanna. Er stofnun Hálendisþjóðgarðs þannig talin hafa jákvæð áhrif á byggðaþróun á þeim svæðum sem þjóðgarðurinn tæki til og geta skapað atvinnutækifæri, bæði heima í héraði og á landsvísu, verði frumvarpið að lögum.
Málið hefur verið í undirbúningi í nokkur ár og var nefnd þingmanna úr öllum stjórnmálaflokkum á Alþingi ásamt fulltrúum Sambands íslenskra sveitarfélaga, umhverfis- og auðlindaráðuneytis og forsætisráðuneytis m.a. falið að skilgreina mörk þjóðgarðsins og setja fram áherslur um skiptingu landsvæða innan hans í verndarflokka. Nefndin skilaði skýrslu sinni um málið í lok síðasta árs og voru drög að frumvarpi um Hálendisþjóðgarð kynnt í samráðsgátt stjórnvalda í desember 2019. Við frumvarpsdrögin komu athugasemdir sem brugðist var við í frekari vinnu við frumvarpið. Þá hefur ráðherra frá þeim tíma átt víðtækt samráð og samtal um breytingar á frumvarpinu m.a. til þess að mæta framkominni gagnrýni en jafnframt ræða tækifærin sem felast í stofnun þjóðgarðs.
Gert er ráð fyrir því í frumvarpinu að núverandi virkjanasvæði á miðhálendinu verði skilgreind sem jaðarsvæði á þjóðlendum innan miðhálendislínu og er lagt til að þau verði ekki friðlýst sem hluti Hálendisþjóðgarðs. Þá er lögð áhersla á að stjórnun Hálendisþjóðgarðs, sem verði sérstök stofnun með stjórn, sé bæði hjá ríki og sveitarfélögum og að svæðinu verði skipt í sex rekstrarsvæði.