Ísland fært í fyrsta flokk í baráttunni gegn mansali

Ísland uppfyllir nú allar lágmarkskröfur í baráttunni gegn mansali samkvæmt nýrri skýrslu bandarískra stjórnvalda. Ísland hefur því verið fært upp í fyrsta flokk og er þar í hópi 30 ríkja af þeim 188 sem fjallað er um í skýrslunni.

Mansal er skilgreint sem gróft mannréttindabrot, sem felst í að brjóta gegn friðhelgi einstaklings. Brotastarfsemin beinist gegn frjálsræði og helgustu persónuréttindum einstaklings í þeim tilgangi að hagnýta líkama viðkomandi eða vinnukrafta í annars þágu.

Bandaríska utanríkisráðuneytið hefur síðan árið 2001 birt árlega skýrslu um mansal (Trafficking in human beings report). Í skýrslunni er fjallað um stöðu mansalsmála í ríkjum heimsins og aðgerðir stjórnvalda einstakra ríkja í baráttunni gegn mansali. Skýrslan byggir á úttekt þar sem aflað er upplýsinga frá stjórnvöldum, félagasamtökum og úr ýmsum öðrum áttum.

Ríki eru flokkuð í þrjá flokka og hefur Ísland frá árinu 2017 verið í öðrum flokki og því ekki talið uppfylla allar lágmarkskröfur í baráttunni gegn mansali, þrátt fyrir að íslensk stjórnvöld hafi verið talin sýna mikla viðleitni í þá átt.

Samkvæmt skýrslunni sem Antony Blinken, utanríkisráðherra Bandaríkjanna kynnti nýlega,  er talið að Ísland uppfylli lágmarkskröfur samkvæmt bandarískri löggjöf sem og alþjóðlegum mannréttindasáttmálum gegn mansali. Í skýrslunni segir að Íslandi hafi náð góðum árangri í baráttunni gegn mansali þrátt fyrir áhrif heimsfaraldursins og því hafi Íslandi farið í fyrsta flokk. Þessi árangur hafi m.a. falist í fyrstu ákærunni og sakfellingu fyrir mansal í 12 ár, að borin hafi verið kennsl á fleiri þolendur mansals en á síðustu árum og þeim veitt viðeigandi aðstoð, fjármagni hafi verið veitt til miðstöðva fyrir þolendur kynbundins ofbeldis, ráðgjafahópi um mansal hafi verið komið á fót innan lögreglunnar, upplýsingagátt um mansal hafi verið opnuð á vef Neyðarlínunnar, 112.is/mansal. Auk þess hafi verkferill verið hannaður fyrir neyðarverði 112 þegar tilkynning berst um mansal og því að fjármögnuð hafi verð gerð fræðslumyndbanda fyrir trúnaðarmenn um einkenni mansals.

Í mars 2019 kynnti dómsmálaráðherra áherslur stjórnvalda í aðgerðum gegn mansali og annars konar hagnýtingu. Samráðshópur sem samanstendur af 35 meðlimum frá viðeigandi stjórnvöldum, frjálsum félagasamtökum og einkafyrirtækjum, hefur haft það hlutverk að innleiða aðgerðir stjórnvalda. Auk þeirra atriða sem nefnd eru sérstaklega í skýrslu bandarískra stjórnvalda hafa önnur mikilvæg skref verið tekin á Íslandi í baráttunni gegn mansali. Þar á meðal er breyting á ákvæði 227. gr. a. almennra hegningarlaga sem leggur refsingu við mansali, útgáfa bæklings um Vísbendingar um mansal og fræðsla og þjálfun fyrir starfsfólk lögreglu og ákærendur um mansal sem og aðra sérfræðinga sem geta haft, starfa sinna vegna, samskipti við þolendur mansals. Einnig hefur samhæfingarmiðstöð um mansal verið starfrækt í Bjarkarhlíð frá árinu 2020.