Spornað við útbreiðslu sýklalyfjaónæmis: Þórólfur Guðnason formaður starfshóps um verkefnið

Heilbrigðisráðherra hefur skipað þverfaglegan starfshóp til að móta framtíðarsýn og áætlun um aðgerðir til að sporna við útbreiðslu sýklalyfjaónæmra baktería. Þórólfur Guðnason, fyrrverandi sóttvarnalæknir, er formaður hópsins. Þórólfur hefur verið ráðinn tímabundið til heilbrigðisráðuneytisins til að leiða verkefnið sem unnið er með matvælaráðuneyti og ráðuneyti umhverfis-, orku- og loftslagsmála.

Starfshópurinn hefur það hlutverk að auka þverfaglegt samstarf til að sporna við útbreiðslu sýklalyfjaónæmis. Hópnum er ætlað að móta framtíðarsýn og aðgerðaáætlun til næstu tíu ára með tillögum um leiðir til að hrinda aðgerðunum í framkvæmd. Liður í verkefni hópsins er enn fremur að vinna að vitundarvakningu í samfélaginu til að auka þekkingu almennings á sýklalyfjaónæmi, hvað í því felst og hvað sé til ráða. 

Sýklalyfjaónæmi ört vaxandi vandamál á heimsvísu

Sýklalyfjaónæmi felur í sér að bakteríur verða ónæmar fyrir sýklalyfjum sem gerir meðferð ýmissa sýkinga erfiða og jafnvel ómögulega. Samkvæmt viðamikilli fjölþjóðlegri rannsókn sem fjallað var um í tímaritinu Lancet fyrr á þessu ári er talið að árið 2019 hafi allt að 1,3 milljónir manna látist á heimsvísu af völdum sýklalyfjaónæmra baktería. Ástæður þess að bakteríur þróa með sér ónæmi gegn sýklalyfjum eru fjölþættar en ofnotkun eða röng notkun sýklalyfja meðal manna og dýra vegur þar þungt. Umhverfisþættir geta einnig haft áhrif þar sem ónæmar bakteríur geta borist í menn með matvælum sem komist hafa í snertingu við vatn eða áburð sem innihélt ónæmar bakteríur.

Alþjóðastofnanir sem starfa á sviði heilbrigðismála, matvælaöryggis og umhverfismála telja sýklalyfjaónæmi eina helstu heilbrigðisógnina sem steðjar að fólki í dag. Þessar stofnanir hafa hvatt þjóðir til að grípa til allra mögulegra ráða til að stemma stigu við útbreiðslu sýklalyfjaónæmis á grundvelli hugmyndafræði ,,Einnar heilsu“ (e. One Health) sem byggir á því að heilbrigði manna, dýra og umhverfis sé samtengt sem kalli á heildstæð og samræmd viðbrögð.

Töluverð vinna hefur átt sér stað hér á landi til að sporna gegn útbreiðslu sýklalyfjaónæmis. Skýrsla starfshóps sem fjallaði um sýklalyfjaónæmar bakteríur í mönnum, dýrum, sláturafurðum var kynnt í ríkisstjórn í september 2021. Þar var m.a. lagt til að skipaður yrði þverfaglegur hópur til að vinna að aðgerðum á þessu sviði. 

Skipan hópsins

• Þórólfur Guðnason, fyrrverandi sóttvarnalæknir, án tilnefningar, formaður
• Anna Margrét Halldórsdóttir, tilnefnd af sóttvarnalækni
• Hólmfríður Þorsteinsdóttir, tilnefnd af umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytinu
• Jón Steinar Jónsson, tilnefndur af Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins
• Karl Gústaf Kristinsson, tilnefndur af Landspítala
• Lilja Þorsteinsdóttir tilnefnd af Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræðum að Keldum
• Vigdís Tryggvadóttir, tilnefnd af Matvælastofnun.
• Guðlín Steinsdóttir, án tilnefningar og jafnframt starfsmaður nefndarinnar.