Mál nr. 149/2023 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 149/2023

Fimmtudaginn 25. maí 2023

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 15. mars 2023, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 22. febrúar 2023, um að fella niður rétt hennar til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 8. september 2022 og var umsóknin samþykkt 10. október 2022. Þann 14. febrúar 2023 var ferilskrá kæranda send fyrirtækinu B vegna starfs hjá fyrirtækinu. Þann 15. febrúar 2023 bárust Vinnumálastofnun upplýsingar um að kærandi hefði hafnað starfi hjá fyrirtækinu og var henni í kjölfarið boðið að skila skýringum vegna þessa. Skýringar bárust frá kæranda og með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 22. febrúar 2023, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Þann 27. febrúar 2023 bárust frekari skýringar frá kæranda og var mál hennar því tekið fyrir að nýju. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 6. mars 2023, var kæranda tilkynnt að fyrri ákvörðun í máli hennar væri staðfest þar sem hún hefði að geyma efnislega rétta niðurstöðu, þrátt fyrir ný gögn.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 15. mars 2023. Með bréfi, dags. 17. mars 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar vegna kærunnar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 28. mars 2023 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 29. mars 2023. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún hafi hafnað starfi hjá B þar sem um væri að ræða starf við ræstingar en ekki af því að hún vilji ekki vinna. Síðustu 10 ár hafi kærandi unnið á þessum starfsvettvangi og það sé mjög erfitt, langir vinnudagar sem sé lamandi fyrir líkamann. Kærandi hafi margoft átt við heilsufarsvandamál að stríða á starfstíma sínum vegna álags á líkamann í tengslum við vinnuna. Kærandi hafi annars vegar þurft að fara í margra vikna endurhæfingu og hins vegar dýra aðgerð í Póllandi. Nú sé hún orðin X ára gömul og hafi ekki styrk fyrir líkamlega vinnu við ræstingar. Þess vegna hafi kærandi hætt hjá ræstingafyrirtæki en Vinnumálastofnun neyði hana með þessu starfstilboði til að vinna í þessari starfsgrein.

Kærandi vilji bæta vinnuaðstæður sínar en þetta starfstilboð gefi henni ekki slíkt tækifæri. Menntun hennar og reynsla frá Póllandi gefi henni slík tækifæri. Á umsókn um atvinnuleysisbætur hafi kærandi tilgreint hvar hún vilji vinna og þar séu ekki tilgreind ræstingafyrirtæki. Með því að velja þetta atvinnutilboð fyrir kæranda sé hvorki tekið mið af faglegum óskum hennar í umsókninni né menntun. Þetta sé í fyrsta sinn sem kærandi hafni atvinnutilboði hjá Vinnumálastofnun og hún skilji ekki hvers vegna henni hafi verið refsað svona harkalega. Að taka frá kæranda bætur í þrjá mánuði valdi því að hún verði snauð í langan tíma. Að mati kæranda hafi hún rétt á því að hafna starfi sem henti henni ekki og hún telji að hin kærða ákvörðun sé ósanngjörn.

Kærandi tekur fram að hún sé sjálf virk í atvinnuleit. Rök hennar séu mikilvæg og viðeigandi. Hin kærða ákvörðun sé ósanngjörn og í ósamræmi við reglur. Þess vegna óski kærandi eftir að mál hennar verði endurskoðað og bætur endurheimtar. Einnig að hún fái tækifæri til að vinna sem muni gera henni gott.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysisbóta með umsókn, dags. 8. september 2022. Með erindi, dags. 10. október 2022, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hennar hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%. Með vísan til starfsloka kæranda hjá C hafi réttur hennar til atvinnuleysisbóta hins vegar verið felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Þann 15. febrúar 2023 hafi Vinnumálastofnun borist þær upplýsingar að kærandi hefði hafnað starfi hjá B. Um hafi verið að ræða starf við ræstingar en kæranda hafi verið miðlað í umrætt starf af Vinnumálastofnun. Með erindi, dags. 16. febrúar 2023, hafi verið óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á starfi hjá B. Athygli kæranda hafi verið vakin á því að hefði atvinnuleitandi hafnað atvinnutilboði eða atvinnuviðtali án gildra ástæðna gæti viðkomandi þurft að sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysistrygginga. Vinnumálastofnun hafi borist skýringar kæranda þann 20. febrúar 2023 þar sem fram komi að hún vilji ekki starfa við ræstingar. Hún hafi starfað hjá C í 10 ár og sagt þar upp störfum því að hún hafi viljað skipta um starfsgrein. Kærandi hafi greint frá því að menntun hennar og reynsla lægi í annarri grein og því væri hún ekki að leita starfa við ræstingar. Þá hafi kærandi tekið fram að umræddur atvinnurekandi, B, hafi ekki gott orðspor og að starfsmannavelta þar væri mikil. Jafnframt væru vinnudagar þar langir og erfiðir. Með erindi, dags. 22. febrúar 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að skýringar hennar vegna höfnunar á starfi hjá B hefðu ekki verið metnar gildar. Af þeirri ástæðu væri réttur hennar til atvinnuleysisbóta felldur niður í þrjá mánuði. Sú ákvörðun hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 1. mgr. 61. gr. sömu laga.

Þann 27. febrúar 2023 hafi kærandi óskað eftir því að mál hennar yrði tekið fyrir að nýju og að ákvörðun stofnunarinnar um þriggja mánaða viðurlög yrði afturkölluð. Kærandi hafi jafnframt veitt frekari skýringar á ástæðum þess að hún hafi hafnað umræddu starfi. Kærandi hafi sagst hafa unnið við ræstingar í 10 ár og það hafi reynst henni líkamlega erfitt. Hún hafi á þeim tíma er hún hafi starfað við ræstingar átt við ýmis heilsufarsvandamál að stríða og meðal annars farið í endurhæfingu og leitað læknisaðstoðar. Af framangreindum ástæðum væri kærandi nú að leita sér starfa í annarri starfsgrein þar sem menntun hennar og reynsla myndi nýtast betur. Þá hafi kærandi á umsókn sinni um greiðslu atvinnuleysisbóta greint frá því hvaða starfa hún leitaðist eftir. Vinnumálastofnun hafi hins vegar hvorki tekið mið af því né reynslu hennar þegar henni hafi verið miðlað í umrætt starf hjá B. Kærandi hafi áréttað í skýringum sínum að um væri að ræða fyrsta atvinnutilboðið sem hún hefði hafnað og því þætti henni óskiljanlegt að sæta svo þungum viðurlögum. Í kjölfarið hafi mál kæranda verið tekið fyrir að nýju. Með erindi, dags. 6. mars 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að það væri niðurstaða stofnunarinnar að staðfesta bæri fyrri ákvörðun í máli hennar, dags. 22. febrúar 2023, enda hefði sú ákvörðun að geyma efnislega rétta niðurstöðu, þrátt fyrir að ný gögn hefðu borist í máli hennar.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir leiti nýrra starfa. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Gert sé ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að hann sé í virki atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit.

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Fyrir liggi að kærandi hafi hafnað starfi hjá B og hafi hún veitt skýringar á ástæðum höfnunar á umræddu starfi. Því komi til álita hvort skýringar hennar séu gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Samkvæmt 4. mgr. 57. gr. skuli Vinnumálastofnun meta við ákvörðun um viðurlög samkvæmt 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg en í 4. mgr. segi orðrétt:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitanda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu. Gert sé ráð fyrir því að Vinnumálastofnun sé heimilt að líta til aldurs hins tryggða, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna. Enn fremur sé Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði sé starf fjarri heimili hans sem geri kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum.

Skýringar kæranda lúti einkum að því að starf það sem kæranda hafi staðið til boða henti hvorki menntun hennar né reynslu. Þá hafi kærandi starfað í 10 ár við ræstingar og því leitist hún nú eftir því að starfa í annarri atvinnugrein. Slíkt hafi skýrlega komið fram á umsókn hennar um greiðslu atvinnuleysisbóta. Eins og að framan hafi verið rakið hvíli rík skylda á atvinnuleitendum að taka því starfi sem þeim bjóðist, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Þá þurfi atvinnuleitendur jafnframt að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu, sbr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í ljósi framangreinds telji Vinnumálastofnun að atvinnuleitendur geti ekki hafnað störfum á þeim forsendum að menntun þeirra eða reynsla liggi í annarri atvinnugrein. Á sama hátt sé það mat stofnunarinnar að atvinnuleitendur geti ekki hafnað starfi því að ekki sé um að ræða þeirra óskastarf.

Kærandi hafi jafnframt greint frá því að við störf sín í ræstingum hafi hún glímt við ýmis konar heilsufarsvandamál. Vinnumálastofnun hafi hins vegar ekki borist vottorð frá lækni um skerta vinnufærni kæranda eða að kærandi væri ófær um að sinna tilteknum störfum.

Með vísan til alls framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar kæranda séu ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á atvinnutilboði, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Kæranda beri því að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laganna.

Kæranda hafi verið gert að sæta biðtíma á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þann 10. október 2022. Samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laganna skuli sá sem sætt hafi viðurlögum samkvæmt 57. til 59. gr. eða biðtíma samkvæmt 54. og 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greini eigi sér stað að nýju á sama tímabili samkvæmt 29. gr., ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að þremur mánuðum liðnum. Viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 22. febrúar 2023, hafi átt sér stað á sama tímabili samkvæmt 29. gr. laganna og því hafi komið til ítrekunaráhrifa fyrri viðurlaga kæranda, sbr. 1. mgr. 61. gr. laganna. Kærandi skuli því ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að þremur mánuðum liðnum.

Með vísan til alls framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að kæranda beri að sæta viðurlögum í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar vegna höfnunar á starfi hjá B.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Samkvæmt gögnum málsins var kæranda boðið starf hjá fyrirtækinu B í febrúar 2023 sem hún hafnaði. Kærandi hefur vísað til þess að hún hafi unnið við ræstingar í 10 ár og sé nú að leita að starfi á öðrum starfsvettvangi. Ræstingastarf reynist henni líkamlega erfitt og hún hafi átt við ýmis heilsufarsvandamál að stríða á sínum starfstíma.

Í 1. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit samkvæmt 14. gr. en í því felst meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt er fyrir, sbr. c. lið 1. mgr. ákvæðisins. Að því virtu er það mat úrskurðarnefndarinnar að þær skýringar sem kærandi hefur gefið séu ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á starfinu, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006.

Í 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Ákvæðið er svohljóðandi:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. eða 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Samkvæmt gögnum málsins var bótaréttur kæranda felldur niður í tvo mánuði þann 10. október 2022 á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Þar sem um sama bótatímabil er að ræða, sbr. 29. gr. laganna, bar Vinnumálastofnun að láta kæranda sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laganna. Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 22. febrúar 2023, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

_________________________________

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir