Bændur telja stuðningskerfi landbúnaðarins flókið

Í nýlegri könnun sem unnin var fyrir matvælaráðuneytið kemur fram að meirihluti bænda telur stuðningskerfi landbúnaðarins flókið. Aðeins tæpum 14% aðspurðra finnst kerfið einfalt. Um 30% segja að kerfið þjóni hagsmunum þeirra vel en mat tæpra 23% er að kerfið þjóni þeim illa, 43% telja að kerfið þjóni þeim í meðallagi vel.

Meginniðurstöður könnunarinnar leiða eftirfarandi í ljós:

• Mikilvægt er að bæta stuðningskerfið og einfalda, meirihluti bænda telur kerfið of flókið.
  
  
• Vaxandi þörf er á rekstrarráðgjöf, sérstaklega fyrir þá bændur sem eiga í fjárhagslegum erfiðleikum.
  
  
• Umhverfismál eru orðin stór þáttur í búrekstri, en margir bændur hafa þegar gripið til aðgerða í málaflokknum.
  
  
• Þótt bjartsýni sé nokkur meðal bænda er jafnframt til staðar stór hópur sem hefur áhyggjur af framtíð búrekstursins.Ljóst er að mikilvægt er að þróa áfram stuðningskerfið með hagsmuni bænda í huga og skapa betri skilyrði fyrir sjálfbæran og hagkvæman landbúnað á Íslandi

Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra segir þessa niðurstöðu vera áhyggjuefni og ljóst að margar áskoranir séu til staðar í núverandi rekstrarumhverfi bænda.

„Í stefnuyfirlýsingu nýrrar ríkisstjórnar er kveðið á um nokkur forgangsverkefni á sviði landbúnaðar sem eru að auðvelda nýliðun og kynslóðaskipti og breyta jarðalögum til að vinna gegn samþjöppun og stuðla að nýtingu á ræktarlandi til búrekstrar. Auk þessa munum við sérstaklega huga að stöðu ungra bænda. Það þarf að vera raunhæft og eftirsóknarvert fyrir ungt fólk að koma undir sig fótunum í búskap.“

Í könnuninni var einnig spurt um mat bænda á horfum næstu fimm árin og bjartsýni gagnvart rekstrinum. Í báðum tilvikum reyndust um 30% aðspurðra á sitt hvorum kantinum, þ.e. svipað stórir hópar svarenda telja að umsvif muni aukast og að þau muni dragast saman. Hið sama gildir þegar spurt er um bjartsýni eða svartsýni í rekstri.

Þá var spurt um erfiðleika við að ná endum saman í rekstri á síðustu 12 mánuðum. Um 44% sögðust hafa átt í litlum eða engum erfiðleikum, 26% í meðallagi en 30% sögðust hafa átt í miklum erfiðleikum.

Nær fjórðungur svarenda hafði nýtt sér rekstrarráðgjöf á síðasta ári. Um 30% hafði ekki nýtt sér ráðgjöf en hafði áhuga á slíkri þjónustu á meðan 45% höfðu hvorki nýtt sér ráðgjöf eða hafði áhuga.

Tæpur fimmtungur svarenda sagðist hafa gert miklar breytingar á búrekstrinum til að draga úr umhverfis- og loftlagsáhrifum, 36% sögðust hafa gert einhverjar breytingar en aðrir litlar eða engar. Helstu aðgerðir sem bændur hafa gripið til að draga úr úr umhverfis- og loftlagsáhrifum eru meðal annars:

• Minni áburðarnotkun og notkun lífræns áburðar
  
  
• Skógrækt og landgræðsla
  
  
• Minni notkun jarðefnaeldsneytis
  
  
• Skipulagsbreytingar til að auka sjálfbærni
  
  
• Betri nýting búfjáráburðar

Könnunin var framkvæmd af Maskínu með það að markmiði að afla upplýsinga um stöðu bænda og viðhorf þeirra til stuðningskerfis landbúnaðarins og var lögð fyrir félagsmenn Bændasamtakanna í nóvember og desember 2024. Svarhlutfall var 52%. Í könnuninni voru spurningar frá fleiri aðilum en matvælaráðuneytinu.