Spornað við misnotkun lyfja gegn ofvirkni og athyglisbresti
Frumgreining ADHD (ofvirkni og athyglisbrests) hjá fullorðnum verður undir yfirumsjón geðsviðs Landspítala, hert verður á tilkynningarskyldu til landlæknis og teknar upp breyttar reglur um lyfjaskírteini samkvæmt tillögum vinnuhóps um leiðir til að sporna við misnotkun metýlfenidatslyfja.
Heilbrigðisráðherra skipaði vinnuhóp 1. september 2010 til að skipuleggja aðgerðir sem draga úr ofnotkun og misnotkun lyfja sem notuð eru gegn athyglisbresti og ofvirkni. Er þá einkum átt við lyf sem innihalda metýlfenidat, svo sem rítalín og concerta. Áhersla var lögð á að leiðir til að sporna við misnotkun þessara lyfja mættu ekki standa í vegi fyrir meðferð þeirra sem þurfa á þeim að halda, en það eru einkum börn og ungmenni.
Notkun lyfsins hefur aukist um tæp 50% á fjórum árum
Notkun metýlfenidat-lyfja hefur aukist umtalsvert á Íslandi á liðnum árum og er nú mun meiri en hjá öðrum þjóðum. Til marks um aukninguna voru dagskammtar af metýlfenidat-lyfjum 7,53 á hverja 1.000 íbúa hér á landi árið 2004 en voru komnir í 11,15 árið 2008. Til samanburðar voru dagskammtar á hverja 1.000 íbúa 4,40 í Noregi árið 2008, 3,55 í Danmörku og 2,51 í Svíþjóð.
Aukin notkun fyrst og fremst hjá fullorðnum
Á fjórum árum hefur notkun þessara lyfja hér á landi aukist um tæp 50%. Einkum hefur ávísunum til fullorðinna einstaklinga fjölgað og eru þeir nú rúmlega 40% allra sem fá lyfið. Aukning ávísana á metýlfenidat skýrist þannig nær eingöngu með aukinni ávísun til einstaklinga yfir 20 ára aldri. Þrátt fyrir að lyfin séu fyrst og fremst ætluð börnum geta þau gagnast fullorðnum með ákveðnum skilyrðum og samkvæmt nánari leiðbeiningum landlæknis.
Lyfjaefnið metýlfenidat flokkast sem ávana- og fíkniefni og er því vandmeðfarið. Fram hefur komið að einstaklingar sem koma til meðferðar hjá SÁÁ eru í vaxandi mæli fíklar á metýlfenidati. Sömu þróunar hefur orðið vart hjá fíklum sem leita til bráðamóttöku Landspítala.
Aðgerðir til að draga úr ofnotkun og misnotkun
Guðbjartur Hannesson heilbrigðisráðherra hefur fallist á tillögur vinnuhópsins um aðgerðir til að draga úr ofnotkun og misnotkun lyfja sem innihalda metýlfenidat. Helstu tillögur eru þessar:
- Yfirumsjón með frumgreiningu á ADHD hjá fullorðnum og eftirlit með meðferð verður bundin við geðsvið Landspítala.
- Einungis geðlæknar, barna- og unglingageðlæknar, barnalæknar og taugalæknar munu sjá um frumgreiningu á ADHD og hefja og skipuleggja meðferð í framhaldi af greiningu.
- Klínískar leiðbeiningar landlæknis frá 2007 um greiningu og meðferð vegna ADHD verða endurskoðaðar.
- Eftirlit landlæknis með ávísunum lækna á lyfjum sem innihalda metýlfenidat verður aukið.
- Komið verður í veg fyrir að einstaklingur geti fengið ávísað metýlfenidati frá mörgum læknum með nýjum reglum um útgáfu lyfjaskírteina hjá sjúkratryggingum. Einn sérfræðingur mun bera ábyrgð á ávísun þessara lyfja til viðkomandi einstaklings og verður greiðsluþátttaka sjúkratrygginga vegna lyfsins háð því. Auk sérfræðings verður unnt að skrá tiltekinn heimilislækni á lyfjaskírteinið sem getur þá endurnýjað ávísun lyfsins.
Drög að tillögum vinnuhópsins voru send til umsagnar til eftirfarandi aðila: ADHD samtakanna, Barnageðlæknafélags Íslands, Félags íslenskra heimilislækna, Frumtaka, Geðlæknafélags Íslands, Læknafélags Íslands, Lyfjafræðingafélags Íslands, Sálfræðingafélags Íslands og SÁÁ. Vinnuhópurinn hefur eftir því sem kostur er tekið tillit til athugasemda sem borist hafa við gerð skýrslunnar.
Formaður vinnuhópsins var Einar Magnússon, skrifstofustjóri á lyfjaskrifstofu heilbrigðisráðuneytisins. Aðrir fulltrúar voru Geir Gunnlaugsson landlæknir, Guðrún I. Gylfadóttir, deildarstjóri lyfjadeildar Sjúkratrygginga Íslands, og Jóhann M. Lenharðsson, sviðsstjóri eftirlits- og skráningarsviðs Lyfjastofnunar.