Mál nr. 662/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 662/2021

Fimmtudaginn 3. mars 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 9. desember 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. nóvember 2021, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.  

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 2. september 2020 og var umsókn hans samþykkt þann 15. október 2020 með 100% bótarétti. Þann 15. október 2021 var kæranda tilkynnt að ferilskrá hans hefði verið send til B. Þann 20. október 2021 bárust Vinnumálastofnun upplýsingar um að kærandi hefði hafnað starfi hjá fyrirtækinu. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 8. nóvember 2021, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á umræddu starfi. Skýringar bárust frá kæranda samdægurs. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. nóvember 2021, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hans væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 9. desember 2021. Með bréfi, dags. 10. desember 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 11. febrúar 2022 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann mótmæli þeirri ákvörðun að skýringar hans á því að þiggja ekki starf séu teknar gildar. Kærandi hafi farið í öll þau atvinnuviðtöl er hafi verið í boði hingað til og gengið vel, þrátt fyrir að hafa ekki enn verið svo heppinn að fá starf. Í þessu ákveðna atvinnuviðtali hjá B þann 20. október 2021 hafi kærandi tjáð sig um það að hann treysti sér ómögulega í sölumannsstarf í gegnum síma og reyndar hafi hann sagt að launin væru lág en það sé ekki ástæðan fyrir því að hann hafi hafnað boðinu. Sú sem hafi tekið viðtalið við kæranda hafi fljótlega í viðtalinu byrjað að hóta honum að hún ætlaði að klaga hann ef hann tæki ekki starfið. Hún hafi verið afar dónaleg og greinileg andúð í garð atvinnulausra. Kærandi hafi metið svo að það væri ekki góð byrjun í nýju starfi og sagt sig frá starfinu. Kæranda finnist ekki rétt að atvinnurekandi geti komið fram á þennan hátt við fólk sem sé að sækja um starf. Sjálfstraustið og sjálfsálitið sé alveg nógu slæmt þegar maður sé atvinnulaus og svona niðurlæging geti engan veginn verið réttlætanleg sem leiði til þess að hann missi framfærsluna í tvo mánuði. Hvernig hafi kærandi mögulega átt að geta þegið þetta starf eftir viðmót hennar og dónaskap. Kærandi sé mannlegur þó að hann sé atvinnulaus. Kærandi hafi mikla trú á forstjóra Vinnumálastofnunar og sé þess fullviss að ef hún vissi af samskonar uppákomu myndi hún ekki samþykkja biðtíma. Kærandi voni innilega að málið verði endurskoðað.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysistrygginga með umsókn, dags. 2. september 2020. Með erindi, dags. 15. október 2020, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%. Þann 20. október 2021 hafi Vinnumálastofnun borist þær upplýsingar að kærandi hefði hafnað starfi hjá B. Um hafi verið að ræða fullt starf á dagvinnutíma við úthringingar og auglýsingasölu. Samkvæmt upplýsingum frá B hafi kærandi hafnað starfinu því að hann vildi ekki taka starfi þar sem mánaðarlaun væru undir 700.000 kr. Með erindi, dags. 8. nóvember 2021, hafi verið  óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda á höfnun á starfi hjá B. Athygli kæranda hafi verið vakin á því að hafi atvinnuleitandi hafnað atvinnutilboði eða atvinnuviðtali án gildra ástæðna gæti hann þurft að sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysistrygginga. Sama dag, eða þann 8. nóvember, hafi Vinnumálastofnun borist skýringar kæranda vegna höfnunar á umræddu starfi. Kærandi hafi greint frá því að hann hefði farið í atvinnuviðtal hjá B og að kona hefði tekið hann í atvinnuviðtal sem að mati kæranda hafi sýnt honum dónaskap. Þá hafi kærandi sagt konuna hafa hótað sér þegar hann hafi minnst á það að laun vegna starfsins væru í lægri kantinum. Þann 18. nóvember 2021 hafi kæranda verið tilkynnt að skýringar hans vegna höfnunar á starfi hjá B hefðu ekki verið metnar gildar og að bótaréttur hans hefði því verið felldur niður í tvo mánuði. Sú ákvörðun hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Þann 22. nóvember 2021 hafi kærandi skilað Vinnumálastofnun frekari skýringum. Þar hafi kærandi greint frá því að konan, sem hann hafi átt í samskiptum við vegna umrædds starfs, hafi hótað honum, verið dónaleg og ætlast til þess að kærandi tæki starfinu. Kærandi kvað sér það vera óskiljanlegt af hverju hann fengi ekki greiddar atvinnuleysisbætur því að hann hefði hafnað starfi þar sem hann myndi hafa lítinn metnað fyrir starfinu, myndi ekki líka vel við yfirmann sinn og líða yfir höfuð illa í starfi. Kærandi hafi farið fram á að ákvörðun um viðurlög yrði endurskoðuð. Með erindi, dags. 30. nóvember 2021, hafi kæranda verið tilkynnt að beiðni hans um endurupptöku ákvörðunar, dags. 18. nóvember, væri hafnað þar sem engar nýjar upplýsingar hefðu komið fram í máli hans sem kynnu að hafa þýðingu.

Þann 30. nóvember hafi kærandi komið að frekari skýringum. Hann hafi sagst ekki hafa hafnað starfinu hjá B vegna lágra launa heldur vegna framkomu atvinnurekanda. Hann hafi þó vissulega minnst á það að launin væru að hans mati léleg. Kærandi hafi talið ákvörðunina ósanngjarna og ekki rétta. Kærandi hafi óskað eftir því að ákvörðunin yrði tekin aftur til endurskoðunar. Beiðni kæranda um endurupptöku hafi verið hafnað þann 16. desember 2021 þar sem engar nýjar upplýsingar hefðu komið fram, að mati Vinnumálastofnunar.

Í kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála greini kærandi frá því að hann hafi í atvinnuviðtalinu tjáð atvinnurekanda að hann treysti sér ekki í starf sölumanns í gegnum síma. Þá hafi hann jafnframt minnst á að launin væru lág. Kærandi ítreki þó að það hafi ekki verið ástæða þess að hann hefði hafnað starfinu. Sú er hafi tekið atvinnuviðtal við kæranda hafi verið dónaleg og hótað því að tilkynna hann til Vinnumálastofnunar, tæki hann ekki starfinu. Kærandi kveði viðmót atvinnurekanda hafa verið niðurlægjandi.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir séu að leita sér að nýju starfi. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði um að þeir hafi til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslna atvinnuleysistrygginga sé að vera í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit. Þá sé sérstaklega tekið fram í f. lið 1. mgr. 14. gr. að atvinnuleitandi þurfi að vera reiðubúinn að taka starfi, óháð því hvort um fullt starf eða hlutastarf sé að ræða.

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi. Ákvæðið sé svohljóðandi: 

,,Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Fyrir liggi að kærandi hafi hafnað starfi hjá B. Samkvæmt 4. mgr. 57. gr. laganna skuli Vinnumálastofnun meta hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg, en í 4. mgr. segi orðrétt:

,,Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitenda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu. Gert sé ráð fyrir því að Vinnumálastofnun sé heimilt að líta til aldurs hins tryggða, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna. Enn fremur sé Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði sé starf fjarri heimili hans sem geri kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum.

Skýringar kæranda snúi að því að sú sem hann hafi átt í samskiptum við vegna umrædds starfs hafi verið dónaleg, sýnt honum niðurlægjandi viðmót og hótað að tilkynna hann til Vinnumálastofnunar, tæki hann ekki starfinu. Hvorki í lögum um atvinnuleysistryggingar né í lögskýringargögnum sé kveðið á um að slæm upplifun atvinnuleitanda í atvinnuviðtali kunni að leiða til þess að höfnun atvinnuleitanda á starfi geti verið réttlætanleg. Ljóst er að upplifun einstaklinga af atvinnuviðtali kunni að vera misjöfn og erfitt sé að binda skilyrði fyrir beitingu viðurlaga á grundvelli laganna við upplifun atvinnuleitanda af fulltrúum atvinnurekenda. Ljóst sé að ákvarðanir á grundvelli 57. gr. laganna væru fáheyrðar ef atvinnuleitendur gætu almennt komist hjá slíkum viðurlögum einfaldlega með því að vísa til viðmóts í atvinnuviðtali. Enn fremur beri að ítreka að lög um atvinnuleysistryggingar geri almennt ekki ráð fyrir því að atvinnuleitandi þiggi atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi sem viðkomandi standi til boða. Vinnumálastofnun hafi ekki svo vitað sé fengið athugasemdir eða kvartanir frá öðrum atvinnuleitendum vegna viðmóts eða framkomu í atvinnuviðtölum hjá umræddum atvinnurekanda. Í ljósi fullyrðinga kæranda þess efnis að atvinnurekandi hafi hótað að tilkynna hann til Vinnumálastofnunar skuli á það bent að stofnunin hafi hvatt atvinnurekendur til þess að tilkynna stofnuninni, hafi atvinnuleitandi hafnað hjá þeim starfi sem viðkomandi hafi sannarlega boðist. Stofnuninni þyki ekki óeðlilegt að atvinnurekandi láti atvinnuleitanda vita að viðkomandi kunni að þurfa að greina Vinnumálastofnun frá ástæðum þess að starfi hafi verið hafnað. 

Kærandi hafi jafnframt skýrt frá því að hann hafi í umræddu atvinnuviðtali greint atvinnurekanda frá því að hann treysti sér ekki í starf sölumanns í gegnum síma. Þá hafi hann minnst á það í atvinnuviðtalinu að launin væru lág. Jafnframt hafi B veitt Vinnumálastofnun þær upplýsingar að kærandi hafi hafnað umræddu starfi því að honum hafi þótt launin lág. Kærandi hafi þó áréttað að það hafi ekki verið ástæða þess að hann hafi hafnað umræddu starfi. Vinnumálastofnun þyki rétt að tiltaka að atvinnuleitendur geti ekki hafnað störfum á þeim forsendum að starfið henti ekki starfsreynslu þeirra eða hæfni. Enn fremur sé það mat Vinnumálastofnunar að atvinnuleitendur geti ekki hafnað starfi af þeirri ástæðu að laun vegna starfsins séu lág ef kjör á vinnustað séu í samræmi við ákvæði gildandi kjarasamninga.

Með vísan til alls framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað starfi hjá B og að skýringar kæranda vegna höfnunar á starfi geti ekki talist gildar, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006. Kæranda beri því að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laganna.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Samkvæmt gögnum málsins hafnaði kærandi starfi hjá B. Kærandi hefur gefið þær skýringar að í atvinnuviðtali hafi hann sagst ekki treysta sér í sölumannsstarf í gegnum síma og hafi sagt að launin væru lág en það væri ekki ástæðan fyrir því að hann hafi hafnað boðinu. Sú sem hafi tekið viðtalið við kæranda hafi verið dónaleg og hótað að tilkynna Vinnumálastofnun ef hann tæki ekki starfinu. Kærandi hafi metið svo að það væri ekki það góð byrjun í nýju starfi og sagt sig frá starfinu.

Það er mat úrskurðarnefndarinnar að þær ástæður og skýringar sem kærandi hefur gefið séu ekki þess eðlis að þær réttlæti því að hafna umræddu starfi, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006.

Úrskurðarnefndin bendir á að í 1. mgr. 13. gr. laganna er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit samkvæmt 14. gr. en í því felst meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt er fyrir, sbr. c. lið 1. mgr. ákvæðisins.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. nóvember 2021, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

_________________________________

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir