Frumvarpsdrög til breytinga á lögreglulögum til umsagnar
Til umsagnar eru nú á vef innanríkisráðuneytisins drög að frumvarpi til breytinga á lögreglulögum nr. nr. 90/1996, með síðari breytingum. Unnt er að senda ráðuneytinu umsögn um frumvarpið í síðasta lagi föstudaginn 2. mars. Skulu umsagnir berast á netfangið [email protected].
Ýmsar breytingar hafa verið gerðar á skipulagi löggæslu undanfarna áratugi, meðal annars aðskilnaður dómsvalds og umboðsvalds í héraði, stofnun embættis ríkislögreglustjóra og tilfærsla verkefna og sameining og fækkun lögregluembætta úr 25 í 15 árið 2007. Það ár var landið einnig gert að einu tollumdæmi og tollstjórn aðskilin frá lögreglustjórn.
Í ljósi góðrar reynslu af fækkun lögregluumdæma var ákveðið á árinu 2009 að fara yfir stofnanauppbyggingu innan lögreglunnar, ásamt umdæma- og verkefnaskiptingu. Slík endurskoðun þótti brýn í ljósi erfiðra aðstæðna í fjármálum ríkisins og leita þurfti leiða til að fjármunir sem veittir væru til löggæslu nýttust sem allra best. Markmið endurskoðunarinnar var ekki síst það að komast hjá því að vegið yrði að grunnþjónustu lögreglunnar með því að leita skynsamlegra leiða til þess að mæta lægri fjárveitingum með hagræðingu fremur en niðurskurði þjónustu.
Skipuð var nefnd árið 2009 til að endurskoða stofnanauppbyggingu löglreglunnar ásamt umdæma- og verkefnaskiptingu og var unnið að því í samráði við Lögreglustjórafélag Íslands og Landssamband lögreglumanna. Frumvarp var lagt fram á 138. löggjafarþingi 2009–2010 en náði ekki fram að ganga og er það nú lagt fram að nýju með nokkrum breytingum.
Lagt er til að lögregluumdæmin verði 8 í stað 15 eins og nú er. Það skal tekið fram að í frumvarpinu er lagt til að ráðherra verði heimilt að fela sýslumönnum að fara með daglega lögreglustjórn í umboði lögreglustjóra á tilteknum svæðum með tilliti til sérstakra aðstæðna í einstökum landshlutum sem gera það að verkum að heppilegt kann að þykja að halda í það fyrirkomulag að dagleg verkstjórn lögreglu sé í höndum viðkomandi sýslumanns. Kann slík tilhögun til dæmis að eiga við í Vestmannaeyjum.
Fagleg og fjárhagsleg rök
Fyrir þessari breytingu eru bæði fagleg og fjárhagsleg rök. Með stækkun lögregluumdæma er stefnt að því að standa vörð um grunnþjónustu lögreglunnar og auka samhæfingu og samstarf innan hennar um allt land. Fækkun og stækkun lögregluliða skapar forsendur til þess að lögreglustjórar vinni saman með mun nánari hætti en nú er gert í þeim tilgangi að stuðla að aukinni samhæfingu lögregluliða um allt land. Í ársbyrjun 2007 tóku gildi breytingar á skipulagi lögreglunnar sem áttu sér langan aðdraganda. Þær fólust einkum í stækkun umdæma. Það er niðurstaða innanríkisráðherra að þótt þessar breytingar hafi að mörgu leyti gengið vel sé nauðsynlegt að ganga lengra til að settum markmiðum verði náð. Þá niðurstöðu styðja tvær úttektir, annars vegar skýrsla frá því í október 2009 og hins vegar ítarleg skýrsla matsnefndar dóms- og kirkjumálaráðuneytisins frá því í apríl 2008, sem unnin var á vegum þáverandi dóms- og kirkjumálaráðherra. Ennfremur hefur sá niðurskurður sem lögreglan hefur gengið í gegnum frá árinu 2008 gengið mjög nærri löggæslunni í landinu.
Markmið breytinganna er að gera lögreglunni kleift að sinna lögbundnum skyldum þrátt fyrir þann niðurskurð sem hún hefur gengið í gegnum á undanförnum árum og fyrirsjáanlegt aðhald í ríkisfjármálum á næstu árum. Með stærri rekstrareiningum undir stjórn lögreglustjóra sem sinnir eingöngu stjórn lögreglunnar innan síns umdæmis er unnt að ná meiri hagkvæmni í rekstri en raunhæft er að miða við í mjög fámennum lögregluliðum. Er gert ráð fyrir að samhliða lagabreytingunni verði gerð ný skipurit embætta með það fyrir augum að draga úr kostnaði við yfirstjórn.
Með framlagningu frumvarps þessa er fylgt þeirri meginstefnu sem hefur verið framkvæmd undanfarna áratugi í skipulagi lögreglunnar og réttarvörslukerfisins. Skref fyrir skref hefur sérhæfing aukist og einstakar stofnanir orðið öflugri. Fyrir tuttugu árum var löggæsla utan Reykjavíkur á hendi ríflega tuttugu embætta sem jafnframt sinntu störfum sýslumanna og dómara. Sjálfstæði dómsvaldsins og uppbygging héraðsdómstóla fól í sér stórt framfaraskref. Hið sama gildir um þá stækkun lögregluumdæma 2007.