Mál nr. 636/20210 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 636/2021

Fimmtudaginn 24. febrúar 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 25. nóvember 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. nóvember 2021, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði.   

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 31. janúar 2021 og var umsókn hans samþykkt þann 1. mars 2021. Þann 20. október 2021 bárust Vinnumálastofnun upplýsingar um að kærandi hefði hafnað því að mæta í atvinnuviðtal hjá B. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 8. nóvember 2021, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á atvinnuviðtali. Skýringar bárust frá kæranda samdægurs. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. nóvember 2021, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hans væri felldur niður í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 25. nóvember 2021. Með bréfi, dags. 3. desember 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Sú beiðni var ítrekuð 28. janúar 2022. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 1. febrúar 2022 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 3. febrúar 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að B hafi haft samband við hann í byrjun nóvember og boðið honum í viðtal. Starfið hafi ekki hentað kæranda vegna fjölskylduaðstæðna en hann hafi þegið með þökkum að mæta í viðtal þar sem lítið hafi verið búið að gerast í atvinnumálum. Í millitíðinni hafi kærandi farið í annað atvinnuviðtal sem hafi litið vel út og hentað hans aðstæðum. Kærandi hafi verið vongóður um að fá það starf. Kærandi hafi heyrt í B og tjáð þeim að hann væri vongóður um annað hentugra starf og þannig hafi þau skilið. Kærandi hafi því hvorki farið í viðtal hjá B né hafi honum verið boðin vinna hjá þeim. Síðan hafi komið í ljós að hann hafi ekki fengið starfið sem hann vonaðist eftir. Kærandi óski eftir að mál hans verði skoðað en hann hafi aldrei hafnað vinnu og hafi því miður ekki fundið vinnu. Kærandi hafi verið spenntur yfir mögulegri vinnu sem hafi ekki gengið upp og síðan hafi þetta atvikast svona. Kærandi eigi tvær stelpur og viti ekki hvernig hann eigi að sjá um heimili og börn með engar tekjur.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysistrygginga með umsókn, dags. 31. janúar 2021. Með erindi, dags. 1. mars 2021, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%. Þann 20. október 2021 hafi Vinnumálastofnun borist þær upplýsingar að kærandi hefði hafnað því að mæta í atvinnuviðtal hjá B. Um hafi verið að ræða starf sölufulltrúa í auglýsingadeild en samkvæmt upplýsingum frá B hafi kærandi gefið þær skýringar að hann væri nú þegar kominn með aðra vinnu. Með erindi, dags. 8. nóvember 2021, hafi verið óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda á höfnun á atvinnuviðtali hjá B. Athygli kæranda hafi jafnframt verið vakin á því að hafi atvinnuleitandi hafnað atvinnutilboði eða atvinnuviðtali, án gildra ástæðna, gæti hann þurft að sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysistrygginga. Þá hafi jafnframt verið óskað eftir því að kærandi myndi leggja fram afrit af ráðningarsamningi hefði hann hafið störf í nýrri vinnu. Þann 8. nóvember 2021 hafi Vinnumálastofnun borist skýringar kæranda. Kærandi hafi tekið fram að hann væri ekki kominn í vinnu og væri því enn atvinnulaus. Þá hafi kærandi greint frá því að vinnutími hjá B hafi ekki hentað fjölskylduaðstæðum hans en hann ætti tvær dætur. Þann 17. nóvember 2021 hafi kæranda verið tilkynnt að greiðslur atvinnuleysistrygginga til hans væru felldar niður í þrjá mánuði. Sú ákvörðun hafi verið tekin á grundvelli 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir séu að leita sér að nýju starfi. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði um að þeir hafi til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. 

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslna atvinnuleysistrygginga sé að vera í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit. 

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi. Ákvæðið sé svohljóðandi: 

,,Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Í athugasemdum með 57. gr. í frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé áréttað að það að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar hafi sömu áhrif og sú ákvörðun að taka ekki starfi sem bjóðist. Ástæðan sé einkum sú að atvinnuviðtal sé venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og þyki mega leggja þá ákvörðun að jöfnu við það að hafna starfi. Fyrir liggi að kærandi hafi hafnað því að mæta í atvinnuviðtal hjá B. Ágreiningur snúi að því hvort skýringar kæranda séu gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar.

Samkvæmt 4. mgr. 57. gr. skuli Vinnumálastofnun meta við ákvörðun um viðurlög samkvæmt 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg, en í 4. mgr. segi orðrétt:

,,Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitenda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu. Gert sé ráð fyrir því að Vinnumálastofnun sé heimilt að líta til aldurs hins tryggða, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna. Enn fremur sé Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði sé starf fjarri heimili hans sem geri kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum.

Þær skýringar sem kærandi hafi veitt snúi að því að honum hafi mögulega staðið annað starf til boða en fyrir liggi að kærandi hafi ekki verið ráðinn í það starf. Að mati Vinnumálastofnunar geti atvinnuleitendur almennt ekki hafnað því að mæta í atvinnuviðtöl á þeim forsendum að annað starf standi þeim mögulega til boða og þá enn síður ef fyrir liggi að það starf sé háð mikilli óvissu. Þær skýringar kæranda, er snúi að því að honum hafi mögulega staðið annað starf til boða, séu því ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar.

Þá hafi kærandi greint frá því að vinnutilhögun starfsins hjá B hafi ekki hentað fjölskylduaðstæðum hans en hann eigi tvær dætur. Í athugasemdum með 57. gr. laganna í frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar segi að meta þurfi aðstæður fjölskyldu hins tryggða heildstætt. Sérstaklega sé þó ítrekað að það að hafa ekki barnapössun fyrir ung börn á dagvinnutíma teljist ekki réttlæta höfnun á starfi. Samkvæmt upplýsingum frá B hafi það starf sem kærandi hafi verið boðaður til atvinnuviðtals vegna verið á dagvinnutíma. Skýringar kæranda þess efnis að vinnutilhögun starfsins hafi ekki hentað honum séu því ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á því að mæta í viðtal, sbr. 4. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Með vísan til framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar kæranda séu ekki þess eðlis að þær réttlæti höfnun á atvinnuviðtali. Kæranda beri því að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laganna. Þann 24. september 2019 hafi kærandi verið beittur viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Kærandi hafi nú jafnframt verið beittur viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. á sama tímabili samkvæmt 29. gr. laganna. Því komi til ítrekunaráhrifa fyrri viðurlaga hans og því skuli hann ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að þremur mánuðum liðnum, sbr. 1. mgr. 61. gr. sömu laga.

Með vísan til alls framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar kæranda vegna höfnunar á atvinnutilboði hjá B geti ekki talist gildar í skilningi laga nr. 54/2006. Kæranda beri því að sæta viðurlögum á grundvelli 57. gr. laganna.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Í athugasemdum við 57. gr. í frumvarpi því er varð að lögunum kemur fram:

„Enn fremur þykir mikilvægt að það að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar hafi sömu áhrif og sú ákvörðun að taka ekki starfi sem býðst. Ástæðan er einkum sú að atvinnuviðtal er venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og þykir það mega leggja þá ákvörðun að jöfnu við því að hafna starfi. Verður að teljast óeðlilegt að hinn tryggði geti neitað því að fara í atvinnuviðtal án viðbragða frá kerfinu en þeir sem fóru í viðtalið og var boðið starfið þurfi að þola biðtíma eftir atvinnuleysisbótum taki þeir ekki starfinu.“

Samkvæmt gögnum málsins mætti kærandi ekki í atvinnuviðtal hjá B. Kærandi hefur vísað til þess að hann hafi farið í annað viðtal og verið vongóður um að fá það starf. Þá hefur kærandi vísað til þess að starfið hjá B hafi ekki hentað hans fjölskylduaðstæðum. Að mati úrskurðarnefndarinnar er ekki réttlætanlegt að hafna atvinnuviðtali á þeirri forsendu að annað starf sé mögulega fyrir hendi. Kæranda bar að sinna atvinnuviðtalinu þar sem óvissa var uppi um starfið sem hann var vongóður um að fá.

Í 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Ákvæðið er svohljóðandi:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. eða 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Samkvæmt gögnum málsins var bótaréttur kæranda felldur niður í tvo mánuði þann 24. september 2019 á grundvelli 59. gr. laga nr. 54/2006. Þar sem um sama bótatímabil er að ræða, sbr. 29. gr. laganna, bar Vinnumálastofnun að láta kæranda sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laganna. Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr., sbr. 1. mgr. 61. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. nóvember 2021, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir