8. ágúst 2019 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 328/2019 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 8. ágúst 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 328/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU19050004

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 2. maí 2019 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Íraks (hér eftir nefndur kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 23. apríl 2019, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og honum veitt alþjóðleg vernd með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að honum verði veitt viðbótarvernd á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 16. maí 2018. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 12. mars 2019 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 23. apríl 2019 synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 2. maí 2019. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 18. maí 2019 ásamt fylgiskjali. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd þann 4. júlí 2019 ásamt talsmanni sínum. Frekari gögn bárust í máli kæranda þann 15. júlí 2019. Viðbótarathugasemdir bárust kærunefnd frá kæranda þann 24. júlí 2019.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu þar sem hann búi yfir trúnaðarupplýsingum um staðsetningu öryggismyndavéla í heimaborg sinni í Kúrdistan.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi hann greint frá því að hann sé fæddur og uppalinn í Sulaymaniyah í Kúrdistan. Kærandi tilheyri þjóðarbroti Kúrda og sé í minnihluta í Írak. Þá sé kærandi meðlimur Gorran stjórnmálaflokksins en hann hafi hins vegar ekki verið virkur í flokknum eftir komu hans hingað til lands. Þá hafi kærandi greint frá því að ekki sé hægt að fá vinnu í Kúrdistan nema að maður sé annað hvort flokksbundinn PUK-flokknum eða KDP-flokknum. Kærandi hafi greint frá því að árið 2016 hafi hann hafið störf hjá fyrirtæki að nafni [...]. Fyrirtækið hafi m.a. lagt ljósleiðara og sett upp öryggismyndavélar. Dag einn hafi yfirmaður kæranda og framkvæmdastjóri fyrirtækisins, maður að nafni [...], beðið hann um að sinna verkefni fyrir öryggissveitirnar Asayish (hér eftir Asayish). Kærandi hafi verið tortrygginn í garð Asayish og hafi rifist við yfirmann sinn um verkefnið því hann hafi ekki viljað láta bendla sig við neitt stjórnmálatengt. Kærandi hafi ekki vitað að fyrirtækið væri í eigu Asayish. Yfirmaður hans hafi fullvissað hann um að einungis yrði um eitt verkefni að ræða. Á meðan kærandi hafi sinnt verkefninu hafi stöðugt eftirlit verið haft með honum. Í október árið 2017 hafi kærandi greint yfirmanni sínum frá því að hann vildi hætta, annars vegar vegna hins stanslausa eftirlits og hins vegar vegna þess að honum hafi liðið eins og hann væri í fangelsi. Asayish hafi hins vegar neitað honum um að hætta þar sem hann byggi yfir of miklum og mikilvægum upplýsingum.

Í janúar 2018 hafi Asayish haft samband við kæranda og tjáð honum að það þyrfti að gera við myndavél fyrir framan höfuðstöðvar Asayish. Þegar kærandi hafi mætt á staðinn þá hafi honum verið vísað inn í lítið herbergi og hann látinn bíða þar. Óeinkennisklæddur maður hafi komið inn í það og reynt að sannfæra hann um að halda áfram að vinna hjá fyrirtækinu. Kæranda hafi verið haldið í herberginu í fimm daga og allan þann tíma hafi verið reynt að fá hann til að halda áfram að vinna hjá fyrirtækinu. Þegar hann hafi ekki gefið sig hafi honum verið tjáð að þeir gætu gert ýmislegt á hans hlut og komið honum í vandræði. Þegar slík mál komi fyrir dóm dæmi dómari með tengsl við Asayish í málinu. Til þess að losna hafi kærandi á endanum sagt við þá að hann myndi ekki hætta hjá fyrirtækinu og myndi halda verkefninu áfram. Kærandi hafi í kjölfarið tjáð yfirmanni sínum að hann þyrfti að fara í aðgerð á hendi og notað það tækifæri til að yfirgefa heimaríki og fara til Tyrklands. Á leiðinni til Tyrklands hafi kærandi frétt frá systur sinni að yfirmaður hans hafi kært hann fyrir að mæta ekki aftur til vinnu. Það væri alvarlegt þar sem hann búi yfir ýmsum viðkvæmum upplýsingum. Hafi verið gefin út handtökuskipun á hendur honum. Kærandi telji að hann verði handtekinn samstundis við endurkomu til heimaríkis. Kærandi hafi í viðtalinu jafnframt greint frá því að hann óttist Asayish. Kærandi sé einn af þeim fáu sem viti hvar öryggismyndavélarnar séu og hann geti skipt um IP númer á þeim og gert þær þannig óvirkar. Kærandi telji að ómögulegt sé fyrir hann að leita aðstoðar lögreglu eða annarra yfirvalda í heimaríki, m.a. vegna þess að öryggislögreglan sé valdameiri en lögreglan, hún ráði ríkjum og vilji fulltrúar hennar handtaka einhvern geri þeir það án dóms og laga.

Í greinargerð eru gerðar ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi vekur m.a. athygli á því að í ákvörðun stofnunarinnar kemur fram að hann hafi lagt fram afrit af fjórum skilríkjum sínum en það sé hins vegar ekki rétt þar sem frumrit af þeim hafi þegar verið lagt fram, að vegabréfi hans undanskildu. Þá er gerð athugasemd við mat Útlendingastofnunar að ástæður kæranda fyrir því að Asayish séu á eftir honum séu óskýrar. Kærandi áréttar að starf aðila, „[...]“, sem komi fram á handtökuskipun á hendur kæranda sé deild innan fyrirtækisins, [...], sem kærandi hafi greint frá að hann hafi unnið hjá. Þá er mótmælt þeirri staðhæfingu Útlendingastofnunar að kærandi hafi getað greint frá viðkæmum upplýsingum fyrirtækisins í heimaríki en hann hafi nefnt það að hann sé fyrirtækinu trúr og ef hann hefði lekið upplýsingum þá myndu öryggissveitirnar vita að það væri hann þar sem hann sé ekki flokksbundinn PUK-flokknum. Þá vekur kærandi athygli á því að þrátt fyrir að lögreglan geti almennt séð veitt vernd og aðstoð, líkt og fram komi í ákvörðuninni, þá séu takmarkanir þar á, t.a.m. þegar einstaklingur sem hafi ekki tengsl við stærstu stjórnmálaflokkana sé á flótta undan Asayish. Í tilviki kæranda þá hafi hann engin tengsl við PUK-flokkinn eða KDP-flokkinn en hann sé stuðningsmaður Gorran flokksins sem hafi enga öryggissveit á sínum snærum. Kærandi telur að í ákvörðun Útlendingastofnunar sé það látið í ljós að hann sé að flýja bágt efnahagsástand og atvinnuleysi í heimaríki. Kærandi mótmælir því mati stofnunarinnar en hann hafi ekki átt í erfiðleikum með að fá vinnu í heimaríki og telji hann að framlagt afrit af útskriftar- og einkunnarskírteini sýni fram á menntun hans. Þá er því mótmælt að Útlendingastofnun telji að framlögð handtökuskipun sé mögulega falsað skjal en stofnuninni hefði verið í lófa lagið að kanna áreiðanleika þess frekar, svo sem með því að hafa samband við stjórnvöld í Írak. Þá gerir kærandi athugasemd við þýðingar Útlendingastofnunar á framangreindu skjali en hann telji að tryggja verði að sá sem þýðir skjalið hafi ákveðna lögfræðiþekkingu. Einnig gerir kærandi athugasemd við þýðingu stofnunarinnar á póstum á Facebook-síðu hans og þær ályktanir sem stofnunin dregur af þeim þýðingum. Ekki sé um réttan skilning að ræða hjá stofnuninni og mótmælir kærandi því að hann hafi m.a. verið að hvetja fólk til þess að fara til Evrópu og leita sér betra lífs. Með vísan til alls framangreinds gerir kærandi athugasemdir við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar í máli hans.

Í greinargerð kæranda er að finna almenna umfjöllun um ástand mannréttindamála í Írak og vísar kærandi í alþjóðlegar mannréttindaskýrslur máli sínu til stuðnings. Beri skýrslurnar með sér að í landinu tíðkist alvarleg mannréttindabrot. Þá er í greinargerð fjallað almennt um aðstæður á yfirráðasvæði Kúrda í Írak. Refsileysi viðgangist víða í Kúrdistan, m.a. gagnvart lögreglu og Asayish. Þá skorti löggæslu víða á yfirráðasvæði Kúrda í Írak og séu heimildir um að það hvort yfirvöld geti veitt vernd fari eftir því hver það sé sem standi að baki ofsóknum. Myndu yfirvöld t.a.m. ekki veita vernd hafi einstaklingur átt í deilum við kúrdískan stjórnmálamann. Þá veigri fólk sér við því að leita til lögreglu eða dómstóla. Aðgengi að réttarkerfinu velti á því hvaða þjóðernis- eða trúarhópa sé um að ræða, hvaða ættbálki viðkomandi tilheyri og tengslum viðkomandi.

Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt alþjóðleg vernd skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga og 1. mgr. 40. gr. sömu laga. Kærandi byggir á því að hann tilheyri sérstökum þjóðfélagshópi í heimaríki þar sem hann hafi starfað fyrir Asayish og búi yfir leynilegum upplýsingum vegna þess starfs, sbr. d-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Samkvæmt ákvæðinu sé m.a. um að ræða hóp fólks, sem sæti ofsóknum, sem hafi sameiginleg einkenni, sameiginlegan bakgrunn eða hafi sameiginleg einkenni eða lífsskoðanir sem séu svo mikilvægar sjálfsmynd þess að ekki ætti að gera kröfu til að þeim verði breytt. Þá komi fram í leiðbeiningum Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna að fyrrum starf geti verið dæmi um það sem einstaklingur geti ekki breytt. Kærandi byggir á því að í hans tilviki verði því ekki breytt að hann hafi unnið fyrir fyrirtæki sem sé í eigu Asayish og komist yfir leynilegar upplýsingar. Sökum þess að kærandi hafi ekki fengið að hætta í starfinu og hafi flúið land í óþökk Asayish eigi hann á hættu að verða fyrir ofsóknum af hálfu öryggissveitarinnar. Kærandi viti hvar allar öryggismyndavélar Asayish séu staðsettar og geti gefið öðrum upplýsingar um það og búi jafnframt yfir kunnáttu til að geta gert þær óvirkar. Kærandi telur að Asayish muni hneppa hann í varðhald, beita ofbeldi og jafnvel taka hann af lífi. Kærandi byggir jafnframt á því að a- og c-liðir 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga eigi við um þá aðila sem hann óttist í heimaríki. Kærandi telur að með vísan til frásagnar hans, þá sérstaklega handtökuskipunarinnar á hendur honum, að sannað sé að ótti hans vegna aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi sé ástæðuríkur.

Til vara kveðst kærandi uppfylla skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið taki mið af tilskipun Evrópusambandsins nr. 2004/83/EB um lágmarksskilyrði til að ríkisborgarar þriðju landa eða ríkisfangslausir einstaklingar teljist flóttamenn eða menn sem að öðru leyti þarfnist alþjóðlegrar verndar og um inntak slíkrar verndar. Kærandi telur ljóst að skilyrði fyrri hluta 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga séu uppfyllt þar sem raunhæf ástæða sé til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í heimaríki. Kærandi eigi eigi á hættu að sæta illri meðferð af hálfu Asayish en samkvæmt því sem fram komi í skýrslum mannréttindasamtaka séu fjölmörg dæmi þess að einstaklingar hafi sætt pyndingum og illri meðferð af hálfu þeirra. Kærandi vekur athygli á því að gefin hafi verið út handtökuskipun á hendur honum og bíði hans a.m.k. tíu ára fangelsisvist en jafnframt eigi hann á hættu að verða tekinn af lífi. Líkt og að framan sé rakið fari möguleiki einstaklings á vernd yfirvalda eftir því hver standi að baki ofsóknunum. Í ljósi þess að kærandi sé að flýja Asayish sé ljóst með vísan til heimilda að hann geti ekki leitað aðstoðar hjá lögreglu eða yfirvalda eða treyst á vernd þeirra. Þá telur kærandi að síðari hluti 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eigi jafnframt við í hans máli en með tilliti til þess hversu óstöðugt ástandið sé í heimaríki hans sé ótímabært að líta svo á að stríðsástandi þar í landi sé lokið. Kærandi eigi þar af leiðandi á hættu að verða skotmark vopnaðra átaka í heimaríki.

Til stuðnings þrautavarakröfu sinni um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga, vísar kærandi til lögskýringargagna að baki ákvæðinu þar sem m.a. komi fram að grundvöllur mannúðardvalarleyfis geti verið alvarlegar aðstæður í heimaríki, s.s. viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða sú aðstaða að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Slíkar aðstæður geti einnig átt við um óvenjulegar aðstæður á borð við náttúruhamfarir eða langvarandi stríðsástand í heimaríki. Ljóst sé að langvarandi stríðsástand hafi ríkt í heimaríki kæranda í fjölda ára. Með erfiðum félagslegum aðstæðum viðkomandi sé vísað til þess að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki. Í tilviki kæranda þá hafi hann ekki tengsl við stærstu og valdamestu flokkana í Kúrdistan, PUK-flokkinn og KDP-flokkinn. Þá muni kærandi búa við afar slæmar félagslegar aðstæður í heimaríki þar sem slæmt efnahagslegt ástand sé þar í landi. Kærandi telur með vísan til framangreinds að skilyrði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga séu uppfyllt og beri því að veita honum dvalarleyfi hér á landi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Kærandi telur að með endursendingu hans til Íraks yrði brotið gegn meginreglunni um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telur kærandi að slík ákvörðun muni brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.

Þann 8. júlí 2019 sendi kærunefnd til rannsóknar hjá vegabréfarannsóknum lögreglunnar á Suðurnesjum handtökuskipun þá sem kærandi lagði fram. Þann 13. júlí 2019 bárust kærunefnd niðurstöður úr þeirri rannsókn sem bentu til þess að skjalið væri falsað. Kæranda var gefið færi á að koma með athugasemdir vegna þeirra niðurstaðna. Þann 24. júlí 2019 bárust athugasemdir frá kæranda. Í þeim kom fram að móðir kæranda hafi sent honum umrædda handtökuskipun en lögreglumenn hafi mætt á heimili fjölskyldunnar og afhent móður hans handtökuskipunina. Kærandi telji sig ekki hafa ástæðu til annars en að ætla að handtökuskipunin sé lögmæt og ófölsuð og sé útgefin af kúrdískum stjórnvöldum. Það væri vitneskja kæranda að vinnubrögð lögreglu, öryggislögreglu og annarra yfirvalda í Kúrdistan væru oft og tíðum hroðvirknisleg og ófagmannleg. Teldi kærunefnd enn að vafi léki á gildi skjalsins færi kærandi fram á það við nefndina að skjalið yrði borið undir tilgreindan útgefanda skjalsins í Írak til staðfestu á áreiðanleika þess.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi lagt fram afrit af írökskum skilríkjum til að sanna á sér deili. Var það mat Útlendingastofnunar að kærandi hefði ekki sannað með fullnægjandi hætti hver hann væri og því yrði leyst úr auðkenni hans á grundvelli trúverðugleikamats. Útlendingastofnun taldi að ekkert hefði komið fram við rannsókn málsins sem gæfi tilefni til að draga þjóðerni kæranda í efa og lagði til grundvallar að hann væri ríkisborgari Íraks. Í greinargerð var það áréttað að kærandi hafi lagt fram frumrit af skilríkjum sínum, að vegabréfi undanskildu. Kærunefnd telur ekkert hafa komið fram í málinu sem gefur tilefni til að draga í efa mat Útlendingastofnunar á þjóðerni kæranda og verður því lagt til grundvallar að hann sé írakskur ríkisborgari.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Írak m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Anställning och avslutande av tjänst i peshmergan [Irak - KRI] (Migrationsverket, 30. júní 2017);
Country Policy and Information Note Iraq: Internal relocation, civil documentation and returns (UK Home Office, 1. september 2018);
Country Policy and Information Note Iraq: Security and humanitarian situation (UK Home Office, 14. mars 2017);
Country Information and Guidance Iraq: Return/Internal relocation (UK Home Office, ágúst 2016);
Country Report on Human Rights Practices 2018 - Iraq (U.S. Department of State, 13. mars 2019);
EASO – Country of Origin Information Report – Iraq – Actors of Protection (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
Freedom in the World 2017 - Iraq (Freedom House, 2. júní 2017);
International Protection Considerations with Regard to People Fleeing the Republic of Iraq (UNCHR, maí 2019);
Iraq - Security situation. EASO Country of Origin Information report (EASO, 1. mars 2019);
Iraq - Targeting of Individuals (EASO, 7. mars 2019);
Irak: Basisinfo (Landinfo, 6. janúar 2016);
Irak – desertering (Migrationsverket, 12. janúar 2018);
Irak: Politi og rettsvesen i de tre kurdiskstyrte provinsene (KRI) (Landinfo, 27. október 2016);
Iraq 2018 Human Rights Report (U.S. Department of State, 13. mars 2019);
Iraq: Relevant COI for Assessments on the Availability of an Internal Flight or Relocation Alternative (IFA/IRA) (UNHCR, 12. apríl 2017);
Iraq Country of origin information (COI) report (UK Home Office, 25. mars 2011);
Kurdistan Region of Iraq (KRI) - Report on issuance of the new Iraqi ID card (Udlændingestyrelsen, 5. nóvember 2018);
Northern Iraq - Security situation and the situation for internally displaced persons (IDPs) in the disputed areas, incl. possibility to enter and access the Kurdistan Region of Iraq (KRI) (Udlændingestyrelsen, 5. nóvember 2018);
Rättsligt ställningstagande angående situationen i Irak (Migrationsverket, 19. janúar 2018);
Thematic report: The Security Situation in Iraq -July 2016-November 2017 (version 4.0) (Migrationsverket, 18. desember 2017);
The Kurdistan Region of Iraq (KRI) Access, Possibility of Protection, Security and Humanitarian Situation (Danish Immigration Service, 1. apríl 2016) og
UNHCR position on returns to Iraq (UNHCR, 14. nóvember 2016).

Samkvæmt framangreindum gögnum er Írak lýðræðisríki með rúmlega 40 milljónir íbúa. Írak varð til eftir fyrri heimsstyrjöldina þegar Þjóðabandalagið ákvarðaði núverandi landamæri Íraks. Ríkið var breskt yfirráðasvæði fram til ársins 1932, þá tók við tímabil sem einkenndist af pólitískum óstöðugleika sem lauk árið 1958 þegar komið var á fót lýðveldi. Árið 1945 gerðist Írak aðili að Sameinuðu þjóðunum og fullgilti ríkið bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og alþjóðasamning um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1971. Ríkið fullgilti samning um afnám allrar mismununar gagnvart konum árið 1986, alþjóðasamning um vernd allra gegn mannshvörfum árið 2010 og samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2011.

Í framangreindum gögnum kemur fram að frá árinu 1968 til 2003 hafi Írak verið alræðisríki sem hafi lotið stjórn Ba‘ath-flokksins. Stjórn flokksins hafi verið steypt af stóli í kjölfar innrásar bandaríska hersins og bandamanna þeirra í Írak árið 2003. Frá innrásinni hafi ástandið á mörgum svæðum í Írak verið óstöðugt. Hafi samtök sem kenna sig við íslamskt ríki (Daesh) hafið uppreisn árið 2014 og náð undir sig stórum landsvæðum. Frá þeim tíma hafi íröksk stjórnvöld, með aðstoð alþjóðasamfélagsins, náð miklum árangri í að ná aftur fullri stjórn yfir ríkinu þótt enn séu lítil svæði í vesturhluta landsins sem uppreisnarmenn hafi á valdi sínu. Þá hafi íröksk yfirvöld ekki fulla stjórn yfir hersveitum sínum og dæmi séu um að hersveitir á vegum yfirvalda fremji mannréttindabrot gegn almennum borgurum, þ. á m. ólögmætar aftökur og pyndingar í varðhaldi. Alvarleg mannréttindabrot og brot á mannúðarlögum hafi haft mikil áhrif á almenna borgara á þeim svæðum í Írak sem átökin hafi náð til. Af þeim sökum hafi Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna lagst gegn endursendingum Íraka frá þeim svæðum þar sem átök geisi og þar sem ástandið sé óöruggt eftir að hafa verið undir stjórn Daesh. Þá sé það mat stofnunarinnar að vegna almenns ástands í Írak, þ.m.t. vegna fjölda þeirra sem hafi þurft að flýja innanlands, sé í miklum meirihluta mála ekki grundvöllur til að líta svo á að Írakar frá þessum svæðum geti notið verndar í öðrum hlutum landsins.

Ráða má af framangreindum gögnum að spilling sé mikið vandamál í Írak, þar á meðal í stjórnmálum, löggæslu- og réttarkerfinu. Á undanförnum árum hafi talsvert verið unnið að því að uppræta spillingu af hálfu embættismanna í landinu og eitthvað hafi miðað áfram í þeim málum. Á tímabilinu 2005 til 2014 hafi íröksk stjórnvöld unnið í samstarfi við Evrópusambandið að umbótum á stofnunum ríkisins svo sem lögreglu, dómstólum og fangelsum landsins. Áætlunin nefnist The European Union Integrated Rule of Law Mission for Iraq (EUJUST-LEX-Iraq) og hafi m.a. 1800 lögreglumenn og 900 dómarar undirgengist þjálfun í því skyni að koma á skilvirkri laga- og mannréttindavernd.

Í framangreindum gögnum kemur þá fram að flestir Kúrdar í Írak búi í norðurhluta landsins. Áður en ráðist hafi verið inn í Írak árið 2003 hafi héruð í norðurhluta landsins lotið stjórn pólitískra yfirvalda Kúrda. Árið 2005 hafi Kúrdum verið tryggð svæðisbundin sjálfstjórn í stjórnarskrá Íraks og sé norðausturhluti landsins skilgreindur sem sjálfsstjórnarhérað Kúrda (e. Kurdish Region of Iraq (KRI)). Löggæsla sé mun markvissari í KRI, sé það landsvæði borið saman við suður- og mið-Írak. Stofnanir eins og lögregla, saksóknari, dómstólar og fangelsi séu til staðar á svæðinu og heyri þær undir svæðisstjórn Kúrda en ekki ríkisstjórn Íraks. Fyrir utan hefðbundna lögreglu sé KRI einnig með öryggissveitir sem nefnist Asayish. Hersveitir kúrdíska hersins, Peshmerga, tryggi að sjálfsstjórnarhéruð Kúrda séu tiltölulega örugg miðað við önnur svæði í Írak. Her Kúrda og öryggissveitir þeirra hafi unnið hörðum höndum við að verja svæðið gegn uppreisnarmönnum Daesh og annarra tengdra samtaka.

Af framangreindum gögnum má ráða að á undanförnum árum og áratugum hafi verið spenna milli Kúrda og stjórnvalda í Írak. Meðal annars hafi verið deilt um stærð þess svæðis sem lúti sjálfsstjórn Kúrda. Þann 25. september 2017 hafi farið fram atkvæðagreiðsla meðal íbúa KRI að tilstuðlan forseta KRI þar sem kosið hafi verið um stofnun sjálfstæðs ríkis KRI. Íröksk stjórnvöld hafi mótmælt atkvæðagreiðslunni og hafi ekki viðurkennt niðurstöður kosninganna. Tæplega 93% kjósenda hafi kosið með sjálfstæði en fréttir hafi borist af því að minnihlutahópar á deilusvæðum hafi verið beittir miklum þrýstingi til að kjósa annaðhvort með eða á móti. Í kjölfar kosninganna hafi írakski stjórnarherinn tekið aftur stjórn yfir ytri landamærum Írak innan KRI og landsvæðum sem hafi verið undir stjórn kúrdískra yfirvalda frá árinu 2014, þ. á m. borgina Kirkuk. Þá hafi forseti KRI sagt af sér í nóvember 2017. Áratugum saman hafi tveir stjórnmálaflokkar verið ráðandi í KRI en það séu PUK flokkurinn (e. The Patriotic Union of Kurdistan) og KDP flokkurinn (e. The Kurdistan Democratic Party). Í september 2013 hafi orðið talsverðar breytingar þegar PUK flokkurinn hafi misst stöðu sína sem næststærsti flokkurinn til klofningsframboðsins Gorran (e. The Movement for Change). Í kosningum sem fram fóru þann 30. september 2018 hafi PUK flokkurinn endurheimt stöðu sína sem annar stærsti flokkurinn og KDP flokkurinn haldið stöðu sinni sem stærsti flokkurinn í KRI. Samband PUK flokksins og KDP hafi jafnan verið stirt og einkennst af vantrausti sem og vopnuðum átökum.

Í skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna frá árinu 2019 kemur fram að fundafrelsi sé tryggt í stjórnarskrá Íraks og sé almennt virt af stjórnvöldum. Af skýrslu innanríkisráðuneytis Bretlands frá ágúst 2017 má ráða að stjórnarandstæðingar hafi í einhverjum tilvikum verið handteknir, beittir ofbeldi eða jafnvel drepnir en ekkert bendi til þess að slík háttsemi sé kerfisbundin. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér má ráða að Gorran flokkurinn sé þriðji stærsti stjórnmálaflokkurinn í Kúrdistan og flokkurinn eigi m.a. fulltrúa á kúrdíska þinginu og í ríkisstjórn Kúrdistan. Þá verður ekki ráðið af gögnum málsins að meðlimir Gorran flokksins séu almennt í hættu sökum flokkshollustu sinnar.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi hefur borið fyrir sig að vera í hættu í heimaríki þar sem hann hafi yfirgefið starf sitt hjá fyrirtæki sem heiti [...], sem sé í eigu Asayish þar í landi. Hafi Asayish ekki viljað að hann hætti störfum hjá fyrirtækinu þar sem hann búi yfir upplýsingum um IP-tölur og staðsetningu öryggismyndavéla á þeirra vegum. Þá hafi verið gefin út handtökuskipun á hendur honum og telji hann að hann eigi yfir höfði sér að lágmarki tíu ára fangelsisrefsingu og að hann verði handtekinn við komu til heimaríkis. Kærandi óttist Asayish og telji að hann geti ekki leitað ásjár hjá lögreglu eða öðrum yfirvöldum þar sem Asayish sé valdameiri en lögreglan.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á viðtali við kæranda hjá kærunefnd, endurritum af viðtölum hans hjá Útlendingastofnun, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda.

Til stuðnings frásögn sinni um ofsóknir lagði kærandi fram ýmis gögn, þ. á m. frumrit af handtökuskipun. Má af gögnum málsins ráða að hann telji að handtökuskipunin leggi sérstaklega grunn að frásögn hans um að hann hafi unnið fyrir öryggissveitir Asayish og að hann hafi ástæðuríkan ótta við öryggissveitirnar þar sem hann búi yfir mikilvægum trúnaðarupplýsingum um staðsetningu öryggismyndavéla í þeirra eigu. Á handtökuskipuninni kom fram að kærandi hafi gerst brotlegur við 437. gr. þarlendra laga um meðferð einkamála. Þegar aflað var upplýsinga um þau lög kom í ljós að þau innihalda einungis 327 lagagreinar. Aðspurður í viðtali hjá kærunefnd gat kærandi ekki gefið skýringar á af hverju vísað væri í lagaákvæði sem væri ekki til. Kærandi kvaðst ekki þekkja lögin en það væri hans skilningur að [...] hefði lagt fram kvörtunina. Aðspurður að því hvort hann vissi þá ekki hvers vegna hann yrði handtekinn svaraði hann því að ástæðan gæti verið sú að hann hefði greint frá upplýsingum um Asayish.

Að beiðni kærunefndar rannsakaði lögreglan á Suðurnesjum frumrit handtökuskipunarinnar. Í niðurstöðum lögreglunnar kom fram að skjalið væri óvandað og einfalt að allri gerð og að það bæri enga öryggisþætti. Ekkert mark væri takandi á skjalinu eða þeim upplýsingum sem það geymdi. Þá kom fram að hefði skjalið verið lagt sem frumgagn þætti rétt að líta á framlagningu þess sem skjalafals.

Kæranda var gefinn kostur á að koma með athugasemdir varðandi niðurstöður lögreglunnar á Suðurnesjum. Í athugasemdum hans, dags. 24. júlí sl., kom fram að hann hefði fengið handtökuskipunina senda frá móður sinni í Írak en hún hefði móttekið hana úr höndum lögreglumanna sem hafi mætt á heimilið. Þá vísaði kærandi til þess að fjölmörg dæmi væru um það að vinnubrögð lögreglu, öryggislögreglu og annarra yfirvalda í Kúrdistan væru hroðvirknisleg og ófagmannleg og styddi það trú hans um að um lögmætt skjal væri að ræða. Kærunefnd telur ofangreindar skýringar kæranda ekki vera til þess fallnar að niðurstaða lögreglunnar á Suðurnesjum þess efnis að handtökuskipun sú sem kærandi hefur lagt fram í málinu sé falsað skjal verði dregin í efa. Verður því lagt til grundvallar í málinu að það skjal sem kærandi lagði fram sem handtökuskipun sé falsað.

Samkvæmt framangreindum athugasemdum frá kæranda þá var það móðir hans sem tók við handtökuskipuninni og sendi honum. Það er ekki í samræmi við framburð kæranda hjá Útlendingastofnun þann 12. mars sl. Í því viðtali greinir kærandi frá því að þegar hann hafi verið á leiðinni til Tyrklands frá heimaríki þá hafi hann frétt frá systur sinni að yfirmaður hans hafi kært hann til lögreglunnar fyrir að stinga af og mæta ekki til vinnu. Systir hans hafi einnig sagt honum að lögreglan hafi komið í þrígang að heimili þeirra og greint frá kvörtun yfirmannsins en eftir þrjú skipti hafi þeir gefið út handtökuskipun. Aðspurður í sama viðtali um það hvort að fjölskylda hans væri í hættu svaraði hann því til að hann héldi ekki, þau væru öldruð, ólæs og móðir hans vissi ekkert um hans vandræði og væri auk þess hjartveik. Kærandi staðfesti það í viðtali hjá kærunefnd að systir hans hafi sent honum umrædda handtökuskipun. Framangreint er í ósamræmi við það sem fram kemur í viðbótarathugasemdum frá kæranda en þar er greint frá því að móðir hans hafi tekið við handtökuskipuninni og sent honum.

Aðspurður í byrjun viðtals hjá Útlendingastofnun þann 12. mars sl. um ástæður flótta frá heimaríki greindi kærandi frá því að dag einn hafi yfirmaður hans tjáð honum að þeir þyrftu að vinna verkefni fyrir Asayish. Kærandi hafi rifist við yfirmann sinn um það þar sem hann hafi ekki viljað vinna fyrir Asayish. Yfirmaður hans hafi lofað honum að þetta yrði bara eitt verkefni og hafi þeir þá farið til Asayish og inn í herbergi þar sem margar öryggismyndavélar voru á skjánum sem hafi sýnt alla Sulaymaniyah. Síðar í viðtalinu greindi kærandi frá því, aðspurður af talsmanni, að það væri maður að nafni [...] sem ætti fyrirtækið sem hann hafi unnið hjá og væri [...] æðsti maður í Asayish. Var kærandi þá spurður að því hvort það hafi verið á allra vitorði að [...] hafi átt fyrirtækið. Kærandi svaraði því að það hafi ekki allir vitað af því, kærandi hafi ekki vitað að hann væri að fara að vinna fyrir Asayish þar sem yfirmaður hans hafi aldrei sagt honum það. Aðspurður um hvenær kærandi hafi vitað að hann væri að vinna fyrir Asayish svaraði kærandi því að hann hafi ekki vitað það fyrr en hann hafi verið byrjaður að vinna hjá þeim, að leggja snúrur og þess háttar en þá hafi komið tveir bílar frá Asayish og lokað götunni fyrir þá. Kærandi hafi spurt yfirmann sinn að því af hverju þeir væru að því og hafi yfirmaður hans svarað því að [...] ætti þetta allt. Samkvæmt framangreindu er um að ræða tvær atvikalýsingar á því hvernig aðkomu Asayish að atburðarrásinni hafi verið háttað.

Kærunefnd hefur farið yfir öll gögn málsins. Það er mat nefndarinnar að töluverðs misræmis hafi gætt í frásögn kæranda, einkum um atriði sem kærandi ætti að geta verið staðfastur um, og þá hafi frásögn hans verið sundurlaus og óskýr á köflum. Þá liggur fyrir í málinu að eitt af þeim gögnum sem kærandi hefur lagt fram til stuðnings kröfu sinni um alþjóðlega vernd sé falsað. Það er mat kærunefndar að með því að leggja fram falsað skjal til stuðnings málsástæðum sínum hafi kærandi gert tilraun til að blekkja íslensk stjórnvöld í þeim tilgangi að hafa áhrif á úrlausn umsóknar sinnar um alþjóðlega vernd hér á landi. Það er mat kærunefndar að framlagning hins falsaða skjals ásamt framangreindu misræmi og óskýrleika í frásögn kæranda geri málatilbúnað hans varðandi ofsóknir og ástæður flótta frá heimaríki með öllu ótrúverðugan. Verður því ekki unnt að leggja til grundvallar í málinu að kærandi eigi á hættu ofsóknir af hálfu Asayish eða annarra aðila í heimaríki. Kærunefnd telur gögn málsins að öðru leyti ekki benda til þess að kærandi eigi á hættu ofsóknir af því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um.

Kærandi greindi einnig frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 12. mars sl. að hann væri stuðningsmaður Gorran flokksins og hefði tekið þátt í mótmælum af þeirra hálfu. Kærandi kvaðst ekki hafa orðið fyrir áreiti vegna þess að hann væri stuðningsmaður Gorran flokksins en hann kvað hins vegar að til þess að komast áfram í Kúrdistan þyrftu menn að styðja annan hvorn stjórnarflokkanna þar í landi. Gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Kúrdistan gefa til kynna að stjórnarandstæðingar hafi í einhverjum tilvikum verið handteknir, beittir ofbeldi eða jafnvel drepnir en ekkert bendi til þess að slík háttsemi sé kerfisbundin. Af gögnunum má ráða að Gorran flokkurinn sé þriðji stærsti stjórnmálaflokkurinn í Kúrdistan og flokkurinn eigi m.a. fulltrúa á kúrdíska þinginu og í ríkisstjórn Kúrdistan. Þá verður ekki ráðið af gögnum málsins að stuðningsmenn Gorran flokksins eigi almennt á hættu ofsóknir vegna stuðnings við flokkinn. Að mati kærunefndar benda gögn málsins og framburður kæranda ekki til þess að hann eigi á hættu ofsóknir á grundvelli stjórnmálaskoðana í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. a- og c- 4. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Eins og að framan greinir er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki lagt grunn að þeirri staðhæfingu sinni að Asayish hafi staðið að baki ofsóknum á hendur honum og var sá þáttur frásagnar hans því ekki lagður til grundvallar við úrlausn kröfu hans um alþjóðlega vernd hér á landi.

Framangreindar skýrslur og gögn benda eindregið til þess að svæði KRI sé talið öruggt og að lögregla og öryggissveitir Kúrda séu öflugar og vel búnar. Þá sé heimabær kæranda, Sulaymaniyah, langt inni í landi KRI þar sem lögregla og öryggissveitir hafi stjórn á aðstæðum. Að teknu tilliti til gagna málsins og heimilda bendir ekkert til þess að raunhæf ástæða sé til að ætla að kærandi eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, eða að hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka, verði hann sendur aftur til KRI. Jafnframt er það mat kærunefndar, með vísan til gagna málsins, að kæranda standi til boða viðeigandi vernd og aðstoð lögreglu í KRI.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga nr. 80/2016 kemur fram að erfiðar almennar aðstæður geta tekið til óvenjulegra aðstæðna á borð við náttúruhamfarir eða langvarandi stríðsástand í heimaríki. Langvarandi stríðstástand hafi ríkt í heimaríki kæranda og heldur kærandi því fram að yfirvöld í Írak geti ekki veitt honum þá vernd sem hann þarfnist. Af þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur farið yfir má draga þá ályktun að þrátt fyrir að ótryggt ástand ríki á ákveðnum landsvæðum í heimaríki kæranda þá teljist svæðið þar sem kærandi hafði búsetu öruggt svæði. KRI sé jafnframt með virkt refsivörslukerfi sem geti veitt kæranda viðeigandi vernd.

Kærandi er [...] ára gamall einstæður karlmaður. Ekki hefur annað komið fram við meðferð máls kæranda en að hann sé almennt heilsuhraustur en hafi glímt við kvíða. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.Athugasemdir kæranda við málsmeðferð ÚtlendingastofnunarKærandi gerir ýmsar athugasemdir við málsmeðferð Útlendingastofnunar, svo sem heimildarvinnu stofnunarinnar sem og hvernig upplýsingar úr skýrslum séu túlkaðar. Einnig eru gerðar athugasemdir við þýðingar á gögnum málsins og að tryggja ætti að þýðandi hefði ákveðna lögfræðiþekkingu. Má af greinargerð ráða að kærandi telji að Útlendingastofnun hafi brotið gegn rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Rannsóknarreglan í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 mælir fyrir um að stjórnvald afli þeirra gagna sem eru nauðsynleg svo mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin. Reglan gerir kröfu um rannsókn sem er fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar stjórnvalds en gerir hvorki kröfu um að aflað sé allra upplýsinga sem varpað gætu ljósi á málið né að stjórnvald afli ófáanlegra gagna. Þá segir í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga að við meðferð mála vegna umsókna um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga. Það er mat kærunefndar að ekkert hafi komið fram í málinu sem bendir til þess að skort hafi á að nauðsynlegar upplýsingar lægju fyrir um ástandið í heimaríki kæranda við málsmeðferð hjá Útlendingastofnun. Í ljósi framangreindrar niðurstöðu í máli kæranda telur kærunefnd ekki ástæðu til að fjalla frekar um málsmeðferð og ákvörðunartöku Útlendingastofnunar í máli hans.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands 16. maí 2018 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi er við ágæta heilsu. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 15 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Athygli kæranda er vakin á því að ef hann yfirgefur ekki landið innan frests er heimilt að brottvísa honum. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 15 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 15 ays to leave the country voluntarily.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Árni Helgason Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála