18. apríl 2024 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 381/2024 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 18. apríl 2024 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 381/2024

í stjórnsýslumálum nr. KNU24010098 og KNU24010099

Kæra […], […] og barna þeirra

á ákvörðunum

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Hinn 26. janúar 2024 barst kærunefnd útlendingamála sjálfkrafa kæra, samkvæmt 3. málsl. 7. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016, á ákvörðunum Útlendingastofnunar um að taka ekki til efnismeðferðar hér á landi umsóknir einstaklinga er kveðast heita […], vera fæddur […] (hér eftir M) og […], vera fædd […] (hér eftir K) og barna þeirra, […], fd. […] (hér eftir A), […], fd. […] (hér eftir B), og […], fd. […] (hér eftir C), öll ríkisborgarar Palestínu, um alþjóðlega vernd og brottvísa þeim frá landinu. Var kærendum gert að yfirgefa landið án tafar ellegar sæta endurkomubanni í tvö ár.

Kærendur krefjast þess að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að lagt verði fyrir Útlendingastofnun að taka umsóknir kærenda og barna þeirra til efnismeðferðar, aðallega á grundvelli 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, en til vara á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 42. gr. laganna. Kærendur krefjast þess jafnframt að ákvarðanir um brottvísun og endurkomubann verði felldar úr gildi.

II. Málsmeðferð

Kærendur lögðu fram umsóknir um alþjóðlega vernd á Íslandi 29. júní 2023. Við leit að fingraförum kærenda í Eurodac gagnagrunninum 30. júní 2023 kom í ljós að fingraför þeirra höfðu m.a. verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Grikklandi. Dagana 4. og 17. júlí 2023 var beiðnum um upplýsingar um stöðu kærenda beint til yfirvalda í Grikklandi, sbr. 34. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir Dyflinnarreglugerðin). Í svari frá grískum yfirvöldum, dags. 17. júlí 2023, kom fram að M hafi verið veitt réttarstaða flóttamanns í Grikklandi 24. janúar 2018 og að hann væri með dvalarleyfi með gildistíma til 25. janúar 2021. Var einnig vísað til þess að börn kærenda hafi lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd þar í landi. Í svari frá grískum yfirvöldum, dags. 19. júlí 2023, kom fram að K hafi verið veitt réttarstaða flóttamanns 4. desember 2017 og að hún væri með dvalarleyfi með gildistíma til 25. janúar 2024. Kærendur framvísuðu jafnframt grískum ferðaskilríkjum og dvalarleyfisskírteinum f.h. barna sinna með gildistíma til 25. janúar 2024. Kærendur komu til viðtals hjá Útlendingastofnun 30. ágúst 2023, ásamt löglærðum talsmanni sínum. A, B og C komu til viðtals hjá Útlendingastofnun 7. september 2023, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað 26. janúar 2024 að taka umsóknir kærenda og barna þeirra um alþjóðlega vernd hér á landi ekki til efnismeðferðar og að þeim skyldi brottvísað frá landinu. Ákvarðanirnar voru birtar fyrir kærendum sama dag og barst kærunefnd greinargerð kærenda 8. febrúar 2024 ásamt fylgigögnum.

III. Ákvarðanir Útlendingastofnunar

Í ákvörðunum Útlendingastofnunar kemur fram að kærendum hafi verið veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi. Umsóknir þeirra um alþjóðlega vernd yrðu því ekki teknar til efnismeðferðar, sbr. a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kærenda til Grikklands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá taldi Útlendingastofnun að kærendur hefðu ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að þau fengju hér vernd eða að sérstakar ástæður mæltu annars með því að taka bæri umsóknir kærenda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kærendum var brottvísað frá landinu, sbr. 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga. Kærendum var ákveðið endurkomubann hingað til lands í tvö ár, sbr. 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga. Var skorað á kærendur að yfirgefa landið án tafar og athygli þeirra vakin á því að yfirgæfu þau landið sjálfviljug yrði endurkomubannið fellt niður.

Í ákvörðunum Útlendingastofnunar í málum barnanna A, B og C kom fram að það væri niðurstaða stofnunarinnar, með vísan til niðurstöðu í málum foreldra þeirra, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, laga um útlendinga og barnaverndarlaga nr. 80/2002, að hagsmunum þeirra væri ekki stefnt í hættu með því að þau fylgi foreldrum sínum til Grikklands. Var börnunum A, B og C brottvísað frá landinu.

IV. Málsástæður og rök kærenda

Kærendur vísa til viðtala sinna, greinargerðar sinnar til Útlendingastofnunar og fyrirliggjandi gagna hvað málsatvik varða. Kærendur byggja á málsástæðum og lagarökum er komi fram í fyrrgreindri greinargerð.

Kærendur byggja á því að þau uppfylli skilyrði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í málunum liggi fyrir að móðir K og fimm systkini hennar séu búsett hér á landi og séu með alþjóðlega vernd. Kærendur eigi enga ættingja í Grikklandi. Fyrir liggi gögn sem staðfesti að móðir K og aðrir ættingjar hennar séu með dvalarleyfi hér á landi. Einnig liggi fyrir gögn sem sanni að tengsl milli K og ættingja hennar séu raunveruleg og náin. Kærendur séu háð aðstoð umræddra ættingja samkvæmt yfirlýsingu frá móður og systkinum K. Kærendur vísi til þess að í ákvörðun Útlendingastofnunar komi fram að engin gögn hafi verið lögð fram varðandi tengslin en kærendur telji það rangt með vísan til gagna sem hafi verið lögð fram. Kærendur hafi komið hingað til lands til að sameinast fjölskyldu sinni en þau séu afar náin og háð hvor öðru, sérstaklega vegna veikinda M, sem geti með engu móti séð fyrir fjölskyldu sinni. Kærendur hafi áður verið búsett með fjölskyldunni í Grikklandi og notið aðstoðar þeirra þar. Kærendur vísa til 32. gr. b reglugerðar um útlendinga og telji skilyrðin uppfyllt hvað varðar umönnunarsjónarmið. Kærendur hafi átt í erfiðleikum með að aðlagast grísku samfélagi, þau tali ekki tungumálið, börnin hafi ekki fengið stuðning í skóla og fjölskyldan hafi ekki fengið viðeigandi aðstoð vegna uppruna síns.

Kærendur vísa til þess að sérstakar ástæður séu fyrir hendi í málum þeirra, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Að auki vísa kærendur til 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Kærendur vísa einkum til heilsufars M en hann sé haldinn geðklofa og þjáist m.a. af ofheyrnum, ofsjónum og ranghugmyndum. M hafi verið í meðferð hér á landi, fengið viðeigandi lyf auk viðtala hjá læknum, sálfræðingum og félagsráðgjöfum. M hafi ekki haft aðgang að slíku í Grikklandi. Kærendum hafi ekki tekist að afla gagna sem varpi ljósi á félagslega aðstoð sem kærendur hafi fengið hér á landi, sbr. meðfylgjandi tölvupóstsamskipti. Kærendur telji rangt að lagt sé til grundvallar að M hafi fengið læknisaðstoð í Grikklandi. Kærendur vísa til þess að fleira felist í fullnægjandi læknismeðferð við veikindum M en lyfjagjöf. M hafi ekki alltaf fengið viðeigandi lyf í Grikklandi og við það hafi einkenni hans versnað til muna. M hafi reynt að fremja sjálfsvíg en slíkt hefði ekki komið til ef viðeigandi aðstoð væri aðgengileg í Grikklandi. Kærendur vísa til fyrirliggjandi heilbrigðisgagna hvað varðar heilbrigðisástand kærenda og barna þeirra. K sé með brjósklos, glími við höfuðverk, sé með framfall á legi og glími við afleiðingar þess auk þess sem hún hafi greinst með óalgenga sveppasýkingu. K glími jafnframt við önnur heilsufarsvandamál. Kærendur vísa til þess að A sé með astma sem hann hafi þróað með sér eftir að hafa búið í mygluðu húsnæði í Grikklandi. B hafi lent í alvarlegu bílslysi þegar hann hafi verið yngri og hafi legið í dái í 20 daga, en hann glími enn við afleiðingar þess slyss. C hafi fengið kíghósta þegar hann hafi verið búsettur í Grikklandi.

Hvað varðar aðstæður í Grikklandi andmæli kærendur mati Útlendingastofnunar um að M sé fær um að bera sig eftir þeirri aðstoð sem hann hafi þörf fyrir í Grikklandi. Kærendur vísa til þess að þau hafi sótt um ýmsa aðstoð í Grikklandi, þ. á m. varðandi húsnæði, atvinnu, fjárhagsaðstoð og menntun en stjórnvöld í Grikklandi hafi brugðist þeim. Verði kærendum gert að snúa aftur til Grikklands megi þau búast við því að enda aftur á götunni. Kærendur vísa jafnframt til þess að engin sérúrræði séu til staðar varðandi félagsþjónustu fyrir fólk í viðkvæmri stöðu. Kærendur vísa til þess að K og A hafi þurft að starfa við óskráða atvinnu í Grikklandi en M hafi verið óvinnufær.

Kærendur vísa til þess að aðstæður kærenda og barna þeirra í Grikklandi brjóti gegn 14. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sökum þess að kærendur hafi orðið fyrir mismunun þar í landi vegna kynþáttar og uppruna síns. Kærendur vísa til 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga, 1. mgr. 3. gr. laga um samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins nr. 19/2013, sbr. einnig 2. mgr. 1. gr. barnalaga nr. 76/2003. Kærendur byggja á því að sérstakar ástæður séu fyrir hendi vegna aðgangshindrana að menntun fyrir börnin í Grikklandi. Verði kærendum gert að snúa aftur til Grikklands muni þau snúa aftur í sömu aðstæður og K muni standa ein þegar komi að því að sjá fyrir fjölskyldunni. Með vísan til þess sé brotið gegn meginreglunni um hvað sé barni fyrir bestu.

Kærendur krefjast þess til vara að lagt verði fyrir Útlendingastofnun að taka mál kærenda og barna þeirra til efnismeðferðar á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Til stuðnings kröfu sinni vísa kærendur til sömu málsástæðna og að framan, einkum heilsufars M og aðstæðna fjölskyldunnar í Grikklandi. Endursending kærenda og barna þeirra til Grikklands myndi leiða til þess að líf M kynni að vera í hættu og þau ættu á hættu að verða fyrir ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Aðstæður kærenda og barna þeirra

Samkvæmt gögnum málsins eru kærendur hjón á […] með þrjú börn, A, B og C sem eru […]. Kærendur og börn þeirra hafi farið frá Sýrlandi árið 2016 til Tyrklands og þaðan farið til Grikklands og lagt fram umsóknir um alþjóðlega vernd 3. janúar 2017. K hafi hlotið alþjóðlega vernd 4. desember 2017 og M hafi hlotið hana 24. janúar 2018. Kærendur og börn þeirra hafi jafnframt lagt fram umsóknir um alþjóðlega vernd í Belgíu í október 2018 sem hafi verið synjað. Kærendur og börn þeirra hafi farið þaðan aftur til Grikklands. Kærendur og börn þeirra hafi komið hingað til lands og lagt fram umsóknir um alþjóðlega vernd 29. júní 2023. K greindi frá því að hún eigi móður og fimm systkini sem séu með alþjóðlega vernd og hafi verið búsett hér á landi sl. þrjú ár en kærendur hafi notið stuðnings þeirra í Grikklandi og hér á landi. Í fréttaskýringum sem kærendur vísa til í greinargerð sinni kemur fram að kærendur hafi notið stuðnings ESTIA-kerfisins í Grikklandi eftir að þau hafi hlotið alþjóðlega vernd en kærendur og börn þeirra hafi farið til Belgíu árið 2018. Þegar kærendur og börn þeirra hafi snúið aftur til Grikklands hafi kærendur sóst eftir rétti sínum á ný en þeim verið greint frá því að þau hafi misst rétt sinn að ESTIA kerfinu. Í fyrrnefndum fréttaskýringum segir einnig að M hafi ætlað að kveikja í sér fyrir framan almenning í Grikklandi í febrúar 2019 eftir að kærendur sneru til baka frá Belgíu. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi K frá því að fjölskyldan hafi haft aðgang að búsetuúrræði þegar þau hafi verið umsækjendur um alþjóðlega vernd í Grikklandi, en hafi orðið heimilislaus um tíma eftir að þau hlutu alþjóðlega vernd í Grikklandi og þau hafi hafist við í skóla. K greindi frá því að M væri háður umönnun hennar vegna geðrænna veikinda hans. M hafi verið lagður inn á geðsjúkrahús í Grikklandi árið 2019 eftir að hafa ætlað að kveikja í sér og hafi innlögnin staðið yfir í mánuð. M hafi þar verið greindur með geðklofa og verið ávísað geðlyfjum. Eftir að M hafi byrjað á geðlyfjum í Grikklandi hafi einkenni hans skánað og ekki borið á geðrofseinkennum síðan. Samkvæmt heilbrigðisgögnum hafi K greint frá því að M hafi sýnt einkenni geðrænna veikinda fyrir þann tíma en M hafi byrjað á geðlyfjum árið 2016 í Sýrlandi, sama ár og þau hafi farið frá Sýrlandi til Tyrklands. Í kjölfar þess að M hafi fengið greiningu við geðrænum veikindum sínum í Grikklandi hafi fjölskyldan notið aðstoðar félagsþjónustu við að afla sér húsnæðis og fengið fjárhagsaðstoð við að greiða leigu og fyrir framfærslu. K hafi jafnframt starfað á grænmetismarkaði og við húsnæðisþrif. A hafi einnig unnið á grænmetismarkaði til að auka tekjur heimilisins. Fjölskyldan hafi síðar fengið húsnæði á vegum einstaklings sem K hafi þrifið fyrir. K hafi sótt um aðstoð við kaup á húsgögnum hjá Helios hjálparsamtökunum og námskeið í tungumálakennslu en umsóknunum hafi verið synjað. K greindi frá því að kærendur væru með almannatrygginga- og skattnúmer í Grikklandi. Börnin hafi haft aðgang að skóla í Grikklandi en hafi ekki fengið viðeigandi kennslu vegna tungumálaörðuleika og kærendur hafi ekki haft tök á að greiða fyrir sérkennslu. Kærendur og börn þeirra hafi verið með aðgang að heilbrigðisþjónustu í Grikklandi, þ. á m. hafi M haft aðgang að geðheilbrigðisþjónustu og lyfjum vegna geðrænna veikinda sinna. Framburður K og þau heilbrigðisgögn frá Grikklandi sem kærendur lögðu fram við meðferð málsins, þ.m.t. læknisvottorð, dags. 14. júní 2023, bera með sér að M hafi verið undir markvissu eftirliti og meðferð geðlæknis og fengið ávísað lyfjum í Grikklandi frá því að M var lagður inn á geðsjúkrahús árið 2019 og þar til kærendur yfirgáfu landið og fóru til Íslands í júní 2023. Samkvæmt fyrirliggjandi heilbrigðisgögnum frá bráðaþjónustu geðsviðs og göngudeild geðlækninga hefur M einnig verið undir eftirliti og meðferð hér á landi. Hvað varðar heilsu K kvaðst hún í viðtali hjá Útlendingastofnun glíma við líkamlega kvilla og þreytu vegna umönnunar á M. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindu A og B frá því að þeir hafi verið með öndunarerfiðleika vegna myglu í húsnæði í Grikklandi. A greindi frá því að vera með slæmt minni og B greindi frá því að upplifa vanlíðan. C kvaðst almennt vera heilsuhraustur. Fram kemur í viðtali M hjá Útlendingastofnun að stöðva hafi þurft viðtalið vegna andlegra veikinda hans. Samkvæmt tölvupóstsamskiptum milli fulltrúa Útlendingastofnunar og talsmanns kærenda, dags. 4. og 5. janúar 2024, hafi M verið gefinn kostur á að mæta til viðtals á ný en vegna heilbrigðisástands hans hafi það ekki verið tækt.

Réttarstaða barna kærenda

Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 22. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, segir í fyrsta lagi að aðildarríki skuli gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að barn sem leiti eftir réttarstöðu sem flóttamaður, eða sem talið sé flóttamaður samkvæmt viðeigandi reglum eða starfsháttum þjóðaréttar eða landslaga, fái, hvort sem það sé í fylgd foreldra eða annarra eða ekki, viðeigandi vernd og mannúðlega aðstoð við að nýta sér þau réttindi sem við eigi og kveðið sé á um í samningnum.

Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og að tekið sé tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni. Í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga kemur m.a. fram að sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra skuli það almennt viðurkennt að hagsmunum barns sé best borgið með því að tryggja fjölskylduna sem heild og rétt hennar til að vera saman.

Kærunefnd hefur farið yfir gögn málanna, þ. á m. viðtöl við kærendur, A, B og C hjá Útlendingastofnun og heilsufarsgögn. Það er mat nefndarinnar að allt bendi til þess að hagsmunum A, B og C sé best borgið með því að tryggja rétt fjölskyldunnar til að vera saman og að réttarstaða A, B og C verði ákvörðuð í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Börnin A, B og C eru í fylgd foreldra sinna og verður því tekin afstaða til mála fjölskyldunnar í einum úrskurði.

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga segir að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema:

a. umsækjandi hafi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd í öðru ríki.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málanna var kærendum og börnum þeirra veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi 4. desember 2017 og 24. janúar 2018 og höfðu þau dvalarleyfi þar í landi, M með gildistíma til 25. janúar 2021 og K, A, B og C með gildistíma til 25. janúar 2024. Að mati kærunefndar telst sú vernd sem kærendur og börn þeirra njóta í Grikklandi virk alþjóðleg vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Samkvæmt eftirfarandi gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér verður ráðið að alþjóðleg vernd kærenda og barna þeirra haldi áfram að vera gild þótt dvalarleyfi þeirra séu runnin út en sækja þurfi sérstaklega um endurnýjun á dvalarleyfum.

Aðstæður í Grikklandi

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Grikklandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum. Þá hefur kærunefnd lagt mat á þær skýrslur sem kærendur vísa til í greinargerð sinni.

2022 – Country Reports on Human Rights Practices – Greece (United States Department of State, 20. mars 2023);

Amnesty International Report 2022/23 – The State of the World’s Human Rights (Amnesty International, 27. mars 2023);
Annual report 2020 (The Greek Ombudsman Independent Authority, 31. desember 2020);
Asylum Information Database, Country Report: Greece (European Council on Refugees and Exiles, 8. júní 2023);
Beneficiaries of international protection in Greece – Access to documents and socio-economic rights (Refugee Support Aegean, mars 2023);
Commissioner for Human Rights: Report of the Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, Dunja Mijatovic, following her visit to Greece from 25 to 29 June 2018 (Council of Europe, 6. nóvember 2018);
EU/Greece: Pressure to Minimize Number of Migrants Identified as ´vulnerable´ (Human Rights Watch, 1. júní 2017);
Excluded and segregated – The vanishing education of refugee children in Greece (Refugee Support Aegean, 13. apríl 2021);
Freedom in the World 2023 – Greece (Freedom House, mars 2023);
Growing up in lockdown: Europe´s children in the age of Covid-19 – Eurochild report (Eurochild, nóvember 2020);
Migration Flows and Refugee Protection – Administrative challenges and human rights issues (The Greek Ombudsman, apríl 2017);
Petition to the European Parliament – Regarding degrading reception conditions and EU funding in Greece (Solidarity Now, mars 2017);
Report on the Living Conditions of Beneficiaries of International Protection in Greece (Passerell, nóvember 2020);
Reports of the Special Rapporteur on the human rights of migrants on his mission to Greece, (United Nations, General Assembly, 24. apríl 2017);
State of the World‘s Minorities and Indigenous Peoples 2016 – Greece (Minority Rights Group International, 12. júlí 2016);
Upplýsingar af vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal): https://e-justice.europa.eu;
Upplýsingar af vefsíðu grískra stjórnvalda (https://ypergasias.gov.gr/en/persons-with-disabilities/);
Upplýsingar af vefsíðu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna (https://help.unhcr.org/greece/living-in-greece/access-to-welfare/);
Upplýsingar af vefsíðu Doctors of the World (https://mdmgreece.gr/);
Upplýsingasíða Refugee Info Greece (http://refugee.info/greece/);
Upplýsingar af vefsíðu The Smile of the child (https://www.hamogelo.gr/gr/en/sos-1056/) og
World Report 2024 (Human Rights Watch, 11. janúar 2024).

Grikkland er eitt af aðildarríkjum Evrópusambandsins og því bundið af reglum sambandsins við málsmeðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd, t.a.m. tilskipunum sambandsins um meðferð umsókna um alþjóðlega vernd nr. 2013/32/EU, um móttökuaðstæður nr. 2013/33/EU og um lágmarksviðmið til þess að teljast flóttamaður nr. 2011/95/EU. Þá hefur Grikkland verið aðili að Evrópuráðinu frá 9. ágúst 1949 og fullgilti mannréttindasáttmála Evrópu árið 1953. Grikkland fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð 6. október 1988 og fullgilti samninga Sameinuðu þjóðanna um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi árið 1997 og efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1985 og barnasáttmálann árið 1993. Þá gerðist ríkið aðili að Flóttamannasamningnum 5. apríl 1960.

Af framangreindum gögnum verður ráðið að grísk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur meðal annars bent á þau neikvæðu áhrif sem efnahagsástand í Grikklandi hafi haft á aðstæður einstaklinga sem hlotið hafi vernd þar í landi og möguleika þeirra á að aðlagast grísku samfélagi. Að mati kærunefndar er ljóst af framangreindum gögnum að þeir einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi lifa oft á jaðri samfélagsins og búi í sumum tilvikum við félagslega einangrun. Einstaklingar með alþjóðlega vernd eiga hins vegar sambærilegan rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar og í dvalarleyfi þeirra felst jafnframt aðgangur að vinnumarkaði. Þá veita frjáls félagasamtök einstaklingum með alþjóðlega vernd aðstoð við að kynna sér réttindi sín í Grikklandi.

Samkvæmt skýrslum European Council on Refugees and Exciles (ECRE) frá júní 2023 og Passerell frá nóvember 2020 eiga einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu með sömu skilyrðum og grískir ríkisborgarar, þ. á m. nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu og lyfjum. Samkvæmt fyrrnefndri skýrslu hefur bág fjárhagsstaða gríska ríkisins haft mikil áhrif á heilbrigðiskerfi landsins og hefur kostnaðarþátttaka almennings aukist við kaup á lyfjum og þjónustu. Þannig geti verið vandkvæðum bundið að sækja sér heilbrigðisþjónustu þar í landi og þá sérstaklega sérhæfða heilbrigðisþjónustu, m.a. vegna skorts á fjármagni og starfsfólki. Þetta eigi jafnt við um alla borgara Grikklands, bæði gríska ríkisborgara og aðra sem hafi rétt til dvalar í ríkinu. Auk þess hafi útgáfa almannatrygginganúmera (AMKA) falið í sér hindranir fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd við að afla sér heilbrigðisþjónustu. Samkvæmt upplýsingasíðu Refugee Info Greece fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd og handhafa verndar í Grikklandi, sem veitir upplýsingar á grísku, arabísku, farsi, urdu, frönsku, lingala/bantu, norður-kúrdísku og ensku, hafi allir umsækjendur um alþjóðlega vernd fengið svokallað AMKA eða almannatrygginganúmer sem veitti þeim m.a. aðgang að heilbrigðiskerfinu. Í janúar 2020 hafi skilyrði fyrir útgáfu almannatrygginganúmera breyst og fái umsækjendur um alþjóðlega vernd nú útgefin tímabundin almannatrygginga- og heilbrigðisþjónustunúmer (PAAYPA), meðan þeir sem hlotið hafa alþjóðlega vernd fái útgefið varanlegt almannatrygginganúmer. Þegar umsækjanda sé veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi verði almannatrygginga- og heilbrigðisþjónustunúmerið óvirkt mánuði eftir að viðkomandi hljóti dvalarleyfi. Einstaklingar geti þá í kjölfarið sótt um varanlegt almannatrygginganúmer í næstu þjónustumiðstöð. Til að sækja um slíkt númer þurfi einstaklingar að framvísa dvalarleyfi eða ferðaskilríkjum og staðfestingu á heimilisfangi. Til að fá varanlegt almannatrygginganúmer gefið út sé nægilegt að sýna fram á heimilisfang í búðum eða í gistiskýli. Þá segir á upplýsingasíðunni að samkvæmt gildandi löggjöf séu allir aðilar í hinum opinbera heilbrigðisgeira skyldugir til að veita öllum fyrstu hjálp þegar nauðsyn beri til. Allir eigi rétt á að leita til sjúkrahúsa og fá ókeypis læknisþjónustu og lyf sem þeir þarfnist þrátt fyrir að viðkomandi hafi hvorki PAAYPA eða AMKA númer. Á upplýsingasíðunni er unnt að eiga í samskiptum við þjónustufulltrúa á netspjalli í gegnum Facebook á áðurgreindum tungumálum. Á upplýsingasíðunni er einnig hægt að nálgast skjal á grísku sem hlaða má niður þar sem þessi réttur til þjónustu fyrir alla er útskýrður.

Í skýrslu ECRE kemur fram að aðgengi einstaklinga með alþjóðlega vernd í Grikklandi að húsnæði sé háð sömu skilyrðum og takmörkunum og aðgengi annarra ríkisborgara þriðju ríkja með heimild til dvalar í Grikklandi. Fá gistiskýli séu í boði fyrir heimilislausa auk þess sem ekkert húsnæði sé til staðar sem einungis sé ætlað einstaklingum með alþjóðlega vernd. Erfitt geti reynst að fá pláss í gistiskýlum þar sem aðsóknin sé mikil og dæmi séu um að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafist við í yfirgefnum húsum og yfirfullum íbúðum við mjög bágar aðstæður. Eigi þetta einnig við um einstaklinga sem hafi verið sendir aftur til Grikklands frá öðrum Evrópuríkjum. Þá hafi í mars 2020 verið gerðar breytingar á útlendingalöggjöfinni í Grikklandi sem kveði á um að þegar ákvörðun um að veita alþjóðlega vernd liggi fyrir skuli draga úr fjár- og húsnæðisstuðningi. Handhöfum alþjóðlegrar verndar sem dvelji í úrræðum innan hins svokallaða ESTIA kerfi eða öðrum úrræðum, þar með talið hótelum og íbúðum, sé skylt að yfirgefa þau innan 30 daga eftir að hafa hlotið alþjóðlega vernd. Þó séu undantekningar frá þessari reglu, sérstaklega þegar um sé að ræða fólk sem glími við alvarlegan heilsubrest. Í skýrslu Passerell kemur fram að félagasamtök bjóði upp á gistiúrræði fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd í Grikklandi en langur biðlisti sé eftir plássi þar og barnafjölskyldur og einstaklingar í viðkvæmri stöðu gangi fyrir.

Þá kemur fram í skýrslu ECRE að einstaklingar með alþjóðlega vernd eigi sambærilegan rétt á félagslegri aðstoð og grískir ríkisborgarar. Þær félagslegu bætur sem í boði séu í Grikklandi séu t.d. bætur fyrir fjölskyldur en skilyrði fyrir slíkum bótum sé að sýnt sé fram á fimm ára óslitna og varanlega búsetu í Grikklandi. Þá veiti grísk yfirvöld einstaklingum, m.a. handhöfum alþjóðlegrar verndar, sem búi undir fátæktarmörkum fjárhagsaðstoð í formi mánaðarlegra greiðslna, svokallaðan KEA styrk. Samkvæmt upplýsingasíðu fyrir flóttafólk þurfa einstaklingar sem hyggjast nýta sér úrræðið að uppfylla ýmis skilyrði; þeir þurfi m.a. að hafa almannatrygginganúmer, skattnúmer (AFM), gilt dvalarleyfi og bankareikning. Þá þurfi þeir að leggja fram ýmis gögn, m.a. framvísa leigusamningi í þeim tilvikum þegar þeir búi í leiguhúsnæði og í tilviki heimilislausra einstaklinga þurfi þeir að framvísa vottorði um heimilisleysi frá gistiskýlinu eða sveitarfélaginu þar sem þeir búi. Samkvæmt skýrslu ECRE er erfitt að uppfylla skilyrðin. Þá séu í reynd engir aðrir framfærslustyrkir en KEA í boði. Jafnframt séu engin sérúrræði til staðar varðandi félagsþjónustu fyrir fólk í viðkvæmri stöðu, s.s. þolendur pyndinga. Þá sé félagsleg aðstoð ekki bundin við búsetu á tilteknum stað.

Í stjórnarskrá Grikklands er m.a. kveðið á um réttindi fatlaðs fólks auk þess sem Grikkland hefur fullgilt samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks (SRFF) og valfrjálsa bókun við samninginn. Í skýrslu gríska umboðsmannsins frá árinu 2019 kemur fram að fólk með fötlun hafi aðgang að heilbrigðiskerfinu í Grikklandi í gegnum almannatryggingakerfið líkt og almenningur. Þá eigi þeir einstaklingar sem ekki hafi verið sjúkratryggðir einnig rétt á heilbrigðisþjónustu óháð búsetu. Jafnframt séu sjúkrahúsinnlagnir endurgjaldslausar fyrir fólk með fötlun í Grikklandi. Þá kveði grísk lög á um réttindi fatlaðs fólks til jafns við aðra til atvinnu. Jafnframt eigi ótryggðir einstaklingar sem búi við fötlun rétt á örorkulífeyri í gegnum gríska velferðarkerfið. Í skýrslunni kemur fram að gríska ríkið þurfi þó að gera umbætur á ýmsum sviðum í löggjöf sinni til að réttindi fatlaðs fólks nái fyllilega fram að ganga en tryggja þurfi með fullnægjandi hætti réttindi fatlaðra m.a. á sviði menntunar, félagslegrar verndar og þjónustu. Í skýrslu ECRE kemur fram að einstaklingar með alþjóðlega vernd geti lagt fram umsókn um örorkulífeyri (e. Severe Disability Allowance) en þurfi að gangast undir skoðun til að meta örorku þeirra. Á vefsvæði grískra stjórnvalda og Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna kemur fram að einstaklingar sem séu metnir með 67% örorku eða meira nái þeim þröskuldi að eiga rétt á bótum vegna verulegrar örorku. Á vefsvæði grískra stjórnvalda er að finna upplýsingar um réttindi og aðstoð til handa fólki með langvinn veikindi auk leiðbeininga um skilyrði fyrir veitingu aðstoðar, nauðsynleg fylgigögn og feril umsókna. Þá stendur fólki með fötlun til boða að fá fund með fulltrúa félagsmálayfirvalda ásamt túlki til að fá upplýsingar um réttindi sín og aðstoð við að bera sig eftir þeim.

Samkvæmt skýrslum ECRE og Passerell hafa einstaklingar með alþjóðlega vernd aðgang að atvinnumarkaðnum með sömu skilyrðum og ríkisborgarar Grikklands. Ekki sé þörf á sérstöku atvinnuleyfi. Atvinnuleysi sé hins vegar mikið í landinu og samkeppni við grískumælandi einstaklinga og erfiðleikar við að fá skattnúmer (AFM) útgefið dragi úr atvinnumöguleikum handhafa alþjóðlegrar verndar. Þessir erfiðleikar við að sækja sér atvinnu hafi leitt til þess að einstaklingar reyni að afla sér tekna með óformlegum og jafnvel ólöglegum leiðum sem hindri þar með aðlögun þeirra að samfélaginu. Þeir einstaklingar sem ekki starfi innan hins hefðbundna atvinnumarkaðar hafi ekki aðgang að almannatryggingakerfinu og vinni sér ekki inn atvinnutengd réttindi, s.s. atvinnuleysisbætur. Mikill meirihluti einstaklinga með alþjóðlega vernd og umsækjendur um vernd reiði sig því á fjárhagsaðstoð og dreifingu matvæla og muna af hálfu stjórnvalda og mannúðarsamtaka til þess að uppfylla grunnþarfir sínar. Í skýrslu ECRE kemur fram að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafi mætt erfiðleikum við að fá útgefið skattnúmer hjá grískum stjórnvöldum. Útgáfa skattnúmers sé grundvöllur þess að geta lifað og starfað löglega í Grikklandi og þess að einstaklingar geti sótt aðstoð og réttindi hjá grískum stjórnvöldum. Skattnúmerið sé forsenda þess að geta sótt um félagslega aðstoð, til að vinna hvort sem er sem starfsmaður hjá öðrum eða að hefja eigin rekstur, og til þess að gera samninga um leigu á húsnæði.

Á heimasíðu flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna kemur fram að til þess að fá útgefið skattnúmer í Grikklandi þurfi viðkomandi að fara á næstu skattstofu og leggja fram umsókn. Umsóknareyðublaðið sé á grísku og sé bæði aðgengilegt á skattstofunum sjálfum og á rafrænu formi. Með umsókn þurfi að leggja fram frumrit og afrit af dvalarleyfi ásamt sönnun á búsetu. Varðandi útgáfu almannatrygginganúmera skuli leggja fram umsókn hjá skrifstofu almannatrygginga AMKA eða í þjónustumiðstöð borgarbúa KEP. Með umsókn skuli framvísa gildu dvalarleyfisskírteini og sönnun á búsetu. Reynsla einstaklinga með alþjóðlega vernd í Grikklandi af því að sækja um almannatrygginganúmer sé mismunandi. Afgreiðsla sé í sumum tilvikum fljótvirk en í öðrum tilvikum óski yfirvöld eftir frekari gögnum. Hægt sé að fá aðstoð frá frjálsum félagasamtökum við umsóknarferlið, bæði varðandi útgáfu skatt- og almannatrygginganúmera.

Í skýrslu ECRE kemur fram að samkvæmt grískum lögum sé skólaskylda fyrir börn með alþjóðlega vernd í Grikklandi á grunnskólaaldri. Í skýrslu Refugee Support Aegean (RSA) kemur fram að Covid-19 faraldurinn hafi haft neikvæð áhrif á menntun flóttabarna. Mörg börn hafi ekki náð að sækja skóla í meira en ár auk þess sem það hafi verið erfiðleikum bundið að skrá sig til náms. Jafnframt eigi stór hluti flóttabarna í erfiðleikum með fjarnám vegna tungumálaerfiðleika og skorts á nauðsynlegum búnaði. Árið 2022 gaf Grikkland út aðgerðaráætlun til að bregðast við tilmælum frá European Child Guarantee sem hefur það að markmiði að sérhvert barn í Evrópu í hættu á fátækt eða félagslegri einangrun njóti grunnréttinda eins og heilbrigðisþjónustu og menntun. Gríska aðgerðaráætlunin kveður m.a. á um aðgerðir til að tryggja aðgengi barna að ungbarnamenntun og umönnun, menntun á skólastigi, heilsugæslu, heilbrigðu matarræði og fullnægjandi húsnæði.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2022 kemur fram að dæmi séu um að flóttafólk sé beitt ofbeldi, þ. á m. af hendi grísku lögreglunnar. Þá hafi borið á kvörtunum óskráðra innflytjenda og umsækjenda um alþjóðlega vernd um ofbeldi við brottvísunaraðgerðir (e. pushbacks) grískra yfirvalda við landamærin. Þá kemur fram að þarlend lög og stjórnarskrá leggi bann við pyndingum og annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Enn fremur séu ofbeldisbrot rannsökuð af grísku lögreglunni en embætti umboðsmanns rannsaki meint brot lögreglu. Af framangreindri skýrslu verður ráðið að ýmsir annmarkar séu á dómskerfi landsins en sjálfstæði dómstóla sé tryggt í framkvæmd, svo og réttindi brotaþola og sakborninga. Þá kemur fram að grísk stjórnvöld hafi tekið skref í átt að því að rannsaka, lögsækja og refsa opinberum starfsmönnum sem hafi gerst sekir um mannréttindabrot eða spillingu. Hins vegar hafi frjáls félagasamtök og alþjóðastofnanir gagnrýnt stjórnvöld fyrir skort á rannsókn og öðrum aðgerðum vegna ásakana um ofbeldi og illa meðferð lögreglu við brottvísunaraðgerðir á umsækjendum um alþjóðlega vernd frá Grikklandi. Fram kemur í skýrslunni að 20. júlí 2022 hafi verið samþykkt lagabreyting sem hafi sett á fót sérstakt embætti innan ráðuneytisins um fólksflutninga og alþjóðlega vernd (e. Minstry of Migration and Asylum) til að hafa eftirlit með vernd mannréttinda við málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd. Með breytingunni hafi jafnframt verið innleitt verklag um að vísa kvörtunum til stofnunarinnar (e. National Transparency Authority, NTA) og þá hafi verið stofnuð sérstök nefnd innan ráðuneytisins sem hefur það hlutverk að tryggja að grundvallarréttindi séu virt og að samræmis sé gætt á milli innlendra laga og reglugerða og tilskipana Evrópusambandsins um landmæraeftirlit. Þá kemur fram í vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal) að útlendingar í Grikklandi sem séu þolendur glæpa og tali hvorki né skilji grísku eigi rétt á túlkaþjónustu og upplýsingum um mál þeirra á tungumáli sem þeir skilji.

Í skýrslu ECRE kemur fram að handhöfum alþjóðlegrar verndar í Grikklandi sé fyrst veitt dvalarleyfi (ADET) til þriggja ára sem hægt sé að endurnýja með umsókn eftir þann tíma. Einstaklingar sem hafa hlotið viðbótarvernd fái nú aðeins dvalarleyfi til eins árs sem sé hægt að endurnýja að þeim tíma liðnum til tveggja ára. Þá kemur fram að umsókn um endurnýjun dvalarleyfis skuli fara fram ekki seinna en 30 dögum áður en leyfið rennur út. Þrátt fyrir að umsókn um endurnýjun dvalarleyfis berist of seint kemur fram að það eitt og sér hafi ekki í för með sér að umsókninni verði synjað. Frá árinu 2017 hefur umsókn um endurnýjun farið fram með tölvubréfi. Þeir einstaklingar sem ekki hafa aðgang að tölvu eða eru ólæsir hafa því mætt hindrunum við að fá endurnýjun á dvalarleyfum sínum. Þá kemur fram í skýrslunni að langur biðtími sé eftir endurnýjun dvalarleyfa og það geti tekið níu mánuði, þó dæmi séu um að endurnýjun hafi tekið lengri tíma, m.a. vegna Covid-19. Við endurnýjun fari fram skoðun á sakaskrá einstaklingsins. Ef dvalarleyfi renni út á meðan einstaklingur bíður eftir endurnýjun eigi hann rétt á að fá útgefið vottorð sem gefi til kynna að hann hafi sótt um endurnýjun og gildir í þrjá mánuði. Dæmi eru þó um að handhafar slíks vottorðs hafi átt í erfiðleikum með að nálgast tiltekin félagsleg réttindi eins og fjárhagsaðstoð frá hinu opinbera. Þá sé vinnumálastofnun Grikklands (e. Manpower Employment Organization) gjarnan treg til að taka á móti slíkum vottorðum þar sem vottorðin séu m.a. án myndar af einstaklingnum og ekki vatnsmerkt.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. og 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga segir:

Ef svo stendur á sem greinir í 1. mgr. skal þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæla annars með því. Þá skal einnig taka umsókn til efnismeðferðar hafi umsækjandi ekki fengið endanlega niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi innan 12 mánaða frá því að umsókn var lögð fram, enda hafi umsækjandi sjálfur, maki eða sambúðarmaki hans eða annar sem kemur fram gagnvart stjórnvöldum fyrir hans eða þeirra hönd ekki átt þátt í því að niðurstaða hafi ekki fengist innan tímamarka.

Á grundvelli 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga setti ráðherra reglugerð nr. 276/2018 um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, en með henni bættust tvær greinar, 32. gr. a og 32. gr. b, við reglugerðina. Í 32. gr. a reglugerðarinnar kemur fram að með sérstökum ástæðum samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan. Þá eru í ákvæðinu jafnframt talin upp viðmið í dæmaskyni sem leggja skuli til grundvallar við mat á því hvort sérstakar ástæður séu fyrir hendi en þau viðmið varða aðallega alvarlega mismunun eða alvarleg veikindi. Þar sem tilvikin eru talin upp í dæmaskyni geta aðrar aðstæður, sambærilegar í eðli sínu og af svipuðu alvarleikastigi, haft vægi við ákvörðun um hvort sérstakar ástæður séu til að taka mál umsækjanda til efnismeðferðar hér á landi, svo framarlega sem slíkar aðstæður séu ekki sérstaklega undanskildar, sbr. 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar.

Samkvæmt 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar skal líta til þess hvort umsækjandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, svo sem ef ríkið útilokar viðkomandi frá menntun, nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, nauðsynlegri þjónustu vegna fötlunar, eða atvinnuþátttöku á grundvelli kynhneigðar, kynþáttar eða kyns eða ef umsækjandi getur vænst þess að staða hans, í ljósi framangreindra ástæðna, verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki. Kærunefnd telur að orðalagið „muni eiga“ feli ekki í sér kröfu um afdráttarlausa sönnun þess að umsækjandi verði fyrir alvarlegri mismunun sem leiði til þess að hann muni eiga erfitt uppdráttar. Orðalagið gerir þó kröfu um að tilteknar líkur verði að vera á alvarlegri mismunun, þ.e. að sýna verður fram á að umsækjandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir mismunun af þeim toga, með þeim afleiðingum, og af því alvarleikastigi sem ákvæðið lýsir en að ekki sé nægilegt að aðeins sé um að ræða möguleika á slíkri mismunun. Af því leiðir að þó svo að dæmi séu um að einstaklingar í sambærilegri stöðu og umsækjandi í viðtökuríki hafi orðið fyrir alvarlegri mismunun af þeim toga sem 32. gr. a reglugerðar um útlendinga mælir fyrir um telst umsækjandi ekki sjálfkrafa eiga slíkt á hættu heldur þarf að sýna fram á að verulegar ástæður séu til að ætla að umsækjandi, eða einstaklingur í sambærilegri stöðu og umsækjandi, verði fyrir slíkri meðferð.

Þá skal líta til þess hvort umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki. Í reglugerðinni kemur fram að meðferð teljist, að öllu jöfnu, ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur sé átt við þau tilvik þar sem meðferð er til í viðtökuríkinu en umsækjanda muni ekki standa hún til boða. Við mat á því hvort umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi lítur kærunefnd m.a. til heilsufarsgagna málsins og hlutlægra og trúverðugra gagna um hvort sú heilbrigðisþjónusta sem hann þarfnast sé honum aðgengileg í viðtökuríki.

Samkvæmt 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar hefur heilsufar umsækjanda takmarkað vægi umfram það sem leiðir af 2. mgr. 32. gr. a, nema það teljist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði fram hjá þeim litið. Þá tekur 3. mgr. 32. gr. a af tvímæli um það að efnahagslegar ástæður geta ekki talist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Slíkar aðstæður gætu þó fallið undir 3. mgr. 36. gr. nái þær því alvarleikastigi sem við á, sbr. umfjöllun hér í framhaldinu.

Samkvæmt gögnum málsins eru kærendur hjón á […] með þrjú börn, A, B og C sem eru […]. Við meðferð málsins greindi K frá því að M væri háður umönnun hennar vegna geðrænna veikinda hans. M hafi verið lagður inn á geðsjúkrahús í Grikklandi árið 2019 eftir að hafa ætlað að kveikja í sér og hafi innlögnin staðið yfir í mánuð. M hafi þar verið greindur með geðklofa og verið ávísað geðlyfjum. Eftir að M hafi byrjað á geðlyfjum í Grikklandi hafi einkenni hans skánað og ekki borið á geðrofseinkennum. K hafi greint frá því að M hafi sýnt einkenni geðrænna veikinda fyrir þann tíma en M hafi byrjað á geðlyfjum árið 2016 í Sýrlandi, sama ár og þau hafi farið frá Sýrlandi til Tyrklands. Framburður K og þau heilbrigðisgögn frá Grikklandi sem kærendur lögðu fram við meðferð málsins, þ.m.t. læknisvottorð, dags. 14. júní 2023, bera með sér að M hafi verið undir markvissu eftirliti og meðferð geðlæknis og fengið ávísað lyfjum í Grikklandi frá því að M var lagður inn á geðsjúkrahús árið 2019 og þar til kærendur yfirgáfu landið og fóru til Íslands í júní 2023. Fyrir liggur að M hefur notið þjónustu hjá bráðaþjónustu geðsviðs og göngudeild geðþjónustu hér á landi. Í gögnum frá bráðaþjónustu geðsviðs, dags. 30. júní til 28. júlí 2023, kemur fram að M hafi mætt í viðtal ásamt K og sonum sínum. Þar kemur fram að M eigi við geðrænan vanda að stríða og taki inn lyf af þeim sökum. K hafi framvísað læknabréfi frá Grikklandi þar sem fram komi að M hafi verið með geðrofseinkenni þar í landi og hafi reynt sjálfsvíg í tvígang, m.a. árið 2019 sem hafi leitt til innlagnar. M hafi verið greindur með geðklofa og hafi fengið ávísað lyfjum þar í landi. Þar komi jafnframt fram að M hafi verið metinn til 67% örorku vegna geðröskunarinnar. Í viðtali hafi M ekki verið áttaður á stað og stund, hafi ekki skilið þær spurningar sem heilbrigðisstarfsmaður hafi lagt fyrir hann og hafi starað á gólfið. K hafi greint frá því að M hafi verið með ranghugmyndir og sýnt öðruvísi hegðun í mörg ár. Hann hafi ávallt verið stressaður, kvíðinn og fundið fyrir aðsóknarkennd. Eftir að M hafi byrjað að taka inn lyf í Grikklandi hafi einkenni hans skánað og ekki hafi borið á geðrofseinkennum eða sjálfsvígstilburðum. M hafi mætt í frekari viðtöl hjá sérnámslækni og sálfræðingi hér á landi ásamt K, sem hafi veitt að miklu leyti upplýsingar fyrir hann. M hafi verið metinn í þörf fyrir innlögn til meðferðar og greiningar og hann hafi lagst inn á móttökugeðdeild 17. júlí 2023. M hafi ekki gert sér grein fyrir ástæðu innlagnar og ekki haft innsæi í veikindi sín. M hafi ekki haft skilning á hvers vegna fjölskylda hans hafi ekki dvalið með honum þar, verið með ranghugmyndir og heyrt raddir. M hafi jafnframt greint frá verkjum í kvið. Erfitt hafi verið að meta geðrænt ástand vegna tungumálahindrana. M hafi verið í lyfjameðferð á meðan innlögn stóð og farið í sneiðmynd á heila, sem hafi komið eðlilega út. M hafi farið í blóð- og þvagprufu og röntgenmynd á kvið. K hafi mætt til fjölskylduviðtals 25. júlí 2023 þar sem hún hafi greint frá fyrri þróun veikinda M og að hann hafi tekið inn lyf í Grikklandi og verið á lyfjum á ferðalagi þeirra til Íslands. Fram kemur að það hafi verið mat heilbrigðisstarfsfólks að M þyrfti að ná betra jafnvægi áður en hann myndi útskrifast vegna einkenna sem hafi enn verið til staðar. Ákvarðað hafi verið að fjölskyldan myndi hitta M reglulega á meðan innlögn stæði yfir. M hafi verið útskrifaður af móttökugeðdeild 28. júlí 2023.

Samkvæmt gögnum frá Göngudeild geðlækninga hafi M mætt í eftirfylgni vegna heilbrigðisástands síns á tímabilinu 1. ágúst 2023 til 4. janúar 2024. Í göngudeildarskrá bráðaþjónustu geðsviðs, dags. 1. og 7. ágúst 2023, kemur fram að M hafi upplifað þreytu og væri óvirkur yfir daginn. Þá bæri á þunglyndiseinkennum. Hinn 7. ágúst 2023 hafi K greint frá því að M væri lyfjalaus þar sem þau hafi ekki getað leyst út lyf vegna fjárhagsástæðna. M hafi fengið ávísað lyfjum og K verið veittar leiðbeiningar um hvernig eigi að sækja um fjárhagsaðstoð. Fram kemur í göngudeildarskrá geðlækninga dags, 14. ágúst og 7. september 2023 að þegar M hafi mætt í eftirfylgni hafi einkenni hans ekki minnkað. M hafi fengið beiðni í geðrofs- og samfélagsteymið 18. september 2023 sem hafi verið samþykkt en hann verið settur á biðlista. Samkvæmt göngudeildarskrá geðlækninga, dags. 29. september 2023, hafi M sýnt framfarir varðandi andlega heilsu, hann hafi verið orkumeiri og brosað þegar hann hafi mætt í viðtal. M hafi ekki verið með ofsjónir eða ofheyrnir þann dag. Í göngudeildarskrá geðlækninga, dags. 2. nóvember 2023, kemur fram að M hafi verið með ranghugmyndir, aðsóknarkennd á næturnar og erfitt hafi verið að ræða við hann. Samkvæmt göngudeildarskrá geðlækninga, dags. 8. desember 2023, hafi M verið lyfjalaus í um mánuð en hann hafi fengið ávísað lyfjum. Viku síðar hafi K greint frá því að hafa ekki fengið fjárhagsaðstoð vegna lyfja. Samkvæmt upplýsingum frá teymisfundi, dags. 18. desember 2023, hafi m.a. staða á máli M verið metin og haft samband við Vinnumálastofnun varðandi greiðslu lyfjagjafar. M hafi leitað á bráðamóttöku 18. desember 2023 vegna höfuðverks og uppkasta en hann hafi farið þaðan án þess að fá skoðun. Samkvæmt göngudeildarskrá geðlækninga, dags. 20. desember 2023 til 4. janúar 2024, hafi M greint frá slæmum höfuðverkjum sem hann hafi ekki fundið fyrir áður. M hafi fengið ávísað lyfjum vegna verksins og kremi við húðútbrotum.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun kvaðst K vera með brjósklos, mígreni og vera með vandamál í legi. Fyrir liggja heilbrigðisgögn frá Göngudeild sóttvarna, dags. 31. ágúst til 5. október 2023, vegna K. Þar kemur fram að K hafi greint frá því að vera með framfall á legi og hafi farið í aðgerð sem hafi ekki skilað árangri. K hafi greint frá því að vera með brjósklos og með verk sem leiði niður í hægra læri og hafi fengið beiðni um myndgreiningu vegna þess. K hafi verið með höfuðverk sl. þrjú ár. Samkvæmt niðurstöðum úr ræktun hafi K verið greind með óalgenga […] og fengið sveppalyf. K hafi fengið beiðni um sjúkraþjálfun og lyf vegna fyrrgreindra verkja í baki og niður í hægra læri eftir niðurstöðu úr röntgenmyndatöku. K hafi jafnframt fengið leiðbeiningar um að gera æfingar vegna fyrrgreinds.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindu A og B frá því að þeir hafi upplifað öndunarerfiðleika vegna myglu í húsnæði í Grikklandi. A greindi frá því að vera með slæmt minni og B greindi frá því að upplifa vanlíðan. C kvaðst almennt vera heilsuhraustur. Samkvæmt læknisvottorðum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 5. september 2023, hafi læknisskoðun í samræmi við ákvæði sóttvarnalaga farið fram á A, B og C. Í gögnum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 31. ágúst 2023, vegna A, kemur fram að hann sé með astma en þurfi ekki lyf. A hafi verið með bólu við vinstra auga og honum gefnar leiðbeiningar um að óska eftir tíma hjá augnlækni. Samkvæmt bráðamóttökuskrá Landspítala og göngudeildarskrá bæklunarskurðlækninga, dags. 31. ágúst til 12. október 2023, hafi A leitað þangað vegna verkja og bólgu á hendi eftir að hafa dottið á rafhlaupahjóli. A hafi farið í röntgenmyndatöku og niðurstaða hafi sýnt að um brot væri að ræða. A hafi fengið gips og mætt í endurkomu vegna eftirlits. Í gögnum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 31. ágúst 2023, vegna B, kemur fram að hann hafi þörf fyrir tannlæknatíma og að hann hafi greint frá því að hann hafi fengið kíghósta í Grikklandi fyrir fjórum árum. Í gögnum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 31. ágúst og 14. september 2023, vegna C, kemur fram að hann hafi greint frá því að hann hafi lent í slysi þegar hann hafi verið átta ára og legið í dái um tíma. C telji að hann hafi hlotið heilaskaða en hann fái höfuðverk, svima þegar hann standi snöggt upp, verki í fætur og vöðvakippi, sem hann telji að séu afleiðingar slyssins. Vegna ákveðinna einkenna hafi verið gerð tilvísun til taugalæknis þar sem óskað hafi verið eftir skoðun og mati og beiðni um sjúkraþjálfun.

Kærendur lögðu jafnframt fram heilbrigðisgögn frá Grikklandi sem bera með sér að þau hafi notið heilbrigðisþjónustu þar í landi. Í gögnunum kemur m.a. fram að M hafi verið greindur með geðklofa og verið undir meðhöndlun geðlæknis sem hafi ávísað honum lyfjum.

Kærunefnd tekur fram að K var leiðbeint í viðtali hjá Útlendingastofnun 30. ágúst 2023, um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem K teldi hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls þeirra hjá Útlendingastofnun. Svo sem áður greinir kemur fram í viðtali M hjá Útlendingastofnun að stöðva hafi þurft viðtalið að beiðni talsmanns vegna andlegra veikinda M. Samkvæmt tölvupóstsamskiptum milli fulltrúa Útlendingastofnunar og talsmanns kærenda, dags. 4. til 5. janúar 2024, hafi M verið gefinn kostur á að mæta til viðtals á ný hjá Útlendingastofnun. Vegna heilbrigðisástands M hafi það ekki verið tækt. Kærendur hafa lagt fram ýmis gögn sem varpa ljósi á einstaklingsbundnar aðstæður þeirra, einkum í ljósi veikinda M. Þá var kærendum, sem njóta aðstoðar löglærðs talsmanns, jafnframt leiðbeint með tölvubréfi kærunefndar, dags. 26. janúar 2024, um framlagningu frekari gagna í málinu. Frekari heilsufarsgögn bárust með greinargerð kærenda. Með vísan til fyrrgreindrar málsmeðferðar og þeirra gagna sem liggja fyrir í málinu telur kærunefnd að mál kærenda og barna þeirra sé nægjanlega upplýst hvað varðar heilsufar þeirra og aðra þætti varðandi einstaklingsbundnar aðstæður þeirra. Þá er ekkert sem bendir til þess að frekari gögn um heilsufar þeirra geti haft áhrif á niðurstöðu málsins.

Kærunefnd telur að gögn málsins beri ekki með sér að heilsufar kærenda og barna þeirra sé með þeim hætti að þau teljist glíma við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum sé aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki, eins og segir í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar. Í því sambandi er sérstaklega vísað til þess að meðferð telst að jafnaði ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana, sbr. 2. mgr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Að mati kærunefndar er heilsufar kærenda og barna þeirra ekki þess eðlis að ástæða sé til að víkja frá þessari meginreglu. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi verður ráðið að kærendur og börn þeirra hafi aðgang að grunnheilbrigðisþjónustu þar í landi en eins og áður hefur verið rakið eiga einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi að lögum sambærilegan rétt á grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. geðheilbrigðisþjónustu og lyfjum, og ríkisborgarar Grikklands þó að þeir þurfi í einhverjum tilvikum að yfirstíga ákveðnar hindranir til að nýta rétt sinn. Fyrir liggur að M er greindur með geðklofa og þurfi á lyfjum að halda en hann hafi hlotið greininguna í Grikklandi og hér á landi. Telur kærunefnd því að aðstæður kærenda og barna þeirra tengdar heilsufari séu ekki þess eðlis að þær teljist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eða samkvæmt þeim viðmiðum sem talin eru upp í dæmaskyni í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá telur nefndin að heilbrigðisaðstæður kærenda og barna þeirra geti ekki talist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði fram hjá þeim litið, sbr. 3. mgr. sömu greinar. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi K frá því að kærendur og börn þeirra hafi haft aðgang að heilbrigðisþjónustu í Grikklandi, K hafi fengið greiningu á bakverkjum sínum og höfuðverk og fengið ávísað lyfjum vegna þess og að M hafi fengið geðheilbrigðisþjónustu og fengið ávísað lyfjum vegna andlegra veikinda sinna. Kærendur hafa jafnframt framvísað heilbrigðisgögnum frá Grikklandi þessu til staðfestingar.

Kærendur hafa borið fyrir sig að hafa ekki fengið fullnægjandi aðstoð frá grískum yfirvöldum, m.a. í ljósi geðrænna veikinda M. Í framangreindum skýrslum og gögnum um aðstæður í Grikklandi kemur fram að einstaklingar með alþjóðlega vernd þar í landi hafi heimild til að stunda atvinnu, hafi aðgang að húsnæðismarkaðnum og eigi sambærilegan rétt á félagslegri aðstoð og grískir ríkisborgarar þó að þeir þurfi í einhverjum tilvikum að yfirstíga ákveðnar hindranir til að sækja þá þjónustu, eins og áður sagði. Í því sambandi hefur nefndin jafnframt litið til þess sem fram kemur í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga að efnahagslegar ástæður geti ekki talist til sérstakra ástæðna. Þá er það mat kærunefndar að aðstæður kærenda séu ekki slíkar að þau geti ekki borið sig eftir þeirri þjónustu og aðstoð sem þau eiga að lögum rétt á og þurfa á að halda í Grikklandi. Líkt og komið hefur fram eiga handhafar alþjóðlegrar verndar í Grikklandi sem búa undir fátæktarmörkum m.a. rétt á fjárhagsaðstoð í formi mánaðarlegra greiðslna. Skilyrði fyrir styrknum er m.a. að framvísa leigusamningi eða í tilviki heimilislausra, vottorði um heimilisleysi frá gistiskýli eða sveitarfélagi. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi K frá því að fjölskyldan hafi notið félagslegrar aðstoðar m.a. við að afla sér húsnæðis í Grikklandi og fengið fjárhagsaðstoð. Auk þess hafi K starfað við húsnæðisþrif og á grænmetismarkaði.

Í úrskurðum kærunefndar frá 25. mars 2020 í málum nr. KNU19090042 og KNU20020034, KNU19110022 og KNU19110023 og KNU19110050 og KNU19110051 er fjallað um skattnúmer í Grikklandi. Skattnúmer er nauðsynlegt til þess að starfa löglega í landinu, sækja um félagslegar bætur og gera leigusamning um húsnæði. Það er því grunnforsenda þess að geta framfleytt sér löglega í Grikklandi. Í því máli sem hér er til meðferðar er K að mestu leyti heilbrigð og vinnufær. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi K frá því að kærendur væru með almannatrygginga- og skattnúmer í Grikklandi. Samkvæmt gögnum málsins glímir M við andleg veikindi og hefur af þeim sökum verið óvinnufær. Andlega veikindi M krefjist þess jafnframt að M þurfi að vera undir meðferð og eftirliti lækna og hafi þörf fyrir félagslega aðstoð en M hefur notið stuðnings K við að nálgast þá þjónustu sem hann þarf á að halda. Að framan hefur verið rakið að M eigi, á grundvelli alþjóðlegrar verndar sinnar, rétt til nauðsynlegrar heilbrigðisþjónustu, þ.m.t. geðheilbrigðisþjónustu, í viðtökuríki. Framburður K og þau heilbrigðisgögn frá Grikklandi sem kærendur lögðu fram við meðferð málsins bera með sér að M hafi verið undir markvissu eftirliti og meðferð geðlæknis og fengið ávísað lyfjum í Grikklandi frá því að M var lagður inn á geðsjúkrahús árið 2019 og þar til kærendur yfirgáfu landið og fóru til Íslands í júní 2023. Jafnframt hafi kærendur notið félagslegrar og fjárhagslegrar aðstoðar af hálfu yfirvalda í Grikklandi. Kærunefnd telur ekki forsendur til annars en að leggja til grundvallar að kærendur séu fær um að sækja sér þá þjónustu sem þau þurfa á að halda í viðtökuríki, þ.m.t. afla sér heilbrigðisþjónustu og nálgast félagsleg réttindi, þrátt fyrir þær aðgangshindranir sem geti verið til staðar. Við það mat er litið til þess að M nýtur stuðnings og aðstoðar K við að nálgast réttindi sín. Þær hindranir sem kærendur þurfa sameiginlega að yfirstíga í Grikklandi til að afla þeirra réttinda sem þau eiga tilkall til, einkum í ljósi andlegra veikinda M og þarfar hans fyrir stuðning, eru ekki slíkar að þær teljist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og þeirra skilyrða sem fram koma í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Í heilbrigðisgögnum frá bráðaþjónustu geðsviðs sem kærendur hafa lagt fram við meðferð málsins kemur fram að kærendur hafi framvísað heilsufarsgögnum frá Grikklandi þar sem fram komi að M hafi verið metinn til 67% örorku vegna andlegra veikinda sinna. Í skýrslu ECRE kemur fram að einstaklingar með alþjóðlega vernd geti lagt fram umsókn um örorkulífeyri (e. Severe Disability Allowance) en þurfi að gangast undir skoðun til að meta örorku þeirra. Á vefsvæði grískra stjórnvalda og Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna kemur fram að einstaklingar sem séu metnir með 67% örorku eða meira nái þeim þröskuldi að eiga rétt á bótum vegna verulegrar örorku. Á vefsvæði grískra stjórnvalda er jafnframt að finna upplýsingar um réttindi og aðstoð til handa fólki með fötlun og langvinn veikindi auk leiðbeininga um skilyrði fyrir veitingu aðstoðar, nauðsynleg fylgigögn og feril umsókna. Þá stendur fólki sem glími við langvinn veikindi til boða að fá fund með fulltrúa félagsmálayfirvalda ásamt túlki til að fá upplýsingar um réttindi sín og aðstoð við að bera sig eftir þeim. Kærunefnd tekur fram að Grikkland fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks ásamt valfrjálsri bókun við hann 31. maí 2012. Með vísan til þess, og framangreindra skýrslna, verður ekki annað séð en að M sé tryggður réttur í viðtökuríki til að lifa sjálfstæðu lífi á eigin forsendum, sbr. 19. gr. samningsins.

Kærendur vísa til þess aðstæður kærenda og barna þeirra í Grikklandi brjóti gegn 14. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sökum þess að kærendur hafi orðið fyrir mismunun þar í landi vegna kynþáttar og uppruna síns. Kærendur hafa jafnframt borið fyrir sig að börn þeirra hafi ekki fengið fullnægjandi skólakennslu í Grikklandi. A greindi frá því að hafa orðið fyrir fordómum í skólanum á grundvelli uppruna síns. Af framangreindum gögnum má ráða að flóttafólk hafi orðið fyrir fordómum í Grikklandi. Framangreind gögn bera með sér að kærendur geti lagt fram kvörtun til umboðsmanns Grikklands telji þau sig hafa orðið fyrir mismunun af hálfu yfirvalda í Grikklandi. Kærendur hafi jafnframt raunhæf úrræði til að leita réttar síns í Grikklandi, bæði að landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Má jafnframt ráða af fyrirliggjandi gögnum að óttist kærendur um öryggi sitt geti þau leitað til lögregluyfirvalda eða annarra þar til bærra stjórnvalda sökum þess. Þá telur kærunefnd að gögn málsins beri ekki með sér að kærendur og börn þeirra muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, s.s. ef ríkið útilokar viðkomandi frá menntun, nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, nauðsynlegri þjónustu vegna fötlunar, eða atvinnuþátttöku á grundvelli kynhneigðar, kynþáttar eða kyns eða að þau geti vænst þess að staða þeirra, í ljósi sömu aðstæðna, verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Kærendur hafa ekki sýnt fram á að aðstæður þeirra í viðtökuríki séu slíkar að önnur viðmið tengd alvarlegri mismunun, sambærileg þeim sem 32. gr. a reglugerðarinnar lýsir, leiði til þess að taka beri umsóknir kærenda og barna þeirra til efnismeðferðar hér á landi.

Í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga koma fram sérviðmið er varða börn og ungmenni. Þar segir m.a. að við mat á því hvort taka skuli umsókn til efnismeðferðar vegna sérstakra ástæðna skuli hagsmunir barnsins hafðir að leiðarljósi. Þá segir að við mat á hagsmunum barns skuli meðal annars að líta til þess hvort flutningur til viðtökuríkis hafi í för með sér hættu á að fjölskyldan aðskiljist eða muni aðskiljast. Líkt og að framan er rakið eru kærendur, A, B og C handhafar alþjóðlegrar verndar í Grikklandi. Það er mat kærunefndar á grundvelli framangreinda upplýsinga og gagna málanna að flutningur kærenda og barna þeirra til Grikklands muni ekki hafa í för með sér hættu á að fjölskyldan aðskiljist. Að því er varðar aðgengi barnanna að menntun tekur kærunefnd fram að þótt skýrslur bendi til þess að kærendur þurfi að yfirstíga ákveðnar stjórnsýsluhindranir til að skrá börn sín í skóla er að mati kærunefndar ljóst að börn kærenda eigi lagalegan rétt á menntun í Grikklandi fram til 15 ára aldurs og sömuleiðis rétt til endurgjaldslausrar grískukennslu.

Að öðru leyti og með vísan til niðurstöðu í málum kærenda og umfjöllunar um aðstæður barna með alþjóðlega vernd í Grikklandi er það mat kærunefndar að flutningur fjölskyldunnar til Grikklands samrýmist hagsmunum barnanna þegar litið er m.a. til öryggis þeirra, velferðar og félagslegs þroska, sbr. 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Vísar kærunefnd í þessu sambandi til dómaframkvæmdar Mannréttindadómstóls Evrópu er varðar mat á hagsmunum barna, m.a. í máli M.T. og aðrir gegn Svíþjóð nr. 22105/18 frá 20. október 2022. Í dómnum er m.a. vísað til þeirrar meginreglu að þrátt fyrir að barni muni vegna betur í einu aðildarríki mannréttindasáttmálans en öðru teljist það ekki falla undir hugtakið bestu hagsmunir barnsins.

Í ljósi alls framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja beiðni um að taka til efnismeðferðar umsóknir barna kærenda um alþjóðlega vernd hér á landi með vísan til a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga enda er það niðurstaða nefndarinnar að það sé ekki andstætt réttindum barna kærenda að umsóknir þeirra verði ekki teknar til efnismeðferðar hér á landi.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kærenda og barna þeirra er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæla með því að mál þeirra verði tekin til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun 30. ágúst 2023 kvaðst K eiga móður og fimm systkini sem séu með dvalarleyfi hér á landi. K hafi notið stuðnings þeirra í Grikklandi og hér á landi vegna andlegra veikinda M, einkum við umönnun barna þeirra. Kærendur lögðu fram ljósmyndir af dvalarleyfisskírteinum fjölskyldumeðlima þeirra og bréf ritað af fjölskyldumeðlimum um tengslin. Þar kemur m.a. fram að K njóti stuðnings þeirra vegna andlegra veikinda M. Auk þess lögðu kærendur fram fæðingarvottorð K frá heimaríki.

Lög um útlendinga veita ekki skýrar leiðbeiningar um hvernig hugtakið sérstök tengsl skv. 2. mgr. 36. gr. skuli túlkað. Í athugasemdum sem fylgdu ákvæðinu í frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga kemur fram að ákvæðinu sé ætlað að taka m.a. til þeirra tilvika þegar umsækjendur eiga ættingja hér á landi en ekki í því ríki sem þeir yrðu aftur sendir til. Þetta geti einnig átt við í öðrum tilfellum þar sem tengsl eru ríkari en við viðtökuríkið, svo sem vegna fyrri dvalar. Í athugasemdunum kemur jafnframt fram að með ákvæðinu sé stjórnvöldum eftirlátið mat og hafi heimild til að taka mál til efnismeðferðar umfram það sem leiðir af sérstökum reglum, svo sem reglum Dyflinnarreglugerðarinnar. Af því má m.a. leiða að þau tengsl sem ákvæðið vísar til geta verið fjarlægari en þau nánu fjölskyldutengsl sem Dyflinnarreglugerðin mælir fyrir um, sbr. m.a. g-lið 2. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.

Í 4. mgr. 32. gr. b reglugerðar um útlendinga segir að umsækjandi teljist ekki hafa sérstök tengsl við Ísland nema aðstandandi hans sé búsettur hér á landi í lögmætri dvöl. Við mat á sérstökum tengslum skal m.a. líta til þess hvort umönnunarsjónarmið séu fyrir hendi, hvort umsækjandi og aðstandandi hans hafi deilt eða alist upp á sama heimili eða hafi á einhverjum tímapunkti haft uppeldisskyldu eða framfærsluskyldu sín á milli. Stjórnvöldum er heimilt að krefja umsækjanda um að sýna fram á umrædd tengsl, t.d. með framlagningu skilríkja eða vottorða. Þá er stjórnvöldum heimilt að óska eftir því að aðstandandi umsækjanda staðfesti umrædd tengsl. Þá segir í 5. mgr. ákvæðisins að við mat á sérstökum tengslum ber þó ávallt að hafa til hliðsjónar þau tengsl sem viðkomandi hefur í því ríki þar sem hann hefur heimild til dvalar í, m.a. lengd dvalar í ríkinu, fjölskyldutengsl og samfélagsleg tengsl sem umsækjandi hefur myndað við ríkið. Þá skal jafnframt hafa til hliðsjónar hvort viðkomandi eigi rétt á fjölskyldusameiningu skv. VIII. kafla laga um útlendinga.

Samkvæmt framansögðu verður að leggja til grundvallar að eigi umsækjandi um alþjóðlega vernd sannanlega ættingja hér á landi sem hafa heimild til dvalar hér og umsækjandi hefur raunveruleg og sérstök tengsl við hér á landi en ekki í viðtökuríki, geti umsókn hans verið tekin til efnismeðferðar hér á landi á grundvelli sérstakra tengsla hans við landið. Kærunefnd telur að við mat á sérstökum tengslum í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sé stjórnvöldum heimilt að líta til 17. tölul. 3. gr. laga um útlendinga en hafa verður í huga að hugtakið er annað og þrengra en hugtakið ættingi sem fram kemur í athugasemdum með frumvarpi því sem varð að lögum um útlendinga. Þannig geta önnur fjölskyldutengsl fallið undir 2. mgr. 36. gr., en gera verður ríkari kröfur til þess að sýnt sé fram á að þau tengsl séu sérstök og rík. Umrædd ættmenni K teljast ekki til nánustu aðstandenda kærenda samkvæmt orðalagi 17. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.

Þegar málið er metið heildstætt er það mat nefndarinnar að jafnvel þó tengsl kærenda og barna þeirra við móður K og systkini hennar væru lögð til grundvallar, þá hafi þau gögn sem kærendur hafa lagt fram ekki sýnt fram á að umönnunarsjónarmið séu fyrir hendi. Þrátt fyrir að K hafi notið stuðnings umræddra fjölskyldumeðlima sinna vegna andlegra veikinda M lítur kærunefnd til þess að um er að ræða tengsl milli fullorðinna einstaklinga sem ekki eru hvor öðrum háðir. Þá sýna framangreind gögn ekki fram á það að A, B og C hafi sérstök tengsl við frændfólk sitt og ömmu í skilningi ákvæðisins. Við þetta mat hefur kærunefnd haft til hliðsjónar þau tengsl sem kærendur og börn þeirra hafa í Grikklandi en þau dvöldu þar í landi í um sjö ár. Kærendur nutu þar fjárhags- og félagslegrar aðstoðar grískra yfirvalda, höfðu aðgang að húsnæði, auk þess sem K og A voru með atvinnu þar í landi. Kærendur hafi jafnframt verið með almannatrygginga- og skattnúmer í Grikklandi og hafði M aðgang að geðheilbrigðisþjónustu vegna andlegra veikinda sinna, sbr. 5. mgr. 32. gr. b reglugerðar um útlendinga. Af heildarmati á aðstæðum kærenda og barna þeirra og fyrirliggjandi gögnum málsins er það því niðurstaða kærunefndar að kærendur og börn þeirra hafi ekki sérstök tengsl við landið í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá bendir ekkert til annars en að kærendur og börn þeirra geti nýtt rétt sinn til komu og tímabundinnar dvalar hér á landi á grundvelli 20. gr. laga um útlendinga í því skyni að dvelja tímabundið hér og halda tengslum við fjölskyldumeðlimi sína. Auk þess hafi umræddir fjölskyldumeðlimir jafnframt heimild til dvalar í Grikklandi.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í málum kærenda og barna þeirra þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að þau sóttu um alþjóðlega vernd hér á landi, en þau lögðu fram umsóknir sínar 29. júní 2023.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga segir:

Ef beiting 1. mgr. mundi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skal taka umsókn til efnismeðferðar.

Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrárinnar.

Við túlkun 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga lítur kærunefnd til dómaframkvæmdar Mannréttindadómstóls Evrópu varðandi túlkun hans á 3. gr. sáttmálans. Þá hefur kærunefnd talið rétt að hafa hliðsjón af þeim meginreglum sem Evrópudómstóllinn setur fram í dómum sínum að því leyti sem þær eru til skýringar á alþjóðlegum skuldbindingum íslenska ríkisins og eru samhljóma þeim.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu er vísað til þeirrar meginreglu að með fyrirvara um alþjóðlegar skuldbindingar hafi ríki rétt til að stjórna hverjir ferðist yfir landamæri þeirra, hverjir dvelji á landsvæði þeirra og hvort útlendingi skuli vísað úr landi, sbr. m.a. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli F.G. gegn Svíþjóð (nr. 43611/11) frá 23. mars 2016, 111. mgr., ákvörðun Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013, 65. mgr., og dóm í máli Üner gegn Hollandi (nr. 46410/99) frá 18. október 2006, 54. mgr. Dómstóllinn hefur engu að síður talið að flutningur einstaklings til annars ríkis geti leitt til brots á 3. gr. mannréttindasáttmálans ef viðkomandi einstaklingur geti á viðhlítandi hátt sýnt fram á að veruleg ástæða sé til að ætla, verði hann fluttur úr landi, að hann sé í raunverulegri hættu á að sæta meðferð sem sé andstæð 3. gr. sáttmálans, sbr. m.a. F.G. gegn Svíþjóð, 111. - 113. mgr. Í dómaframkvæmd dómstólsins er jafnframt byggt á því að annmarkar á meðferð viðtökuríkis á umsækjanda og aðbúnaði hans þurfi að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi (e. „must attain a minimum level of severity“ sbr. m.a. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (nr. 30696/09) frá 21. janúar 2011, 219. mgr.) til að ákvörðun um brottvísun eða frávísun hans verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars, sbr. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 219. mgr.

Mannréttindadómstóll Evrópu hefur talið ómannlega meðferð vera m.a. þá sem beitt er að yfirlögðu ráði, í margar klukkustundir í senn og veldur annað hvort líkamlegu tjóni eða alvarlegum andlegum eða líkamlegum þjáningum, sbr. t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Kudła gegn Póllandi (nr. 30210/96) frá 26. október 2000, 92. mgr. og M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 220. mgr. Þá hefur dómstóllinn talið meðferð vera vanvirðandi í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmálans þegar meðferðin niðurlægir eða lítillækkar einstakling, sýnir skort á virðingu fyrir eða gerir lítið úr mannlegri reisn hans, eða skapar ótta, angist eða vanmátt, sem er til þess fallinn að brjóta niður líkamlegt eða andlegt mótstöðuafl viðkomandi, sbr. t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Pretty gegn Bretlandi (nr. 2346/02) frá 29. apríl 2002, 52. mgr. og M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 220. mgr. Dómurinn hefur talið að þó að líta verði til þess hvort meðferðin sé veitt af ásetningi sé það ekki að öllu leyti útilokað að hún teljist brot á 3. gr. þó svo hafi ekki verið, sbr. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Peers gegn Grikklandi (nr. 28524/95) frá 19. apríl 2001, 74. mgr.

Í ákvörðun Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013, 70. mgr., kemur m.a. fram að það eitt að efnahagsstaða einstaklings versni við frávísun eða brottvísun frá aðildarríki nái ekki því alvarleikastigi að teljast vanvirðandi meðferð og brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Þá verði greinin ekki túlkuð þannig að í henni felist skylda aðildarríkja til að sjá einstaklingum sem njóti alþjóðlegrar verndar fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum. Dómstóllinn áréttaði jafnframt að einstaklingur sem standi til að vísa brott geti ekki gert kröfu um áframhaldandi dvöl í ríki í því skyni að njóta þar heilbrigðis- eða félagsþjónustu. Veruleg skerðing lífsgæða sé ekki nægjanleg til að teljast brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans nema sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæli gegn endursendingu, sbr. 71. mgr. ákvörðunarinnar. Málið varðaði flutning einstæðrar móður með tvö ung börn sem voru með viðbótarvernd til Ítalíu og komst dómstóllinn einróma að þeirri niðurstöðu að málsástæður hennar um að flutningur til Ítalíu væri brot á 3., 8. og 13. gr. mannréttindasáttmálans væru bersýnilega tilhæfulausar og að mál hennar væri af þeim sökum ekki tækt til meðferðar. Um inntak „sérstaklega sannfærandi mannúðarástæðna“ vísast til dóms Mannréttindadómstóls Evrópu í máli N. gegn Bretlandi (nr. 26565/05), frá 27. maí 2008, 42. mgr., og Sufi og Elmi gegn Bretlandi (nr. 8319/07 og 11449/07) frá 28. nóvember 2011, 281.-292. mgr., en dómarnir setja háan þröskuld fyrir því að meðferð eða aðstæður teljist brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans.

Samkvæmt dómaframkvæmd Evrópudómstólsins eru lög Evrópusambandsins byggð á þeirri grundvallarforsendu að aðildarríki þess deila þeim sameiginlegu gildum sem Evrópusambandið byggist á. Sú forsenda leggur grunn að gagnkvæmu trausti um að þessi gildi séu viðurkennd, að lög Evrópusambandsins verði virt og að réttarkerfi aðildarríkjanna geti veitt sambærilega og virka vernd þeirra réttinda sem sáttmáli Evrópusambandsins um grundvallarréttindi mælir fyrir um, sbr. t.d. dóma Evrópudómstólsins í Jawo, C-163/17, frá 19. mars 2019, 80. mgr., Minister for Justice and Equality (Deficiencies in the system of justice), C-216/18 PPU, frá 25. júlí 2018, 35.-37. mgr., og Ibrahim o.fl. gegn Þýskalandi, C‑297/17, C‑318/17, C‑319/17 og C‑438/17, frá 30. apríl 2019, 83.-85. mgr.

Það er hins vegar ekki útilokað að viðtökuríki kunni að glíma við meiriháttar erfiðleika tengdum aðbúnaði flóttamanna sem gæti skapað verulega hættu á að umsækjandi sæti meðferð sem samrýmist ekki sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, sbr. t.d. dóm Evrópudómstólsins í máli N. S. o.fl., C-411/10 og C-493/1021, frá 21. desember 2011, 81. mgr. Af þeim sökum verður ekki byggt á því skilyrðislaust að aðildarríki Evrópusambandsins tryggi grundvallarmannréttindi, svo sem samkvæmt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 4. gr. sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, sbr. N. S. o.fl., 99., 100. og 105. mgr., og Ibrahim o.fl., 87. mgr. Evrópudómstóllinn hefur talið, m.a. í Jawo 85. mgr., að ekki megi flytja umsækjanda um alþjóðlega vernd til viðtökuríkis ef veigamikil rök standa til þess að raunveruleg hætta sé á að hann sæti þar eða við flutninginn ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í skilningi 4. gr. sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi. Þeir annmarkar sem eru á meðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd verða hins vegar að ná sérstaklega háu alvarleikastigi til að endursending teljist andstæð 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þessu alvarleikastigi er náð þegar sinnuleysi stjórnvalda viðtökuríkis hefur þær afleiðingar að einstaklingur sem að öllu leyti er háður stuðningi ríkisins, t.d. vegna sérstaklega viðkvæmrar stöðu, verður í slíkri stöðu sárafátæktar að hann geti ekki mætt grundvallarþörfum sínum, og sem grefur undan líkamlegri og andlegri heilsu hans eða setur hann í aðstöðu sem er ósamrýmanleg mannlegri reisn, sbr. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 252.-263. mgr., og Jawo, 92. og 95. mgr., og Ibrahim o.fl., 90. mgr.

Til að endursending geti talist brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu þarf að sýna fram á, með vísan til hlutlægra og trúverðugra upplýsinga sem eru nægilega nákvæmar og uppfærðar, að umsækjandi sé í raunverulegri hættu á að sæta meðferð sem sé ósamrýmanleg ákvæðinu, sbr. fyrri umfjöllun. Ekki er nægilegt að aðeins sé um að ræða möguleika á slíkri meðferð, sbr. Vilvarajah o.fl. gegn Bretlandi (mál nr. 13163/87; 13164/87; 13165/87; 13447/87; 13448/87) frá 30. október 1991, 111. mgr., N. gegn Finnlandi (mál nr. 38885/02) frá 26. júlí 2005, 167. mgr. og NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008, 109.-110. mgr.

Með vísan til framangreindra viðmiða, umfjöllunar um aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar í viðtökuríki og einstaklingsbundinna aðstæðna kærenda og barna þeirra er það niðurstaða kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að kærendur og börn þeirra eigi á hættu meðferð sem gangi gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Synjun á efnismeðferð umsókna kærenda og barna þeirra um alþjóðlega vernd hér á landi og flutningur þeirra til viðtökuríkis leiðir því ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þar sem kærendur og börn þeirra njóta alþjóðlegrar verndar í viðtökuríki telur kærunefnd jafnframt að tryggt sé að þau verði ekki send áfram til annars ríkis þar sem líf þeirra eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Sú staðreynd að dvalarleyfi kærenda og barna þeirra séu útrunnin hefur að mati kærunefndar ekki áhrif á þessa niðurstöðu enda njóta þau áfram alþjóðlegrar verndar í Grikklandi þrátt fyrir að þurfa að endurnýja dvalarleyfi sín, sbr. framangreindar landaupplýsingar.

Samkvæmt framansögðu verða mál kærenda og barna þeirra ekki tekin til efnismeðferðar á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Brottvísun og endurkomubann

Í 3. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 kemur fram að verði umsækjanda um alþjóðlega vernd ekki veitt dvalarleyfi skuli Útlendingastofnun taka ákvörðun um frávísun eða brottvísun eftir ákvæðum laga um útlendinga og að útlendingur sem sótt hafi um alþjóðlega vernd teljist hafa áform um að dveljast á landinu lengur en 90 daga. Samkvæmt 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga skal vísa útlendingi úr landi sem dvelst ólöglega í landinu eða þegar tekin hefur verið ákvörðun sem bindur enda á heimild útlendings til dvalar í landinu svo framarlega sem ákvæði 102. gr. laganna eigi ekki við. Í 102. gr. laganna er kveðið á um vernd og takmarkanir við ákvörðun um brottvísun. Samkvæmt 3. mgr. 102. gr. laganna skal brottvísun ekki ákveðin ef hún, með hliðsjón af atvikum, alvarleika brots og tengslum útlendings við landið, felur í sér ósanngjarna ráðstöfun gagnvart útlendingi eða nánustu aðstandendum hans. Sérstaklega skal taka tillit til þess ef um barn eða nánasta aðstandanda barns er að ræða og skal það sem barni er fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun. Við mat á því hvort brottvísun feli í sér ósanngjarna ráðstöfun gagnvart útlendingi verður að hafa ákvæði 71. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. nr. 33/1944 og 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu um friðhelgi einkalífs og fjölskyldu til hliðsjónar. Þegar útlendingur á hagsmuna að gæta í skilningi 8. gr. sáttmálans verður ákvörðun um brottvísun að vera í samræmi við það sem lög mæla fyrir um og nauðsyn ber til í lýðræðislegu þjóðfélagi, sbr. 2. mgr. 8. gr. sáttmálans.

Samkvæmt 1. mgr. 101. gr. laganna felst í endanlegri ákvörðun um brottvísun skylda útlendings til þess að yfirgefa Schengen-svæðið nema viðkomandi hafi heimild til dvalar í öðru ríki sem er þátttakandi í Schengen-samstarfinu. Með lögum um landamæri nr. 136/2022 voru gerðar breytingar á 98. gr. laga um útlendinga sem leiða til þess að brottvísun og endurkomubann er nú beitt þar sem áður var beitt frávísun en veita skal frest til sjálfviljugrar heimfarar sbr. 104. gr. laga um útlendinga. Sá sem sætir slíkri ákvörðun getur komist hjá endurkomubanni með því að yfirgefa landið sjálfviljugur innan frestsins sbr. 3. mgr. 101. gr. laga um útlendinga. Umræddar lagabreytingar voru m.a. gerðar til að tryggja að framkvæmd brottvísana hér á landi væri í samræmi við tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2008/115/EB um sameiginleg viðmið og skilyrði fyrir brottvísun og endursendingu ríkisborgara utan EES sem dveljast ólöglega á yfirráðasvæði aðildarríkjanna (brottvísunartilskipunin) sem Ísland er skuldbundið af vegna þátttöku í Schengen-samstarfinu.

Kærendur og börn þeirra lögðu fram umsóknir um alþjóðlega vernd hér á landi 29. júní 2023. Eins og að framan greinir hefur umsóknum þeirra um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð. Hafa þau því ekki frekari heimild til dvalar. Af framangreindu leiðir að með hinum kærðu ákvörðunum var réttilega bundinn endir á heimild kærenda og barna þeirra til dvalar hér á landi og ber því samkvæmt 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga að vísa kærendum úr landi nema 102. gr. laganna standi því í vegi.

Kærendum var gefið færi á að andmæla mögulegri brottvísun frá Íslandi og endurkomubanni í viðtölum hjá Útlendingastofnun. K kvað endursendingu og brottvísun vera ósanngjarna ráðstöfun en hún eigi fjölskyldu hér á landi, einkum móður sem sé veik. Með vísan til framkominna gagna, athugasemda kærenda og umfjöllunar kærunefndar um aðstæður kærenda og barna þeirra í Grikklandi telst brottvísun kærenda og barna þeirra frá Íslandi og endurkomubann ekki fela í sér ósanngjarna ráðstöfun í skilningi 3. mgr. 102. gr. laga um útlendinga. Með vísan til framangreinds verða ákvarðanir um brottvísun og endurkomubann ekki felldar úr gildi.

Með vísan til 3. mgr. 98. gr. laga um útlendinga skulu kærendur og börn þeirra yfirgefa landið án tafar. Samkvæmt 2. mgr. 104. gr. laganna skal að jafnaði veita frest í 7-30 daga til sjálfviljugrar heimfarar. Með vísan til meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga verður að skilja orðalagið án tafar þegar veittur er frestur til sjálfviljugrar heimfarar svo að miða verði við lágmarksfrest í 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga. Frestur kærenda og barna þeirra til sjálfviljugrar heimfarar er því 7 dagar og tekur ákvörðun um brottvísun og endurkomubann ekki gildi yfirgefi kærendur landið sjálfviljug án tafar. Ákvarðanir Útlendingastofnunar um brottvísun og endurkomubann eru staðfestar.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvarðanir Útlendingastofnunar.

Athygli kærenda er vakin á því að samkvæmt 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð:

Ákvarðanir Útlendingastofnunar eru staðfestar.

The decisions of the Directorate of Immigration are affirmed.

Valgerður María Sigurðardóttir

Bjarnveig Eiríksdóttir Gunnar Páll Baldvinsson

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála