Nr. 236/2018 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 29. maí 2018 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 236/2018

í stjórnsýslumáli nr. KNU18040009

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 3. apríl 2018 kærði [...] fd. [...]ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 13. mars 2018, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og endursenda hann til Póllands.

Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Til vara er gerð krafa um að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju, með vísan til 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 10. desember 2017. Þar sem kærandi hafði fengið útgefna vegabréfsáritun í Póllandi var þann 19. desember 2017 send beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd til yfirvalda í Póllandi, sbr. 2. eða 3. mgr. 12. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þann 5. janúar 2018 barst svar frá pólskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli 2. mgr. 12. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 13. mars 2018 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Póllands. Ákvörðun var birt fyrir kæranda þann 20. mars 2018 og kærði hann ákvörðunina þann 3. apríl 2018 til kærunefndar útlendingamála. Þá barst tölvupóstur frá Útlendingastofnun um leiðréttingu á ákvörðun sinni þann 12. apríl 2018. Greinargerð kæranda barst kærunefnd þann sama dag ásamt fylgigögnum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi endursendur til Póllands. Flutningur kæranda til Póllands fæli ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. og 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar aðstæður væru fyrir hendi þannig að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kærandi var ekki talinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem áhrif hefði á mál hans. Kærandi skyldi yfirgefa Ísland og bæri að senda hann til Póllands., sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæra frestaði réttaráhrifum, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi í viðtölum hjá Útlendingastofnun greint frá því að hann sé á flótta undan stjórnvöldum í [...]sem vilji hann feigan vegna bókar sem hann sé að skrifa um spillingu þar í landi. Hann hafi af þeim sökum orðið fyrir ítrekuðum hótunum og ofsóknum af hálfu stjórnvalda vegna mikilvægra gagna sem hann hafi undir höndunum og stjórnvöld vilji komast yfir. Aðspurður um líkamlegt heilsufar sitt kvaðst kærandi m.a. vera [...]. Þá hafi hann nýlega misst meðvitund hér á landi og verið fluttur með sjúkrabíl á Hjartagátt Landspítalans. Andlegt álag hafi sérstaklega slæm áhrif á hjartað en kæranda líði mjög illa og hann telji að hann muni ekki lifa af frekari pyndingar og ofsóknir. Kærandi hafi verið í haldi í fjóra mánuði í heimaríki sínu þar sem hann hafi sætt pyndingum. Þá kvaðst hann eiga erfitt með svefn, fá endurteknar martraðir og öskra mikið á næturnar en herbergisfélagar hans hér á landi kvarti undan þessum öskrum. Þá greindi kærandi frá því að hann hafi sem hermaður í Afganistan lent í sprengingu sem hafi haft mikil andleg áhrif á hann. Hann hafi tekið þátt í átökum þar í landi frá [...] og á þeim tíma tvívegis orðið fyrir skoti, eitt skipti í kvið og annað í háls. Hann hafi hlotið mjög alvarleg meiðsl af skotunum og þurft að dveljast á herspítala sem hafi verið erfið lífsreynsla.

Kærandi kvaðst, nánar aðspurður um þær pyndingar sem hann hafi orðið fyrir í heimaríki sínu, hafa verið tekinn úr klefa sínum þar sem hann hafi verið í varðhaldi, sagt að skrifa undir pappíra og gangast við því að vera hryðjuverkamaður. Ef hann skrifaði undir fengi hann 15 ára fangelsi en ef hann neitaði þá yrði hann beittur barsmíðum. Kærandi hafi neitað að skrifa undir og í kjölfarið hafi hann verið handjárnaður og tekinn inn í fangaklefa þar sem hann hafi verið hengdur upp á krók og barinn með hlutum þar til hann hafi misst meðvitund. Kærandi kveður mjög fáa lifa af þessar barsmíðar og marga hafa dáið í kjölfar þeirra. Pyndingarnar hafi staðið yfir í samtals tvo mánuði og kvaðst kærandi eiga afar erfitt með að hugsa um þær. Kærandi hafi m.a. skorað 10 stig af 10 mögulegum í skimunarlista, þar sem hann hafi verið spurður tiltekinna spurninga í því skyni að greina hvort hann hafi upplifað áfall á lífsleiðinni og bendi það sterklega til þess að hann glími við [...] [...].

Í viðtali hjá Útlendingastofnun kvaðst kærandi jafnframt verða drepinn yrði hann að snúa aftur til Póllands, þar myndi hann verða framseldur til lögreglustofnana í heimaríki um leið og hann stigi út úr flugvellinum. Hann hafi einungis verið sex klukkutíma í Póllandi, þar hafi hann ekið í gegnum landamærin og ætlað að hitta útgefanda bókar sinnar. Á leiðinni hafi útgefandi bókarinnar hringt í hann og tjáð honum að undarlegur bíll væri búinn að vera staðsettur fyrir utan hús hans í tvo sólarhringa. Þegar kærandi hafi komið að húsi útgefandans hafi hann séð [...] í bíl með pólsku bílnúmeri og kvaðst kærandi þekkja til þessara manna en þeir hafi verið að vinna í sakamáli gegn honum í heimaríki og hafi hann oft verið hjá þeim í yfirheyrslum. Þá kvaðst kærandi hafa orðið fyrir hótunum um langa hríð, m.a. hafi honum verið hótað með ævilangri fangavist og hann krafinn um að afhenda frumgögn sem hann hafi undir höndunum í tengslum við bók sína. Hótanirnar kveður hann vera runnar undan rifjum [...], sem vinni fyrir hann. Þá hafi [...] hótað að byrla [...] syni hans eiturlyfjum ef hann afhenti ekki gögnin. Einnig hafi verið skotið á kæranda þegar hann hafi verið á fjórhjóli og þá hafi verið átt [...] hans í eitt skipti. Margir háttsettir vinir hans hafi jafnframt verið beittir þrýstingi til að hafa áhrif á hann og greindi kærandi frá því að hann geti útvegað hljóð- og myndbandsupptökur til að færa sönnur á frásögn sína. Gögnin væru þó ókomin til landsins.

Kærandi gerir athugasemd við mat Útlendingastofnunar á sérstaklega viðkvæmri stöðu hans, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Kærunefnd hafi í nýlegum úrskurðum sínum kveðið á um það að yfirvöldum á sviði útlendingamála beri að bregðast sérstaklega við vísbendingum um að einstaklingar hafi orðið fyrir pyndingum eða öðrum mannréttindabrotum, sbr. 25. gr. laga um útlendinga, athugasemdir við ákvæðið og alþjóðlega mannréttindasamninga sem Ísland er skuldbundið að. Þrátt fyrir ítarlega frásögn kæranda af pyndingum sem hann hafi mátt sæta í varðhaldi og líkamlega vanheilsu hans, skimunarlista og gögn sem styðji frásögn hans, m.a. komunótur frá Göngudeild sóttvarna, hafi Útlendingastofnun ekki fallist á að hann væri í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Einnig hafi kærandi, líkt og að framan greinir, verið fluttur með sjúkrabíl á spítala í kjölfar þess að hann hafi fallið í yfirlið þann 27. desember sl. og komi fram í komunótum dags. 11. janúar sl. að kærandi taki fjölda lyfja vegna heilsufarsvandamála sinna sem hvergi sé fjallað um í ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi gerir að auki athugasemd við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar hvað varðar andlegt og líkamlegt heilbrigði hans þar sem stofnunin hafi nær alfarið litið framhjá frásögn hans. Þá hafi hvorki verið litið til þeirra greininga sem kærandi hafi fengið frá sérfræðingum hér á landi né þeirra fjölda lyfja sem hann sé að taka inn. Sú staðreynd að sálfræðingur á Göngudeild sóttvarna hafi séð ástæðu til að panta annan tíma fyrir kæranda í sálfræðimeðferð sé enn fremur vísbending um alvarleika þeirra andlegu erfiðleika sem hann hafi við að etja. Það sé engum vafa undirorpið miðað við framangreint að kærandi teljist vera einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu að því varðar meðferð máls hans hér á landi. Kærandi gerir einnig athugasemd við að hann hafi ekki verið spurður frekar út í stöðu og auðkenni þeirra einstaklinga sem hafi verið á eftir honum í Póllandi til að varpa frekara ljósi á atriði sem stofnunin hafi talið óljós og ótrúverðug. Vísar kærandi í handbók Flóttamannastofnunar um trúverðugleikamat máli sínu til stuðnings. Kærandi telur ljóst að Útlendingastofnun hafi ekki lagt mat á einstaklingsbundnar aðstæður hans í Póllandi, í ljósi viðkvæmrar stöðu hans og fyrri reynslu í landinu líkt og 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga geri kröfu um.

Kærandi bendir jafnframt á að ákvæðum nýsamþykktrar reglugerðar nr. 276/2018 um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, sem hafi verið birt 14. mars sl. og mæli fyrir um nánari framkvæmd 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, verði ekki beitt í máli hans. Það sé grundvallarsjónarmið í íslenskum rétti um skil eldri laga og yngri að réttarstaða manna ákvarðist af lögum og reglum eins og þau eru hverju sinni. Kærandi hafi lagt fram umsókn sína um alþjóðlega vernd hér á landi þann 10. desember 2017 þegar umrædd reglugerð hafði ekki tekið gildi og bendir kærandi á, í samræmi við sjónarmið um bann við afturvirkni íþyngjandi laga og reglna, að ekki sé heimild til beitingar reglugerðarinnar í máli kæranda. Þá bendir kærandi á að túlkun umræddrar reglugerðar eigi sér ekki nægilega stoð í lögum um útlendinga þar sem hún gangi þvert á markmið þeirra og vilja löggjafans sem megi lesa úr greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 80/2016 og 81/2017.

Kærandi rekur aðstæður og ástand hæliskerfisins í Póllandi í greinargerð sinni. Vísar kærandi til skýrslna alþjóðlegra stofnana og samtaka til stuðnings þeirri fullyrðingu sinni að réttarkerfið í Póllandi standi óstyrkum fótum og að hæliskerfið sé ekki í stakk búið til að veita umsækjendum um alþjóðlega vernd þá vernd sem þeir eigi tilkall til. Bendir kærandi í því sambandi m.a. á að mikil andúð sé í garð innflytjenda og umsækjenda um alþjóðlega vernd í Póllandi, þeir hafi takmarkaðan aðgang að hæliskerfinu þar í landi og skortur sé á skimun á einstaklingum í sérstaklega viðkvæmri stöðu.

Varakröfu sína byggi kærandi á því að Útlendingastofnun hafi ekki sinnt rannsóknarskyldu sinni skv. 10. gr. stjórnsýslulaga. Kærandi telur að rannsókn og rökstuðningi stofnunarinnar, með vísan til mats stofnunarinnar á viðkvæmri stöðu kæranda og hvort hann muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki, hafi verið áfátt.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í 1. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda.

Fyrir liggur í máli þessu að pólsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli 2. mgr. 12. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, en Ísland skuldbatt sig til að fylgja reglugerðinni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Samþykki Póllands er byggt á því að kærandi hafi fengið útgefna vegabréfsáritun í landinu. Eru skilyrði c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga uppfyllt.

Í 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Í 32. gr. a-b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í 32. gr. a kemur m.a. fram að með sérstökum ástæðum sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan, aðrar en þær sem myndu að jafnaði rúmast innan 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá er m.a. nefnt í dæmaskyni ef umsækjandi mun eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, ef umsækjandi af sömu ástæðu getur vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki og ef umsækjandi glímir við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð við er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki.

Þá er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekið fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Við mat á því hvort senda eigi umsækjanda um alþjóðlega vernd til ríkis, sem hefur samþykkt að taka við honum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, ber stjórnvöldum að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður þar brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem kveður á um að enginn maður skuli sæta pyndingum eða ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið lagt til grundvallar að sú meðferð, sem einstaklingur eigi von á, verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til þess að falla undir 3. gr. sáttmálans. Við það mat verði að horfa til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar og í einhverjum tilvikum kyns, aldurs og heilsufars viðkomandi. Þá ber stjórnvöldum að leggja mat á hvort málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd tryggi umsækjendum raunhæfa leið til að ná fram rétti sínum, sbr. 13. gr. sáttmálans. Í samræmi við framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu skal mat á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd og móttöku og aðbúnaði umsækjenda í viðtökuríki taka mið af einstaklingsbundnum aðstæðum í hverju máli.

Greining á sérþörfum sbr. 25. og 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga

Kærandi var ekki metinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem áhrif hefði á mál hans hjá Útlendingastofnun. Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 15. janúar 2018 greindi kærandi m.a. frá því að hann eigi við [...] að stríða, hann hafi tvívegis [...] og hann sé með [...] í sambandi við hjartað. Hann hafi glímt við vandamál tengd [...] í um 15 ár. Þá tók kærandi m.a. fram að honum líði mjög illa andlega, hann sofi illa og fái martraðir sem endurtaki sig og hann eigi erfitt með að fljúga. Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun hafa orðið fyrir pyndingum þegar hann hafi setið í fangelsi í heimaríki. Pyndingarnar hafi varað í tvo mánuði og hafi m.a. falist í því að hann hafi verið hengdur upp á krók á handjárnum, auk þess sem hann hafi verið barinn. Í kjölfarið var skimunarlisti lagður fyrir kæranda. Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að á grundvelli niðurstöðu skimunarlistans hafi verið ráðið að rétt væri að kærandi leitaði til sálfræðings til að unnt væri að ná betur utan um andlegt ástand hans. Ljóst er af gögnum máls að kærandi hitti sálfræðing þann 6. mars. 2018, þar sem fram komu upplýsingar um aðstæður hans og að honum hafi verið gefinn annar tími. Í komunótum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 14. desember 2017 - 6. mars 2018, kemur þá m.a. fram að kærandi sé að taka ýmis lyf vegna [...] og hann eigi við svefnvandamál að stríða. Þá kemur fram skv. nótu dags. 11. janúar 2018 og bráðamóttökuskrá dags. 27. desember 2017 að kærandi hafi fengið brjóstverk og hann hafi verið fluttur með sjúkrabíl á Hjartagátt Landspítalans þar sem honum hafi verið ávísað viðeigandi lyfjum vegna aðstæðna sinna.

Kærunefnd tekur undir það sem fram kemur í ákvörðun Útlendingastofnunar að læknisfræðileg gögn varðandi heilsu kæranda benda ekki til þess að veikindi hans séu eins alvarleg og hann hefur sjálfur borið. Allt að einu er það mat kærunefndar, í ljósi gagna um heilsufar kæranda og þörf hans á læknisþjónustu hér á landi, að kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu að því er varðar meðferð máls hans hér á landi, enda eru persónulegir eiginleikar hans og aðstæður hans þess eðlis að hann telst hafa sérþarfir sem taka þarf tillit til við meðferð máls hans hér auk þess sem talið verður að hann geti ekki að fullu eða með engu móti nýtt sér rétt eða uppfyllt skyldur sem kveðið er á um í lögum um útlendinga án aðstoðar eða sérstaks tillits, sbr. 6. tölul. 3. gr. og 25. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður og málsmeðferð í Póllandi

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð í Póllandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

• Asylum Information Database, Country Report: Poland (European Council on Refugees and Exiles, 28. febrúar 2018),
• 2017 Country Reports on Human Rights Practices - Poland (United States Department of State, 20. apríl 2018),
• Amnesty International Report 2017/18 – Poland (Amnesty International, 22. febrúar 2018),
• Freedom in the World 2018 – Poland (Freedom House, 28. mars 2018),
• Poland Should Tackle Unsafe Returns to Belarus (Human Rights Watch, 5. júlí 2017) og
• ECRI Report on Poland (fifth monitoring cycle) (European Commission against Racism and Intolerance, 9. júní 2015).

Í málinu liggur fyrir að kærandi hafi fengið útgefna vegabréfsáritun í Póllandi. Af framangreindum gögnum má ráða að umsækjendur um alþjóðlega vernd í Póllandi eiga rétt á húsnæði og annarri þjónustu, svo sem heilbrigðisþjónustu, þegar þeir hafa sótt um alþjóðlega vernd þar í landi og skráð sig í eina af móttökumiðstöðvum landsins. Í framangreindum skýrslum kemur meðal annars fram að ákvörðun pólsku útlendingastofnunarinnar er hægt að kæra til kærunefndar. Úrskurð kærunefndar er þá hægt að bera undir stjórnsýsludómstól í landinu varðandi lagaleg atriði og þaðan er hægt að áfrýja til áfrýjunardómstóls. Pólsk stjórnvöld eru í samvinnu við Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna og mannréttindasamtök um að veita meðal annars flóttamönnum og umsækjendum um alþjóðlega vernd aðstoð. Þá hafa Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna og frjáls félagasamtök í landinu jafnframt eftirlit með aðgangi umsækjenda um alþjóðlega vernd að málsmeðferð í ríkinu. Gögn málsins benda ennfremur ekki til þess að einstaklingar sem endursendir séu til Póllands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar hafi átt í erfiðleikum með að fá aðgang að málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd þar í landi. Frjáls félagasamtök hafa hins vegar gagnrýnt pólsk stjórnvöld fyrir að synja umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem koma landleiðina í gegn um Hvíta-Rússland, um inngöngu við landamæri Póllands.

Þá kemur fram að pólsk stjórnvöld séu með verkferla til þess að fá úr því skorið hvort umsækjendur um alþjóðlega vernd séu í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Á árunum 2015 og 2016 hafi verkefni á vegum stjórnvalda verið hrint í framkvæmd til þess að styrkja betur þessa verkferla. Þrátt fyrir það hafa sum frjáls félagasamtök í Póllandi lýst því yfir að verkefnið hafi ekki náð þeim árangi sem vonast var eftir. Auk þess hefur umboðsmaður Póllands lýst yfir áhyggjum af því að löggjöf landsins veiti umsækjendum um alþjóðlega vernd ekki nægilega skýra réttarstöðu í þessum skilningi. Þrátt fyrir þetta kemur fram í framangreindum skýrslum að þeir sem eru taldir vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu eigi rétt á að fá þá aðstoð sem þeir nauðsynlega þurfi á að halda m.t.t. þeirra aðstæðna sem uppi eru í málum þeirra.

Í framangreindum gögnum kemur fram að varðhaldi umsækjenda um alþjóðlega vernd sé sjaldan beitt í framkvæmd. Varðhaldi sé einungis beitt í undantekningartilvikum, t.d. þegar auðkenni umsækjanda er ekki þekkt, þegar nauðsyn krefur vegna ótta um að umsækjandi muni fara af landi brott eða vegna öryggisráðstafana og þegar fara á fram endursending til ríkis sem ber ábyrgð á umsókn umsækjenda um alþjóðlega vernd. Þrátt fyrir að varðhaldi sé almennt ekki beitt í ríkum mæli í Póllandi eru dæmi um að varðhaldi sé í einhverjum tilvikum ekki beitt sem síðasta úrræði. Þá kemur fram í framangreindum gögnum að dæmi séu um að einstaklingar í sérstaklega viðkvæmri stöðu hafi verið vistaðir í varðhald í Póllandi.

Fram kemur að umsækjendur um alþjóðlega vernd í Póllandi hafi sama aðgang að hinu opinbera heilbrigðiskerfi og pólskir ríkisborgarar. Þá kemur fram að aðstoð vegna andlegra veikinda falli einnig undir framangreindan aðgang. Ýmsar hindranir séu þó fyrir hendi fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Dæmi um þær eru skortur á sérfræðingum, mikill fjöldi umsækjenda um alþjóðlega vernd miðað við lækna og tungumálaerfiðleikar milli umsækjenda og heilbrigðisstarfsfólksins. Þá séu einnig dæmi þess að fjarlægðin á milli vistarvera umsækjenda og heilbrigðisþjónustunnar sé of mikil. Þrátt fyrir þetta kemur fram í framangreindum gögnum að umsækjandi um alþjóðlega vernd eigi alltaf rétt á nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu.

Athugun kærunefndar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd í Póllandi hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði þeirra þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda þangað brjóti í bága við 1. eða 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Póllandi bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Enn fremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Póllands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Aðstæðum kæranda hefur þegar verið lýst. Þrátt fyrir að kærandi hafi verið metinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu þá bera gögn málsins að mati kærunefndar ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að hann glími við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð er aðgengileg við hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Ekki sé þá fyrir hendi ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hans sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Pólsk stjórnvöld eru bundin af tilskipunum Evrópusambandsins um móttöku og málsmeðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd og að mati kærunefndar benda gögn málsins til þess að þar í landi sé fyrir hendi fullnægjandi málsmeðferð og móttökuaðstæður. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur skoðað um heilbrigðiskerfið í Póllandi er það mat nefndarinnar að ekki séu forsendur til annars en að leggja til grundvallar í málinu að kæranda bíði fullnægjandi og aðgengileg heilbrigðisþjónusta þar í landi. Að mati kærunefndar bera gögn málsins ekki með sér að heilsufar kæranda sé með þeim hætti að framkvæmd vegna synjunar á að taka umsókn hans til efnismeðferðar hér á landi hafi í för með sér verulegar eða óafturkræfar afleiðingar fyrir heilsufar hans enda bera læknisfræðileg gögn sem kærandi hefur lagt fram ekki til þess að þau vandamál tengd [...] hans séu þess eðlis að þau takmarki möguleika hans á að ferðast með flugi. Kærunefnd beinir því hins vegar til Útlendingastofnunar að fyrir flutning kæranda til Póllands verði upplýsingar um heilsufar kæranda sendar til pólskra stjórnvalda í samræmi við 32. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar að uppfylltum skilyrðum ákvæðisins.

Kærandi kveðst þá óttast aðila á vegum stjórnvalda heimaríkis í Póllandi. Af framangreindum gögnum um aðstæður í Póllandi verður ráðið að verði kærandi fyrir hótunum eða ofsóknum geti hann leitað ásjár pólskra yfirvalda óttist hann um öryggi sitt.

Í ljósi aðstæðna í Póllandi og að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 15. janúar 2018 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Ekkert í gögnum málsins bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 10. desember 2017.

Reglur stjórnsýsluréttar

Til stuðnings varakröfu kæranda vísar kærandi m.a. til þess að rannsókn málsins hafi ekki verið í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Kærandi bendir m.a. á að Útlendingastofnun hafi ekki framkvæmt með fullnægjandi hætti mat á viðkvæmri stöðu hans og hvort að hann muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki.

Rannsóknarreglan í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 mælir fyrir um að stjórnvald afli þeirra gagna sem eru nauðsynleg svo mál sé nægilega upplýst. Reglan gerir kröfu um rannsókn sem er fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar stjórnvalds en gerir hvorki kröfu um að aflað sé allra upplýsinga sem varpað gætu ljósi á málið né að stjórnvald afli ófáanlegra gagna. Þá segir í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga að við meðferð mála vegna umsókna um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga.

Kærunefnd gerir athugasemd við að Útlendingastofnun hafi við mat á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda í Póllandi að nokkru leyti ekki byggt á nýjustu tiltæku alþjóðlegu skýrslum um aðstæður í landinu. Kærunefnd telur þó ljóst að þessi ágalli hafi ekki leitt til rangrar efnislegrar niðurstöðu í máli kæranda. Í því sambandi er horft til þess að kærunefnd hefur farið yfir öll gögn í máli kæranda, svo og skýrslur opinberra stofnana, og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Að öðru leyti gerir kærunefnd ekki athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar.

Gildistaka breytinga á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017

Með reglugerð nr. 276/2018, sem tók gildi 14. mars sl. voru gerðar breytingar á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017. Að mati kærunefndar fól gildistaka reglugerðarinnar ekki í sér íþyngjandi breytingar á réttarstöðu kæranda. Koma því sjónarmið um afturvirkni laga, að því marki sem þau kynnu að vera sambærileg varðandi setningu stjórnvaldsfyrirmæla, ekki til skoðunar í þessu máli.

Þá verður ekki litið svo á að setning reglugerðarinnar gangi gegn almennri túlkun og skýringu á lögum um útlendinga að því er varðar aukna áherslu á mikilvægi samvinnu aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins enda sé ljóst að vilji löggjafans hafi staðið til þess að slíkt samstarf hefði vægi við beitingu 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Frávísun

Kærandi kveðst hafa komið hingað til lands 9. desember 2017 og sótti um alþjóðlega vernd þann 10. desember 2017. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi skal fluttur til Póllands eigi síðar en 6 mánuðum eftir birtingu þessa úrskurðar, sbr. til hliðsjónar 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Í máli þessu hafa pólsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Póllands með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin. 

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Anna Tryggvadóttir

Erna Kristín Blöndal                                                           Pétur Dam Leifsson