12. september 2019 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 426/2019 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 12. september 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 426/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU19060008

Kæra [...]

og barns hennar

á ákvörðunum

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 4. júní 2019 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fædd [...] og vera ríkisborgari [...] (hér eftir kærandi) ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 21. maí 2019, um að taka ekki til efnismeðferðar umsóknir kæranda og barns hennar, [...], fd. [...], ríkisborgara [...] (hér eftir A), um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa þeim frá landinu.Þess er krafist að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsóknir kæranda og barns hennar um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar með vísan til 1. og 2. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga. Til vara er þess krafist að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi á grundvelli 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og að stofnuninni verði gert að taka málin til meðferðar að nýju.

Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og bárust kærurnar fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 9. desember 2018 ásamt eiginmanni sínum og barni, A. [...].

Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann 11. desember 2018, kom í ljós að þau höfðu m.a. verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Frakklandi. Þann 9. janúar 2019 var beiðni um viðtöku kæranda og barns hennar og umsókna þeirra um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Frakklandi, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Í svari frá frönskum yfirvöldum, dags. 15. janúar 2019, samþykktu þau viðtöku kæranda á grundvelli b-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 21. maí 2019 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að henni og barni hennar skyldi vísað frá landinu. Ákvarðanirnar voru birtar fyrir kæranda þann 21. maí 2019 og kærði kærandi ákvarðanirnar þann 4. júní 2019 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 14. júní 2019 ásamt fylgigögnum. Þá bárust kærunefnd frekari upplýsingar frá kæranda dagana 12. og 31. júlí 2019 og 6. september 2019. Viðbótarupplýsingar bárust kærunefnd frá [...]. Talsmanni kæranda og A var gefinn kostur á að koma að athugasemdum vegna síðastnefndu upplýsinganna en engar athugasemdir bárust kærunefnd.

III. Ákvarðanir Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda kom fram að frönsk stjórnvöld bæru ábyrgð á meðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Umsóknin yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Frakklands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá hefði kærandi ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hún fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn hennar til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hún flutt til Frakklands.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli barnsins A kom fram að það væri niðurstaða stofnunarinnar, með vísan til niðurstöðu í málum foreldra hans, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, útlendingalaga og barnaverndarlaga nr. 80/2002, að hagsmunum hans væri ekki stefnt í hættu með því að fylgja móður sinni til Frakklands.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hún óttist fjölskyldu sína í heimaríki, sem hafi verið mótfallin því að kærandi tæki saman við eiginmann sinn [...]. Hafi kærandi flúið heimaríki í kjölfar ofbeldis af hálfu fjölskyldu sinnar. Kveði kærandi fjölskyldu sína munu drepa sig í Frakklandi, verði hún og A send aftur þangað, en hún kveði að lögregluyfirvöld þar í landi geti ekki aðstoðað sig. Í framlögðum heilsufarsgögnum komi fram að bæði kærandi og A glími við [...]. Kveði kærandi að A hafi fengið mikla læknisaðstoð í Frakklandi, barnið hafi farið til læknis á þriggja mánaða fresti og stundum oftar til að fá lyf og vítamín beint í æð. Hvað varði heilsu kæranda kveði hún sig [...]. Í komunótum komi jafnframt fram að kærandi hafi sagt frá því í læknisskoðun að henni hafi verið rænt [...], en að henni hafi verið sleppt aftur sökum slæmrar heilsu.

Í greinargerð sinni hafnar kærandi því mati Útlendingastofnunar að kærandi og A þjáist ekki af skyndilegum og lífshættulegum kvillum og að þau muni hafa almennan aðgang að viðeigandi heilbrigðisþjónustu í Frakklandi. Mótmæli kærandi þeirri túlkun Útlendingastofnunar að ef umsækjendur glími ekki við skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm þá séu ekki uppi sérstakar ástæður í málinu. Vísar kærandi til framburðar síns og framlagðra gagna sem sýni fram á að kærandi og A glími við alvarlegar afleiðingar ofbeldis og líkamleg veikindi, auk þess sem þau óttist að fara aftur til Frakklands. Þá komi fram í hinni kærðu ákvörðun að A hafi hlotið nauðsynlega læknisþjónustu í Frakklandi en það réttlæti hins vegar ekki endursendingu þeirra til Frakklands heldur beri að meta aðstæður þeirra í heild, þ. á m. afleiðingar endursendingar á líkamlegt og andlegt heilbrigði þeirra. Börnum sé ekki síður mikilvægt að fá að þroskast og dafna í umhverfi sem bjóði upp á stöðugleika og öryggi, eins og að fá viðeigandi aðstoð við líkamlegum kvillum sínum. Í hinni kærðu ákvörðun horfi Útlendingastofnun eingöngu til orðalags sem sett sé fram í dæmaskyni í 3. mgr. 32. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, með síðari breytingum. Þá vísar kærandi til 3. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins þar sem tekið sé fram að það sem sé barni fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang þegar stjórnvöld geri ráðstafanir varðandi börn.

Kærandi vísar þá til þess að hún hafi fyrst komist að hjá sálfræðingi hjá Domus Mentis eftir að starfsfólk [...] hafi ýtt á að hún fengi slíka þjónustu. Sé sú meðferð enn á byrjunarstigi. Telji kærandi margt benda til þess að endursending hennar til Frakklands myndi verða henni óbærileg í ljósi fyrri áfalla og reynslu, auk þess sem slík endursending myndi setja kæranda aftur á byrjunarreit en hún hafi loks fengið aðstoð við [...]. Kærandi telji að hvorki hafi farið fram einstaklingsbundið mat á aðstæðum og ástandi kæranda og A, líkt og kveðið sé á um í 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga, né á hugsanlegum eða líklegum afleiðingum endursendingar á andlega og/eða líkamlega heilsu hennar og A, og því hafi Útlendingastofnun ekki sinnt rannsóknarskyldu sinni sem skyldi í málinu. Þá vísi kærandi til úrskurðar kærunefndar útlendingamála nr. 59/2017 frá 31. janúar 2017 í þessu sambandi, sem kærandi telji að hafi fordæmisgildi í máli þessu.

Krafa kæranda er reist á því að íslenskum stjórnvöldum sé skylt að taka mál hennar og A til efnislegrar meðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í því sambandi vísar kærandi annars vegar til lagaáskilnaðarreglu 2. mgr. 66. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og hins vegar til lögmætisreglunnar. Kærandi telji að reglugerð nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga, brjóti gegn lögmætisreglunni, einkum í ljósi þröngra skorða lagaáskilnaðarreglunnar, en í reglugerðinni sé að finna skilyrði vegna sérstakra ástæðna sem eigi sér ekki stoð í settum lögum og önnur sem gangi gegn lögmætisreglunni. Telji kærandi því að líta skuli framhjá umræddri reglugerð við vinnslu málsins.

Þá telji kærandi að stjórnvöld hafi, við túlkun hugtaksins sérstakar ástæður, horft í of ríkum mæli til skilgreiningar mannréttindasáttmála Evrópu á mörkum 3. gr. sáttmálans og notað dómafordæmi alþjóðadómstóla til að skerða réttindi umsækjenda um alþjóðlega vernd til að fá mál sín tekin til efnislegrar meðferðar á grundvelli sérstakra ástæðna, sem kærandi telji að gangi m.a. gegn 17. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Í ljósi markmiðs gildandi laga um útlendinga, sbr. 4. mgr. 2. gr. laganna, hafni kærandi því alfarið að við mat á sérstökum ástæðum skuli sjónarmið um skilvirkni umsóknarferlisins og mikilvægi samvinnu aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins hafa nokkurt vægi. Þá telur kærandi að við mat á sérstökum ástæðum skuli litið til viðkvæmrar stöðu umsækjanda um alþjóðlega vernd og vísar hann til lögskýringargagna að baki 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga máli sínu til stuðnings.

Kærandi vísar til þess að Útlendingastofnun hafi metið hann og A í sérstaklega viðkvæmri stöðu en hafi þó talið að ekki væru uppi sérstakar ástæður í máli þeirra. Kærandi telji hins vegar ljóst að þau muni eiga erfitt uppdráttar og þurfi að glíma við fylgikvilla reynslu sinnar og heilsu það sem eftir er. Kærandi telji mikilvægt að hún fái viðunandi læknis- og sálfræðimeðferð til að tryggja örugga framtíð A, en jafnframt sé mikilvægt að A fái viðunandi læknismeðferð [...]. Kærandi telji að endursending þeirra til Frakklands geti haft veruleg áhrif á þann árangur sem A hafi náð á Íslandi og enn fremur að verulegar líkur séu á að það muni taka þau tíma að komast að hjá sérfræðingum í Frakklandi. Kærandi vísi jafnframt til þess að hún sé [...]. [...]. Af hálfu kæranda er vísað til þess að A hafi [...] eftir komuna til Íslands. Þá vísi kærandi einnig til þess að hún hafi verið [...] í heimaríki.

Kærandi vísar enn fremur til hagsmuna barnsins í þessu sambandi, en börn teljist til sérstaklega viðkvæms hóps umsækjenda um alþjóðlega vernd, hvort sem þau séu í fylgd umönnunaraðila sinna eða ekki. Íslenskum stjórnvöldum sé ávallt skylt að hafa það sem barni sé fyrir bestu í forgangi þegar ákvarðanir eru teknar um málefni þess, sbr. 3. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. einnig ákvæði barnalaga nr. 76/2003 og samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins. Kærandi vísar í þessu sambandi einnig til ákvæða laga um útlendinga, nánar tilgreindra tilskipana Evrópuþingsins og ráðsins og ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Samkvæmt framlögðum heilsufarsgögnum frá Landspítalanum glími A við [...] sem geri það að verkum að hann [...]. Samkvæmt kæranda hafi [...]. Í Frakklandi hafi A verið farinn að [...] og telji kærandi ljóst að frekari röskun á högum A muni geta hægt enn frekar á þroska hans miðað við þá afturför sem þegar hefur orðið vegna þess óöryggis og ótta sem fjölskyldan hafi búið við. Það sé því A fyrir bestu að íslensk stjórnvöld taki mál mæðginanna til efnislegrar meðferðar og veiti þeim alþjóðlega vernd.

Varakrafa kæranda er reist á því að rannsókn Útlendingastofnunar á aðstæðum kæranda hafi verið verulega ábótavant og að hún uppfylli ekki þær kröfur sem 10. gr. stjórnsýslulaga mæli fyrir um, auk sérstakra rannsóknarreglna laga um útlendinga, þar sem hvorki hafi farið fram ítarlegt mat á andlegri og líkamlegri heilsu kæranda og A né á hugsanlegum afleiðingum endursendingar þeirra til Frakklands á andlegt og líkamlegt ástand þeirra. Tekur kærandi þó fram í greinargerð sinni, að ef kærunefnd telji sér fært að bæta úr alvarlegum ágalla á ákvörðun Útlendingastofnunar þá ítreki kærandi aðalkröfu sína.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Réttarstaða barns kæranda

Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og að tekið sé tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni. Í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga kemur m.a. fram að sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra skal það almennt viðurkennt að hagsmunum barns sé best borgið með því að tryggja fjölskylduna sem heild og rétt hennar til að vera saman.

Kærunefnd hefur farið yfir gögn málsins, þ. á m. viðtöl kæranda hjá Útlendingastofnun og framlögð heilsufarsgögn varðandi barnið A. Það er mat nefndarinnar, á grundvelli gagna málsins, að ekki séu forsendur til annars en að ætla að hagsmunum A sé best borgið með því að tryggja rétt fjölskyldunnar til að vera saman og að réttarstaða A verði ákvörðuð í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Barnið A er í fylgd móður sinnar og verður því tekin afstaða til máls þeirra í einum úrskurði.

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef krefja má annað ríki, sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli samninga sem Ísland hefur gert um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram hér á landi eða í einhverju samningsríkjanna, um að taka við umsækjanda. Í samræmi við samning ráðs Evrópusambandsins og Íslands og Noregs um þátttöku hinna síðarnefndu í framkvæmd, beitingu og þróun Schengen-gerðanna samþykkti Ísland áðurnefnda Dyflinnarreglugerð, sbr. auglýsingu í C-deild Stjórnartíðinda nr. 1/2014.

Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Ábyrgð Frakklands á umsókn kæranda er byggð á b-lið 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar þar sem kærandi og barn hennar séu með umsóknir um alþjóðlega vernd til meðferðar þar í landi. Samkvæmt framansögðu er heimilt að krefja frönsk stjórnvöld um að taka við kæranda og barni hennar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi kona á þrítugsaldri sem kom hingað til lands ásamt syni sínum sem er [...] ára gamall og eiginmanni sínum [...]. Í framlögðum heilsufarsgögnum kemur fram að kærandi sé [...]. Þá kemur fram að kærandi sé með [...]. Kærandi hefur jafnframt notið þjónustu sálfræðings hér á landi.

Í framlögðum heilsufarsgögnum kemur fram að A sé [...] og hafi þurft á tiltekinni heilbrigðisþjónustu að halda vegna þess. Meðal gagna málsins er m.a. myndgreiningarsvar frá Landspítalanum vegna [...] A í byrjun janúar sl. Í göngudeildarnótu Landspítalans, dags. 4. apríl 2019, kemur fram að ekki sé ástæða til þess að setja A í meðferð að svo stöddu.

Á meðal framlagðra gagna er enn fremur afrit úr [...]. [...].

Kærandi og A voru metin í sérstaklega viðkvæmri stöðu við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun. Með vísan til alls framangreinds er það mat kærunefndar að aðstæður kæranda og A séu slíkar að þau teljist hafa sérþarfir í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga sem taka þurfi tillit til við meðferð málsins.

Aðstæður í Frakklandi

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd í Frakklandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

2019 Country Reports on Human Rights Practices – France (United States Department of State, 13. mars 2019),
4th quarterly activity report 2016 by Nils Muižnieks, Council of Europe Commissioner for Human Rights (1 October to 31 December 2016) (Council of Europe, 22. febrúar 2017),
Amnesty International Report 2017/18 – France (Amnesty International, 22. febrúar 2018),
Annual Report 2017 – Paris (International Committee of the Red Cross (ICRC), 13. júní 2018),
Applying for asylum in France (Groupe d‘information et de soutien des immigrés, http://www.gisti.org. Síðast uppfært 18. apríl 2019),
Asylum Information Database, Country Report – France (European Council on Refugees and Exiles, 20. mars 2019),
France - Country report - Non-discrimination (European Commission, 12. september 2017),
First Steps for Demanding Asylum (Dom‘Asile, nóvember 2015),
Freedom in the World 2018 – France (Freedom House, 28. maí 2018),
Guide for Asylum Seekers in France (Ministry of the Interior, General Directorate for Foreign Nationals in France, 1. nóvember 2015),
Stjórnarskrá Frakklands (aðgengileg á ensku á vefsíðu stjórnlagaráðs Frakklands, http://www.conseil-constitutionnel.fr/),
Universal Periodic Review. National report submitted in accordance with paragraph 5 of the annex to Human Rights Council resolution 16/21 – France (United Nations Human Rights Council, 13. nóvember 2017),
Upplýsingar af vefsíðu Ligue de droits de l’Homme (www.ldh-france.org),
Upplýsingar af vefsíðu ráðuneytis um jafnrétti og baráttu gegn mismunun í Frakklandi (www.egalite-femmes-hommes.gouv.fr),
Vefsíða innanríkisráðuneytis Frakklands (https://www.police-nationale.interieur.gouv.fr) og
World Report 2019 – European Union (Human Rights Watch, 17. janúar 2019).

Í framangreindum gögnum kemur fram að þegar umsækjendur um alþjóðlega vernd eru sendir til Frakklands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar fær umsókn þeirra hefðbundna meðferð í hæliskerfi landsins. Umsækjendur geta sótt um alþjóðlega vernd hjá stjórnsýslustofnun (f. Préfecture) eða þar til bærum undirstofnunum. Umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga rétt á viðtali hjá sérstakri stofnun (f. Office français de l’immigration et de l’intégration (OFII)) þar sem fram fer greining á því hvort umsækjandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu eða hafi sérstakar þarfir. Samkvæmt frönsku útlendingalöggjöfinni (f. Code de l’entrée et du séjour des étrangers et du droit d’asile) eru tilteknir hópar nefndir í dæmaskyni sem séu í sérstaklega viðkvæmri stöðu, þ. á m. einstæðir foreldrar með ung börn á framfæri sínu. Önnur stjórnsýslustofnun, OFPRA (f. Office français de protection des réfugiés et des apatrides), tekur svo efnisákvörðun í málinu.

Umsækjendur sem hafa fengið synjun á umsókn sinni hjá OFPRA geta kært niðurstöðuna til sérstaks stjórnsýsludómstóls (f. Cour nationale du droit d’asile (CNDA)). Kæra til dómstólsins frestar almennt réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar, en dómstóllinn endurskoðar bæði málsástæður og lagarök í hverju máli. Niðurstöðu CNDA er hægt að áfrýja til héraðsdómstóls (f. Conseil d’Etat) þar sem fram fer formleg endurskoðun. Þeim umsækjendum sem synjað hefur verið um alþjóðlega vernd eiga möguleika á því að leggja fram viðbótarumsókn um alþjóðlega vernd. Ef nýjar upplýsingar eða gögn liggja fyrir í máli umsækjenda geta skilyrði viðbótarumsóknar verið uppfyllt. Þá eiga umsækjendur þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem brýtur í bága við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu.

Umsækjendur um alþjóðlega vernd í Frakklandi eiga almennt ekki rétt á lögfræðiaðstoð við að leggja fram umsókn sína. Þegar umsókn hefur verið lögð fram geta þeir þó óskað eftir gjaldfrjálsri lögfræðilegri aðstoð á grundvelli efnahags, en slíka beiðni skal leggja fram hjá þar til bærri skrifstofu hjá stjórnsýsludómstól. Umsækjendur geta einnig leitað aðstoðar hjá frjálsum félagasamtökum sem veita lögfræðilega aðstoð, þ. á m. í viðtölum umsækjenda hjá OFII og OFPRA. Þá eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd einnig rétt á lögfræðiaðstoð við áfrýjun neikvæðrar niðurstöðu þeirra til CNDA stjórnsýsludómstólsins, en slík aðstoð er í mörgum tilvikum gjaldfrjáls. Umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga einnig rétt á að því að hafa túlk viðstaddan málsmeðferðina.

Í skýrslu Asylum Information Database frá 20. mars 2019 kemur fram að umsækjendur eigi möguleika á að fá húsaskjól í hefðbundnum móttökumiðstöðvum, CADA (f. Centre d’accueil de demandeurs d’asile) eða í tímabundnum miðstöðvum. Þeir sem eru endursendir til Frakklands geta leitað til móttökumiðstöðvanna AT-SA (f. Accueil temporaire – serivce de l’asile), PRADHA (f. d’accueil et d’hébergement des demandeurs d’asile), CAO (f. Centre d’accueil et d’orientation) eða HUDA (f. hébergement d’urgence dédié aux demandeurs d‘asile). Árið 2017 var einnig komið á fót tímabundnum úrræðum, CAES (f. centres d’accueil et d’examen de situation administrative), þar sem einstaklingar geta verið á meðan beðið er eftir úthlutun á gistirými í hefðbundnum móttökumiðstöðvum. Sökum mikils álags á hæliskerfinu í Frakklandi hefur þó reynst nokkur bið á því að umsækjendur komist að í móttökumiðstöðvum. Umsækjendur sem fá úthlutað gistirými í þessum miðstöðvum fá gefin út vottorð um búsetu (f. attestation de domiciliation) sem gildir í eitt ár, en slíkt vottorð gerir umsækjendum m.a. kleift að stofnað bankareikning og fá greiðslukort. Fái umsækjendur ekki pláss í framangreindum miðstöðvum geti umsækjendur leitað til frjálsra félagasamtaka sem bjóða m.a. upp á lögfræðiaðstoð í tengslum við umsóknir um alþjóðlega vernd, líkt og áður hefur komið fram.

Þá kemur fram í skýrslu Asylum Information Database að fjölskyldur og einstæðir foreldrar með börn njóti forgangs við úthlutun á húsnæði og margar móttökumiðstöðvar eru sérstaklega skipulagðar til að taka á móti fjölskyldum. Að öllu jöfnu eru fjölskyldur vistaðar saman í húsnæði á meðan umsókn þeirra um alþjóðlega vernd er til meðferðar. Sé nauðsynlegt að vista fjölskyldur í neyðarskýli eru herbergi kynjanna þó stundum aðskilin. Þá eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd rétt á fjárstyrk að vissum skilyrðum uppfylltum. Hversu háa fjárhæð þeir eiga rétt á fer eftir aldri, fjárhagsstöðu viðkomandi og hvers konar gistingu viðkomandi fær úthlutað, og eru fjárstyrkirnir almennt greiddir inn á greiðslukort í lok hvers mánaðar.

Í fyrrgreindum skýrslum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda í Frakklandi kemur fram að umsækjendum um alþjóðlega vernd þar í landi er tryggður aðgangur að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu í frönskum lögum. Umsækjendur sem sæta hefðbundinni málsmeðferð hafa aðgang að heilbrigðisþjónustu á grundvelli sjúkratryggingakerfisins þar í landi (f. Protection Universelle Maladie (PUMA)) en þeir þurfa þó að sækja um aðgang að kerfinu. Jafnvel þótt umsækjendur séu ekki komnir með aðgang að sjúkratryggingakerfinu geti þeir engu að síður leitað til opinberra heilsugæslustöðva (f. Permanence d’accès aux soins de santé (PASS)) sem séu til staðar á öllum opinberum spítölum og fengið þar aðgang að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu. Á grundvelli PUMA eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd í Frakklandi einnig rétt á nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu en í skýrslum kemur þó fram að dæmi séu um að læknar neiti að veita einstaklingum sem ekki tala frönsku þjónustu.

[...].

Í framangreindum gögnum kemur fram að börn umsækjenda um alþjóðlega vernd eigi sama rétt og frönsk börn til endurgjaldslausrar menntunar til 16 ára aldurs. Þrátt fyrir þetta eru hindranir í framkvæmd, svo sem skortur á frönskukunnáttu barnanna. Þá kemur fram í framangreindum gögnum að börn sem ekki eru frönskumælandi taki próf sem metur þörf þeirra fyrir sérhæfðari kennslu sem undirbýr þau til þess að geta hlotið menntun við hæfi.

Þá benda framangreind gögn jafnframt til þess að löggæsluyfirvöld í Frakklandi hafi yfir að ráða fullnægjandi úrræðum til að veita einstaklingum sem til þeirra leita viðhlítandi aðstoð og vernd.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstólinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016. Í því sambandi hefur dómstóllinn lagt ákveðna áherslu á að umsækjendur um alþjóðlega vernd tilheyri jaðarsettum og viðkvæmum þjóðfélagshóp sem þurfi sérstaka vernd, sbr. t.d. dóm í máli Tarakhel gegn Sviss (nr. 29217/12) frá 4. nóvember 2012. Þrátt fyrir það verði 3. gr. mannréttindasáttmálans ekki túlkuð á þann hátt að í greininni felist skylda aðildarríkja til að sjá umsækjendum um alþjóðlega vernd fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum, sbr. dóm í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (nr. 30696/09) frá 21. janúar 2011.

Með vísan til umfjöllunar um aðstæður og móttökuskilyrði umsækjenda um alþjóðlega vernd í Frakklandi er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsókna kæranda og barns hennar um alþjóðlega vernd leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að þau hafi raunhæf úrræði í Frakklandi, bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. jafnframt 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem tryggja að þau verði ekki send áfram til annars ríkis þar sem líf þeirra eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Eins og að framan greinir lagði kærandi fram umsókn hér á landi ásamt eiginmanni sínum. [...]. Samkvæmt gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Frakklandi eru til staðar sérstök búsetuúrræði fyrir [...]. Þá benda gögn sem kærunefndin hefur kynnt sér til þess að [...].

Í viðtali hjá Útlendingastofnun kvaðst kærandi hafa komið til Frakklands í lok árs 2016. Fjölskyldan hefði m.a. búið í fallegu húsi nálægt spítalanum og fengið framfærslu frá ríkinu. Þá hefðu kærandi og A haft aðgang að heilbrigðiskerfinu og getað farið hvenær sem er til læknis. Í viðtali föður A hjá Útlendingastofnun kom fram að A hefði farið reglulega til læknis þar, a.m.k. á þriggja mánaða fresti. Þá kvaðst kærandi hafa farið í aðgerðir þar í landi, [...]. Þótt fyrir liggi að kærandi og A hafi þörf fyrir nokkra læknisþjónustu er ljóst, bæði þegar litið er til framburðar kæranda og skýrslna um aðstæður í Frakklandi, að slík þjónusta er aðgengileg þeim í Frakklandi. Því er það niðurstaða kærunefndar að aðstæður kæranda og A séu ekki þess eðlis að heilsufar þeirra sé þess eðlis að viðmið sem talin eru upp í dæmaskyni í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga eigi við í málinu.

Þá er það mat kærunefndar að gögn málsins beri ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hennar og barns hennar verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Kærandi hefur m.a. borið fyrir sig að frændur hennar séu komnir til Frakklands í leit að henni og að hún og fjölskylda hennar séu því í lífshættu þar. Af framangreindum gögnum verður ráðið að óttist kærandi um öryggi sitt þar í landi geti hún og fjölskylda hennar leitað ásjár franskra yfirvalda vegna þess.

Í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga koma fram sérviðmið er varða börn og ungmenni. Þar segir m.a. að við mat á því hvort taka skuli umsókn til efnismeðferðar vegna sérstakra ástæðna skuli hagsmunir barnsins hafðir að leiðarljósi. Þá segir að við mat á hagsmunum barns skuli meðal annars að líta til þess hvort flutningur til viðtökuríkis hafi í för með sér hættu á að fjölskyldan aðskiljist eða muni aðskiljast. Sem fyrr segir eru fjölskyldur sem leggja fram umsóknir um alþjóðlega vernd í Frakklandi vistaðar saman og njóta þær forgangs við úthlutun gistirýma, [...]. Þá verður jafnframt ráðið af framangreindum skýrslum að leyst sé úr umsóknum þeirra m.t.t. meginreglunnar um einingu fjölskyldunnar. Að öðru leyti og með vísan til niðurstöðu í máli kæranda og umfjöllunar um aðstæður barna sem sækja um alþjóðlega vernd í Frakklandi, þ.m.t. varðandi aðgang að heilbrigðisþjónustu, er það mat kærunefndar að flutningur fjölskyldunnar til Frakklands samrýmist hagsmunum barnsins þegar litið er m.a. til öryggis þess, velferðar og félagslegs þroska, sbr. 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga.

Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn barns kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda það til Frakklands með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga enda er það niðurstaða nefndarinnar að það sé ekki andstætt réttindum barns kæranda að umsókn þess verði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi.

Það er jafnframt mat kærunefndar að málsástæður kæranda að öðru leyti verði ekki taldar til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hennar verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 6. febrúar 2019 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að hún hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í málum kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að hún sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hún lagði fram umsókn sína þann 9. desember 2018.

Athugasemdir kæranda við hina kærðu ákvörðun

Svo sem áður hefur komið fram gerir kærandi í greinargerð sinni nokkrar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun, m.a. um samspil sérstaklega viðkvæmrar stöðu kæranda og A og sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og við lagastoð reglugerðar um útlendinga.

Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsóknir kæranda og barns hennar og komist að niðurstöðu um að synja þeim um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málunum byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg en áður hefur komið fram í úrskurðum kærunefndar að reglugerðina skorti ekki lagastoð. Að mati kærunefndar eru því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um athugasemdir kæranda að þessu leyti.

Kærandi gerir jafnframt athugasemdir við rannsókn Útlendingastofnunar á aðstæðum kæranda og A og telur að henni hafi verið verulega ábótavant og að hún uppfylli ekki þær kröfur sem 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 mælir fyrir um, auk sérstakra rannsóknarreglna laga um útlendinga. Vísar kærandi í því sambandi til þess að hvorki hafi farið fram ítarlegt mat á andlegri og líkamlegri heilsu kæranda og A né á líklegum og hugsanlegum afleiðingum endursendingar þeirra til Frakklands á andlegt og líkamlegt ástand þeirra. Við meðferð málsins hefur kæranda verið leiðbeint um framlagningu gagna, þ. á m. heilsufarsgagna, sem kærandi telji hafa þýðingu í málinu, bæði við meðferð þess hjá Útlendingastofnun og fyrir kærunefnd. Hefur kærandi lagt fram ýmis ítarleg læknisfræðileg gögn í því skyni. Að mati kærunefndar eru þær leiðbeiningar sem kærandi hefur fengið í samræmi við 7. gr. stjórnsýslulaga og fellst kærunefnd ekki á að rannsókn Útlendingastofnunar hafi verið ábótavant.

Frávísun

Kærandi og barn hennar komu hingað til lands þann 8. desember 2018. Þau sóttu um alþjóðlega vernd þann 9. desember 2018. Eins og að framan greinir hefur umsóknum þeirra um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hafa þau því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsóknir þeirra um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður þeim því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda höfðu þau verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsókna þeirra hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi og barn hennar skulu flutt til Frakklands innan tilskilins frests, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu þeirra, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Í málum þessum hafa frönsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og barni hennar og umsóknum þeirra um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsóknir þeirra um alþjóðlega vernd hér á landi og senda þau til Frakklands með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvarðanir Útlendingastofnunar er því staðfestar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Kæranda er leiðbeint um að með úrskurði kærunefndar nr. 350/2019, dags. 28. ágúst 2019, ákvað nefndin að breyta framkvæmd varðandi afmörkun 12 mánaða tímabilsins sem vísað er til í 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Eins og fram kemur í úrskurðinum eru lok tímabilsins þegar fyrir liggur endanleg ákvörðun á stjórnsýslustigi vegna þess stjórnsýslumáls sem hófst með framlagningu umsóknar um alþjóðlega vernd. Þessi breytta stjórnsýsluframkvæmd leiðir til þess að þótt ekki komi til flutnings kæranda úr landi innan 12 mánaða frá upphafi málsins hefur það ekki þýðingu fyrir þann frest sem 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekur til.

Úrskurðarorð

Ákvarðanir Útlendingastofnunar eru staðfestar.

The decisions of the Directorate of Immigration are affirmed.

Anna Tryggvadóttir

Gunnar Páll Baldvinsson Bjarnveig Eiríksdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála