28. ágúst 2019 Dómsmálaráðuneytið

nr. 416/2019 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 28. ágúst 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 416/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU19050046

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 22. maí 2019 kærði einstaklingur sem kveðst heita [...], vera fæddur[...] og vera ríkisborgari Íraks (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 30. apríl 2019, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og honum veitt alþjóðleg vernd með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að honum verði veitt viðbótarvernd á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 11. júní 2018. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 28. febrúar 2019 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 30. apríl 2019, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 22. maí 2019. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 5. júní 2019. Þann 24. júlí og 1. ágúst 2019 bárust kærunefnd viðbótarathugasemdir frá kæranda.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna ólögmætrar handtökuskipunar á hendur honum af hálfu öryggissveita Asayish sem og ótilgreindra manna sem tengist lyfjasmygli.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi. Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði Í réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er um málsatvik vísað til málavaxtalýsingar í greinargerð sem lögð var fram við málsmeðferð kæranda hjá Útlendingastofnun, dags. 16. apríl 2019. Kærandi kveðst hafa verið búsettur á sjálfstjórnarsvæði Kúrda í Írak. Í greinargerðinni kom fram að ástæða flótta hans frá heimaríki megi rekja til starfa hans sem yfirmaður innan deildar hjá lyfjafyrirtæki, en þar hafi kærandi verið ábyrgur fyrir að dreifa lyfjum í vöruhús. Kærandi hafi eitt sinn farið á fund manns að nafni [...] til að ganga frá tilteknum viðskiptum. Á þeim fundi hafi maðurinn greint kæranda frá því að hann hefði í hyggju að kaupa lyf fyrir vöruhús að nafni [...]. Í kjölfarið hafi kærandi og [...] farið í vöruhúsið, sem hafi ekki haft tilskilin leyfi frá heilbrigðisyfirvöldum, en þar hafi þrír vopnaðir menn tekið á móti þeim. Mennirnir hafi krafist þess að kærandi seldi þeim lyfin og hafi mennirnir haft í hyggju að smygla lyfjunum til Írans. Kærandi hafi greint mönnunum frá því að hann gæti ekki selt þeim lyfin ólöglega. Í kjölfarið hafi einn mannanna brugðist illa við og sagt kæranda að ef hann seldi þeim ekki lyfin myndi eitthvað slæmt henda hann. Kærandi hafi orðið mjög hræddur og sagt upp starfi sínu kvöldið eftir og flúið til Erbil en síðan verið í felum í þorpinu [...] næstu sex mánuðina. Kærandi hafi greint systur sinni og mági frá stöðunni en þau séu bæði lögfræðingar. Hafi kærandi beðið þau um að fara með mál hans gegn [...] og ólöglega vöruhúsinu. Í febrúar 2018 hafi Asayish hins vegar gefið út handtökuskipun á hendur kæranda en ekki áðurnefndum [...] og hans fyrirtæki. Systir kæranda hafi þá sagt honum frá því að [...] væri með tengsl við lögregluyfirvöld og að hann hafi greint yfirvöldum frá því að það hafi verið kærandi sem hafi sóst eftir að selja lyfin ólöglega. Mágur kæranda hafi ráðlagt honum að yfirgefa Erbil í kjölfar þess að handtökuskipunin hafi verið gefin út. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi greint frá því að mennirnir þrír í vöruhúsinu hafi tengsl við stjórnmálaflokkinn The Democratic Party of Iran. Þá hafi kærandi greint frá því að vegna hræðslu hafi hann undirritað skjal þess efnis að hann myndi afhenda þeim lyfin sem þeir hafi beðið um. Þá hafi kærandi einnig sætt hótunum símleiðis frá [...].

Í greinargerð kæranda er fjallað almennt um aðstæður í Írak, stjórnmálaástand og skiptingu þjóðernisbrota í landinu. Þá er að finna almenna umfjöllun um ástand mannréttindamála í Írak og vísar kærandi í alþjóðlegar mannréttindaskýrslur máli sínu til stuðnings. Beri skýrslurnar með sér að í landinu tíðkist alvarleg mannréttindabrot. Þá er í greinargerð fjallað almennt um aðstæður á yfirráðasvæði Kúrda í Írak. Refsileysi viðgangist víða í Kúrdistan, m.a. gagnvart lögreglu og öryggissveitum Asayish. Þá skorti löggæslu víða á yfirráðasvæði Kúrda í Írak og séu heimildir um að það hvort yfirvöld geti veitt vernd fari eftir því hver það sé sem standi að baki ofsóknum. Aðgengi að réttarkerfinu velti á því hvaða þjóðernis- eða trúarhópa sé um að ræða, hvaða ættbálki viðkomandi tilheyri og tengslum viðkomandi.

Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt alþjóðleg vernd skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 38. gr. laganna. Kærandi byggir á því að hann óttist kærandi ofsóknir frá glæpahópi/gengi sem hafi með alvarlegum hótunum um ofbeldi og líflát krafist þess að hann taki þátt í ólöglegri lyfjasölu og smygli. Kærandi byggir á því að ofsóknirnar séu á grundvelli aðildar hans að tilteknum þjóðfélagshópi, sbr. ákvæði d-liðar 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Samkvæmt ákvæðinu vísi þjóðfélagshópur til hóp fólks sem hafi áþekkan uppruna, bakgrunn, félagslega stöðu eða hafi sameiginleg einkenni eða lífsskoðanir. Kærandi vísar til þess að í leiðbeiningum Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna komi fram að ekki sé til endanlegur listi yfir þá hópa sem falli undir sérstakan þjóðfélagshóp en að túlka skuli hugtakið vítt þannig að það fái að þróast m.a. með hliðsjón af breytilegu og fjölbreyttu eðli hópa í mismunandi samfélögum. Þá komi jafnframt fram í leiðbeiningunum að um umsóknir um alþjóðlega vernd vegna gengjaofbeldis að ekki sé fyrir hendi eiginleg skilgreining á orðinu gengi en hugtakið sé jafnan notað til að lýsa hópi með meðlimum sem hafi glæpastarfsemi sem megintilgang sinn. Sem dæmi um glæpastarfsemi gengja í þeim tilgangi að fjármagna starfsemi þeirra séu m.a. vopnuð rán, fjárkúganir, smygl, eiturlyfjasala og vopnasala. Þá komi einnig fram í leiðbeiningunum að óbreyttir borgarar geti verið þolendur gengjaofbeldis og orðið fyrir hótunum um ofbeldi gangist þeir ekki við kröfum þeirra. Um þolendur gengjatengdra glæpa segi í leiðbeiningunum að þeir geti talist til aðila tiltekins þjóðfélagshóps skv. flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna. Kærandi telur að ljóst sé af framangreindu að glæpahópur sá sem hafi viljað eiga í ólöglegum lyfjaviðskiptum við hann flokkist sem glæpagengi og að hann sé þolandi ofsókna þeirra þar sem hann hafi ekki orðið við kröfum þeirra um framangreind viðskipti. Þá vísar kærandi til þess að samkvæmt leiðbeiningum Flóttamannastofnunar geti ríki í einhverjum tilfellum verið valdur að gengjatengdum ofsóknum, t.d. þegar starfsmenn ríkisins hafi tengsl við gengjameðlimi. Líkt rakið hafi verið í greinargerð til Útlendingastofnunar séu þeir einstaklingar sem kærandi óttist meðlimir í glæpahóp og hafi tengsl við yfirvöld sem m.a. hafi leitt til þess að Asayish hafi gefið út handtökuskipun á hendur honum. Þar af leiðandi óttist kærandi ekki aðeins glæpahópinn heldur einnig yfirvöld og því telji kærandi að ekki sé raunhæft að hann geti leitað ásjár hjá yfirvöldum í heimaríki. Kærandi telur með vísan til framangreinds falli aðstæður hans undir a- og c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.

Kærandi gerir ýmsar athugasemdir við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar sem og hvernig skýrslur séu túlkaðar.

Til vara kveðst kærandi uppfylla skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga þar sem raunhæf ástæða sé til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í heimaríki. Kærandi eigi á hættu að sæta illri meðferð af hálfu Asayish en samkvæmt því sem fram komi í skýrslum mannréttindasamtaka séu fjölmörg dæmi þess að einstaklingar hafi sætt pyndingum og illri meðferð af hálfu þeirra. Kærandi vekur athygli á því að gefin hafi verið út handtökuskipun á hendur honum og bíði hans a.m.k. tíu ára fangelsisvist en jafnframt eigi hann á hættu að verða tekinn af lífi. Líkt og að framan sé rakið fari möguleiki einstaklings á vernd yfirvalda eftir því hver standi að baki ofsóknunum. Í ljósi þess að kærandi sé að flýja öryggissveitir Asayish sé ljóst með vísan til heimilda að hann geti ekki leitað aðstoðar hjá lögreglu eða yfirvalda eða treyst á vernd þeirra. Þá telur kærandi að síðari hluti 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eigi jafnframt við í hans máli en með tilliti til þess hversu óstöðugt ástandið sé í heimaríki hans sé ótímabært að líta svo á að stríðsástandi þar í landi sé lokið. Kærandi eigi þar af leiðandi á hættu að verða skotmark vopnaðra átaka í heimaríki.

Kærandi telur að með endursendingu hans til Íraks yrði brotið gegn meginreglunni um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telur kærandi að slík ákvörðun muni brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.

Til þrautavara er gerð sú krafa að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Þann 24. júlí 2019 bárust kærunefnd viðbótarathugasemdir frá kæranda vegna beiðni nefndarinnar um að hann legði fram frumrit af handtökuskipun á hendur sér. Fram kom í athugasemdunum að ómögulegt sé fyrir kæranda að afla frumrits af umræddri handtökuskipun þar sem yfirvöld í Kúrdistan séu með frumritið. Afriti af handtökuskipuninni hafi verið aflað gegn greiðslu til einstaklings innan lögreglunnar sem hafi tekið mynd af frumritinu og komið til systur kæranda, sem hafi svo sent til kæranda. Þá árétti kæranda að vegna stöðu sinni sem flóttamanns sé honum ómögulegt að afla frumrits handtökuskipunarinnar.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi lagt fram afrit af írökskum skilríkum til að sanna á sér deili. Var það mat Útlendingastofnunar að kærandi hefði ekki sannað með fullnægjandi hætti hver hann væri og því yrði leyst úr auðkenni hans á grundvelli trúverðugleikamats. Útlendingastofnun taldi að ekkert hefði komið fram við rannsókn málsins sem gæfi tilefni til að draga þjóðerni kæranda í efa og lagði til grundvallar að hann væri ríkisborgari Íraks. Kærunefnd telur ekkert hafa komið fram í málinu sem gefur tilefni til að draga í efa mat Útlendingastofnunar á þjóðerni kæranda og verður því lagt til grundvallar að hann sé írakskur ríkisborgari. Að öðru leyti er auðkenni kæranda óljóst.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Írak m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Anställning och avslutande av tjänst i peshmergan [Irak - KRI] (Migrationsverket, 30. júní 2017);
Country Policy and Information Note Iraq: Internal relocation, civil documentation and re-turns (UK Home Office, 19. febrúar 2019);
Country Policy and Information Note Iraq: Security and humanitarian situation (UK Home Office, uppfærð skýrsla 8. maí 2019);
Country Information and Guidance Iraq: Return/Internal relocation (UK Home Office, uppfærð skýrsla 19. nóvember 2018);
Country Report on Human Rights Practices 2018 - Iraq (U.S. Department of State, uppfærð skýrsla 13. mars 2019);
EASO – Country of Origin Information Report – Iraq – Actors of Protection (EASO, nóvem-ber 2018);
Freedom in the World 2017 - Iraq (Freedom House, 2. júní 2017);
International Protection Considerations with Regard to People Fleeing the Republic of Iraq (UNCHR, maí 2019);
Iraq - Security situation. EASO Country of Origin Information report (EASO, 1. mars 2019);
Iraq - Targeting of Individuals (EASO, 7. mars 2019);
Irak: Basisinfo (Landinfo, 6. janúar 2016);
Irak – desertering (Migrationsverket, 12. janúar 2018);
Irak: Politi og rettsvesen i de tre kurdiskstyrte provinsene (KRI) (Landinfo, 27. október 2016);
Iraq 2018 Human Rights Report (U.S. Department of State, 13. mars 2019);
Iraq: Relevant COI for Assessments on the Availability of an Internal Flight or Relocation Al-ternative (IFA/IRA) (UNHCR, 12. apríl 2017);
Iraq Country of origin information (COI) report (UK Home Office, 25. mars 2011);
Kurdistan Region of Iraq (KRI) - Report on issuance of the new Iraqi ID card (Udlænding-estyrelsen, 5. nóvember 2018);
Northern Iraq - Security situation and the situation for internally displaced persons (IDPs) in the disputed areas, incl. possibility to enter and access the Kurdistan Region of Iraq (KRI) (Udlændingestyrelsen, 5. nóvember 2018);
Rättsligt ställningstagande angående situationen i Irak (Migrationsverket, 19. janúar 2018);
Thematic report: The Security Situation in Iraq -July 2016-November 2017 (version 4.0) (Mi-grationsverket, 18. desember 2017);
The Kurdistan Region of Iraq (KRI) Access, Possibility of Protection, Security and Humanitar-ian Situation (Danish Immigration Service, 1. apríl 2016) og
UNHCR position on returns to Iraq (UNHCR, 14. nóvember 2016).

Samkvæmt framangreindum gögnum er Írak lýðræðisríki með tæplega 41 milljónir íbúa. Írak varð til eftir fyrri heimsstyrjöldina þegar Þjóðabandalagið ákvarðaði núverandi landamæri Íraks. Ríkið var breskt yfirráðasvæði fram til ársins 1932, þá tók við tímabil sem einkenndist af pólitískum óstöðugleika sem lauk árið 1958 þegar komið var á fót lýðveldi. Árið 1945 gerðist Írak aðili að Sameinuðu þjóðunum og fullgilti ríkið bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og alþjóðasamning um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1971. Ríkið fullgilti samning um afnám allrar mismununar gagnvart konum árið 1986, alþjóðasamning um vernd allra gegn mannshvörfum árið 2010 og samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2011.

Í framangreindum gögnum kemur fram að frá árinu 1968 til 2003 hafi Írak verið alræðisríki sem hafi lotið stjórn Ba‘ath-flokksins. Stjórn flokksins hafi verið steypt af stóli í kjölfar innrásar bandaríska hersins og bandamanna þeirra í Írak árið 2003. Frá innrásinni hafi ástandið á mörgum svæðum í Írak verið óstöðugt. Hafi samtök sem kenna sig við íslamskt ríki (Daesh) hafið uppreisn árið 2014 og náð undir sig stórum landsvæðum. Frá þeim tíma hafi íröksk stjórnvöld, með aðstoð alþjóðasamfélagsins, náð miklum árangri í að ná aftur fullri stjórn yfir ríkinu þótt enn séu lítil svæði í vesturhluta landsins sem uppreisnarmenn hafi á valdi sínu. Þá hafi íröksk yfirvöld ekki fulla stjórn yfir hersveitum sínum og dæmi séu um að hersveitir á vegum yfirvalda fremji mannréttindabrot gegn almennum borgurum, þ. á m. ólögmætar aftökur og pyndingar í varðhaldi. Alvarleg mannréttindabrot og brot á mannúðarlögum hafi haft mikil áhrif á almenna borgara á þeim svæðum í Írak sem átökin hafi náð til. Af þeim sökum hafi Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna lagst gegn endursendingum Íraka frá þeim svæðum þar sem átök geisi og þar sem ástandið sé óöruggt eftir að hafa verið undir stjórn Daesh. Þá sé það mat stofnunarinnar að vegna almenns ástands í Írak, þ.m.t. vegna fjölda þeirra sem hafi þurft að flýja innanlands, sé í miklum meirihluta mála ekki grundvöllur til að líta svo á að Írakar frá þessum svæðum geti notið verndar í öðrum hlutum landsins.

Ráða má af framangreindum gögnum að spilling sé mikið vandamál í Írak, þar á meðal í stjórnmálum, löggæslu- og réttarkerfinu. Á undanförnum árum hafi talsvert verið unnið að því að uppræta spillingu af hálfu embættismanna í landinu og eitthvað hafi miðað áfram í þeim málum. Á tímabilinu 2005 til 2014 hafi íröksk stjórnvöld unnið í samstarfi við Evrópusambandið að umbótum á stofnunum ríkisins svo sem lögreglu, dómstólum og fangelsum landsins. Áætlunin nefnist The European Union Integrated Rule of Law Mission for Iraq (EUJUST-LEX-Iraq) og hafi m.a. 1800 lögreglumenn og 900 dómarar undirgengist þjálfun í því skyni að koma á skilvirkri laga- og mannréttindavernd.

Í framangreindum gögnum kemur þá fram að flestir Kúrdar í Írak búi í norðurhluta landsins. Áður en ráðist hafi verið inn í Írak árið 2003 hafi héruð í norðurhluta landsins lotið stjórn pólitískra yfirvalda Kúrda. Árið 2005 hafi Kúrdum verið tryggð svæðisbundin sjálfstjórn í stjórnarskrá Íraks og sé norðausturhluti landsins skilgreindur sem sjálfsstjórnarhérað Kúrda (e. Kurdish Region of Iraq (KRI)). Löggæsla sé mun markvissari í KRI, sé það landsvæði borið saman við suður- og mið-Írak. Stofnanir eins og lögregla, saksóknari, dómstólar og fangelsi séu til staðar á svæðinu og heyri þær undir svæðisstjórn Kúrda en ekki ríkisstjórn Íraks. Fyrir utan hefðbundna lögreglu sé KRI einnig með öryggissveitir sem nefnist Asayish. Hersveitir kúrdíska hersins, Peshmerga, tryggi að sjálfsstjórnarhéruð Kúrda séu tiltölulega örugg miðað við önnur svæði í Írak. Her Kúrda og öryggissveitir þeirra hafi unnið hörðum höndum við að verja svæðið gegn uppreisnarmönnum Daesh og annarra tengdra samtaka.

Af framangreindum gögnum má ráða að á undanförnum árum og áratugum hafi verið spenna milli Kúrda og stjórnvalda í Írak. Meðal annars hafi verið deilt um stærð þess svæðis sem lúti sjálfsstjórn Kúrda. Þann 25. september 2017 hafi farið fram atkvæðagreiðsla meðal íbúa KRI að tilstuðlan forseta KRI þar sem kosið hafi verið um stofnun sjálfstæðs ríkis KRI. Íröksk stjórnvöld hafi mótmælt atkvæðagreiðslunni og hafi ekki viðurkennt niðurstöður kosninganna. Tæplega 93% kjósenda hafi kosið með sjálfstæði en fréttir hafi borist af því að minnihlutahópar á deilusvæðum hafi verið beittir miklum þrýstingi til að kjósa annaðhvort með eða á móti. Í kjölfar kosninganna hafi írakski stjórnarherinn tekið aftur stjórn yfir ytri landamærum Írak innan KRI og landsvæðum sem hafi verið undir stjórn kúrdískra yfirvalda frá árinu 2014, þ. á m. borgina Kirkuk. Þá hafi forseti KRI sagt af sér í nóvember 2017. Áratugum saman hafi tveir stjórnmálaflokkar verið ráðandi í KRI en það séu PUK flokkurinn (e. The Patriotic Union of Kurdistan) og KDP flokkurinn (e. The Kurdistan Democratic Party). Í september 2013 hafi orðið talsverðar breytingar þegar PUK flokkurinn hafi misst stöðu sína sem næststærsti flokkurinn til klofningsframboðsins Gorran (e. The Movement for Change). Í kosningum sem fram fóru þann 30. september 2018 hafi PUK flokkurinn endurheimt stöðu sína sem annar stærsti flokkurinn og KDP flokkurinn haldið stöðu sinni sem stærsti flokkurinn í KRI. Samband PUK flokksins og KDP hafi jafnan verið stirt og einkennst af vantrausti sem og vopnuðum átökum.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir: Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi hefur borið fyrir sig að hann hafi verið starfsmaður lyfjafyrirtæki í heimaríki og hafi haft umsjón með því að dreifa lyfjum í ýmis vöruhús. Í september 2017 hafi hann fyrir tilstuðlan milliliðs að nafni [...] átt að afhefnda þremur ótilgreindum mönnum lyf ólöglega. Kærandi hafi neitað því og hafi hann í kjölfarið sætt hótunum af hálfu [...] og hinna ótilgreindu manna. Kærandi hafi orðið hræddur og næsta dag sagt upp starfi sínu og farið í felur í þorp að nafni [...]. Í febrúar 2018 hafi kærandi frétt frá systur sinni og mági að [...] hefði vegna sambanda sinna innan Asayish fengið öryggissveitirnar til að gefa út handtökuskipun á hendur honum á þeim grundvelli að hann hafi viljað selja Hardi og mönnunum lyf ólöglega. Þá greindi kærandi frá því að hinir ótilgreindu menn væru í írönskum glæpasamtökum og að þeir væru meðlimir The Democratic Party of Iran. Kærandi kveðst óttast Asayish og hóp manna. Þá kveður kærandi að hann geti ekki leitað til lögreglu þar sem umræddir einstaklingar séu tengdir stjórnvöldum.

Það var mat Útlendingastofnunar að kærandi hafi ítrekað verið margsaga í framburði sínum, misræmis hafi gætt í frásögn hans og að heilt yfir séð hafi hún verið ótrúverðug. Var það mat Útlendingastofnunar að frásögn kæranda væri ótrúverðug í heild sinn og því yrði hún ekki lögð til grundvallar í málinu. Í greinargerð kæranda eru gerðar athugasemdir við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar, og m.a. vísað til þess að ekki hafi verið tekin afstaða til handtökuskipunar sem kærandi lagði fram með umsókn sinni um alþjóðlega vernd.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 28. febrúar sl. kvað kærandi að ofangreindur [...] hefði fyrir tilstuðlan sambanda sinna innan Asayish fengið öryggissveitirnar til að gefa út handtökuskipun á hendur sér. Jafnframt bætti kærandi því við í viðtalinu að [...] ynni fyrir Asayish en hann hefði þó ekki vitneskju um hvaða störfum hann gegndi fyrir öryggissveitirnar. Framangreindu til stuðnings lagði kærandi fram ljósmynd af [...] sem tekin hafi verið af Facebook-síðu hans.

Kærandi kvaðst ekki hafa leitað til lögreglu þar sem að einstaklingarnir sem hann óttist hafi tengsl við stjórnvöld. Í viðtölum við kæranda má ráða að hann virtist ekki þekkja nánari deili á mönnunum þremur og vísaði til þess að hafa fengið upplýsingar um þá frá umræddum [...]. Þá lagði hann engin gögn fram, önnur en framburð sinn, um tilvist þessara manna og tengsl þeirra við írönsk glæpasamtök og/eða aðra aðila. Þá greindi kærandi einnig frá því að hann hafi ekki vitað af tengslum [...] við Asayish fyrr en mágur hans hafi greint honum frá því í febrúar 2018. Það er mat kærunefndar að kærandi hafi ekki gefið trúverðugar skýringar á því hvers vegna hann taldi sig ekki geta leitað til lögreglu, einkum í ljósi þess að hann hafi ekki haft vitneskju um þátt Asayish í málinu á þeim sex mánuðum sem hann hafi verið í felum. Það er ennfremur mat kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á tengsl [...] við Asayish og þátt hans í þeim atvikum er leitt hafi til flótta kæranda frá heimaríki.

Til stuðnings framburði sínum lagði kærandi jafnframt fram afrit af fyrrgreindri handtökuskipun ásamt óvottaðri þýðingu á henni. Þann 26. júlí 2019 sendi kærunefnd talsmanni kæranda tölvupóst og óskaði eftir því að kærandi legði fram frumritið af handtökuskipuninni. Þann 1. ágúst 2019 bárust viðbótarathugasemdir frá kæranda vegna beiðni kærunefndar. Kærandi kvaðst hafa fengið í afritið með þeim hætti að systir hans hafi greitt einstaklingi innan lögreglunnar, sem sé systkinabarn hans, til að taka ljósmynd af frumritinu og láta henni í té. Þá kvaðst kærandi ekki geta lagt fram frumritið þar sem yfirvöld í KRI hafi það undir höndum. Að mati kærunefndar bera gæði skjalsins ekki með sér að það stafi frá opinberu stjórnvaldi. Þar sem kærunefnd hefur frumrit skjalsins ekki undir höndum er ekki unnt að leggja frekara mat á trúverðugleika þess. Kærunefnd telur því að skjalið hafi ekki sjálfstætt sönnunargildi um þá fullyrðingu kæranda að Asayish hafi gefið út handtökuskipun á hendur honum. Horfir kærunefnd jafnframt til þess að auðkenni kæranda er óljóst og því ekki hægt að slá því föstu að hann sé sá einstaklingur sem nefndur er í þeim gögnum sem hann hefur lagt fram í málinu.

Það er einnig mat kærunefndar að önnur framlögð gögn, svo sem afrit af starfsvottorði atvinnurekanda og ljósmyndir af valdamönnum í Asayish, leggi ekki frekari grundvöll að frásögn kæranda um ofsóknir af hálfu Asayish. Kærunefnd telur að almennur óstöðugleiki í frásögn kæranda og skortur á haldbærum gögnum henni til stuðnings leiði til þess, heildstætt metið, að frásögn hans af ástæðum flótta frá heimaríki sé ótrúverðug og verður hún því ekki lögð til grundvallar í málinu. Samkvæmt framansögðu verður því ekki unnt að leggja til grundvallar í málinu að kærandi eigi á hættu ofsóknir af hálfu Asayish eða annarra aðila í heimaríki.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. og 4. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Framangreindar skýrslur og gögn benda eindregið til þess að svæði KRI sé talið öruggt og að lögregla og öryggissveitir Kúrda séu öflugar og vel búnar. Þá sé heimabær kæranda, Sulaymaniyah, langt inni í landi KRI þar sem lögregla og öryggissveitir hafi stjórn á aðstæðum. Að teknu tilliti til gagna málsins og heimilda bendir ekkert til þess að raunhæf ástæða sé til að ætla að kærandi eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, eða að hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka, verði hann sendur aftur til KRI. Jafnframt er það mat kærunefndar, með vísan til gagna málsins, að kæranda standi til boða viðeigandi vernd og aðstoð lögreglu í KRI.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna.

Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga nr. 80/2016 kemur fram að erfiðar almennar aðstæður geta tekið til óvenjulegra aðstæðna á borð við náttúruhamfarir eða langvarandi stríðsástand í heimaríki. Langvarandi stríðstástand hafi ríkt í heimaríki kæranda og heldur kærandi því fram að yfirvöld í Írak geti ekki veitt honum þá vernd sem hann þarfnist. Af þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur farið yfir má draga þá ályktun að þrátt fyrir að ótryggt ástand ríki á ákveðnum landsvæðum í heimaríki kæranda þá teljist svæðið þar sem kærandi hafði búsetu öruggt svæði. KRI sé jafnframt með virkt refsivörslukerfi sem geti veitt kæranda viðeigandi vernd.

Af gögnum málsins verður ekki annað séð en að kærandi sé við ágæta andlega og líkamlega heilsu. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands 11. júní 2018 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi er við ágæta heilsu. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 15 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Athygli kæranda er vakin á því að ef hann yfirgefur ekki landið innan frests er heimilt að brottvísa honum. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 15 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 15 days to leave the country voluntarily.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Anna Tryggvadóttir Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála