Nr. 111/2019 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 13. mars 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 111/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU19020009

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 5. febrúar 2019 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 18. janúar 2019, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar, í fyrsta lagi á grundvelli 3. mgr. 36. gr., sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016, og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, og í öðru lagi á grundvelli 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 27. september 2018. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Grikklandi. Þann 18. október 2018 var beiðni um upplýsingar um stöðu kæranda beint til yfirvalda í Grikklandi. Í svari frá grískum yfirvöldum, dags. 31. október 2018, kom fram að honum hefði verið veitt réttarstaða flóttamanns þann 16. mars 2017 og að hann væri með gilt dvalarleyfi þar í landi til 17. mars 2020. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun, m.a. þann 3. desember 2018, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað þann 18. janúar 2019 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 22. janúar 2019 og kærði kærandi ákvörðunina þann 5. febrúar 2019 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 14. febrúar 2019 ásamt fylgigögnum. Þann 25. febrúar 2019 bárust viðbótargögn í málinu.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að kæranda hefði verið veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi. Umsókn hans um alþjóðlega vernd yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. a-liður 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Grikklands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá hefði kærandi ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar aðstæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Grikklands.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er rakið það sem fram hafi komið í viðtölum hans hjá Útlendingastofnun. Í fyrra viðtali hafi kærandi sagt heilsu sína vera slæma. Hann sé háður lyfjum vegna [...]. Í síðara viðtali hafi kærandi greint frá því að hann hafi átt erfitt með að leita sér læknisaðstoðar í Grikklandi vegna kostnaðar. Hann sé kvíðinn og stressaður og blóðþrýstingur hans eigi það til að hækka upp úr öllu valdi. Hann hafi tvisvar orðið fyrir [...]. Enn fremur hafi hann eitt sinn verið fangelsaður í tvo mánuði fyrir þátttöku í mótmælum. Þá hafi hann [...] og eigi yfir höfði sér fangelsisdóm vegna þess. Samkvæmt skimunarlista sem lagður hafi verið fyrir kæranda hjá Útlendingastofnun glími kærandi við mjög mikla depurð, hjálparleysi, áleitnar hugsanir og órökstuddan ótta. Þá hafi kærandi greint talsmanni sínum frá því að hann hafi þurft að leggja út háar fjárhæðir í Grikklandi vegna heilsufarskostnaðar. Kærandi hafi í þrígang hitt sálfræðing á Göngudeild sóttvarna en í komunótum sálfræðingsins komi fram að kærandi þjáist mögulega einnig af [...]. Enn fremur þurfi kærandi þriggja mánaða sálfræðimeðferð vegna einkenna sinna. Þá hafi kærandi jafnframt farið í sálfræðitíma á eigin kostnað hér á landi.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi lýst því að eftir að hann hafi hlotið alþjóðlega vernd í Grikklandi hafi hann fengið starf sem [...]. Í kjölfarið hafi fulltrúar sendiráðs [...] í Grikklandi byrjað að áreita hann og biðja hann um að njósna fyrir sig. Þegar hann hafi neitað því hafi verið brotist inn á heimili hans og allt eyðilagt auk þess sem hann hafi orðið fyrir árás sem hann telji að sendiráðið hafi skipulagt. Hann hafi leitað til lögreglu í kjölfarið en hún hafi ekki aðhafst neitt í málinu. Í framhaldinu hafi hann misst starf sitt og íbúð. Hann telji [...] sendiráðið standa á bak við uppsögnina. Þá hafi hópur [...], sem kærandi hafi kynnst í gegnum starf sitt, ráðist á kæranda eitt sinn. Kærandi hafi leitað til lögreglu sem hafi sagt við hann að ef hann gæti ekki sannað að hann hafi orðið fyrir ofbeldi yrði hann settur í fangelsi. Hann hafi þá misst stjórn á skapi sínu og verið settur í fangaklefa.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi greint frá því að hann hafi aldrei fengið útgefin ferðaskilríki í Grikklandi og það hafi valdið honum miklum vandræðum þar sem hann eigi unnustu í heimaríki. Fjölskylda hennar vilji hætta við hjónabandið þar sem hann hafi ekki getað komið giftingunni í kring. Kærandi hafi aldrei fengið skýringar á því hvers vegna hann hafi ekki fengið ferðaskilríki. Þá standi kæranda ekki til boða að fá unnustu sína til Grikklands en slíkt sé ekki leyfilegt.

Fram kemur í greinargerð kæranda að þrátt fyrir að hann hafi fengið alþjóðlega vernd í Grikklandi þá hafi hann greint frá ómannúðlegum aðstæðum þar í landi. Hann hafi búið við afar mikið óöryggi vegna þess að hann hafi ekki fengið aðstoð frá lögreglu vegna þeirra ofsókna sem hann hafi orðið fyrir. Enn fremur hafi honum ekki staðið til boða fullnægjandi heilbrigðisþjónusta. Í greinargerð er gerð grein fyrir aðstæðum, aðbúnaði og réttarstöðu þeirra sem hlotið hafi alþjóðlega vernd í Grikklandi og í því sambandi er vísað til fjölda skýrslna alþjóðlegra stofnana og frjálsra félagasamtaka auk þess sem vísað er til þess er fram kemur í greinargerð kæranda til Útlendingastofnunar. Í greinargerð sinni vísar kærandi m.a. til skýrslu mannréttindafulltrúa Evrópuráðsins frá 6. nóvember 2018 en þar komi fram að skortur sé á nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu í flóttamannabúðum auk þess sem niðurskurður innan heilbrigðiskerfisins hafi komið niður á heilbrigðisþjónustu í landinu. Þá skorti jafnframt á fullnægjandi geðheilbrigðisþjónustu. Kærandi kveður að íslensk stjórnvöld hafi ekki sent umsækjendur um alþjóðlega vernd til Grikklands síðan í október 2010 á grundvelli reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin) og að heimildir beri með sér að staða einstaklinga með alþjóðlega vernd í Grikklandi sé síður en svo betri en staða umsækjenda. Þá kemur fram í greinargerð að hindranir mæti flóttamönnum sem vilji nýta sér rétt sinn til fjölskyldusameiningar, s.s. lengd ferlisins og biðtími auk þess sem sækja þurfi um fjölskyldusameiningu innan þriggja mánaða frá veitingu verndar.

Í greinargerð kæranda eru gerðar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, þ. á m. að þar sé lagt til grundvallar að kæranda standi til boða fullnægjandi heilbrigðisþjónusta í Grikklandi og vísað til þess að kærandi hafi ekki lagt fram gögn til stuðnings fullyrðingum sínum um hið gagnstæða. Sé framangreindu mótmælt með vísan til þess er fram komi í greinargerð kæranda um aðstæður í heilbrigðiskerfinu í Grikklandi. Þá glími kærandi við margskonar alvarlega andlega kvilla og sökum þess að heilbrigðiskerfið í Grikklandi standi á brauðfótum verði að telja að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í landinu, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Þá sé það niðurstaða Útlendingastofnunar að þó svo það kunni að vera erfiðleikum bundið fyrir kæranda að sameinast unnustu sinni í Grikklandi þá verði ekki fallist á með honum að lengd afgreiðslutíma grískra yfirvalda við beiðni hans samsvari því að honum standi ekki til boða að sækja um fjölskyldusameiningu. Vísað er til 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu en þar sé friðhelgi fjölskyldunnar vernduð. Af hálfu kæranda er því haldið fram að mjög löng bið eftir fjölskyldusameiningu stangist á við framangreint ákvæði.

Í greinargerð kæranda er einnig gerð athugasemd við mat Útlendingastofnunar á viðkvæmri stöðu kæranda samkvæmt 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi verið greindur með [...]. Auk þess komi fram í gögnum frá sálfræðingi að kærandi þurfi á sálfræðimeðferð að halda. Þá hafi kærandi sætt [...] í heimaríki og ofbeldi í Grikklandi. Í ljósi þessa sé kærandi einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Þá hafi kröfu kæranda um sálfræðimat verið hafnað. Kærandi krefjist nú viðurkenningar á því að hann sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu og að fram fari sálfræðimat enda sé það nauðsynlegt, sbr. 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Í viðtali kæranda hjá Útlendingastofnun hafi kærandi greint frá því að hann hafi ekki fengið ferðaskilríki í Grikklandi. Í ákvörðun stofnunarinnar sé hins vegar ekki fjallað um það. Sé því um annmarka á rökstuðningi Útlendingastofnunar að ræða.

Fram kemur í greinargerð að ótækt sé að beita heimild a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga í tilviki kæranda í fyrsta lagi þar sem hann njóti verndar 1. mgr. 42. gr. sömu laga, sbr. 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þegar svo beri undir sé íslenskum stjórnvöldum skylt að taka mál til efnislegrar meðferðar, skv. 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Lýsing kæranda á aðstæðum hans í viðtökuríki komi heim og saman við heimildir um aðstæður þar í landi. Því verði að telja að aðstæður flóttafólks í Grikklandi séu svo slæmar að þær jafnist á við ómannúðlega og vanvirðandi meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Endursending kæranda til Grikklands myndi því teljast brot á 3. mgr. 36. gr., sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða brot gegn grundvallarreglu þjóðarréttar um non-refoulement. Slík ákvörðun myndi auk þess brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna. Íslensk stjórnvöld hafi ekki sent umsækjendur um alþjóðlega vernd til Grikklands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar síðan í október 2010. Heimildir beri með sér að staða einstaklinga sem fengið hafi alþjóðlega vernd í Grikklandi sé síður en svo betri en staða umsækjenda um alþjóðlega vernd. Þá séu nýleg dæmi um að endursendingar einstaklinga sem hlotið hafi alþjóðlega vernd í Grikklandi frá öðrum Evrópuríkjum hafi verið stöðvaðar og vísað til niðurstöðu Mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna frá því í nóvember 2017 í máli O.Y.K.A. gegn Danmörku. Þó kærandi sé ekki fylgdarlaust barn líkt og í framangreindu máli þá sé hann augljóslega einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu með brýna þörf fyrir úrræði. Að búa á götunni án nokkurrar aðstoðar yrði honum sérstaklega hættulegt með vísan til alvarlegra veikinda hans og viðkvæmrar stöðu. Með vísan til alls þess sem rakið hafi verið sé á því byggt að endursending kæranda til Grikklands myndi brjóta í bága við 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga og samsvarandi grundvallarreglu þjóðarréttar um non-refoulement.

Fallist kærunefnd ekki á að taka umsókn kæranda til efnislegrar meðferðar á grundvelli non-refoulement telji hann í öðru lagi ótækt að beita heimild a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga í hans tilviki þar sem íslenskum stjórnvöldum sé skylt að taka mál hans til efnislegrar meðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. sömu laga. Kærandi glími við ýmsa andlega og líkamlega kvilla líkt og áður hafi komið fram og hafi fengið ávísað ýmsum lyfjum. Myndi endursending kæranda til Grikklands vinna gegn því að hann nái andlegum bata og jafnvel vera honum lífshættuleg þar sem hún myndi raska nauðsynlegri hvíld og aðgengi hans að lyfjum og læknisaðstoð. Samkvæmt 1. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga beri íslenskum stjórnvöldum að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar, þrátt fyrir að umsækjandi hafi virka alþjóðlega vernd í öðru ríki, ef sérstakar ástæður mæli með því. Sú staðreynd að einstaklingur sé í viðkvæmri stöðu geti gert að verkum að fyrir hendi séu sérstakar ástæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í lögskýringargögnum að baki 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga komi fram að nauðsynlegt sé að snemma í málsmeðferðinni fari fram heildstætt mat á aðstæðum hvers og eins umsækjanda um alþjóðlega vernd. Ákvæðið kveði aðeins á um skyldu Útlendingastofnunar til að gera umrætt mat en í ljósi þess að Útlendingastofnun hafi ekki sinnt skyldu sinni sé þess krafist að kærunefnd bæti úr þeim annmarka sem hafi orðið á meðferð málsins á fyrsta stjórnsýslustigi með því að láta fara fram sálfræðimat á kærustigi. Í lok september 2017 hafi Alþingi samþykkt breytingar á lögum um útlendinga en í athugasemdum í greinargerð með frumvarpi til laganna komi fram vilji löggjafans til að taka mál til efnismeðferðar sé umsækjandi einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Kærunefnd hafi í úrskurðum sínum nr. 550/2017, 552/2017, 581/2017, 583/2017 og 586/2017 komist að þeirri niðurstöðu að ummæli í lögskýringargögnum sem fylgt hafi breytingarlögum nr. 81/2017 gefi með nægilega skýrum hætti til kynna að viðkvæm staða umsækjenda skuli hafa aukið vægi andspænis sjónarmiðum sem tengist m.a. skilvirkni við meðferð umsókna. Kærandi telji að hann sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu og því hefði átt að taka umsókn hans til efnismeðferðar vegna sérstakra ástæðna skv. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Fram kemur í greinargerð kæranda að af 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiði að sú staðreynd að umsækjandi megi eiga von á því að vera mismunað ín viðtökuríki, m.a. vegna kynþáttar eða kyns, geti gert að verkum að fyrir hendi séu slíkar sérstakar ástæður að taka skuli mál til efnislegrar meðferðar þrátt fyrir að einstaklingur sé með virka alþjóðlega vernd í öðru ríki skv. a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá er vísað til áðurnefndra úrskurða kærunefndar þar sem ákvarðanir Útlendingastofnunar hafi verið felldar úr gildi og lagt fyrir stofnunina að taka málin til efnismeðferðar og hafi það verið gert þrátt fyrir að umsækjendur hafi ekki verið taldir í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 3. tölul. 6. gr. laga um útlendinga. Niðurstöður málanna hafi byggst á aðstæðum í viðtökuríki. Þá er vísað til 32. gr. a reglugerðar nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017. Samkvæmt ákvæðinu geti mismunun í viðtökuríki falið í sér m.a. að viðkomandi sé útilokaður frá menntun, nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu og atvinnuþátttöku á grundvelli kynþáttar eða kyns sem geri það að verkum að staða hans yrði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki. Í þessu sambandi sé vísað til úrskurðar kærunefndar nr. 393/2018. Með vísan til aðstæðna kærenda í framangreindu máli hafi það verið niðurstaða nefndarinnar að þær aðstæður sem beðið hafi þeirra í Grikklandi yrðu verulega síðri en staða almennings í Grikklandi með vísan til 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, með síðari breytingum. Niðurstaða kærunefndar hafi verið að leggja fyrir Útlendingastofnun að taka mál kærenda til efnislegrar meðferðar á grundvelli 1. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Verði kærandi endursendur til Grikklands sé hætt við að hann muni ekki fá viðeigandi læknisaðstoð. Enn fremur sé fullvíst að aðstæður hans yrðu verulega síðri en staða almennings í Grikklandi. Komist kærunefnd að þeirri niðurstöðu að kærandi sé ekki í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga séu samt sem áður fyrir hendi sérstakar ástæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga vegna þeirra aðstæðna sem bíði hans í viðtökuríki. Beri því að fella ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi og taka málið til efnismeðferðar hvað sem líði niðurstöðu um sérstaklega viðkvæma stöðu hans.

Þá er byggt á því í greinargerð kæranda að sérstakar ástæður séu uppi í máli hans og að fella beri ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi á grundvelli sérstakra ástæðna en í því sambandi er m.a. vísað til slæmra aðstæðna í Grikklandi, þ. á m. bágrar heilbrigðisþjónustu. Þá er vísað til þess að kærandi hafi myndað sterk tengsl við fólk á Íslandi og vísað til framlagðra gagna því til stuðnings. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi lýst því að fulltrúar sendiráðs [...] í Grikklandi hafi áreitt hann og óskað eftir því að hann njósni fyrir þá. Þegar hann hafi neitað hafi þeir brotist inn til hans og ráðist á hann. Hann hafi komið hingað til lands þar sem hér sé ekkert [...] sendiráð. Til stuðnings þessari fullyrðingu vísar kærandi til fréttar af danskri fréttasíðu frá október 2018 en þar komi fram að [...] stjórnvöld hafi skipulagt árás gegn [...] sem búi í Danmörku. Þá leggi kærandi einnig fram myndskeið til stuðnings málflutningi sínum en um sé að ræða mótmæli [...] umsækjenda um vernd í Grikklandi. Þá er áréttuð krafa um að fram fari sálfræðimat á kæranda, sbr. 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málsins var kæranda veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi þann 16. mars 2017 og hefur gilt dvalarleyfi þar í landi til 17. mars 2020. Að mati kærunefndar felur sú vernd sem kærandi nýtur í Grikklandi í sér virka alþjóðlega vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Kærandi er að sögn rúmlega [...] karlmaður sem kom einn hingað til lands en kveðst eiga unnustu í heimaríki. Í gögnunum liggur fyrir nokkur fjöldi læknisfræðilegra gagna frá [...], Grikklandi og frá dvöl kæranda hér á landi. Af þeim má ráða að kærandi sé m.a. með sögu um [...] Hann hafi um nokkurt skeið verið í lyfjameðferð vegna andlegra veikinda og þurft á frekari aðstoð að halda hér á landi vegna þeirra veikinda, þ.m.t. viðtalsmeðferð hjá sálfræðingi. Kærandi hefur þá greint frá því að hann óttist tiltekna hópa í viðtökuríki. Að mati kærunefndar er ljóst, með vísan til fyrirliggjandi heilsufarsgagna, að veikindi kæranda séu þess eðlis að hann hafi sérþarfir sem taka þurfi tillit til. Það er því mat kærunefndar að kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður í Grikklandi

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Grikklandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

• Freedom in the World 2018 – Greece (Freedom House, 1. ágúst 2018),
• 2017 – Country Reports on Human Rights Practices – Greece (United States Department of State, 20. apríl 2018),
• Asylum Information Database, National Country Report: Greece (European Council on Refugees and Exiles, mars 2018),
• Amnesty International Report 2017/18 – Greece (Amnesty International, 22. febrúar 2018),
• World Report 2019 – European Union (Human Rights Watch, 15. janúar 2019),
• 2016 Report on International Religious Freedom – Greece (United States Department of State, 15. ágúst 2017),
• EU/Greece: Pressure to Minimize Number of Migrants Identified as ´vulnerable´ (Human Rights Watch, 1. júní 2017),
• Reports of the Special Rapporteur on the human rights of migrants on his mission to Greece, (United Nations, General Assembly, 24. apríl 2017), Migration Flows and Refugee Protection – Administrative challenges and human rights issues (The Greek Ombudsman, apríl 2017),
• Commissioner for Human Rights: Report of the Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, Dunja Mijatovic, following her visit to Greece from 25 to 29 June 2018 (Council of Europe, 6. nóvember 2018),
• Petition to the European Parliament – Regarding degrading reception conditions and EU funding in Greece (Solidarity Now, mars 2017),
• State of the World‘s Minorities and Indigenous Peoples 2016 – Greece (Minority Rights Group International, 12. júlí 2016),
• Greece as a Country of Asylum – UNHCR‘s Recommendations (UNHCR, 6. apríl 2015),
• ECRI Report on Greece (fifth monitoring cycle) (European Commission against Racism and Intolerance, 24. febrúar 2015),
• UNHCR observations on the current asylum system in Greece (UNHCR, desember 2014) og
• Upplýsingar af vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal): https://e-justice.europa.eu.

Af framangreindum gögnum verður ráðið að grísk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur m.a. bent á þau neikvæðu áhrif sem efnahagur Grikklands hefur haft á aðstæður einstaklinga sem hafa hlotið alþjóðlega vernd þar í landi og möguleika þeirra á að aðlagast grísku samfélagi. Að mati kærunefndar er ljóst af framangreindum gögnum að þeir einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi lifa oft á jaðri samfélagsins og búa í sumum tilvikum við félagslega einangrun. Einstaklingar með alþjóðlega vernd eiga hins vegar sama rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar og í dvalarleyfi þeirra felst nú jafnframt sjálfkrafa aðgangur að vinnumarkaði. Þá veita frjáls félagasamtök einstaklingum með alþjóðlega vernd aðstoð við að kynna sér réttindi sín í Grikklandi.

Einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi eiga rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi hefur bág fjárhagsstaða gríska ríkisins haft mikil áhrif á heilbrigðiskerfi landsins og hefur kostnaðarþátttaka almennings aukist við kaup á lyfjum og þjónustu. Þannig geti verið vandkvæðum bundið að sækja sér heilbrigðisþjónustu þar í landi og þá sérstaklega sérhæfða heilbrigðisþjónustu, m.a. vegna skorts á fjármagni og starfsfólki. Á þetta jafnt við um alla borgara Grikklands, bæði gríska ríkisborgara og aðra sem hafa rétt til dvalar í ríkinu.

Sem fyrr segir eiga einstaklingar með alþjóðlega vernd sama rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar en aðgengi þeirra að húsnæði er háð sömu skilyrðum og takmörkunum og aðgengi annarra ríkisborgara þriðju ríkja með löglega dvöl í Grikklandi. Fá gistiskýli eru í boði fyrir heimilislausa auk þess sem ekkert húsnæði er til staðar sem einungis er ætlað einstaklingum með alþjóðlega vernd. Erfitt getur reynst að fá pláss í gistiskýlum þar sem aðsóknin er mikil og eru dæmi um að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafist við í yfirgefnum húsum við mjög bágar aðstæður. Á þetta einnig við um einstaklinga sem hafa verið sendir til Grikklands frá öðrum Evrópuríkjum.

Í framangreindum gögnum kemur fram að grísk yfirvöld veiti einstaklingum með alþjóðlega vernd sem búa undir fátæktarmörkum fjárhagsaðstoð í formi mánaðarlegra greiðslna. Einstaklingar sem hyggjast nýta sér úrræðið þurfa að uppfylla ýmis skilyrði og má sem dæmi nefna að þeir þurfa að hafa kennitölu, skattnúmer, gilt dvalarleyfi og bankareikning. Þá þurfa þeir m.a. að framvísa leigusamningi í þeim tilvikum þegar þeir búa í leiguhúsnæði og í tilviki heimilislausra einstaklinga þurfa þeir að framvísa vottorði um heimilisleysi frá gistiskýlinu eða sveitarfélaginu þar sem þeir búa. Þá kemur fram í fyrrnefndum gögnum að engin sérúrræði eru til staðar varðandi félagsþjónustu fyrir fólk í viðkvæmri stöðu, s.s. þolendur pyndinga.

Í framangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins kemur fram að dæmi séu um að flóttafólk sé beitt ofbeldi, þ. á m. af hendi grísku lögreglunnar. Þá kemur fram að þarlend lög og stjórnarskrá leggi bann við pyndingum og annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Enn fremur séu ofbeldisbrot rannsökuð af grísku lögreglunni en embætti umboðsmanns rannsaki meint brot lögreglu. Af framangreindri skýrslu verður ráðið að ýmsir annmarkar séu á dómskerfi landsins en sjálfstæði dómstóla sé tryggt í framkvæmd, svo og réttindi brotaþola og sakborninga. Þá kemur fram á vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal) að útlendingar í Grikklandi sem séu þolendur glæpa og tali hvorki né skilji grísku eigi rétt á túlkaþjónustu og upplýsingum um mál þeirra á tungumáli sem þeir skilji.

Af framangreindum skýrslum má ráða að grísk stjórnvöld hafi verið gagnrýnd fyrir takmarkanir á möguleikum einstaklinga sem hlotið hafa alþjóðlega vernd til fjölskyldusameiningar í Grikklandi. Kemur þar m.a. fram að samkvæmt grískum lögum eiga einstaklingar sem hlotið hafa viðbótarvernd í Grikklandi ekki rétt á fjölskyldusameiningu og þá eru ýmsar hömlur fyrir þá sem hlotið hafa alþjóðlega vernd, m.a. vegna langs afgreiðslutíma umsókna, krafna stjórnvalda til framlagningar gagna og erfiðleika við útgáfu vegabréfsáritana fyrir fjölskyldumeðlimi þegar umsókn hefur verið samþykkt.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstólinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016.

Í ákvörðun í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013 kemur m.a. fram að það eitt að efnahagsstaða einstaklings versni við brottvísun eða frávísun frá aðildarríki nái ekki alvarleikastigi 3. gr. mannréttindasáttmálans. Þá verði greinin ekki túlkuð þannig að í henni felist skylda aðildarríkja til að sjá einstaklingum sem njóta alþjóðlegrar verndar fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum. Dómstóllinn áréttaði jafnframt að einstaklingur sem stendur til að vísa brott geti ekki gert kröfu um áframhaldandi dvöl í ríki í því skyni að njóta þar heilbrigðis- eða félagsþjónustu. Veruleg skerðing lífsgæða sé ekki nægjanleg til að valda broti á 3. gr. mannréttindasáttmálans nema sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæltu gegn endursendingu.

Með vísan til umfjöllunar um aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar í Grikklandi er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þar sem kærandi nýtur alþjóðlegrar verndar í Grikklandi telur kærunefnd að tryggt sé að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Áður hefur verið greint frá aðstæðum kæranda. Hefur kærandi m.a. borið fyrir sig að sérstakar ástæður eigi við í máli hans þar sem hann verði fyrir mismunun í Grikklandi og staða hans þar sé verulega síðri en almennings. Hann sé í viðkvæmri stöðu og skortur sé á viðhlítandi heilbrigðisþjónustu honum til handa í Grikklandi. Þá sé vandkvæðum bundið fyrir hann að fá fjölskyldusameiningu í Grikklandi auk þess sem hann óttist tiltekna aðila þar í landi.

Þrátt fyrir ýmsar aðgangshindranir hefur kærandi heimild til að stunda atvinnu í Grikklandi og á rétt á félagslegri aðstoð til jafns við gríska ríkisborgara. Þá verður ráðið af framangreindum gögnum að kærandi geti leitað ásjár grískra yfirvalda, verði hann fyrir mismunun á grundvelli kynþáttar þar í landi. Má jafnframt ráða af fyrirliggjandi gögnum að óttist kærandi um öryggi sitt geti hann leitað til lögreglu eða annarra þar til bærra stjórnvalda sökum þess. Vegna athugasemdar kæranda varðandi möguleika hans til fjölskyldusameiningar tekur kærunefnd fram að samkvæmt gögnum málsins hafa einstaklingar með réttarstöðu flóttamanns möguleika á fjölskyldusameiningu í Grikklandi. Aftur á móti eru takmarkanir á heimildum til fjölskyldusameiningar fyrir einstaklinga sem njóta viðbótarverndar en slíkar takmarkanir eru í samræmi við regluverk Evrópusambandsins, þ.m.t. tilskipun nr. 2003/86/EC frá 22. september 2003 um fjölskyldusameiningu. Að mati kærunefndar eru reglur um fjölskyldusameiningu í Grikklandi ekki þess eðlis að litið verði svo á að kærandi eigi erfitt uppdráttar af þeim sökum. Þá kemur fram í framangreindum skýrslum að handhafar alþjóðlegrar verndar í Grikklandi eigi rétt á ferðaskilríkjum en bið eftir slíkum skilríkjum geti verið nokkrir mánuðir. Að framangreindu virtu er það mat kærunefndar að gögn málsins beri ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Af framburði kæranda og framlögðum gögnum frá Grikklandi, svo og gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður þar, verður ráðið að kærandi eigi rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. nauðsynlegum lyfjum. Í ljósi fyrirliggjandi upplýsinga telur kærunefnd ekki forsendur til annars en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi geti fengið viðhlítandi aðstoð í Grikklandi vegna heilsufarsvandamála sinna. Því telur kærunefnd gögn málsins ekki benda til þess að kærandi glími við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð er aðgengileg við hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Í því sambandi og vegna framburðar kæranda um greiðsluþátttöku hans vegna læknismeðferða í Grikklandi er áréttað að samkvæmt framangreindu viðmiði telst meðferð að öllu jöfnu ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana. Þá er það mat nefndarinnar að ekki sé fyrir hendi ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hans sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Vegna athugasemdar í greinargerð kæranda tekur kærunefnd fram að aðstæður kæranda eru ekki sambærilegar aðstæðum sem fjallað var um í úrskurði kærunefndar útlendingamála nr. 393/2018 frá 27. september 2018. Kærunefnd telur að ekki sé hægt að jafna stöðu kæranda við stöðu kærenda í úrskurði nr. 393/2018 í ljósi einstaklingsbundinna aðstæðna kærenda, einkum þar sem um var að ræða fjölskyldu með börn auk þess sem konan var barnshafandi. Þá teljast aðstæður kæranda ekki vera sambærilegar þeim aðstæðum sem fjallað var um í úrskurðum nefndarinnar nr. 550/2017 og 552/2017 frá 10. október 2017 og nr. 581/2017, 583/2017 og 586/2017 frá 24. október 2017. Vísar kærunefnd í því sambandi m.a. til þess að í framangreindum úrskurðum var um að ræða önnur viðtökuríki.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 3. desember 2018 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 27. september 2018.

Athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar

Svo sem fram hefur komið gerir kærandi í greinargerð sinni athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, þ. á m. rannsókn Útlendingastofnunar, mat stofnunarinnar á stöðu kæranda og beitingu 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja honum um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg en áður hefur komið fram í úrskurðum kærunefndar að reglugerðina skorti ekki lagastoð. Kærunefnd hefur endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um athugasemdir kæranda.

Frávísun

Samkvæmt gögnum málsins kom kærandi hingað til lands þann 27. september 2018. Hann sótti um alþjóðlega vernd þann sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Anna Tryggvadóttir                                                    Erna Kristín Blöndal