Ísland mótmælir niðurstöðu FATF

Fundur FATF, alþjóðlegs fjármálaaðgerðahóps ríkja um aðgerðir gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka, hefur ákveðið að setja Ísland á lista yfir ríki sem eru samvinnufús en aðgerðaáætlun um endurbætur er í farvegi.

Á fundi aðildarríkja FATF, sem fram fór í vikunni, mótmæltu íslensk stjórnvöld tillögu um að setja Ísland á listann þar sem þau telja að niðurstaðan endurspegli á engan hátt stöðu landsins í vörnum gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka. Sú afstaða mætti skilningi meðal nokkurs fjölda aðildarríkja.

Niðurstaðan byggist á stöðuskýrslu sérfræðingahóps FATF sem lá fyrir 24. september sl. Á fundinum var horft til vilja íslenskra stjórnvalda til að vinna áfram að úrbótum. Þá var viðurkennt að Ísland hafi gripið til aðgerða til að mæta kröfum FATF en ekki hafi gefist tími til að yfirfara þær áður en ákvörðun var tekin. Því varð niðurstaðan sú að Ísland mundi áfram sæta eftirliti vegna eftirfarandi þriggja aðgerða sem FATF telur enn standa út af:

• Aðgangur að upplýsingum um raunverulega eigendur.
  Stjórnvöld hafa nú þegar tímanlegan aðgang að áreiðanlegum upplýsingum um raunverulega eigendur með ýmsum hætti, t.d. í gegnum fyrirtækjaskrá og frá tilkynningarskyldum aðilum. Skrifstofa fjármálagreininga lögreglu hefur beinan aðgang að upplýsingum frá tilkynningarskyldum aðilum skv. 2. mgr. 20. gr. laga nr. 140/2018 um aðgerðir gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka og eftirlitsaðilar (FME og RSK) hafa sambærilegan aðgang skv. 3. mgr. 38. gr. sömu laga. Þá getur lögregla fengið upplýsingar frá fjármálafyrirtækjum með dómsúrskurði sem getur verið afgreiddur samdægurs ef fullnægjandi forsendur eru til staðar. Þá hefur Alþingi enn fremur sett lög nr. 82/2019 um skráningu raunverulegra eigenda umfram kröfur sem leiða má af stöðlum FATF, sem tóku gildi í júní sl. Mun skráin skv. innleiðingaráætlun ríkisskattstjóra verða tilbúin um næstu áramót.

• Upplýsingakerfi og starfsmannafjöldi hjá skrifstofu fjármálagreininga lögreglu.
  Þegar hafa verið fest kaup á upplýsingakerfi og hófst innleiðing fyrr á þessu ári og gera áætlanir ráð fyrir að það verði að fullu komið í gagnið í apríl á næsta ári. Þá hefur starfsmönnum verið fjölgað.

• Eftirlit með eftirfylgni við þvingunaraðgerðir og yfirsýn yfir starfsemi almannaheillafélaga.
  Eftirlitsaðilar hafa þegar hafið athuganir á fylgni tilkynningaskyldra aðila við lög nr. 64/2019. Þá virðast niðurstöður FATF hvað þetta atriði varðar byggjast á röngum forsendum, þ.e. að skyldur vegna alþjóðlegra þvingunaraðgerða og frystingu fjármuna hafi fyrst verið lögfestar á Íslandi með lögum nr. 64/2019. Þetta er ekki rétt þar sem slík skylda hefur verið til staðar frá gildistöku laga nr. 93/2008 og Fjármálaeftirlitið viðhaft eftirlit með lögunum frá 2017. Meginbreytingin með lögum nr. 64/2019 var að kveða á um skyldu til að hafa kerfi, ferla eða aðferðir til að greina hvort viðskiptamenn séu á lista yfir þvingunaraðgerðir. Þá samþykkti Alþingi frumvarp ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra um skráningarskyldu félaga til almannaheilla með starfsemi yfir landamæri hinn 9. október til að bæta yfirsýn yfir starfsemi almannaheillafélaga, sér í lagi hvað varðar þau almannaheillafélög sem geta verið viðkvæm fyrir misnotkun í tengslum við fjármögnun hryðjuverka.

Stjórnvöld hafa ásamt erlendum ráðgjöfum lagt mat á möguleg áhrif af því að Ísland lendi á listanum. Það er samdóma álit þeirra að áhrifin verði óveruleg og er hvorki talið að niðurstaða FATF hafi bein áhrif á almenning né fjármálastöðugleika á Íslandi. Erlendir aðilar í viðskiptum við íslensk fyrirtæki, þá einkum fjármálafyrirtæki og tryggingafélög, gætu þurft að kanna sjálfstætt hvort varnir gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka séu nægilega tryggar.

Vænta íslensk stjórnvöld þess að FATF nýti fyrsta tækifæri til að endurskoða mat á stöðu Íslands.