Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 335/2019

Miðvikudaginn 4. desember 2019

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Ásmundur Helgason lögfræðingur.

Með kæru, dags. 13. ágúst 2019, kærði B, f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 24. maí 2019 um upphafstíma greiðslu heimilisuppbótar.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um heimilisuppbót frá Tryggingastofnun ríkisins með umsókn, dags. 6. maí 2019. Með bréfi, dags. 24. maí 2019, samþykkti Tryggingastofnun ríkisins greiðslu heimilisuppbótar tvö ár aftur í tímann, eða frá 1. júní 2017.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 16. ágúst 2019. Með bréfi, dags. 22. ágúst 2019, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 12. september 2019, barst greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins og var hún kynnt umboðsmanni kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag. Athugasemdir bárust ekki.   

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir kröfu um greiðslu heimilisuppbótar frá 3. júlí 2016.

Í kæru er greint frá því að maki kæranda hafi látist þann X 2016 og frá þeim tíma hafi hún átt rétt á greiðslu heimilisuppbótar. Þar sem kærandi sé X hafi hún ekki getað gætt réttar síns í þessu máli eða […] vegna þess sem hafi borist frá Tryggingastofnun. Þess vegna sé farið fram á að upphafstími greiðslu heimilisuppbótar til kæranda miðist við andlát maka hennar þann X 2016.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærður sé upphafstími á greiðslu heimilisuppbótar.

Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 24. maí 2019, hafi verið samþykkt að greiða kæranda heimilisuppbót tvö ár aftur í tímann frá því að umsókn hafi borist eða frá 1. júní 2017 til og með 30. apríl 2019. Í bréfinu hafi komið fram að til þess að ákvarða greiðslur frá 1. maí 2019 verði að skila inn leigusamningi með íbúðarrétti.

Heimilisuppbót samkvæmt 8. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð sé heimilt að greiða lífeyrisþega sem sé einhleypingur og sé einn um heimilisrekstur án þess að njóta fjárhagslegs hagræðis af sambýli eða samlögum við aðra um húsnæðisaðstöðu eða fæðiskostnað.

Í 8. gr. reglugerðar nr. 1052/2009 um heimilisuppbót og uppbætur á lífeyri kemur fram að heimilisuppbót verði ekki greidd til aðila sem svo er ástatt um sem hér segi:

„1. Ef umsækjandi nýtur fjárhagslegs hagræðis af sambýli við aðra aðila.

2. Ef umsækjandi nýtur fjárhagslegs hagræðis af því að hafa sameiginlega aðstöðu varðandi fæði eða húsnæði, t.d. sambýli á vegum félagasamtaka eða ríkis og bæja.

3. Ef umsækjandi nýtur fjárhagslegs hagræðis af því að leigja herbergi eða húsnæði með sameiginlegri eldunaraðstöðu með öðrum.“

Þá komi fram í 1. mgr. 14. gr. laga um félagslega aðstoð að ákvæði laga nr. 100/2007 um almannatryggingar gildi um bætur félagslegrar aðstoðar eftir því sem við eigi.

Samkvæmt 39. gr. laga um almannatryggingar sé umsækjanda rétt og skylt að veita Tryggingastofnun þær upplýsingar sem nauðsynlegar séu svo að unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum. Þá sé skylt að tilkynna um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á bætur og greiðslur.

Í 52. gr. laga um almannatryggingar sé kveðið á um að sækja skuli um allar bætur frá Tryggingastofnun ríkisins og að umsóknir skuli vera á þar til gerðum eyðublöðum eða sendar með rafrænum hætti. Þá komi fram í 4. mgr. 53. gr. sömu laga að bætur skuli aldrei ákvarðaðar lengra aftur í tímann en tvö ár frá því að umsókn barst.

Réttindi og skilyrði greiðslna heimilisuppbótar séu bundin í lögum og lagatúlkun. Í 1. mgr. 52. gr. og 4. mgr. 53. gr. laga um almannatryggingar komi fram að það þurfi að sækja um bætur skriflega og að ekki sé heimilt að greiða lengra aftur í tímann en tvö ár. Þá segi í 39. gr. laganna að umsækjanda sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til þess að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt. Sú skylda sé því lögð á bótaþega að hann leiti eftir rétti sínum. Það hafi kærandi gert með umsókn, dags. 6. maí 2019, og hafi verið samþykkt að greiða henni heimilisuppbót tvö ár aftur í tímann frá því að umsókn hafi borist, eða frá 1. júní 2017.

Samkvæmt skýru og afdráttarlausu orðalagi 4. mgr. 53. gr. laga um almannatryggingar skuli bætur aldrei úrskurðaðar lengra aftur í tímann en tvö ár frá því að umsókn og önnur gögn, sem nauðsynleg séu til að unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt og fjárhæð bóta, berist stofnuninni. Með framangreindri afgreiðslu á umsókn kæranda um greiðslu heimilisuppbótar telji Tryggingastofnun að komið sé eins langt til móts við kröfur kæranda og leyfilegt sé lögum samkvæmt. Ekki sé til staðar lagaheimild til að verða við þeim kröfum kæranda sem settar séu fram í kæru um greiðslu heimilisuppbótar lengra aftur í tímann en greitt hafi verið.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 24. maí 2019, þar sem umsókn kæranda um heimilisuppbót var samþykkt frá 1. júní 2017. Ágreiningur málsins lýtur að upphafstíma greiðslu heimilisuppbótar.

Um heimilisuppbót er fjallað í 8. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð, með síðari breytingum. Þar sem segir í 1. mgr. ákvæðisins:

„Heimilt er að greiða heimilisuppbót til einhleyps lífeyrisþega sem býr einn og er einn um heimilisrekstur án þess að njóta fjárhagslegs hagræðis af sambýli eða samlögum við aðra um húsnæðisaðstöðu eða fæðiskostnað.“

Í reglugerð nr. 1200/2018 um heimilisuppbót og uppbætur á lífeyri, með síðari breytingum, eru skilyrði ákvæðisins nánar útfærð.

Samkvæmt 14. gr. laga um félagslega aðstoð gilda lög nr. 100/2007 um almannatryggingar um bætur félagslegrar aðstoðar eftir því sem við á. Þá segir í 2. málsl. 13. gr. laga um félagslega aðstoð að einnig skuli beita V. og VI. kafla laga um almannatryggingar við framkvæmd laganna. Við úrlausn þessa máls lítur úrskurðarnefnd velferðarmála til þess sem greinir í 1. málsl. 1. mgr. 52. gr. laga um almannatryggingar. Þar segir svo:

„Sækja skal um allar bætur og greiðslur samkvæmt lögum þessum.“

Samkvæmt framangreindu er heimilisuppbót ekki sjálfkrafa greidd af Tryggingastofnun ríkisins heldur verður að sækja sérstaklega um slíkar greiðslur.

Um upphafstíma greiðslna er fjallað í 53. gr. laga um almannatryggingar. Svohljóðandi eru 1. og 4. mgr. ákvæðisins:

„Réttur til bóta stofnast frá og með þeim degi er umsækjandi telst uppfylla skilyrði til bótanna og skulu bætur reiknaðar frá fyrsta degi næsta mánaðar eftir að bótaréttur er fyrir hendi. Bætur falla niður í lok þess mánaðar er bótarétti lýkur.

[…]

Bætur skulu aldrei ákvarðaðar lengra aftur í tímann en tvö ár frá því að Tryggingastofnun berst umsókn og önnur gögn sem nauðsynleg eru til að unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt og fjárhæð bóta.“

Af framangreindu ákvæði verður ráðið að ekki sé heimilt að ákvarða bætur lengra aftur í tímann en tvö ár frá því að umsókn og önnur nauðsynleg gögn til að leggja mat á bótarétt og fjárhæð bóta berast Tryggingastofnun ríkisins. Þá skulu bætur reiknaðar frá fyrsta degi næsta mánaðar eftir að bótaréttur er fyrir hendi.

Kærandi sótti um heimilisuppbót með umsókn, dags. 6. maí 2019, og samþykkti Tryggingastofnun greiðslu heimilisuppbótar frá 1. júní 2017. Kærandi fékk því greiddar bætur tvö ár aftur í tímann frá umsókn í samræmi við 4. mgr. 53. gr. laga um almannatryggingar.

Í kæru er byggt á því að taka beri tillit til þess að kærandi sé X og hafi af þeim sökum ekki getað gætt réttar síns. Í gögnum málsins liggur fyrir að Tryggingastofnun ríkisins sendi kæranda, í kjölfar andláts maka hennar, almennt upplýsingabréf, dags. X 2016, um skyldur og hugsanleg frekari réttindi, meðal annars upplýsingar um heimilisuppbót. Úrskurðarnefndin telur því að Tryggingastofnun hafi sinnt leiðbeiningarskyldu sinni, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 1. mgr. 37. gr. laga um almannatryggingar. Þá eru engar heimildir í lögum til þess að greiða heimilisuppbót lengra aftur í tímann. Tryggingastofnun var því ekki heimilt að greiða kæranda heimilisuppbót lengra aftur í tímann með vísan til X hennar að mati úrskurðarnefndar.

Að framangreindu virtu er ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um upphafstíma greiðslna heimilisuppbótar staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um upphafstíma greiðslna heimilisuppbótar til A, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

                                                                                                                                                                                             Rakel Þorsteinsdóttir