Mál nr. 450/2023-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 450/2023

Fimmtudaginn 14. desember 2023

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 20. september 2023, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 15. september 2023, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 29. ágúst 2023. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 15. september 2023, var kæranda tilkynnt að umsókn hans um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt en með vísan til starfsloka hjá fyrrum vinnuveitanda væri réttur til atvinnuleysisbóta hins vegar felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 20. september 2023. Með bréfi, dags. 11. október 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 31. október 2023 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 2. nóvember 2023. Athugasemdir bárust ekki. Með erindi úrskurðarnefndar, dags. 1. desember 2023, var óskað eftir nánari upplýsingum frá fyrrum vinnuveitanda kæranda um ástæðu uppsagnarinnar. Svar barst 7. desember 2023.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann hafi misst ökuréttindi sín í sex mánuði. Hann þurfi að greiða sekt og sé ekki með vinnu. Vinnumálastofnun segi að það sé kæranda að kenna og því fái hann ekki atvinnuleysisbætur í tvo mánuði. Kærandi hafi unnið í 15 ár og ávallt greitt skatta. Nú þegar kærandi þurfi aðstoð vilji enginn aðstoða hann.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um atvinnuleysisbætur 29. ágúst 2023. Vinnuveitandi kæranda, B, hafi skilað vottorði vinnuveitanda 5. september 2023. Þar hafi komið fram að kærandi hefði starfað hjá fyrirtækinu frá 1. janúar 2019 til 31. mars 2021, 1. apríl 2021 til 31. maí 2021 og frá 1. júní 2021 til 31. ágúst 2023. Í vottorði frá vinnuveitanda hafi einnig komið fram að kæranda hefði verið sagt upp störfum vegna brota í starfi. Kæranda hafi verið boðið að skila skýringum vegna starfsloka hjá B með erindi, dags. 8. september 2023, og veittur sjö virkra daga frestur til þess. Engar skýringar hafi borist frá kæranda og með erindi, dags. 15. september 2023, hafi umsókn kæranda verið samþykkt. Með vísan til starfsloka kæranda hafi réttur hans til greiðslu atvinnuleysisbóta þó verið felldur niður í tvo mánuði, sbr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Kærandi hafi komið á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar þann 15. september 2023 og einnig hringt í þjónustuver til að fá skýringar á ákvörðun um biðtíma og hafi verið upplýstur eðli ákvörðunarinnar í báðum tilvikum.

Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Lögin veiti þeim fjárhagslegt úrræði og beri að gera ríkar kröfur til þeirra sem segi upp störfum sínum að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Hið sama gildi um þann sem missi starf sitt af ástæðum sem hann sjálfur eigi sök á. 

Í 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar segi:

,,Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur. Hið sama gildir um þann sem missir starf sitt af ástæðum sem hann sjálfur á sök á. Hinn tryggði skal uppfylla skilyrði laga þessara á biðtímanum skv. 1. mgr.“

Í greinargerð með frumvarpi því sem hafi orðið að lögum um atvinnuleysistryggingar sé það áréttað að eitt af markmiðum vinnumarkaðskerfisins sé að stuðla að virkri atvinnuþátttöku fólks. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. í greinargerð með frumvarpi því sem hafi orðið að gildandi lögum um atvinnuleysistryggingar sé vísað til þess að það væri erfiðleikum bundið að skilgreina nákvæmlega í lögum og reglugerðum hvaða ástæður sem liggi að baki ákvörðun þess að fólk segi störfum sínum lausum eða missi starf sitt séu gildar þar sem þær ástæður geti verið af margvíslegum toga. Því hafi verið lagt til að lagareglan væri matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Stofnuninni beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Ljóst sé að kæranda hafi verið sagt upp hjá B og uppsagnafrestur hafi verið nokkuð skammur ef uppsagnarbréf sé haft til hliðsjónar. Í vottorði vinnuveitanda komi fram að kæranda hafi verið sagt upp vegna brota í starfi en það ekki skýrt nánar í vottorði.

Við mat á því hvort umsækjandi um atvinnuleysistryggingar skuli sæta viðurlögum á grundvelli 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar í málum sem þessum beri stofnuninni að líta til þess hvort viðkomandi hafi misst starf sitt af ástæðum sem hann hafi sjálfur átt sök á. Uppsögn kæranda megi rekja til brota á starfsskyldum hans gagnvart vinnuveitanda. Af fyrirliggjandi gögnum í málinu bendi bæði skammur uppsagnafrestur og skýringar í kæru til úrskurðarnefndar til þess að  honum megi vera fullljóst hvers vegna vinnuveitandi hans hafi sagt honum upp starfi sem hópferðabílstjóra þar sem hann hafi verið sviptur ökuréttindum.

Kærandi hafi starfað hjá fyrirtækinu um all langt skeið, eða frá ársbyrjun 2019 og ætla megi að áunninn uppsagnafrestur sé talvert lengri en sá mánuður sem hafi verið veittur samkvæmt uppsagnarbréfi. Þegar starfsmaður brjóti á veigamiklum atriðum ráðningarsamnings geti atvinnurekandi átt rétt á því að víkja manni úr starfi samstundis. Launamaður sem starfi við akstur bifreiða megi vera það ljóst að gild ökuréttindi sé forsenda fyrir starfi hans hjá atvinnurekanda. Það sé mat Vinnumálastofnunar að kærandi hefði mátt gera sér grein fyrir því að háttsemi hans myndi leiða til brottvikningar úr starfi og að hann hafi misst starf sitt af ástæðum sem hann sjálfur hafi átt sök á, sbr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Því beri honum að sæta tveggja mánaða biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysisbóta.

Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að greiðslur atvinnuleysisbóta skuli fyrst hefjast þegar kærandi hafi verið skráður hjá Vinnumálastofnun án bóta í tvo mánuði.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 54. gr. laganna er svohljóðandi:

„Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir um þann sem missir starf af ástæðum sem hann á sjálfur sök á.“

Óumdeilt er að kæranda var sagt upp störfum hjá B en ágreiningur málsins lýtur að því hvort hann hafi sjálfur átt sök á uppsögninni. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 í frumvarpi til laga um atvinnuleysistryggingar kemur fram að það sé erfiðleikum bundið að takmarka þau tilvik sem geti talist til gildra ástæðna í lögum og reglugerðum þar sem ástæður þess að fólk segi störfum sínum lausum eða missi þau geti verið af margvíslegum toga. Því sé lagt til að lagareglan verði áfram matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Stofnuninni beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Jafnframt er bent á að um íþyngjandi ákvörðun sé að ræða.

Fyrir liggur að kærandi starfaði hjá B sem hópferðabílstjóri. Í svari fyrirtækisins við fyrirspurn úrskurðarnefndar velferðarmála um ástæðu uppsagnarinnar kemur fram að honum hafi verið sagt upp störfum þar sem hann hafði misst ökuréttindi sín. Kærandi hafi því orðið óstarfhæfur í fyrirtækinu.

Að mati úrskurðarnefndarinnar mátti kæranda vera það ljóst að gild ökuréttindi væri forsenda fyrir starfi sem hópferðabílstjóri. Það er því álit úrskurðarnefndar velferðarmála að kærandi hafi misst starf sitt af ástæðu sem hann átti sjálfur sök á. Að því virtu átti kærandi ekki rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að tveimur mánuðum liðnum frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Hin kærða ákvörðun er því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 15. september 2023, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir