Veigamiklar ástæður til að taka Guðmundar- og Geirfinnsmál upp á ný

Ögmundur Jónasson innanríkisráðherra og starfshópur sem hann skipaði í október 2011 til að fara yfir rannsókn tveggja sakamála, Guðmundar- og Geirfinnsmála, kynntu skýrslu starfshópsins á blaðamannafundi í ráðuneytinu í dag. Þar kom fram að í ljósi þeirrar afdráttarlausu niðurstöðu skýrslunnar að framburðir dómfelldra í Guðmundar- og Geirfinnsmálum hafi verið óáreiðanlegir telji starfshópurinn veigamiklar ástæður fyrir því að málin verði tekin upp á ný.

Ögmundur Jónasson þakkaði starfshópnum fyrir mjög vandaða og vel unna skýrslu og hann sagði niðurstöðurnar mjög afdráttarlausar. Hann taldi þessa niðurstöðu hafa mikla þýðingu fyrir alla hlutaðeigandi aðila og hann sagði að nú yrðu allir að meta þá kosti sem fyrir hendi væru.

Starfshópinn skipuðu Arndís Soffía Sigurðardóttir, lögfræðingur og lögreglumaður, for­maður hópsins, Haraldur Steinþórsson lögfræðingur og Jón Friðrik Sigurðsson prófessor og yfirsálfræðingur. Með starfshópnum störfuðu Gísli H. Guðjónsson prófessor og Valgerður María Sigurðardóttir lögfræðingur hjá innanríkisráðuneytinu.

Arndís Soffía Sigurðardóttir kynnti helstu niðurstöður hópsins sem eru þessar:

• Það er hafið yfir allan skynsamlegan vafa að framburðir Erlu Bolladóttur, Sævars Marinós Ciesielski og Kristjáns Viðars Viðarssonar í Guðmunar- og Geirfinnsmáli bæði hjá lögreglu og fyrir dómi hafi verið óáreiðanlegir.
• Það er hafið yfir allan skynsamlegan vafa að framburðir Tryggva Rúnars Leifssonar og Alberts Klahn Skaftasonar í Guðmundarmáli bæði hjá lögreglu og fyrir dómi hafi verið óáreiðanlegir.
• Það er hafið yfir allan skynsamlegan vafa að framburður Guðjóns Skarphéðinssonar í Geirfinnsmáli bæði hjá lögreglu og fyrir dómi hafi verið falskur.

Hún sagði að í ljósi þeirrar afdráttarlausu niðurstöðu að framburðir dómfelldra í Guðmundar- og Geirfinnsmálum hafi verið óáreiðanlegir telji starfshópurinn veigamiklar ástæður fyrir því að málin verði tekin upp á ný. Starfshópurinn bendir á nokkrar leiðir til að málunum verði komið í tilhlýðilegan farveg:

• Að ríkissaksóknari meti hvort tilefni sé til aðgerða af hálfu ákæruvalds.
• Að dómfelldu í málunum leiti eftir því að þau verði tekin upp á ný og að slík umleitan verði studd með opinberu fé.
• Að lagt verði fram lagafrumvarp sem mæli fyrir um endurupptöku málanna.

Guðmundar- og Geirfinnsmálin hafa lifað með íslensku þjóðinni í hartnær 40 ár. Allt frá fyrstu stigum rannsóknar málanna hafa þau verið til umfjöllunar í fjölmiðlum og hafa málin verið umdeild allar götur síðan.

Mikilvægt er að almennt traust ríki til lögreglunnar, ákæruvaldsins og réttarvörslu­kerfis­ins í heild. Því vill starfshópurinn árétta mikilvægi þróunar og innleiðingar aðgerða til að tryggja hlutleysi við meðferð sakamála á öllum stigum réttarvörslu­kerfis­ins. Því verkefni mun aldrei ljúka og halda þarf vöku yfir því að íslenskt réttar­kerfi, máls­meðferðarreglur og verklag sé þannig að fyllsta réttaröryggis sé gætt.

Að lokum vill starfshópurinn lýsa þeirri von og trú að Guðmundar- og Geirfinnsmálin fái að njóta hlutlausrar umfjöllunar í kjölfar útgáfu skýrslu þessarar. Málin verði rædd af yfirvegun og fordómaleysi og að þau njóti eðlilegrar framgöngu innan réttarvörslu­kerfisins.

Skýrslan

Skýrsla starfshópsins er yfirgripsmikil og ítarleg og nærri 500 blaðsíður. Umfjöllunarefnið er rannsókn á sakamálum, svokölluðum Guðmundar- og Geirfinnsmálum, frá áttunda áratug síðustu aldar. Rannsóknirnar tengjast manns­hvörfum sem bæði áttu sér stað árið 1974. Umfjöllunarefnið er því atburðir og afleið­ingar þeirra sem áttu sér stað fyrir hartnær 40 árum.

Í fyrri hluta skýrslunnar er sögulegt yfirlit og fjallað um Guð­mundar- og Geirfinnsmálin allt frá upphafi til okkar daga, einkum rannsóknir lögreglu, framhaldsrannsóknir og tengdar rannsóknir. Þá er fjallað um endur­upptökubeiðnir sem lagðar hafa verið fyrir Hæstarétt vegna málanna. Umfjöllun í fyrri hluta skýrslunnar þjónar þeim tilgangi að gera grein fyrir á tímaröð atvika og þeim opinberu upplýsingum sem hafa legið fyrir um málið.

Í seinni hluta skýrslunnar er fjallað um gögn málsins og rannsóknir sem fjallað er um í fyrri hluta skýrslunnar að viðbættum upplýsingum sem ekki hafa verið aðgengilegar til þessa. Í seinni hlutanum er jafnframt að finna niðurstöður starfshópsins í samræmi við skipunarbréf hans en starfshópurinn rannsakaði sérstaklega þá framburði sem lágu fyrir í málunum á sínum tíma m.t.t. þeirrar þekkingar sem liggur fyrir í dag á sviði sálfræði en lá ekki fyrir á þeim tíma er rannsókn lögreglu fór fram og dómar voru kveðnir upp í Guð­mundar- og Geirfinnsmálunum.

Vinna starfshópsins

Gagna­öflun og úrvinnsla gagna tóku hvað lengstan tíma enda eru umrædd gögn umfangsmikil. Auk rannsóknargagna unnu skýrsluhöfundar með gögn sem tilheyrðu ákæru­valdi, dóms- og kirkjumálaráðuneyti og fangelsunum. Þá tók starfshópurinn um 40 viðtöl, þar á meðal við dómfelldu, sérfræðinga sem starfshópurinn kallaði sér til ráðgjafar, lögreglumenn og fangaverði.

• Skýrsluna í heild má sjá hér