8. október 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 322/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 8. október 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 322/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20050030

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 20. maí 2020 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fædd [...] og vera ríkisborgari Nígeríu (hér eftir kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 30. apríl 2020 um að synja henni um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja henni um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Kærandi sótti um alþjóðlega vernd ásamt sambýlismanni sínum, [...], ríkisborgara Nígeríu.

Þess er aðallega krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og kæranda verði veitt alþjóðleg vernd skv. 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt alþjóðleg vernd skv. 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautaþrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónamiða sbr. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun eru kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 20. desember 2018. Með úrskurði kærunefndar útlendingamála þann 11. október 2019 staðfesti nefndin ákvörðun Útlendingastofnunar um að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi ekki til efnismeðferðar og vísa henni frá landinu. Þann 29. nóvember 2019 óskaði kærandi eftir endurupptöku og var þeirri beiðni hafnað af kærunefnd þann 19. desember 2019. Þann 20. desember 2019 fór kærandi fram á endurupptöku á máli sínu að nýju þar sem að meira en 12 mánuðir væru liðnir síðan hún sótti um alþjóðlega vernd hér á landi. Með úrskurði kærunefndar þann 13. janúar 2020 var fallist á beiðni kæranda um endurupptöku og lagt fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til efnismeðferðar. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 25. mars 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 30. apríl 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja henni um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var ofangreind ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 20. maí 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 2. júní 2020. Þann 23. júní 2020 bárust kærunefnd viðbótarathugasemdir kæranda ásamt frekari gögnum. Þá bárust frekari gögn 2. júlí, 22. ágúst, 1. september og 21. september 2020. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála þann 13. ágúst 2020.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hún sé í hættu í heimaríki vegna ofsókna konu sem hún kveði að hafi meðal annars þvingað hana til vændisstarfa.

Niðurstaða Útlendingastofnunar var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og henni skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er vísað til viðtala hjá Útlendingastofnun þar sem hún hafi greint frá tveimur atburðum sem hafi haft mikil áhrif á hana og leitt til þess að hún hafi yfirgefið heimaríki. Annars vegar andlát föður hennar og hins vegar hafi henni verið nauðgað af tveimur eldri mönnum þegar hún hafi verið aðeins 15 ára gömul. Hafi kærandi neyðst til að sjá fyrir fjölskyldunni eftir andlát föður hennar. Þá hafi kærandi greint frá því að hafa kynnst konu að nafni [...] árið 2009 sem hafi boðið henni vinnu við barnapössun í Malí sem hún hafi þegið til að geta séð fyrir fjölskyldu sinni. Kærandi hafi verið þvinguð í vændi í Malí og búið við mikið ofbeldi á árunum 2009 til 2012. Hún hafi þó náð að flýja aftur til heimaríkis en [...] hafi fundið hana og krafið um mikla fjármuni auk þess að hóta henni hefndum. Kærandi hafi svo kynnst annarri konu að nafni [...] sem hafi boðið sér vinnu á Ítalíu. Það hafi hins vegar ekki gengið eftir og hún hafi aftur verið þvinguð í vændi, fyrst í Líbíu og síðar á Ítalíu. Kærandi hafi verið beitt miklu ofbeldi og lifað við mikið harðræði í framangreindum löndum.

Kærandi telji að hún sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga í ljósi frásagnar hennar af þeim atburðum sem hún hafi gengið í gegnum. Kærandi vísar til sálfræðivottorða sem liggja fyrir hjá stjórnvöldum þar sem andlegri heilsu hennar sé lýst, m.a. mikilli áfallastreituröskun sem og nauðsyn á frekari meðferð. Þá sé ljóst að kærandi glími við líkamlega áverka eða veikindi í kvið. Telur kærandi ljóst af almennum heimildum um heilbrigðiskerfið í Nígeríu, m.a. varðandi kostnaðarþátttöku sjúklinga og skort á þjónustu í dreifðari byggðum, að henni muni ekki vera unnt að sækja viðeigandi þjónustu í heimaríki.

Í greinargerð sinni gerir kærandi athugasemdir við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar, m.a. varðandi það mat stofnunarinnar að misræmi sé í frásögn hennar. Kærandi telji að séu viðtölin lesin saman á hlutlausan máta og frásögn hennar gefin nægilegur gaumur sé ljóst að ekkert misræmi sé að finna í frásögn hennar. Þá vísar kærandi til þess að misskilnings virðist gæta um það hvort aðilarnir sem hafi hneppt hana í mansal hafi verið einn eða tveir. Aldrei hafi verið uppi vafi í frásögn kæranda um að um tvo aðila hafi verið að ræða. Þá hefði stofnuninni borið að spyrja nánar út í atriði í frásögn kæranda, hafi verið misræmi til staðar að mati Útlendingastofnunar. Kærandi kveðst telja að Útlendingastofnun hafi ekki rökstutt nægilega af hverju frásögn hennar um að hún óttist tvær konur, sem báðar hafi þvingað hana í vændi, hafi verið ótrúverðug. Kærandi vísar til þess að þolendur mansals séu líklegri en aðrir að verða fyrir mansali aftur. Þá vísar kærandi til þess að Útlendingastofnun hafi ekki rökstutt með fullnægjandi hætti hvers vegna framlagt myndband hafi verið ótrúverðugt.

Aðalkrafa kæranda er að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að henni verði veitt alþjóðleg vernd á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi greint frá því að hafa verið þolandi mansals við flótta frá heimaríki, fyrst í Malí og síðar í Líbíu og á Ítalíu. Kærandi leggur áherslu á að þeir aðilar sem hafi staðið að baki mansalinu þekki bakgrunn, fjölskyldu og uppruna hennar. Þeir hafi hótað fjölskyldu kæranda og telji hana skulda sér háar fjárhæðir. Kærandi vísar til þess að heimildir bendi til þess að hún megi óttast hefndaraðgerðir, vera þvinguð aftur í vændi til greiðslu skuldarinnar sem og útskúfun samfélagsins verði henni gert að snúa aftur til heimaríkis. Þá megi kærandi óttast kynbundnar ofsóknir í heimaríki auk þess sem löggæsla og stjórnvöld í landinu séu spillt. Kærandi muni einnig þurfa að umgangast daglega þá sem hafi nauðgað henni, verði henni gert að fara aftur til heimaríkis. Kærandi telji því að hún sé utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsótt vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi, sbr. d-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga og vegna samsafns athafna, þ.m.t. þá ólögmætu mismunun sem hún yrði fyrir í heimaríki sínu sem kona, sbr. 2. málsl. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Kærandi geti ekki vegna slíks ótta fært sér í nyt vernd stjórnvalda í heimaríki enda séu það m.a. stjórnvöld sjálf sem standi að baki ofsóknunum, sbr. 4. mgr. 38. gr. sömu laga. Þá hafi stjórnvöld hvorki vilja né getu til að vernda hana fyrir ofsóknum annarra aðila, sbr. c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.

Samkvæmt d-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga teljist fyrrverandi þolendur mansals ávallt til meðlima tiltekins þjóðfélagshóps, auk þess sem einstaklingar sem sætt hafi ofsóknum vegna kyns, s.s. nauðgun, teljist til sérstaks þjóðfélagshóps. Til stuðnings máli sínu vísar kærandi til athugasemda við ákvæði í frumvarpi því sem síðar varð að lögum um útlendinga, sem og skýrslu Evrópuráðsins um kynbundnar umsóknir um alþjóðlega vernd. Kærandi vísar þá til þess að heimildir beri með sér að framfylgd laga gegn mansali í heimaríki hennar sé óskilvirk og dregið hafi úr viðleitni til að greina og vernda þolendur mansals. Heimildir kveði að þolendur mansals hafi ekki fengið vernd yfirvalda í heimaríki þegar leitað hafi verið eftir henni. Þá standi þolendum mansals enginn félagslegur stuðningur til boða í heimaríki nema þeir séu sérstaklega skilgreindir sem þolendur mansals sem eigi ekki við um kæranda. Þolendur mansals sem snúi til baka eigi á hættu hefndaraðgerðir af hálfu gerenda eða endurtekið mansal, einkum þeir sem enn skuldi gerendum sínum. Kærandi vísar til þess að [...] hafi ofsótt hana í heimaríki auk þess sem [...] hafi tengsl við heimaríki hennar. Þá sýni myndband sem kærandi hafi lagt fram að hótanir hafi jafnframt beinst að fjölskyldu hennar. Þá sé ekki víst að kærandi geti treyst á sambýlismann sinn í heimaríki þar sem þau séu ekki gift og hafi kynnst stuttu fyrir komuna til Íslands. Kærandi hafi tjáð talsmanni sínum að hún hafi ekki sagt sambýlismanni sínum frá dóttur sinni í heimaríki og hann hafi beitt sig líkamlegu ofbeldi hér á landi. Jafnframt hafi málastjóri þeirra hjá Reykjavíkurborg staðfest áðurnefnt heimilisofbeldi óformlega.

Kærandi telji að með endursendingu hennar til Nígeríu yrði brotið gegn meginreglunni um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telur kærandi að slík ákvörðun muni brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. samnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.

Til vara krefst kærandi að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að henni verði veitt alþjóðleg vernd skv. 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga á grundvelli 2. mgr. 37. gr. sömu laga. Kærandi telji að mansalssaga hennar uppfylli skilyrði fyrri hluta 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga þar sem raunhæf ástæða sé til að ætla að hún eigi á hættu að sæta dauða, ofbeldi eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð verði hún send aftur til Nígeríu. Jafnframt eigi síðari hluti 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga við um kæranda þar sem raunhæf ástæða sé til að ætla að hún verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki sé greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka verði hún send aftur til heimaríkis.

Til þrautavara krefst kærandi að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að henni verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Kærandi vísar til þess að hennar bíði sérstaklega erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki. Kærandi vísar til þess að hún hafi enga menntun, sé fátæk og gæti ekki ein séð sér fyrir mat og húsaskjóli en hún myndi að öllum líkindum enga aðstoð fá frá yfirvöldum eða fjölskyldu sinni. Þá komi fram í greinargerð að kærandi geti ekki treyst á framfærslu sambýlismanns síns í ljósi sambands þeirra. Þá vísar kærandi til þess að þolendur mansals sem snúi aftur til heimaríkis hafi engan aðgang að þjónustu eða aðstoð nígerískra yfirvalda nema viðkomandi sé sérstaklega skilgreindur sem þolandi mansals sem eigi ekki við um hana. Jafnframt sé það þekkt að þolendur mansals standi frammi fyrir sérstaklega erfiðum félagslegum aðstæðum, verði fyrir mismunun og útskúfun snúi þeir til baka. Þá vísar kærandi til þess að með erfiðum almennum aðstæðum sé vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki, sérstaklega viðvarandi mannréttindabrota og þeirrar stöðu þegar yfirvöld veita ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Þá telur kærandi að henni skuli veitt mannúðarleyfi vegna andlegs heilsufars hennar, þar sem hún hafi orðið fyrir alvarlegu kynferðisofbeldi, líkamlegu ofbeldi og mansali. Jafnframt telur kærandi að það væri ábyrgðarlaust af hálfu íslenskra stjórnvalda að senda viðkvæma einstaklinga frá landinu til Afríku vegna þeirra hættu sem stafi af Covid-19. Kærandi vísar til úrskurðar kærunefndar útlendingamála frá 28. nóvember 2019 í málum KNU19090030 og KNU19090031, þar sem lagt var fyrir Útlendingastofnun að veita kærendum mannúðarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. með vísan til kynferðislegs ofbeldis, andlegra veikinda og fleiri áfalla sem kærandi hafi orðið fyrir.

Þann 23. júní 2020 skilaði kærandi inn viðbótargreinargerð ásamt fæðingarvottorði frá heimaríki. Í greinargerðinni krefst kærandi þess til þrautaþrautavara að henni verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga, enda hafi hún ekki fengið niðurstöðu í máli sínum á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða. Samkvæmt a- til d-lið 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði dvalarleyfi samkvæmt 2. mgr. ekki veitt nema að tilteknum skilyrðum uppfylltum, en kærandi telji að skilyrðin séu uppfyllt í tilviki hennar. Kærandi heldur því jafnframt fram að útilokunarástæður í a- til d-lið 3. mgr. 74. gr. laga um útlendinga eigi ekki við um mál hennar.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram nein gögn til að sanna á sér deili. Leysti stofnunin úr auðkenni kæranda á grundvelli trúverðugleikamats og lagði til grundvallar að hún væri ríkisborgari Nígeríu. Kærunefnd hefur ekki forsendur til að hnekkja framangreindu mati Útlendingastofnunar og verður því lagt til grundvallar að kærandi sé nígerískur ríkisborgari. Að öðru leyti er auðkenni kæranda óljóst.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Nígeríu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Amnesty International Report 2017/18 – Nigeria (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Actors of Protection (U.K. Home Office, 28. mars 2019);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Medical and Healthcare issues (U.K. Home Office, janúar 2020);
Country Background Note – Nigeria (U.K. Home Office, maí 2019);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Trafficking of women (U.K. Home Office, 4. júlí 2019);
EASO COI Meeting Report – Nigeria – Practical Cooperation Meeting 12-13 June 2017 – Rome (European Asylum Support Office, 1. ágúst 2017);
EASO Country Guidance – Nigeria – Guidance note and common analysis (European Asylum Support Office, febrúar 2019);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Actors of Protection (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Country Focus (European Asylum Support Office, júní 2017);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Security Situation (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Sex trafficking of women (European Asylum Support Office, október 2015);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Targeting of individuals (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
Freedom in the World 2020 – Nigeria (Freedom House, 4. mars 2020);
Information on trafficking including, situation for returnees of previous trafficking and risk of re-trafficking (Refugee Documentation Centre, RDC, Legal Aid Board, 17. júní 2019);
Nigeria 2018 Human Rights Report (U.S. Department of State, 13. mars 2019);
Nigeria 2019 Human Rights Report (U.S. Department of State, 11. mars 2020);
Nigeria: Returforhold for kvinner som har arbeidet i prostitusjon i Europa (Landinfo, 20. mars 2017);
Temanotat Nigeria: Pass, identiteskort og underlagsdokumenter (Landinfo, 19. október 2012);
Nigeria: Rising toll of middle-belt violence (Human Rights Watch, 28. júní 2018);
Report of Special Rapporteur on trafficking in persons, especially women and children (Human Rights Council, 16. apríl 2019);
Response to information request (RIRs) (Immigration and Refugee Board of Canada, 18. ágúst 2011);
Trafficking in Persons Report – Nigeria (U.S. Department of State, 25. júní 2020);
Vefsíða Interpol (https://www.interpol.int/en/Who-we-are/Member-countries/Africa/NIGERIA, skoðað 10. júní 2020);
Vefsíða National Agency for the Prohibition of Trafficking in Persons (NAPTIP) (https://www.naptip.gov.ng/, skoðuð 20. júlí 2020) og
World Report 2020 – Nigeria (Human Rights Watch, 14. janúar 2020).

Nígería er sambandslýðveldi með u.þ.b. 214 milljónir íbúa. Nígería var nýlenda Bretlands fram að sjálfstæði þess árið 1960 og sama ár gerðist Nígería aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1993. Þá fullgilti ríkið mannréttindasáttmála Afríku árið 1983 og samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991. Ríkið fullgilti sáttmála Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2004, samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2001 og valfrjálsa viðbótarbókun við þann samning árið 2009.

Samkvæmt upplýsingum á vefsíðu Alþjóðasambands sakamálalögreglu (e. Interpol) er löggæsla ríkisins aðallega í höndum ríkislögreglu Nígeríu sem talin er samanstanda af rúmlega 350.000 lögregluþjónum. Ríkislögreglan annist löggæslustörf í öllum 36 fylkjum Nígeríu og höfuðborginni Abuja. Hlutverk ríkislögreglunnar sé að vernda einstaklinga og eignir, koma í veg fyrir afbrot, upplýsa og rannsaka glæpi auk þess að sækja afbrotamenn til saka. Samkvæmt skýrslu EASO frá 2017 séu nokkrar sérhæfðar deildir innan ríkislögreglunnar sem annist sértæk brot. Ríkislögreglan hafi verið gagnrýnd fyrir spillingu og mannréttindabrot af ýmsum rannsakendum og samtökum. Dæmi séu um að lögregluþjónar hafi orðið uppvísir að því að kúga fé af almennum borgurum og sleppa sakborningum gegn mútugreiðslum. Þá hafi mannréttindasamtök greint frá því að u.þ.b. 100.000 lögregluþjónar hafi veitt efnamiklum einstaklingum persónulega þjónustu. Þá sé mikill skortur á lögreglumönnum í ríkinu, auk þess sem þjálfun lögreglumanna sé ábótavant og skortur sé á fjármagni frá ríkinu. Í ríkinu séu þó til staðar formlegar kvörtunarleiðir vegna misferlis lögreglu í starfi eða spillingar en þó tíðkist í miklum mæli að leysa slík mál á óformlegan hátt. Þá skorti skilvirkar leiðir til að eiga við, rannsaka og refsa vegna ofbeldis eða spillingar öryggissveita. Mútuþægni sé víðfeðmur vandi í ríkinu og samkvæmt skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2018 hafi stofnanir sem annist kvörtunarmál í ríkinu greint frá uppsögnum lægra settra lögreglumanna vegna kvartana almennings um fjárkúganir af hálfu lögreglu. Þó hafi fá mál verið rannsökuð eða farið fyrir dómstóla. Fram kemur í ofangreindum gögnum að töluverð spilling sé innan dómskerfisins, auk þess sem skortur sé á þjálfun dómara. Þó kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá 2019 að þrátt fyrir veikleika í stjórnkerfinu standi þeim sem óttist einstaklinga sem starfi ekki fyrir ríkið almennt til boða skilvirk vernd. Komið hafi verið á fót embætti umboðsmanns í Nígeríu árið 2004 (e. The Public Complaints Commission) en um sé að ræða sjálfstæða og óháða stofnun sem taki á móti kvörtunum borgara og tryggi rétt þeirra gagnvart nígerískum stjórnvöldum endurgjaldslaust. Hægt sé að nálgast skrifstofur umboðsmanns í öllum 36 fylkjum Nígeríu og er almennt talið að um sé að ræða skilvirkt úrræði fyrir borgara Nígeríu. Þá kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá mars 2019 að opinberar eftirlitsnefndir (The National Human Rights Commission (NHRC) og The Public Complaints Commission) hafi eftirlit með störfum dómstóla landsins og nígeríska lögregluráðið (e. The Nigerian Police Council) og framkvæmdarstjórn lögreglunnar (e. Police Service Commission) hafi eftirlit með störfum lögreglunnar.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í júlí 2019 kemur fram að Nígería sé upprunaland, viðkomustaður og áfangastaður mansals og nauðungarvinnu. Flestir þolendur mansals komi frá borginni Benín í Edo fylki. Nígerísk stjórnvöld uppfylli ekki enn lágmarksviðmið ríkja vegna baráttu gegn mansali en hafi þó tekið mikilvæg skref til að auka vernd borgara sinna og koma í veg fyrir mansal. Gerðar hafi verið ýmsar stefnubreytingar í þessum málum og sérstök löggjöf sett til að koma í veg fyrir, uppræta og refsa fyrir mansal. Þá hafi stjórnvöld, í samræmi við alþjóðleg samtök og önnur ríki, þjálfað lögreglulið landsins, starfsmenn ríkisins og stofnanir til að gera þeim betur kleift að rannsaka, sækja til saka og sakfella gerendur mansals. Árið 2003 hafi tekið gildi lög sem komu stofnuninni NAPTIP (e. the National Agency for the Prohibition of Traffic in Persons and Other Related Matters) á fót. Markmið NAPTIP sé að vekja athygli á málefninu, fræða þjóðina og með þeim hætti að reyna að koma í veg fyrir frekara mansal, vernda þolendur mansals ásamt því að sækja gerendur til saka. Einnig hafi verið samþykkt sérstök lög gegn mansali árið 2015 en þau hafi gert það refsivert að stunda mansal og mæli ennfremur fyrir um fangelsisvist allt að fimmtán árum fyrir brot gegn þeim. Starf NAPTIP felist í því að stuðla að framfylgni laga og reglugerða gegn mansali í Nígeríu, rannsaka mansalsmál og fræða og efla lögreglu og aðra aðila sem komi að upprætingu mansals í Nígeríu. Einnig aðstoði stofnunin þolendur mansals með því að veita þeim skjól, ráðgjöf, hafa uppi á fjölskyldumeðlimum þeirra, aðstoða við heimkomu og aðlögun að samfélaginu á ný. Samkvæmt skýrslu Landinfo hefur NAPTIP þekkingu og reynslu af því að sinna þolendum mansals sem eigi börn. NAPTIP hafi til umráða húsnæði fyrir þolendur mansals í borgunum Abuja, Lagos, Benin, Uyo, Enugu, Kano, Sokoto, Maiduguri og Markudi. Þá komi fram í skýrslu EASO að dvöl í húsnæði NAPTIP sé ekki langtímalausn og dvelji þolendur þar í um tvær til sex vikur. Hafi NAPTIP unnið með frjálsum félagasamtökum sem hafi útvegað þolendum mansals langtímahúsnæði og andlegan stuðning. Þá sé konum sem dvelji hjá NAPTIP einatt útskúfað úr samfélaginu þar sem gert sé ráð fyrir að þær hafi unnið við vændi erlendis. Af þeim sökum hafi NAPTIP reynt að senda konur eins fljótt og verða megi til fjölskyldu sinnar eða í annað húsnæði. Skortur á fjármagni takmarki getu NAPTIP og frjálsra félagasamtaka við að aðstoða þolendur mansals við að aðlagast samfélaginu og standa á eigin fótum. Nígerísk yfirvöld hafi komið til móts við umræddan fjárskort hjá NAPTIP og veitt þolendum mansals fjárstyrk sem aðstoði við aðlögun að samfélaginu. Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins komi fram að þolendur mansals séu líklegri til þess að sæta endurteknu mansali heldur en að sæta líkamlegu ofbeldi í hefndaraðgerðum þeirra aðila sem staðið hafi að baki mansalinu. Lögreglan í ríkinu hafi þó almennt getu til þess að aðstoða þolendur mansals, jafnvel þótt þolendur standi enn í skuld við smyglarann sinn.

Í skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna sem gefin var út í mars sl. komi fram að þótt konur og karlar njóti sömu réttinda samkvæmt stjórnarskrá Nígeríu sé raunin ekki alltaf sú og ógiftar konur eigi sérstaklega undir högg að sækja. Konur verði fyrir margskonar mismunum þegar komi að efnahagslegum réttindum, en til að mynda tryggi lög konum ekki jöfn laun og körlum fyrir sambærileg störf. Auk þess sé mismunun byggð á kyni ekki óheimil við ráðningu í störf. Þá sé venjan sú að konur geti ekki eignast land nema í gegnum eiginmann sinn eða fjölskyldu. Venjan sé jafnframt sú í mörgum tilfellum að konur erfi ekki eiginmenn sína og sitji þá uppi allslausar við fráfall þeirra. Þá er kynbundið ofbeldi gagnvart konum útbreitt vandamál í Nígeríu og eru ógiftar konur enn líklegri til þess að verða fyrir ofbeldi. Það sé engin alhliða löggjöf sem verndi konur gegn kynbundnu ofbeldi í Nígeríu en einhver fylki, aðallega í suðurhluta Nígeríu, séu með löggjöf sem eigi að veita vernd gegn tilteknu kynbundnu ofbeldi.

Samkvæmt skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því janúar 2020 er heilbrigðiskerfinu í Nígeríu skipt í fyrsta, annað og þriðja stig og skiptist jafnframt í opinberan- og einkageira. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins sé starfrækt á vegum sveitarfélaga, annað stigið sé starfrækt á vegum ráðuneyta í hverju og einu fylki og þriðja stigið sé starfrækt á vegum alríkisins. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins feli í sér almenna heilbrigðisþjónustu fyrir borgara Nígeríu og fái jafnframt minnsta fjármagnið af stigunum þremur. Því sé almenn heilbrigðisþjónusta almennt illa skipulögð og innviðir hennar veikburða. Aðgengi sé þá ekki gott sökum skorts á heilbrigðisstofnunum og heilbrigðisstarfsfólki víða um Nígeríu. Þá sé lækniskostnaður almennt hár og aðgengi að lyfjum slæmt. Heilbrigðisþjónusta sé fjórfalt aðgengilegri í þéttbýli heldur en í strjálbýli. Heilbrigðisþjónusta innan einkageirans sé almennt betri og skipulagðari en lækniskostnaður sé að meðaltali hærri en hjá opinbera geiranum. Þá komi fram í tímaritsgrein frá árinu 2010 að talið sé að allt að 60% íbúa Nígeríu hafi ekki haft fullnægjandi aðgang að lyfjum. Þá komi fram að heilbrigðisþjónusta sé töluvert aðgengilegri í suðurhluta landsins en í norðurhluta þess.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í janúar 2020 kemur fram að í Nígeríu séu átta sjúkrahús sem sérhæfð séu í taugageðlækningum staðsett víðsvegar um landið. Geðdeildir séu jafnframt á öllum háskólasjúkrahúsum, auk þess sem starfrækt séu sex opinber geðsjúkrahús í mismunandi fylkjum í landinu. Þá kemur fram að meðferð við geðsjúkdómum sé aðgengileg á almennum sjúkrahúsum og í Nígeríu sé meðferð í boði við öllum geðsjúkdómum. Um 300 geðlæknar starfi í Nígeríu en skortur virðist vera á geðheilbrigðisstarfsfólki og fjöldi þeirra sé ekki í samræmi við íbúafjölda landsins. Almennir heilbrigðisstarfsmenn hafi þó fengið þjálfun í greiningu algengra geðsjúkdóma og á fjölda opinberra og einkarekinna sjúkrahúsa hafi sjúklingar aðgengi að geðlæknum, geðhjúkrunarfræðingum og sálfræðingum, ráðgjöf og lyfjameðferð. Þá sé einnig boðið upp á meðferð í búsetuúrræðum og heimaþjónustu. Veruleg misskipting sé á fjölda geðheilbrigðisstarfsfólks milli landshluta en talið sé að norðaustur hluti landsins eigi undir högg að sækja hvað það varðar samanborið við aðra landshluta. Geðræn veikindi séu þó ennþá fordæmd í Nígeríu og fjölskyldur eigi það til að fela veikindin eða telji þau stafa af bölvunum eða göldrum. Í skýrslu frá EASO kemur fram að andlega veikir einstaklingar verði fyrir mismunun og félagslegri skömm og að margir þeirra njóti takmarkaðrar heilbrigðisþjónustu. Þá bera gögnin einnig með sér að andlega veikir einstaklingar hafi verið lokaðir inni á stofnunum og orðið fyrir alvarlegri misnotkun. Slíkum stofnunum hafi þó í einhverjum mæli verið lokað af lögreglu.

Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2019 kemur fram að Evrópusambandið og alþjóða fólksflutningastofnunarinnar (IOM) starfi saman í sérstöku átaksverkefni er lúti að endursendingu fólks til Nígeríu. Fólksflutningastofnunin í samstarfi við ýmsar innlendar stofnanir s.s. innflytjendaþjónustu Nígeríu (e. Nigerian Immigration Service) nefnd ríkisins fyrir flóttamenn, innflytjendur og fólk á innri flótta (e. the National Commission for Refugees, Migrants and Internally Displaced Persons), NAPTIP, almannavarnir ríkisins og ETAHT (e. Edo State Taskforce against Human Trafficking) veiti ýmsa þjónustu vegna móttöku og aðlögunar einstaklinga sem snúi aftur til Nígeríu. Grunnþjónusta sé veitt, m.a. ferðir áfram til heimabæjar eða þorps, símar til frekari samskipta, matur, skammtíma húsnæði, heilbrigðisþjónusta og vernd. Þá sé einstaklingum með sérþarfir jafnframt vísað til heilbrigðisstofnana, sálfræðinga, í ráðgjöf og veitt aðstoð við fjölskyldusameiningu.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi byggir umsókn sína á því að hún hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir sem rekja megi til aðildar hennar að tilteknum þjóðfélagshópi sem þolandi mansals.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum hennar hjá Útlendingastofnun, viðtali hjá kærunefnd, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki hennar. Með vísan til þess sem fram hefur komið í málinu fellst kærunefnd á að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi hafi verið þolandi mansals og verið gert að stunda vændi.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 25. mars 2020 greindi kærandi frá því að óttast tvær konur, annars vegar konu að nafni [...] sem hafi þvingað hana í mansal á Malí og hins vegar konu að nafni [...] sem hafi þvingað hana í mansal í Líbíu og síðar á Ítalíu. Jafnframt hafi kærandi greint frá því að hún skuldi báðum þessum konum háar fjárhæðir. Kærandi kveður að fyrri konan, [...], hafi m.a. hótað frænku hennar í nóvember árið 2019. Meðal þeirra gagna sem kærandi lagði fram hjá Útlendingastofnun var myndband sem hún telur að styðji þann framburð sinn. Í myndbandinu má sjá konu nefna kæranda á nafn og segja annarri konu að kærandi skuldi sér pening. Að mati kærunefndar hefur ekki verið sýnt fram á að konan í framlögðu myndbandi sé sú sem hafi þvingað kæranda í vændi á Malí eða að konan sem hún sé að tala við sé tengd kæranda. Einnig var afar óljóst af frásögn kæranda hver hafi tekið myndbandið upp og sent kæranda það. Þá hefur ekkert annað komið fram í málinu sem styður við trúverðugleika myndbandsins. Að mati kærunefndar hefur myndbandið ekki þýðingu í málinu og verður það af þeim sökum ekki talið styðja við málsástæður kæranda.

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hún óttist ofsóknir af hálfu yfirvalda í heimaríki sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu. Við mat á því hvort konur hafi almennt ástæðuríkan ótta við að vera þvingaðar í endurtekið mansal skal samkvæmt skýrslu EASO, Country Guidance: Nigeria, frá febrúar 2019, m.a. líta til þess hversu mikið smyglarinn viti um bakgrunn konunnar og fjölskyldu hennar, hvort að fjölskylda konunnar hafi tekið þátt í smyglinu og hvort að konan hafi borið vitni gegn smyglaranum. Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 25. mars 2020 greindi kærandi frá því að fjölskylda sín byggi í [...] í Nígeríu sem væri langt frá [...] þorpinu sem hún bjó í áður. Jafnframt greindi kærandi frá því að fyrri konan, [...], viti ekki hvar fjölskylda hennar búi í dag. Þá hefur kærandi ekki borið því við að seinni konan, [...], hafi haft samband við sig eða fjölskyldu sína eftir að hún hafi sloppið frá henni í september 2018. Kærandi hefur borið því við að hafa hitt báðar þessar konur í heimaríki á sínum tíma og að þær hafi boðið henni vinnu við heimilisstörf. Því má ráða af framburði kæranda að fjölskylda hennar hafi ekki tekið þátt í smyglinu. Þá hefur kærandi ekki borið vitni gegn umræddum konum. Kærandi kvaðst hafa sloppið frá fyrri konunni árið 2012 og seinni konunni árið 2018. Hefur kærandi ekki lagt fram frekari gögn sem styðja þá frásögn hennar að konurnar eða aðilar á þeirra vegum hafi reynt að hafa uppi á henni síðan hún slapp frá þeim. Þrátt fyrir að þolendur mansals geti átt erfitt uppdráttar við endurkomu til Nígeríu benda gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér ekki til þess að þeir verði almennt fyrir ofsóknum við heimkomu. Þá sé mansal refsivert í Nígeríu og hafa lögregluyfirvöld og stofnunin NAPTIP almennt getu til þess að aðstoða þolendur mansals, jafnvel þótt þolendur standi enn í skuld við smyglara sinn. Til staðar séu innviðir í heimaríki sem sérhæfi sig í þjónustu og aðstoð við þolendur mansals. Gögn benda þá til þess að yfirvöld hafi getu til þess að aðstoða þolendur mansals. Það er því mat kærunefndar að kærandi eigi þess kost að leita aðstoðar og verndar yfirvalda, bæði hjá stofnuninni NAPTIP og lögreglu, telji hún vera þörf á því. Verður því ekki lagt til grundvallar að kæranda stafi slík ógn af smyglurum sínum eða að staða hennar í Nígeríu sé slík að hún geti ekki leitað aðstoðar yfirvalda telji hún þörf á því.

Í þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar kemur fram að borgurum landsins standi almennt raunhæf vernd yfirvalda til boða þurfi þeir á slíkri aðstoð að halda. Kærandi hefur ekki lagt fram gögn sem leiða líkur að því að hún geti ekki notið verndar lögreglu eða sýnt fram á það með öðrum hætti. Er það því mat kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að stjórnvöld geti ekki eða vilji ekki veita kæranda vernd gegn þeim athöfnum sem kærandi telur að sér stafi hætta af, m.a. með því að ákæra og refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir, sbr. c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.

Með vísan til framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hún hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á því hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort að einstaklingur sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda hverju sinni að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á hún ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. Þá segir í athugasemdunum að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Af þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur farið yfir má ráða að borgurum Nígeríu standi almennt til boða skilvirk vernd yfirvalda.

Kærandi byggir á því að hennar bíði erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki vegna þess að hún myndi hvorki fá aðstoð né stuðning frá yfirvöldum eða fjölskyldu sinni. Þrátt fyrir að kærandi sé í sambúð þá geti henni verið erfitt að treysta á framfærslu sambýlismanns hennar í ljósi sambands þeirra. Þegar kærandi var spurð út í samband þeirra í viðtali hjá kærunefnd kvað hún þau vera í sambandi og að sambýlismaður hennar væri góður við sig. Þá var kærandi jafnframt spurð hvort einhver hefði beitt hana líkamlegu eða andlegu ofbeldi eftir að hún kom til Íslands og svaraði hún því neitandi. Kærunefnd hefur ekki forsendur til annars en að leggja til grundvallar framburð kæranda. Jafnframt var kærandi spurð í viðtali hjá kærunefnd hvort hún væri í sambandi við fjölskyldu sína í heimaríki. Kvaðst kærandi eiga móður og systur sem hún væri í sambandi við auk þess sem hún ætti móðurfjölskyldu í heimaríki. Þá hefur kærandi lýst því að hún sé þolandi mansals og að hún óttist konurnar sem hafi þvingað hana í vændi. Með vísan til fyrri umfjöllunar um aðstæður þolenda mansals við endurkomu til Nígeríu og tengsla hennar í heimaríki er það niðurstaða kærunefndar að gögn málsins bendi ekki til þess að félagslegar aðstæður sem bíða hennar í heimaríki nái því alvarleikastigi sem 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga kveði á um.

Í athugasemdum við frumvarp laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans. Í heilsufarsgögnum kæranda kemur m.a. fram að fundist hafi fyrirferð í legi hennar sem greint hafi verið sem góðkynja vöðvahnútur og kærandi í kjölfarið fengið tíma hjá sérfræðingi. Þá liggja fyrir tvö vottorð frá sálfræðingi, dags. 8. júlí og 9. október 2019, þar sem m.a. kemur fram að kærandi hafi sýnt töluverð einkenni áfallastreitu, kvíða og þunglyndis, auk þess sem hún hafi þá verið metin í sjálfsvígshættu. Kærandi þurfi áframhaldandi stuðning varðandi andlega líðan, regluleg sálfræðiviðtöl og áfallameðferð. Samkvæmt komunótum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 10. febrúar til 8. september 2020, hafi kærandi hitt sálfræðing þar í fimm skipti henni liði vel hér á landi en kviði fyrir því að verða send til heimaríkis. Þá liggur fyrir vottorð frá Kvennaathvarfinu, dags. 25. júní 2020, þar sem fram kemur að kærandi hafi komið í eitt viðtal. Jafnframt liggur fyrir vottorð frá Stígamótum, dags. 9. júlí 2020, þar sem fram kemur m.a. að kærandi hafi sótt viðtöl hjá samtökunum í Reykjavík.

Það að kærandi sæki eða hafi sótt sálfræðimeðferð hér á landi leiðir ekki sjálfkrafa til þess að hún teljist hafa ríka þörf fyrir vernd á grundvelli mannúðarsjónarmiða vegna heilbrigðisástæðna. Í ljósi þess sem fram hefur komið verður sú meðferð sem kærandi þarfnast hvorki talin vera svo sérhæfð að hún geti einungis hlotið hana hérlendis né að ef hún yrði rofin yrði það til tjóns fyrir hana verði henni gert að snúa aftur til heimaríkis. Líkt og fram hefur komið stendur kæranda til boða heilbrigðisþjónusta í heimaríki en samkvæmt gögnum sé aðgengi að heilbrigðisþjónustu í þéttbýli talsvert betra en á strjálbýlli svæðum. Í boði sé sálfræðiaðstoð í Nígeríu fyrir kæranda bæði á sjúkrahúsum og stofum þar sem talið verður að hún muni hafa aðgang að sálfræðingum. Þá kemur fram í skýrslu U.K. Home Office frá júlí 2019 að NAPTIP veiti aðgang að sálfræðiþjónustu fyrir þolendur mansals og sé stofnunin með samning við sjúkrahús í Nígeríu, m.a. til að koma til móts við þarfir þolenda mansals fyrir sálfræðilega aðstoð. Þá kemur fram í ofangreindum athugasemdum með lagafrumvarpinu að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur sé hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Verður ekki talið að andlegt heilsufar kæranda sé með þeim hætti að meðferð vegna þess sé aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild, með hliðsjón af aðstæðum kæranda í heimaríki, er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hún hafi ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga kemur fram að heimilt er að veita útlendingi sem sótt hefur um alþjóðlega vernd og ekki fengið niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða eftir að hann sótti fyrst um alþjóðlega vernd hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt ákvæðinu. Frekari skilyrði fyrir veitingu dvalarleyfis í þeim tilvikum koma fram í a- til d-lið 2. mgr. 74. gr. laganna en þau eru að tekin hafi verið skýrsla af umsækjanda um alþjóðlega vernd, ekki leiki vafi á því hver umsækjandi er, ekki liggi fyrir ástæður sem geta leitt til brottvísunar umsækjanda og að útlendingur hafi veitt upplýsingar og aðstoð við úrlausn máls.

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd þann 20. desember 2018. Kærandi hefur ekki enn fengið niðurstöðu í máli sínu hjá kærunefnd útlendingamála. Frá því að kærandi sótti fyrst um alþjóðlega vernd hér á landi þar til úrskurður þessi er kveðinn upp, dags. 8. október 2020, er liðinn rúmur 21 mánuður. Kærandi telst því ekki hafa fengið niðurstöðu í máli sínu innan þeirra tímamarka sem getið er í 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Í skýrslu flóttamannastofnunar Kanada frá árinu 2011 kemur fram að stofnunin NPC (e. The National Population Commision) hafi verið starfandi frá árinu 1988 í Nígeríu. Stofnunin sjái um að halda utan um fólksfjölda þar í landi auk þess að halda utan um skráningar á fæðingum og útgáfu vottorða. Samkvæmt upplýsingum frá NPC eru fæðingarvottorð eingöngu gefin út til einstaklinga sem ekki hafa náð 18 ára aldri. Einstaklingar sem eru 18 ára og eldri fá aftur á móti útgefin staðfestingarbréf um aldur (e. attestation letter). Hægt sé að fá slík bréf útgefin af NPC hafi einstaklingur áður fengið fæðingarvottorð útgefið af stofnuninni. Jafnframt kemur fram að einstaklingar sem fæddir eru fyrir stofnun NPC árið 1988 geti ekki fengið útgefin slík bréf heldur þurfi fyrst að fá yfirlýsingu um aldur útgefna af dómstólum (e. affidavit). Sé einstaklingur staddur í Nígeríu þarf viðkomandi að fara til dómstóla og gefa út yfirlýsingu um aldur sinn (e. sworn age declaration affidavit). Í skýrslu Landinfo frá árinu 2012 kemur fram að starfsemi opinberra stofnana í Nígeríu einkennist af skorti á fjármagni, illa launuðu starfsfólki og skorti á vilja stjórnvalda til þess að hrinda í framkvæmd umbótum. Stjórnsýsla ríkisins sé því gölluð og íbúaskráning stopul og illa skipulögð. Mikil spilling og ógagnsæjar reglur um útgáfu opinberra vottorða hafi leitt til þess að auðvelt sé að fá útgefin vottorð á röngum forsendum gegn mútugreiðslum. Þá sé skjalafölsun landlægt vandamál og í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í maí 2019 kemur fram að talsvert auðvelt sé að verða sér úti um fölsuð skjöl s.s. hjónavígsluvottorð, fæðingarvottorð eða yfirlýsingu um aldur, m.a. í þeim tilgangi að fá útgefið vegabréf.

Við meðferð málsins hjá kærunefnd lagði kærandi fram handskrifað nígerískt fæðingarvottorð útgefið til handa [...]. Engin mynd eða aðrir þættir tengja vottorðið við kæranda. Þar sem fæðingarvottorðið sem kærandi framvísaði var útgefið árið 2008, þegar kærandi hafi verið [...] ára gömul, var hún spurð að því í viðtali hjá kærunefnd hvers vegna hún hefði þurft að fá útgefið fæðingarvottorð það ár og af hverju það var ekki gefið út í því þorpi sem kærandi hafi búið í. Kvaðst kærandi hafa þurft að fá útgefið fæðingarvottorð í tengslum við atvinnuleit og að frændi hennar hafi aðstoðað hana við það. Kærandi gat að öðru leyti ekki gefið frekari skýringar. Kærunefnd sendi vottorðið til rannsóknar hjá Lögreglunni á Suðurnesjum. Leiddi rannsókn skjalsins í ljós að ekki væri hægt að fullyrða um innihaldið en í lögregluskýrslunni kom fram að mikið væri af fölsuðum slíkum vottorðum í umferð og útgáfuferli slíkra skjala væri mjög ótraust. Þá væru upplýsingar um útgáfu fæðingarvottorða í Nígeríu misvísandi um það hvort einstaklingar fæddir fyrir 1992 ættu rétt á að fá útgefið fæðingarvottorð þeirrar gerðar sem kærandi lagði fram eða fengju vottaðan vitnisburð um fæðingu (e. Attestation of Birth) sem byggi á yfirlýsingu um aldur sem útgefin er af dómstóli. Því var talið erfitt að fullyrða hvort vottorðið væri rétt út gefið eða ekki.

Í ljósi ofangreinds telur kærunefnd að skilyrði b-liðar, um að ekki leiki vafi á því hver umsækjandi sé, sé ekki uppfyllt enda hafi kæranda ekki tekist að sýna fram á auðkenni sitt. Því sé ekki hægt að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga með vísan til þess tíma sem mál hennar hefur tekið.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til eigi ekki við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar

Kærandi gerði í greinargerð sinni fjölmargar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli sínu. Kærunefnd hefur að framan tekið afstöðu til þeirra að því leyti sem þau kunna að hafa áhrif á niðurstöðu þessa máls.

Að því er varðar vísun kæranda til úrskurðar kærunefndar útlendingamála frá 28. nóvember 2019 í málum KNU19090030 og KNU19090031 sem hún telur sambærileg sínu máli þá telur kærunefnd að málsatvik og aðstæður aðila þess máls séu ekki sambærileg þeim aðstæðum sem eiga við í máli kæranda.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands 20. desember 2018 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hennar um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hún því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hennar um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hún verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hennar hófst hjá Útlendingastofnun.

Með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 30 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Í ljósi COVID-19 faraldursins er athygli kæranda einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinna kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda.

Athygli er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljug.

The decision of the Directorate of Immigration in the case of the appellant is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 30 days to leave the country voluntarily.

Jóna Aðalheiður Pálmadóttir

Bjarnveig Eiríksdóttir Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála