Afmæli Barnasáttmálans: Miklar framfarir en nýjar ógnir

Þrátt fyrir sögulegar framfarir undanfarinna áratuga við að bæta aðstæður barna er enn þörf á brýnum umbótum ef fátækustu börnin eiga að finna fyrir betri hag. Þannig er komist að orði í inngangi að glænýrri skýrslu frá Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna (UNICEF) sem kom út í dag í tilefni af þrjátíu ára afmæli Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna.

UNICEF hvetur til þess að þjóðir heims endurnýi fyrirheit sín gagnvart Barnasáttmálanum.

Haft er eftir Henriettu Fore, framkvæmdastjóra UNICEF, í frétt á fréttaveitu Sameinuðu þjóðanna að þótt sífellt fleiri börn lifi betra og heilbrigðara lífi blasi andstæðurnar við hjá fátækustu og berskjölduðustu börnum.

„Til viðbótar við viðvarandi áskoranir daglegs lífs eins og heilbrigði, næringu og menntun, glíma börn í dag við nýjar ógnir eins og loftslagsbreytingar og ofbeldi og einelti á netinu,“ segir hún. Henrietta bætir við að aðeins með nýsköpun, nýrri tækni, pólitískum vilja og fleiri bjargráðum komi Barnasáttmálinn til þess að verða raunverulegur fyrir öll börn í heiminum.

Af alþjóðasamningum hefur Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna fengið útbreiddustu viðurkenninguna en hann hefur verið staðfestur í rúmlega 190 ríkjum. Til þess er einnig tekið að hann öðlaðist viðurkenningu á methraða, miðað við aðra alþjóðlega sáttmála.

Barnasáttmálinn felur í sér alþjóðlega viðurkenningu á að börn séu hópur sem þarfnist sérstakrar verndar umfram hina fullorðnu og að réttinda þeirra hafi ekki verið nægilega gætt í fyrri mannréttindasamningum. Jafnframt felst í honum viðurkenning á því að börn séu fullgildir einstaklingar með sjálfstæð réttindi, þau eigi sín eigin réttindi – óháð réttindum fullorðinna. Þar er viðurkennt að barnæskan, sem stendur til átján ára aldurs, sé sérstakur tími þar sem börn eigi að fá að vaxa, læra, leika, þroskast og dafna með reisn.

UNICEF greinir frá því í skýrslunni að frá því Barnasáttmálinn var samþykktur á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna 20. nóvember 1989 hafi dánartíðni barna undir fimm ára dregist saman um 60 prósent og hlutfall vannærðra barna sé tvöfalt minna en fyrir þrjátíu árum.

Barnasáttmálinn var undirritaður fyrir Íslands hönd 26. janúar 1989. Hann var fullgiltur árið 1992 og lögfestur árið 2013. Samningurinn hefur haft áhrif á fjölmargar stjórnarskrár, lög og stefnur sem endurspegla leiðarljós hans, jafnræði, rétt til verndar og starfa í þágu barna.