Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 452/2022

Miðvikudaginn 23. nóvember 2022

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Unnþór Jónsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 9. september 2022, kærði B, f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 22. júlí 2022 þar sem samþykkt var að fella niður eftirstöðvar krafna vegna tekjuáranna 2016 til 2020 en ekki kröfu vegna ársins 2021.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi fékk greiddar tekjutengdar bætur frá Tryggingastofnun ríkisins á árunum 2016 til 2021. Samkvæmt ákvörðun Skattsins, dags. 24. mars 2022, var eingreiðslu lífeyrissjóðstekna á árinu 2019 dreift á tekjuárin 2016, 2017, 2018 og 2019. Umboðsmaður kæranda lagði fram beiðni til Tryggingastofnunar, dags. 30. mars 2022, um endurgreiðslu samkvæmt leiðréttingu Skattsins ásamt vöxtum, dráttarvöxtum og 15% álagi.

Með bréfi Tryggingastofnuar ríkisins, dags. 20. maí 2022, var kæranda tilkynnt að endurreikningur og uppgjör tekjutengdra greiðslna fyrir árið 2021 hafi leitt í ljós ofgreiðslu bóta að fjárhæð 76.648 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Tryggingastofnun framkvæmdi 20. júlí 2022 nýja endurreikninga vegna áranna 2016 til 2019, í samræmi við ákvörðun Skattsins. Með ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 22. júlí 2022, var samþykkt að fella niður eftirstöðvar krafna vegna tekjuáranna 2016 til 2020 en ekki kröfu vegna ársins 2021.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 9. september 2022. Með bréfi, dags. 14. september 2022, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 17. október 2022, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún kynnt umboðsmanni kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 18. október 2022. Athugasemdir bárust frá umboðsmanni kæranda 18. október 2022 og voru þær sendar Tryggingastofnun ríkisins til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 20. október 2022. Efnislegar athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru kemur fram sú krafa að kærð ákvörðun verði ógild. Sú ákvörðun sýni að Tryggingastofnun hafi ekki tekið til greina það sem stofnunin hafi þegar tekið af kæranda.

Tryggingastofnun hafi samþykkt að fella niður kröfur vegna 2017, 2018, 2019 og 2020 en ekki önnur ár. Kærandi krefjist þess að kröfur allra áranna verði felldar niður. Eftir standi það sem stofnunin hafi tekið af kæranda. Þess sé krafist að fá greitt til baka það sem þegar hafi verið tekið af kæranda ásamt vöxtum og miskabótum/skaðabótum. Í úrskurði úrskurðarnefndar í máli nr. 200/2022 hafi verið úrskurðað að ólöglegt væri að taka af örorkulífeyrisþegum þegar ekki liggi fyrir samningur.

Í athugasemdum umboðsmanns kæranda frá 18. október 2022 kemur fram að þar sem Tryggingastofnun hafi samþykkt að fella niður kröfur vegna áranna 2016–2020 beri stofnuninni einnig að fella niður kröfur vegna áranna 2021 og 2022. Ekkert hafi breyst hjá kæranda sem réttlæti þetta.

Tryggingastofnun virðist gleyma því að kærandi hafi verið látin borga upp í meinta skuld við stofnunina. Gerð sé sú krafa að Tryggingastofnun endurgreiði það sem hafi verið tekið upp í meinta skuld ásamt fullum dráttarvöxtum og 15% álagi.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærð sé afgreiðsla á umsókn um niðurfellingu á ofgreiðslukröfu. Kröfur sem varða þessa afgreiðslu séu frá árunum 2016 til 2021.

Í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt varðandi hvað skuli teljast til tekna. Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, en þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna Tryggingastofnun um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem fram komi í skattframtölum.

Á skýran hátt sé tekið fram í lögum um almannatryggingar og reglugerð nr. 598/2009 að meginreglan sé sú að Tryggingastofnun skuli innheimta ofgreiddar bætur, sbr. 55. gr. laga um almannatryggingar sem sé svohljóðandi: „Hafi Tryggingastofnun ríkisins eða umboð hennar eða eftir atvikum sjúkratryggingastofnunin ofgreitt bótaþega bætur samkvæmt lögum þessum skal stofnunin draga ofgreiddar bætur frá bótum sem bótaþegi síðar kann að öðlast rétt til, sbr. þó 2. mgr. Einnig á Tryggingastofnun eða eftir atvikum sjúkratryggingastofnunin endurkörfurétt á hendur bótaþega eða dánarbúi hans samkvæmt almennum reglum.“

Undantekningu frá þessari meginreglu sé að finna í 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 varðandi þær kröfur sem myndist við uppgjör tekjutengdra bóta lífeyristrygginga. Þar segi: „Þrátt fyrir að endurreikningur samkvæmt III. kafla leiði í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar er heimilt að falla frá endurkröfu að fullu eða að hluta ef alveg sérstakar aðstæður eru fyrir hendi. Skal þá einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort hann var í góðri trú um greiðslurétt sinn. Sama gildir um dánarbú eftir því sem við á.“

Upphafleg krafa málsins hafi verið tilkomin vegna greiðslna ársins 2019 en kærandi hafi verið á örorkulífeyri og tengdum greiðslum allt árið. Kærandi hafi verið á örorkulífeyri og tengdum greiðslum frá 1. maí 2016, en hafi áður verið á endurhæfingarlífeyri og tengdum greiðslum frá 1. nóvember 2014 til 30. apríl 2016, með hléum.

Kæranda hafi verið send tekjuáætlun vegna ársins 2019 með bréfi, dags. 18. janúar 2019, þar sem gert hafi verið ráð fyrir 268.668 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 1.560 kr. í fjármagnstekjur. Á grundvelli tekjuáætlunarinnar hafi kærandi fengið greitt frá 1. janúar til 30. september 2019. 

Kærandi hafi sent inn tekjuáætlun þann 24. september 2019 þar sem gert hafi verið ráð fyrir að lífeyrissjóðstekjur kæranda yrðu 1.822.631 kr. á árinu 2019. Á grundvelli þessarar tekjuáætlunar hafi kærandi fengið greitt frá 1. október 2019 til 31. desember 2019.

Við bótauppgjör ársins 2019 hafi komið í ljós að endanlegar tekjur kæranda á árinu 2019 hafi verið hærri en gert hafði verið ráð fyrir. Á árinu 2019 hafi kærandi verið með 1.864.817 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 135 kr. í fjármagnstekjur.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2019 hafi verið sú að kærandi hafi fengið ofgreitt í bótaflokkunum sérstakri uppbót til framfærslu, heimilisuppbót og orlofs- og desemberuppbótum. Kærandi hafði fengið 3.534.463 kr. greiddar á árinu en hafi með réttu átt að fá 2.746.020 kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 497.194 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Tryggingastofnun hafi borist erindi frá umboðsmanni kæranda ásamt ákvörðun Skattsins, dags. 24. mars 2022, þar sem hluta lífeyrissjóðstekna kæranda á árinu 2019, tiltekin eingreiðsla, hafi verið dreift yfir tekjuárin 2016 til 2018 og hafi því skattframtöl áranna 2017 til 2020 verið tekin upp á nýjan leik.

Skatturinn hafi fært 1.713.186 kr. á skattframtölin. Vegna tekjuársins 2016 hafi verið færðar 331.530 kr. á skattframtal ársins 2017. Vegna tekjuársins 2017 hafi verið færðar 448.468 kr. á skattframtal ársins 2018. Vegna tekjuársins 2018 hafi verið færðar 459.224 kr. á skattframtal ársins 2019. Vegna tekjuársins 2019 hafi verið færðar 473.964 kr. á skattframtal ársins 2020.

Við dreifingu lífeyrissjóðstekna á tekjuárin 2016 til 2019, í samræmi við breytingar á skattframtölum, hafi farið fram endurreikningur á réttindum umræddra ára. Þannig hafi myndast krafa vegna ársins 2016 að fjárhæð 152.873 kr., krafa vegna ársins 2017 að fjárhæð 266.964 kr. og einnig krafa vegna ársins 2018 að fjárhæð 109.444 kr. Við flutning á tekjum á þessi þrjú ár hafi þannig myndast krafa til innheimtu að upphæð 529.281 kr.

Á móti þessum kröfum hafi komið endurreikningur á réttindum ársins 2019. Réttindi ársins hafi aukist um 826.700 kr. og að teknu tilliti til staðgreiðslu skatta hafi staðið eftir inneign að upphæð 503.405 kr. Af þeirri upphæð hafi verið dregnar 252.258 kr. vegna kröfunnar sem þegar hafi verið til staðar vegna ársins 2019 og eftir hafi staðið inneign að upphæð 251.147 kr. sem hafi verið notuð til lækkunar á öðrum kröfum sem hafi myndast við breytingarnar.

Krafa vegna ársins 2016 hafi verið að fullu greidd upp með inneigninni og hafi inneignin því lækkað um 152.873 kr. Eftir hafi staðið 98.274 kr. sem hafi verið notaðar til lækkunar á kröfu vegna ársins 2017 sem hafi lækkað úr 266.964 kr. í 168.690 kr.

Þannig hafi staðið eftir krafa til innheimtu vegna áranna 2016 til 2019 að upphæð 278.134 kr. Kærandi hafi því setið upp með hærri kröfu en áður í kjölfar breytinga á skattframtölum. 

Kærandi hafi einnig fengið kröfu vegna tekjuársins 2020 sem tengist ekki skattbreytingum á árunum 2016 til 2019.

Í tekjuáætlun kæranda þann 2. janúar 2020 hafi hún gert ráð fyrir 524.000 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 1.560 kr. í fjármagnstekjur. Á grundvelli þessarar tekjuáætlunar hafi kærandi fengið greitt allt árið 2020. Við bótauppgjör ársins 2020 hafi komið í ljós að endanlegar tekjur kæranda á árinu 2020 hafi verið hærri en gert hafði verið ráð fyrir. Á árinu 2020 hafði kærandi 645.858 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 123 kr. í fjármagnstekjur. Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2020 hafi verið sú að kærandi hafi fengið ofgreitt í bótaflokkunum sérstakri uppbót til framfærslu og heimilisuppbót. Kærandi hafi fengið 3.770.421 kr. greiddar á árinu en hefði með réttu átt að fá 3.694.113 kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 47.930 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Kærandi hafi einnig fengið kröfu vegna tekjuársins 2021 sem tengist ekki skattbreytingum á árunum 2016 til 2019.

Kæranda hafi verið send tekjuáætlun vegna ársins 2021 með bréfi, dags. 26. janúar 2021, þar sem gert hafi verið ráð fyrir 541.908 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 1.560 kr. í fjármagnstekjur. Á grundvelli þessarar tekjuáætlunar hafi kærandi fengið greitt allt árið 2021. Við bótauppgjör ársins 2021 hafi komið í ljós að endanlegar tekjur kæranda á árinu 2021 hafi verið hærri en gert hafði verið ráð fyrir. Á árinu 2021 hafði kærandi 724.654 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 88 kr. í fjármagnstekjur. Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2021 hafi verið sú að kærandi hafi fengið ofgreitt í bótaflokkunum sérstakri uppbót til framfærslu og heimilisuppbót. Kærandi hafi fengið 4.004.038 kr. greiddar á árinu en hefði með réttu átt að fá 3.892.226 kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 76.648 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Samráðsnefnd Tryggingastofnunar um meðferð ofgreiðslna hafi tekið erindi kæranda fyrir á fundi og hafi erindið verið afgreitt með bréfi stofnunarinnar, dags. 22. júlí 2022. 

Við afgreiðslu á beiðni kæranda um niðurfellingu hafi, ásamt fyrirliggjandi gögnum, meðal annars verið skoðuð ástæða ofgreiðslunnar, upplýsingar frá skattyfirvöldum um tekjur og eignir, að viðbættum þeim upplýsingum sem aflað hafi verið úr tölvukerfi stofnunarinnar um fjárhag og félagslega stöðu kæranda.

Í 55. gr. laga um almannatryggingar sé fjallað um innheimtu ofgreiddra bóta. Ákvæðið sé ekki heimildarákvæði um innheimtu heldur sé lögð sú skylda á Tryggingastofnun að innheimta ofgreiddar bætur. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum. Ákvæði 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 sé undanþáguheimild og sem slíkt skuli skýra það þröngt. Í þessu ákvæði felist að við ákvörðun um hvort fella eigi niður kröfu eigi að fara fram mat, annars vegar á fjárhagslegum og félagslegum aðstæðum umsækjanda, með tilliti til getu hans til að endurgreiða skuldina, og hins vegar á því hvort hann hafi verið í góðri trú um greiðslurétt sinn þegar hann hafi tekið við hinum ofgreiddu bótum. Aðstæður þurfi að vera sérstakar svo að undanþáguheimild 11. gr. reglugerðarinnar eigi við.

Umræddar kröfur hafi orðið til við endurreikninga tekjuáranna 2016 til 2021. Ekki sé deilt um að krafan sé réttmæt. Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs. Eins og meðfylgjandi gögn beri með sér sé ljóst að ástæða ofgreiðslunnar hafi verið röng tekjuáætlun. Í þessu tilfelli hafi verið um að ræða lífeyrissjóðstekjur sem hafi ekki komið fram á tekjuáætlun. Lífeyrisþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. laganna.

Í tilfelli kæranda hafi upphaflega krafan myndast vegna eingreiðslu úr lífeyrissjóði á árinu 2019. Kærandi hafi látið taka upp skattframtöl áranna 2016 til 2019 og að beiðni hennar hafi eingreiðslunni verið dreift á þau ár. Það hafi haft þær afleiðingar að heildarkrafan hafi orðið lítillega hærri en hún hafi verið fyrir dreifingu. Í samskiptum við kæranda hafi komið fram sá skilningur að hún hafi fengið rangar upplýsingar frá Tryggingastofnun um hvaða áhrif þessi dreifing eingreiðslunnar frá árinu 2019 myndi hafa á réttindi hennar hjá stofnuninni. Tryggingastofnun geti ekki sagt til um hvaða upplýsingar kærandi hafi fengið í samskiptum sínum við stofnunina, en ekki sé útilokað að einhver misskilningur hafi komið upp.

Við mat á fjárhags- og félagslegum aðstæðum kæranda hafi verið ljóst að núverandi tekju- og eignastaða sé ekki mjög góð. Einnig hafi verið horft til þess að kærandi hafi greitt nokkuð inn á kröfurnar.

Þegar horft hafi verið til þessara atriða, meðal annars aðstæðna kæranda og hvernig krafan hafi verið tilkomin, hafi Tryggingastofnun talið rétt að koma verulega til móts við kæranda og fella niður eftirstöðvar krafna vegna tekjuáranna 2016 til 2020. Krafa vegna ársins 2021 hafi ekki verið felld niður en hafi verið dreift á 24 mánuði vaxtalaust, en að jafnaði sé gert ráð fyrir að kröfur séu greiddar upp á 12 mánuðum.

Í dag standi krafan í 70.648 kr. og greiði kærandi 3.194 kr. á mánuði.

Tryggingastofnun hafi skoðað gögn málsins en telji ekki ástæðu til þess að breyta fyrri ákvörðun sinni um afgreiðslu á niðurfellingarbeiðni kæranda.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að samþykkja að fella niður eftirstöðvar krafna vegna tekjuáranna 2016 til 2020 en ekki kröfu vegna ársins 2021.

Samkvæmt 39. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er greiðsluþega skylt að veita Tryggingastofnun þær upplýsingar sem nauðsynlegar eru svo að unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Þá er honum einnig skylt að tilkynna um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á bætur eða greiðslur. Tryggingastofnun er heimilt, að fengnu samþykki viðkomandi, að afla nauðsynlegra upplýsinga um tekjur umsækjanda og greiðsluþega hjá skattyfirvöldum og fleirum, sbr. 40. gr. laga um almannatryggingar.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 7. mgr. 16. gr. laganna segir að eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna samkvæmt greininni.

Kærandi fékk greiddar tekjutengdar bætur á árunum 2016 til 2021. Í kjölfar beiðni kæranda á árinu 2022 til Skattsins um dreifingu eingreiðslu lífeyrissjóðsgreiðslna, sem féll til á árinu 2019, voru skattframtöl tekjuáranna 2016 til 2019 tekin upp. Með beiðni, dags. 30. mars 2022, fór umboðsmaður kæranda fram á að stofnunin endurgreiddi kæranda það sem tekið hafi verið af henni í samræmi við ákvörðun Skattsins. Tryggingastofnun framkvæmdi nýja endurreikinga vegna áranna 2016 til 2019 sem leiddi til ofgreiddra bóta vegna áranna 2016 til 2018. Niðurstöður endurreikninganna voru þær að bætur til kæranda vegna ársins 2016 voru ofgreiddar að fjárhæð 152.873 kr., vegna tekjuársins 2017 voru bætur ársins ofgreiddar að fjárhæð 266.964 kr. og vegna tekjuársins 2018 voru bætur ársins ofgreiddar að fjárhæð 109.444 kr. Tryggingastofnun tilkynnti kæranda um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum greiðslum ársins 2020 með bréfi, dags. 20. maí 2021. Niðurstaða endurreikningsins var sú að bætur til hennar hefðu verið ofgreiddar, samtals að fjárhæð 47.930 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu skatta. Tryggingastofnun tilkynnti kæranda um endurreikning og uppgjör ársins 2021 með bréfi, dags. 20. maí 2022. Niðurstaða endurreikningsins var sú að bætur til hennar hefðu verið ofgreiddar, samtals að fjárhæð 76.648 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Af gögnum málsins verður ráðið að endurgreiðslukröfuna megi annars vegar rekja til breytinga á skattframtali kæranda vegna tekjuársins 2019 þar sem eingreiðslu frá lífeyrissjóði á árinu 2019 var dreift á tekjuárin 2016 til 2019 og hins vegar þess að lífeyrissjóðstekjur kæranda á árunum 2020 og 2021 voru ekki í samræmi við tekjuáætlun.

Tryggingastofnun ber lögum samkvæmt að endurreikna bótafjárhæðir bótagreiðsluárs eftir að álagning skattyfirvalda á opinberum gjöldum hefur farið fram, sbr. fyrrgreinda 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Þá er meginreglan sú að stofnuninni beri að innheimta ofgreiddar bætur, sbr. 55. gr. laganna. Í 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags er hins vegar að finna heimild til undanþágu frá endurgreiðslukröfu vegna ofgreiddra bóta. Ákvæðið hljóðar svo:

„Þrátt fyrir að endurreikningur samkvæmt III. kafla leiði í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar er heimilt að falla frá endurkröfu að fullu eða að hluta ef alveg sérstakar aðstæður eru fyrir hendi. Skal þá einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort hann var í góðri trú um greiðslurétt sinn. Sama gildir um dánarbú eftir því sem við á.“

Framangreind 11. gr. reglugerðarinnar heimilar undanþágu frá endurgreiðslukröfu, að uppfylltum tilteknum skilyrðum. Aðstæður verða að vera sérstakar. Við mat á því hvort aðstæður séu sérstakar skal einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort bótaþegi hafi verið í góðri trú þegar hann tók við hinum ofgreiddu bótum.

Í máli þessu samþykkti Tryggingastofnun að fella niður eftirstöðvar krafna vegna tekjuáranna 2016 til 2020 en ekki kröfu vegna ársins 2021. Ágreiningur málsins lýtur að ákvörðun Tryggingastofnunar um að fella ekki niður kröfu ársins 2021.

Úrskurðarnefnd velferðarmála lítur til þess við úrlausn þessa máls að tekjutengdar greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins sæta tekjuskerðingu og eru bótaþegar upplýstir um tekjutenginguna við upphaf lífeyristöku. Þá er bótaþegum gert að upplýsa um tekjur sínar á bótagreiðsluári í tekjuáætlun hvers árs. Eins og áður greinir gerir 39. gr. laga um almannatryggingar ráð fyrir að það komi í hlut þess aðila, sem bætur þiggur frá Tryggingastofnun, að upplýsa réttilega um tekjur sem kunna að falla til á bótagreiðsluári. Þannig hvílir sú ábyrgð á bótaþega að tekjuáætlun sé rétt.

Samkvæmt gögnum málsins má rekja kröfu vegna tekjuáranna 2016, 2017 og 2018 til skattbreytinga þegar eingreiðsla lífeyrissjóðstekna á árinu 2019 var að hluta flutt á framangreind ár. Því er fallist á að kærandi hafi verið í góðri trú í skilningi 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 hvað varðar ofgreiðslur vegna þeirra ára. Hvað varðar kröfur tilkomnar vegna endurreikninga tekjuáranna 2020 og 2021 liggur fyrir að ástæða ofgreiddra bóta þau ár megi rekja til vanáætlaðra lífeyrissjóðstekna. Með hliðsjón af framangreindu telur úrskurðarnefnd velferðarmála að kæranda hefði mátt vera kunnugt um að umræddar tekjur gætu haft áhrif á bótagreiðslur og því hafi henni borið að upplýsa um þær. Því er ekki fallist á að kærandi hafi verið að því leyti til í góðri trú um greiðslurétt sinn í skilningi 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009. Það að kærandi hafi að hluta verið í góðri trú í skilningi framangreinds ákvæðis leiðir eitt og sér að mati úrskurðarnefndar aftur á móti ekki sjálfkrafa til þess að krafan sé felld niður heldur þurfi að meta aðstæður kæranda heildstætt með hliðsjón af öllum þeim atriðum sem tilgreind eru í 11. gr. reglugerðarinnar.

Kemur þá til skoðunar hvort fjárhagslegar og félagslegar aðstæður kæranda gefi tilefni til niðurfellingar. Meðaltekjur kæranda fyrstu níu mánuði ársins 2022 samkvæmt staðgreiðsluskrá voru 407.007 kr. á mánuði. Þá verður ráðið af gögnum málsins að skuldir kæranda hafi verið umfram eignir á árinu 2021. Úrskurðarnefndin horfir til þess að Tryggingastofnun hefur fellt niður eftirstöðvar krafna vegna áranna 2016 til 2020. Þá liggur fyrir að Tryggingastofnun hefur dreift eftirstöðvum kröfunnar á 24 mánuði í stað þess að kærandi þurfi að endurgreiða ofgreiðslukröfuna á 12 mánuðum eins og meginreglan er samkvæmt 3. mgr. 55. gr. laga um almannatryggingar. Mánaðarleg greiðslubyrði af kröfunni nemur því 3.194 kr. Með hliðsjón af þessu telur úrskurðarnefndin að geta til endurgreiðslu sé fyrir hendi. Ekkert í gögnum málsins bendir til erfiðra félagslegra aðstæðna. Að lokum lítur nefndin til þess að samkvæmt meginreglu 55. gr. laga um almannatryggingar skal Tryggingastofnun innheimta ofgreiddar bætur og ber að túlka undantekningu frá þeirri meginreglu þröngt samkvæmt almennum lögskýringarsjónarmiðum. Að öllu framangreindu virtu er það mat úrskurðarnefndar velferðarmála að ekki sé tilefni til niðurfellingar endurgreiðslukröfu ársins 2021 á grundvelli 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009. Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 22. júlí 2022 um að samþykkja að hluta umsókn kæranda um niðurfellingu endurgreiðslukröfu vegna ofgreiddra bóta er því staðfest.

Kærandi gerir jafnframt kröfu um greiðslu vaxta og 15% álags vegna þess að Tryggingastofnun hafi látið hana borga upp í meinta skuld við stofnunina. Ekki verður ráðið af gögnum málsins að Tryggingastofnun hafi tekið afstöðu til framangreindrar kröfu kæranda.

Hlutverk úrskurðarnefndar velferðarmála er að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana eftir því sem mælt er fyrir um í lögum sem kveða á um málskot til nefndarinnar, sbr. 1. gr. laga nr. 85/2015 um úrskurðarnefnd velferðarmála. Í 13. gr. laga um almannatryggingar segir að rísi ágreiningur um grundvöll, skilyrði eða fjárhæð bóta eða greiðslna samkvæmt þeim lögum kveði úrskurðarnefnd velferðarmála upp úrskurð í málinu. Sama gildi um ágreining um endurkröfurétt, ofgreiðslur og innheimtu þeirra, sbr. 55. gr. laganna.

Samkvæmt framangreindu er það almennt grundvöllur þess að unnt sé að leggja fram kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála að fyrir liggi stjórnvaldsákvörðun vegna ákveðinna ágreiningsefna. Með vísan til þess að ekki liggur fyrir stjórnvaldsákvörðun vegna kröfu kæranda um greiðslu vaxta og 15% álags er þeim hluta málsins vísað frá úrskurðarnefndinni.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að samþykkja að hluta umsókn A, um niðurfellingu ofgreiðslukröfu, er staðfest. Þeim hluta kæru er varðar kröfu kæranda um vexti og 15% álag er vísað frá úrskurðarnefnd velferðarmála.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir