22. október 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 360/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 22. október 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 360/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20070022

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 21. júlí 2020 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari Nígeríu (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 3. júlí 2020, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt staða flóttamanns með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautaþrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 31. janúar 2019. Kærandi kom í viðtöl hjá Útlendingastofnun m.a. þann 7. maí 2019 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 27. ágúst 2019, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 10. september 2019. Með úrskurði, dags 19. desember 2019, felldi kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi og lagði fyrir stofnunina að taka mál kæranda til efnismeðferðar.

Kærandi kom aftur í viðtal hjá Útlendingastofnun þann 16. mars 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 3. júlí 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 21. júlí 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 12. ágúst 2020 ásamt fylgigögnum. Þá bárust frekari gögn þann 1. október 2020. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála þann 24. september 2020 ásamt talsmanni sínum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi.Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er vísað til frásagnar hans í viðtali hjá Útlendingastofnun þar sem kærandi hafi greint frá því að hann sé fæddur og uppalinn í borginni [...] í Nígeríu og hann hafi búið þar fram að flótta sínum frá heimaríki. Kærandi sé af þjóðarbroti [...] og kristinnar trúar. Þá sé kærandi samkynhneigður en vegna andstöðu við LGBTQ+ fólk í heimaríki sé ómögulegt að vera opinberlega samkynhneigður þar í landi. Á meðan kærandi hafi dvalið hér á landi hafi hann notið þjónustu Samtakanna ´78, verið í meðferð hjá sálfræðingi á vegum samtakanna og sótt stuðningshóp fyrir LGBTQ+ fólk.

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi starfað sem heimilishjálp á heimili manns sem heiti [...]. [...], hafi starfað sem yfirmaður í fyrirtæki sem sinni fólksflutningum, verið stjórnmálamaður í DSP flokknum í [...] og haft tengsl innan verkalýðsfélags ökumanna. Þegar kærandi hafi verið búin að vinna á heimilinu í u.þ.b. mánuð hafi [...] farið að beita hann kynferðislegu ofbeldi og hótað honum lífláti ef hann segði einhverjum frá því. Að kröfu [...] hafi þeir stundað kynlíf reglulega og með tímanum hafi þeir orðið nánir og kærandi orðið ástfanginn af [...]. Foreldrar kæranda hafi komist á snoðir um samband þeirra og viljað að hann sliti því. Að lokum hafi faðir kæranda snúið baki við honum, tjáð kæranda að hann hafi kallað skömm yfir fjölskylduna og hótað honum m.a. að hann myndi eitra fyrir honum.

Þann 11. apríl 2006 hafi kæranda verið falið að þrífa hús [...] og gæta dóttur hans, [...]. Á meðan kærandi hafi þrifið húsið hafi [...] leikið við barn nágrannans en þar hafi hún dottið niður stiga og slasast. Kærandi hafi heyrt hávaða og öskur og komið að [...] meðvitundarlausri í blóði sínu. Kærandi hafi farið með [...] á spítala en þar hafi hún látist af áverkum sínum. Þegar [...] hafi frétt af slysinu hafi hann ráðið menn til að fara til kæranda á spítalann og berja hann. Mennirnir hafi dregið kæranda út af en kæranda hafi tekist að komast undan og farið í felur. Þremur dögum síðar hafi kærandi fengið símtal frá móður sinni sem hafi sagt að lögreglan hafi komið á heimili þeirra og handtekið heimilismenn. Þeim hafi verið greint frá því að kærandi hafi drepið barn yfirmanns síns og að hann væri nú eftirlýstur. Kærandi hafi ætlað að fara á lögreglustöðina til að útskýra hvað hafi gerst en áður hafi hann hringt í [...] til að skýra málið fyrir honum. [...] hafi farið að hóta kæranda og m.a. sagt að hann myndi sjá til þess að kærandi myndi ekki koma lifandi út af lögreglustöðinni eða að hann myndi deyja í fangelsi. [...] hafi sagst ætla að beita pólitískum áhrifum sínum gegn kæranda og að hann hafi mútað lögreglunni. Kærandi hafi leitað til vinar síns sem hafi komið honum í samband við menn sem hjálpuðu kæranda til Líbíu. Vinurinn hafi sagt að lausnin á vandamáli kæranda væri að byrja að stunda vændi. Vændis- og/eða smyglhringur hafi tekið kæranda í þjónustu sína og komið honum til Evrópu. Kærandi hafi yfirgefið Nígeríu á árinu 2006, dvalið um eitt ár í Líbíu og farið þaðan til Ítalíu árið 2008.

Í greinargerð kemur fram að kærandi glími við geðræn vandamál og hafi dvalið á geðdeild á Íslandi. Þá sé kærandi HIV smitaður og þarfnist lyfjameðferðar og lækniseftirlits vegna þess. Í greinargerð kæranda er fjallað almennt um aðstæður í Nígeríu, m.a. um alvarleg mannréttindabrot þar í landi, spillingu og refsileysi innan stjórnkerfisins, bága stöðu samkynhneigðra, mansal sem skipulagða glæpastarfsemi og skort á heilbrigðisþjónustu. Kærandi vísar til alþjóðlegra skýrslna máli sínu til stuðnings.

Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt alþjóðleg vernd skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi byggir á því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir sem rekja megi til aðildar hans að tilteknum þjóðfélagshópi vegna kynhneigðar, sbr. d-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Heimildir beri með sér að LGBTQ+ einstaklingar verði fyrir ofbeldi, mismunun og annarri misnotkun á grundvelli kynhneigðar sinnar á ýmsum sviðum samfélagsins í Nígeríu. Kærandi hafi greint frá því að hann hafi orðið fyrir ítrekuðum hótunum, ofbeldi og morðtilraunum þar í landi. Þá hafi kærandi greint frá því að hann sé HIV-smitaður og geri það hann enn berskjaldaðri. Kærandi telji að heimildir beri með sér að hann eigi á hættu að vera handtekinn og áreittur af yfirvöldum í heimaríki vegna kynhneigðar sinnar og því beri að leggja til grundvallar að hann eigi ekki möguleika á vernd yfirvalda þar í landi.

Þá er einnig byggt á því að staða kæranda og þau atvik sem hann hafi lýst teljist samantalin vera samsafn athafna, skv. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Kærandi eigi á hættu ofsóknir vegna kynhneigðar sinnar og hafi verið ofsóttur af fyrrum vinnuveitanda sínum sem hafi hótað honum. Þá komi fram í landaupplýsingum að bæði einstaklingar sem glími við geðræn veikindi og einstaklingar sem séu HIV smitaðir verði fyrir mismunun og fordómum í Nígeríu. Kærandi sé auk þess þolandi mansals. Þá sé slæmt öryggisástand og hryðjuverkaógn, einkum í norðurhéruðum Nígeríu. Kærandi sé kristinnar trúar en kristnir séu í minnihluta í norðurhluta landsins og oft skotmörk öfgasamtaka á borð við Boko Haram. Að teknu tilliti til alls framangreinds hafi kærandi ástæðuríkan ótta í heimaríki sínu vegna samsafns athafna sem hafi sömu áhrif og ofsóknir og eigi hann því rétt á alþjóðlegri vernd skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.

Til vara krefst kærandi þess að honum verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi eigi á hættu að sæta ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis.

Til þrautavara krefst kærandi þess að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili veitingu slíks dvalarleyfis þegar útlendingur geti sýnt fram á ríka þörf á vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Í greinargerð kæranda kemur fram að kærandi myndi glíma við ákaflega mikla félagslega erfiðleika yrði honum gert að snúa aftur til Nígeríu vegna stöðu sinnar sem samkynhneigðs manns. Þá sé kærandi fyrrum þolandi mansals, sé HIV-smitaður og glími við geðræn veikindi og muni mæta fordómum og mismunun í Nígeríu vegna þess. Þá hafi fjölskylda kæranda snúið baki við honum vegna kynhneigðar hans. Í greinargerð kæranda kemur fram að fólk með geðrænan vanda sé gjarnan látið sæta fangelsisvist og þörfum þeirra sé nánast ekkert sinnt innan fangelsa. Heimildir beri auk þess með sér að LGBTQ+ einstaklingar verði fyrir mismunun varðandi aðgengi að heilbrigðisþjónustu. HIV-smituðum einstaklingum sé einnig oft neitað um heilbrigðisþjónustu. Af öllu framangreindu sé ljóst að kærandi sé í raunverulegri hættu á að búa við afar slæmar aðstæður sem einstaklingur haldinn geðsjúkdómi í Nígeríu verði honum gert að snúa þangað aftur auk þess að standa frammi fyrir verulegum hindrunum við að nálgast heilbrigðisþjónustu. Þá beri að líta til þess hvaða áhrif Covid-19 faraldurinn hafi á stöðu kæranda í heimaríki sínu. Þeir sem minna mega sín s.s. minnihlutahópar, viðkvæmir einstaklingar og fólk á flótta sé líklegri til að verða fyrir neikvæðum áhrifum en aðrir þegar slíkt neyðarástand skapast og kærandi kunni að vera í hópi þeirra sem verði fyrir hvað verstum áhrifum vegna faraldursins í Nígeríu. Til þrautaþrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga, enda séu meira en 18 mánuðir nú liðnir frá því að kærandi hafi lagt fram umsókn sína um alþjóðlega vernd. Kærandi telur að með endursendingu hans til heimaríkis yrði brotið gegn meginreglunni um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telur kærandi að slík ákvörðun muni brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað nígerísku vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé nígerískur ríkisborgari.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Nígeríu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

2018 Country Reports on Human Rights Practices – Nigeria (US Department of State, 13. mars 2019);
2019 Country Reports on Human Rights Practices – Nigeria (US Department of State, 11. mars 2020);
Amnesty International Report 2017/18 – Nigeria (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Actors of Protection (U.K. Home Office, mars 2019);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Country Background Note (U.K. Home Office, janúar 2020);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Medical and Healthcare issues (U.K. Home Office, janúar 2020);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Sexual orientation and gender identity or expression (U.K. Home Office, apríl 2019);
DFAT Country Information Report – Nigeria (Australian Government - Department of Foreign Affairs and Trade, 9. mars 2018);
EASO COI Meeting Report – Nigeria – Practical Cooperation Meeting 12-13 June 2017 – Rome (European Asylum Support Office, 21. ágúst 2017);
EASO Country Guidance – Nigeria – Guidance note and common analysis (European Asylum Support Office, febrúar 2019);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Actors of Protection (European Asylum Support Office, 25. nóvember 2018);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Country Focus (European Asylum Support Office, 4. júní 2017);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Security Situation (European Asylum Support Office, 25. nóvember 2018);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Targeting of individuals (European Asylum Support Office, 25. nóvember 2018);
Freedom in the World 2020 – Nigeria (Freedom House, 4. mars 2020);
Global information and education on HIV and AIDS: HIV and AIDS in Nigeria (Avert, uppfært 5. ágúst 2020);
Mental health disorders in Nigeria: A highly neglected disease (Ann Nigerian Med, 15. maí 2017);
Nigeria 2018 International Religious Freedom Report (U.S. Department of State, maí 2019);
Nigeria: People with mental health conditions chained, abused (Human Rights Watch, 11. nóvember 2019);
The World Factbook – Nigeria (Central Intelligence Agency, 20. apríl 2020);
World Report 2020 – Nigeria (Human Rights Watch, 14. janúar 2020) og
Upplýsingar af vefsíðu Interpol (www.interpol.int, skoðað dags. 15. september 2020).

Nígería er sambandslýðveldi með um 214 milljónir íbúa. Nígería var nýlenda Bretlands fram að sjálfstæði þess árið 1960 og sama ár gerðist Nígería aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1993. Þá fullgilti ríkið mannréttindasáttmála Afríku árið 1983 og samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991. Ríkið fullgilti sáttmála Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2004, samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2001 og valfrjálsa viðbótarbókun við þann samning árið 2009. Samkvæmt skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna um trúfrelsi frá árinu 2019 er talið að um helmingur íbúa landsins séu múslimar og hinn helmingurinn kristinn. Þar kemur fram að trúfrelsi sé verndað í stjórnarskrá Nígeríu og einnig sé að finna ákvæði sem banni stjórnvöldum að koma á ríkistrú. Flestir íbúar svæða í Norður-Nígeríu séu múslimar og í Suður-Nígeríu séu kristnir í meirihluta. Bæði kristnir og múslimar hafi greint frá mismunun á grundvelli trúar sinnar á þeim svæðum þar sem þeir séu í minnihluta.

Samkvæmt upplýsingum á vefsíðu Alþjóðasambands sakamálalögreglu (e. Interpol) er löggæsla ríkisins aðallega í höndum ríkislögreglu Nígeríu sem talin er samanstanda af rúmlega 350.000 lögregluþjónum. Ríkislögreglan annist löggæslustörf í öllum 36 fylkjum Nígeríu og höfuðborginni Abuja. Hlutverk ríkislögreglunnar sé að vernda einstaklinga og eignir, koma í veg fyrir afbrot, upplýsa og rannsaka glæpi auk þess að sækja afbrotamenn til saka. Samkvæmt skýrslum EASO frá 2017 og 2018 séu nokkrar sérhæfðar deildir innan ríkislögreglunnar sem annist sértæk brot. Ríkislögreglan hafi verið gagnrýnd fyrir spillingu og mannréttindabrot af ýmsum rannsakendum og samtökum. Dæmi séu um að lögregluþjónar hafi orðið uppvísir að því að kúga fé af almennum borgurum og sleppa sakborningum gegn mútugreiðslum. Þá hafi mannréttindasamtök greint frá því að u.þ.b. 100.000 lögregluþjónar hafi veitt efnamiklum einstaklingum persónulega þjónustu. Þá sé mikill skortur á lögreglumönnum í ríkinu, auk þess sem þjálfun lögreglumanna sé ábótavant og skortur sé á fjármagni frá ríkinu. Í ríkinu séu þó til staðar formlegar kvörtunarleiðir vegna misferlis lögreglu í starfi eða spillingar en þó tíðkist í miklum mæli að leysa slík mál á óformlegan hátt. Þá skorti skilvirkar leiðir til að eiga við, rannsaka og refsa vegna ofbeldis eða spillingar öryggissveita. Mútuþægni sé víðfeðmur vandi í ríkinu og samkvæmt skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2018 hafi stofnanir sem annist kvörtunarmál í ríkinu greint frá uppsögnum lægra settra lögreglumanna vegna kvartana almennings um fjárkúganir af hálfu lögreglu. Þó hafi fá mál verið rannsökuð eða farið fyrir dómstóla.

Fram kemur í ofangreindum gögnum, t.a.m. skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2019, að töluverð spilling sé innan dómskerfisins, auk þess sem skortur sé á þjálfun dómara. Þó kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá 2019 að þrátt fyrir veikleika í stjórnkerfinu standi þeim sem óttist einstaklinga sem starfi ekki fyrir ríkið almennt til boða skilvirk vernd. Komið hafi verið á fót embætti umboðsmanns í Nígeríu árið 2004 (e. The Public Complaints Commission) en um sé að ræða sjálfstæða og óháða stofnun sem taki á móti kvörtunum borgara og tryggi rétt þeirra gagnvart nígerískum stjórnvöldum endurgjaldslaust. Hægt sé að nálgast skrifstofur umboðsmanns í öllum 36 fylkjum Nígeríu og er almennt talið að um sé að ræða skilvirkt úrræði fyrir borgara Nígeríu. Þá kemur fram að ýmsar eftirlitsnefndir starfi í Nígeríu sem almenningur geti beint kvörtunum sínum til, s.s. mannréttindanefndin (e. The National Human Rights Commission (NHRC)) sem hefur það hlutverk að rannsaka meint brot gegn mannréttindum. Þá geti almennir borgarar beint kvörtunum til kærunefndar almennings (e. The Public Complaints Commission) ef þeir eru ósáttir við málsmeðferð stjórnvalda. Jafnframt geti almenningur leitað til nígeríska lögregluráðsins (e. The Nigerian Police Council) og framkvæmdastjórnar lögreglunnar (e. Police Service Commission) sem hafi eftirlit með störfum lögreglunnar.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í janúar 2020 kemur fram að í Nígeríu séu átta sjúkrahús sem sérhæfð séu í taugageðlækningum staðsett víðsvegar um landið. Geðdeildir séu jafnframt á öllum háskólasjúkrahúsum, auk þess sem starfrækt séu sex opinber geðsjúkrahús í mismunandi fylkjum í landinu. Þá kemur fram að meðferð við geðsjúkdómum sé aðgengileg á almennum sjúkrahúsum og í Nígeríu sé meðferð í boði við öllum geðsjúkdómum. Um 300 geðlæknar starfi í Nígeríu en skortur virðist vera á geðheilbrigðisstarfsfólki og fjöldi þeirra ekki í samræmi við íbúafjölda landsins. Almennir heilbrigðisstarfsmenn hafi þó fengið þjálfun í greiningu algengra geðsjúkdóma og á fjölda opinberra og einkarekinna sjúkrahúsa hafi sjúklingar aðgengi að geðlæknum, geðhjúkrunarfræðingum og sálfræðingum, ráðgjöf og lyfjameðferð. Þá sé einnig boðið upp á meðferð í búsetuúrræðum og heimaþjónustu. Veruleg misskipting sé á fjölda geðheilbrigðisstarfsfólks milli landshluta en talið sé að norðaustur hluti landsins eigi undir högg að sækja hvað það varðar samanborið við aðra landshluta. Geðræn veikindi séu þó ennþá fordæmd í Nígeríu og fjölskyldur eigi það til að fela veikindin eða telji þau stafa af bölvunum eða göldrum.

Í skýrslu frá EASO kemur einnig fram að andlega veikir einstaklingar verði fyrir mismunun og félagslegri skömm og að margir þeirra njóti takmarkaðrar heilbrigðisþjónustu. Þá bera gögnin, s.s. umfjöllun samtakanna Human Rights Watch, einnig með sér að andlega veikir einstaklingar hafi verið lokaðir inni á stofnunum og orðið fyrir alvarlegri misnotkun. Slíkum stofnunum hafi þó í einhverjum mæli verið lokað af lögreglu. Skýrsla breska utanríkisráðuneytisins frá árinu 2019 ber með sér að það geti verið erfitt fyrir almenna borgara að fá aðgang að heilbrigðisþjónustu í Nígeríu og þá geti LGBTQ+ einstaklingar orðið fyrir frekari hindrunum. Þrátt fyrir það séu aðilar sem bjóði upp á heilbrigðisþjónustu fyrir LGBTQ+ einstaklinga, þar sem mesta áherslan er lögð á HIV veiruna og alnæmi. Í skýrslu Avert samtakanna kemur fram að 1,9 milljónir manna í Nígeríu séu HIV-smitaðir og að þar geisi næststærsti faraldur HIV í heiminum. Algengt sé að þeir sem lifi með sjúkdóminn viti ekki af því að vera sýktir og viðvarandi skortur á HIV prófum og ráðgjöf sé í landinu. Þá hafi ófullnægjandi aðgengi að lyfjum sem notuð séu gegn HIV það í för með að AIDS-tengd dauðsföll eru mörg í landinu.

Samkvæmt skýrslu áströlsku utanríkisþjónustunnar frá árinu 2018 og breska innanríkisráðuneytisins frá árinu 2019 verða samkynhneigðir fyrir töluverðri mismunun í Nígeríu. Samkvæmt nígerískum lögum eru kynferðisathafnir milli samkynja einstaklinga refsiverðar en slík brot varði fangelsisrefsingu samkvæmt nígerískum hegningarlögum. Þá hafi árið 2014 tekið gildi lög sem banni samkynja hjónabönd. Heimildirnar beri með sér að lögum er varði samkynhneigð sé sjaldan framfylgt en þau stuðli þó að neikvæðu viðhorfi til samkynhneigðra. Þá hafi mannréttindasamtök bent á að lögregluyfirvöld og almenningur hafi notað lögin til að réttlæta mannréttindabrot gegn LGBTQ+ einstaklingum. Samkvæmt skýrslu bandarísku utanríkisþjónustunnar fyrir árið 2019 liggi dauðarefsing við því að stunda kynferðislegar athafnir með einstaklingi af sama kyni á þeim svæðum Nígeríu sem hafa tekið upp Sharia lög. Dómstólar hafi þó ekki kveðið upp slíkan dóm en einstaklingar sem hafi verið fundnir sekir um slíkar athafnir hafi verið dæmdir til hýðingar.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi byggir kröfu sína á því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir sem rekja megi til aðildar hans að tilteknum þjóðfélagshópi sem samkynhneigður maður. Kærandi telji að heimildir beri með sér að hann eigi á hættu að vera handtekinn og áreittur af yfirvöldum í heimaríki sínu vegna kynhneigðar sinnar. Þá sé kærandi HIV-smitaður og glími við geðræn veikindi.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum kæranda hjá Útlendingastofnun, viðtali hjá kærunefnd þann 24. september 2020, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar eru gerðar athugasemdir við trúverðugleika frásagnar kæranda. Stofnunin leggur þar mat á frásagnir kæranda í þjónustuviðtali þann 5. febrúar 2019, viðtali þegar mál hans var til meðferðar á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar þann 7. maí 2019, viðtali þegar mál hans var til efnismeðferðar þann 16. mars 2020, samskiptum kæranda við heilbrigðisstarfsfólk sem komi fram í læknanótum í sjúkraskrá kæranda og skýringar sem bárust í tölvupósti frá talsmanni kæranda að beiðni fulltrúa Útlendingastofnunar. Í ákvörðuninni kemur fram að frásögn kæranda varðandi kynhneigð hans og hvenær honum hafi orðið ljóst að hann væri samkynhneigður hafi tekið breytingum meðan mál hans hafi verið til meðferðar hjá íslenskum stjórnvöldum. Í hælisbeiðni og þjónustuviðtali hafi kærandi ekki minnst á kynhneigð sína eða borið það fyrir sig að hafa flúið heimaríki sitt á þeim grundvelli. Þá komi fram í innleggi sérfræðilæknis í komunótu á göngudeild smitsjúkdómalækninga, dags. 27. febrúar 2019 að kærandi hafi þar aðspurður neitað því að hafa sofið hjá karlmönnum. Það hafi verið fyrst í viðtali þann 7. maí 2019 sem kærandi hafi greint frá því að hann hafi flúið heimaríki sitt vegna kynhneigðar og að vinnuveitandi hans, [...], hafi misnotað hann kynferðislega. Kærandi hafi lýst því að samband þeirra hafi í kjölfarið þróast í ástarsamband. Í viðtali 16. mars 2020 hafi kærandi svo greint frá því að hafa byrjað að laðast að einstaklingum af sama kyni um fjórtán ára aldur og að hann hafi átt í kynnum við jafnaldra sína af sama kyni áður en hann hafi hafið störf hjá [...]. Að mati Útlendingastofnunar hafi framburður kæranda um kynhneigð hans verið misvísandi og mótsagnarkenndur og kærandi hafi ekki gert sennilegt að hann sé í hættu í heimaríki á þeim grundvelli.

Til stuðnings frásögn sinni lagði kærandi fram bréf frá sálfræðingi Samtakanna ´78, dags. 21. júlí 2020. Þá lagði kærandi fram bréf frá framkvæmdastjóra samtakanna, dags. 5. júní 2020.

Í viðtali kæranda hjá Útlendingastofnun, dags. 7. maí 2019, greindi kærandi frá því að hafa farið að taka eftir breytingum varðandi kynhneigð sína eftir að hafa verið misnotaður af vinnuveitanda sínum. Í viðtali hjá stofnuninni, dags. 13. mars 2020, greindi kærandi frá því að hafa fyrst uppgötvað að hann væri samkynhneigður þegar hann hafi verið 14 ára gamall. Í skýringum sem bárust Útlendingastofnun frá talsmanni kæranda, dags. 16. júní 2020, vegna ofangreinds misræmis kemur fram að rétt sé það sem komi fram í viðtali 13. mars 2020 og að af frásögnum kæranda megi sjá að tilfinningar tengdar kynhneigð hans hafi sótt á hann á tilteknum tímum í lífi hans og með ólíkum hætti. Framburður kæranda í viðtali hjá kærunefnd var í samræmi við frásögn hans í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 13. mars og framangreindar skýringar talsmanns kæranda. Þá var framburður kæranda um aðstæður samkynhneigðra í Nígeríu í samræmi við þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður samkynhneigðra einstaklinga þar í landi. Það er mat kærunefndar að þrátt fyrir að þær upplýsingar sem heilbrigðisstarfsfólk skráir niður í sjúkraskrá vegna samskipta sinna við umsækjendur um alþjóðlega vernd geti haft ákveðið vægi við mat á trúverðugleika frásagna þeirra í viðtölum hjá Útlendingastofnun og kærunefnd þá verði að líta til eðlis og tilgangs slíkra samtala, og þess óformlega umhverfis sem þau fari fram í. Upplýsingar um kynhneigð fólks geta verið mikið feimnismál og eðlilegt geti verið að einstaklingar opinberi slíkt ekki á fyrstu stigum málsmeðferðar eða í viðtölum við heilbrigðisstarfsfólk sem þeir séu að hitta í fyrsta skipti og jafnvel bara í eitt skipti. Þá sé traust það sem umsækjendur um alþjóðlega vernd bera til opinberra aðila oft takmarkað og litast af upplifun þeirra í heimaríki.

Með tilliti til heildarmats á trúverðugleika kæranda og framlagðra gagna, sem kærunefnd telur að renni að mestu stoðum undir trúverðugleika frásagnar kæranda, verður kærandi látinn njóta vafans að því er varðar framangreind atriði. Verður framburður kæranda að því er varðar kynhneigð hans því lagður til grundvallar í málinu og byggt á því að kærandi sé samkynhneigður.

Af framangreindum gögnum um aðstæður samkynhneigðra einstaklinga í Nígeríu er ljóst að LGBTQ+ einstaklingar eru litnir hornauga í nígerísku samfélagi og sæti þeir mismunun á flestum sviðum þjóðfélagsins, t.a.m. í tengslum við heilbrigðisþjónustu, félagsþjónustu og á atvinnu- og húsnæðismarkaði. Samkvæmt nígerískum hegningarlögum sé samkynhneigð refsiverð og árið 2014 hafi tekið gildi lög sem banni samkynja hjónabönd, en eigi þeir sem brjóti gegn þeim lögum yfir höfði sér allt að 14 ára fangelsisvist. Í þeim fylkjum í norður-Nígeríu sem hafa tekið upp Sharia lög liggi dauðarefsing við því að stunda kynferðislegar athafnir með einstaklingi af sama kyni og er [...] fylki, þaðan sem kærandi er, eitt þeirra. Þrátt fyrir að ofangreind lög frá 2014 komi ekki oft til framkvæmda séu þau notuð af lögregluyfirvöldum og almenningi til þess að réttlæta mannréttindabrot gegn LGBTQ+ einstaklingum, t.a.m. pyndingar, kynferðisofbeldi, varðhald að ósekju og fjárkúganir.

Að mati kærunefndar, að teknu tilliti til gagna málsins, gerði kærandi með nægilega trúverðugum hætti grein fyrir þeim ástæðum sem leitt hafi til umsóknar hans um alþjóðlega vernd. Þá er ljóst af framangreindum gögnum að kærandi geti ekki leitað verndar hjá yfirvöldum í heimaríki sínu.

Kærunefnd telur að ástæða sé til að ætla að aðstæður samkynhneigðra einstaklinga í Nígeríu séu slíkar að þær nái því alvarleikastigi að teljast ofsóknir í skilningi 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, sbr. b-lið 2. mgr. 38. gr. laganna. Er því fallist á að kærandi hafi með nægilega rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við að vera ofsóttur vegna aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi, þ.e. vegna kynhneigðar, skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.

Í ljósi þess að ofsóknir á hendur kæranda í heimaríki felast í lagasetningu og aðgerðum yfirvalda og gilda á öllu landsvæði heimaríkis kæranda er það mat kærunefndar að ekki sé raunhæft eða sanngjarnt að ætlast til þess af kæranda að hann setjist að annars staðar í heimaríki sínu, sbr. 4. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga til að teljast flóttamaður og hafi því rétt til alþjóðlegrar verndar hér á landi, sbr. 1. mgr. 40. gr. sömu laga.

Samantekt

Að öllu framangreindu virtu er fallist á aðalkröfu kæranda um að fella úr gildi ákvörðun Útlendingastofnunar og veita kæranda alþjóðlega vernd á Íslandi á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.

Í ljósi þess að kærunefnd útlendingamála hefur fallist á aðalkröfu kæranda verða varakrafa, þrautavarakrafa og þrautaþrautavarakrafa kæranda ekki teknar til umfjöllunar í máli þessu.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi. Kærandi er veitt alþjóðleg vernd á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 40. gr. s.l. Lagt er fyrir stofnunina að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli 73. gr. laga um útlendinga.

The decision of the Directorate of Immigration is vacated. The appelland is granted international protection in accordance with Article 37, paragraph 1, and Article 40, paragraph 1, of the Act on Foreigners. The Directorate is instructed to issue him residence permit on the basis of Article 73 of the Act of Foreigners.

Jóna Aðalheiður Pálmadóttir

Bjarnveig Eiríksdóttir Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála