Mál nr. 121/2023 Úrskurður 6. desember 2023
Mál nr. 121/2023 Eiginnafn: Strympa (kvk.)
Hinn 6. desember 2023 kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli nr. 121/2023 en erindið barst nefndinni 24. nóvember.
Til þess að heimilt sé að samþykkja nýtt eiginnafn þurfa öll skilyrði 5. gr. laga, nr. 45/1996, um mannanöfn að vera uppfyllt. Skilyrðin eru:
- Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli.
- Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi.
- Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess.
- Eiginnafn má ekki vera þannig að það geti orðið nafnbera til ama.
Eiginnafnið Strympa (kvk.) tekur íslenskri beygingu í eignarfalli, Strympu, brýtur ekki í bág við íslenskt málkerfi og er ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls. Í máli þessu reynir hins vegar hugsanlega á 4. mgr. um að eiginnafn megi ekki vera þannig að það geti orðið nafnbera til ama.
Um Strympu er fjallað í nafnfræðipistli Hallgríms Ámundasonar á vef Árnastofnunar 20. júní 2018. Skv. honum er Strympa Grýluheiti, eða skessunafn og merkir skass eða gróf kona. Nafnið getur skv. Þjóðsögum Jóns Árnasonar (I bd. bls. 208) átt við eitt af börnum Grýlu. Einnig er Strympa örnefni sem á við nokkur kotbýli, t.d. í Odda á Rangárvöllum þar sem heytekja af bæjarþekjunni (við strompinn) var til hlunninda. Merking orðsins sem samnefnis er niðurmjó fata, hús með keilulaga þaki, strýta eða hóll í landslagi eða uppmjó húfa, stromphúfa og er orðið skylt orðinu strompur. Sem sérnafn hefur nafnið haft stöðu uppnefnis. Nýleg notkun þess á ofanverðri 20. öld er í íslenskum þýðingum teiknimyndasagna úr frönsku eftir Belgana Peyo (Pierre Culliford) og Yvan Delporte um ævintýrapersónur sem kallast Strumpar og er Strympa kvenkyns einstaklingur þeirrar tegundar, þýðing á La Schtroumpfette.
Við úrlausn þessa máls verður að líta til tveggja óáfrýjaðra dóma Héraðsdóms Reykjavíkur, annars vegar frá 19. desember 2013 í máli nr. E–1917/2013 (Reykdal) og hins vegar frá 24. apríl 2015 í máli nr. E-3607/2014 (Gests) en telja verður að í báðum þessum dómum sé beitt rýmkandi skýringu á ákvæðum laga nr. 45/1996 um mannanöfn. Þessi skýringarkostur verður fyrir valinu í þessum tveim dómum m.a. með hliðsjón af grunnreglum íslensk réttar um friðhelgi einkalífs, sbr. 71. gr. íslensku stjórnarskrárinnar nr. 33/1944, sbr. 9. gr. stjórnarskipunarlaga nr. 97/1995 og 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994.
Við skýringu á 4. mgr. 5. gr. laganna verður að hafa hliðsjón af áðurnefndum grundvallarreglum um friðhelgi einkalífs, sbr. og áðurnefndir dómar Héraðsdóms Reykjavíkur. Fjarlægur eða óviss möguleiki á því að nafn verði nafnbera til ama er ekki nóg til þess að hafna því. Eiginnafnið Strympa verður því látið njóta vafans.
Til þess verður einnig að líta að mannanafnanefnd hefur ekki talið það girða fyrir að nafn komist á mannanafnaskrá þótt það eigi rætur að rekja til ævintýrapersóna, sjá t.d. úrskurð nefndarinnar frá 5. júlí 2013 í máli nr. 38/2013 (Þyrnirós).
Skilyrði 5. gr. laga nr. 45/1996 standa því ekki í vegi fyrir því að eiginnafnið Strympa (kvk.) verði fært á mannanafnaskrá.
Úrskurðarorð:
Beiðni um eiginnafnið Strympa (kvk.) er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá.