Nr. 138/2019 - Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 26. mars 2019 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 138/2019
í stjórnsýslumáli nr. KNU19020035
Kæra [...]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 12. febrúar 2019 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 22. janúar 2019, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.
Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar á Íslandi með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga og 3. mgr. 36. gr., sbr. 42. gr. sömu laga.
Til vara er gerð krafa um að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsmeðferð
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 10. september 2018. Kærandi framvísaði grísku flóttamannavegabréfi með gildistíma til 18. júní 2023 og gildu grísku dvalarleyfi sem gaf til kynna að kærandi væri með gilt dvalarleyfi þar í landi til 1. maí 2021. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun, m.a. þann 3. október 2018, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað þann 22. janúar 2019 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 29. janúar 2019 og kærði kærandi ákvörðunina þann 12. febrúar 2019 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 21. febrúar 2019 ásamt fylgigögnum.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Í ákvörðun Útlendingastofnun kom fram að kæranda hefði verið veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi og væri með gilt dvalarleyfi þar í landi. Umsókn hans um alþjóðlega vernd yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Grikklands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá hefði kærandi ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar aðstæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Grikklands.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi lýst því í viðtali hjá Útlendingastofnun að andleg heilsa sín væri ekki góð. Kærandi hafi óskað eftir því við Útlendingastofnun að fá að hitta sálfræðing en þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir hafi hann ekki haft erindi sem erfiði. Hann hafi loks fengið tíma hjá sálfræðingi þann 23. janúar sl., en Útlendingstofnun hafi tekið ákvörðun í máli hans áður en niðurstaða sálfræðings hafi legið fyrir, þann 22. janúar sl., og því hafi ekki verið tekið tillit til andlegrar heilsu hans í hinni kærðu ákvörðun. Í fyrrgreindu viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi greint frá því að hann hafi verið búsettur í [...] þar sem meðlimir [...] hafi rænt honum og fangelsað. Þar hafi kærandi verið kerfisbundið pyndaður, bæði líkamlega og andlega, og [...] vegna þessa. Þá kveði kærandi að aðstæður í Grikklandi séu mjög slæmar og þangað vilji hann ekki aftur fara. Hann hafi ekki haft vinnu og hafi þ.a.l. ekki getað leigt húsnæði né hafi hann átt fyrir mat. Hann hafi búið í stuttan tíma í húsnæði á vegum grískra stjórnvalda en þar hafi hann fengið útrunninn mat að borða. Ástandið hafi farið illa með andlega heilsu kæranda og hann hafi verið vistaður tímabundið á hjúkrunarheimili. Þá kveði kærandi sig vera hræddan við [...] í Grikklandi en hann hafi hitt þá marga þar í landi en þekki þó ekki nöfn þeirra.
Í greinargerð sinni gerir kærandi almenna grein fyrir aðstæðum og aðbúnaði flóttafólks og umsækjenda um alþjóðlega vernd í Grikklandi með vísan til ýmissa alþjóðlegra heimilda og skýrslna. Í þeim komi m.a. fram að Grikkland hafi þurft að bera hitann og þungann af straumi flóttafólks frá Afríku og Mið-Austurlöndum síðastliðin ár, þrátt fyrir að vera það Evrópuríki sem hafi verið einna síst í stakk búið til að taka á móti slíkum fjölda fólks vegna þeirrar efnahags- og stjórnmálakreppu sem hafi haft mikil áhrif á landið. Ástandið hafi farið síst batnandi undanfarin misseri, en umsóknum um alþjóðlega vernd í Grikklandi hafi fjölgað mikið á milli áranna 2015 og 2017. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hafi m.a. lýst alvarlegum áhyggjum yfir aðstæðum flóttafólks og umsækjenda um alþjóðlega vernd í Grikklandi. Þá sé mikil þörf á að auka félagslega þjónustu við flóttafólk, ekkert félagslegt húsnæði sé í boði eða aðrar lausnir eða annað fyrirkomulag. Flóttafólk verði fyrir mismunun á húsnæðismarkaði og séu margir einstaklingar í slíkri stöðu því heimilislausir og útsettir fyrir alls kyns hættum. Atvinnuleysi, efnahagskreppa, tungumálaerfiðleikar og ójöfn staða flóttafólks þegar kemur að starfsnámi eru talin sem dæmi um þá fjölmörgu erfiðleika sem einstaklingar með alþjóðlega vernd glími við og valdi því að nánast ómögulegt sé fyrir þá að framfleyta sér í landinu. Þó grísk lög mæli fyrir um sama rétt þeirra sem njóti alþjóðlegrar verndar í landinu og grískra ríkisborgara til félagslegrar aðstoðar og bóta, sé raunin allt önnur. Efnahagskreppan hafi valdið því að aðgangi flóttafólks að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu hafi verið settar verulegar skorður. Auk þess hafi Flóttamannastofnunin lýst yfir alvarlegum áhyggjum af kynþáttafordómum, útlendingahatri, ofbeldi og öðrum birtingarmyndum mismununar og skorti á umburðarlyndi í Grikklandi, og telji að öryggi umsækjenda um alþjóðlega vernd og einstaklinga sem hlotið hafa alþjóðlega vernd sé ógnað vegna þessa.
Þá bendir kærandi á að einstaklingar sem njóta alþjóðlegrar verndar séu mjög oft sérstaklega viðkvæmur þjóðfélagshópur. Við mat á því hvort skilyrðum 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sé fullnægt sé engin ástæða til að greina milli þess hóps og umsækjenda um alþjóðlega vernd. Samkvæmt handbók Flóttamannastofnunar geti einstaklingur hafa sætt meðferð sem í sjálfu sér jafngildi ekki ofsóknum en þegar mismunandi þættir séu teknir sem ein heild geti þeir haft þau áhrif á hugarástand einstaklings að hann geti rökstutt skynsamlega staðhæfingar sínar um ástæðuríkan ótta við ofsóknir með því að telja þær samsafn af ástæðum (e. cumulative grounds). Þá vísi kærandi jafnframt til nýlegs dóms stjórnsýsludómstóls í Þýskalandi þar sem felld hafi verið úr gildi ákvörðun þýsku útlendingastofnunarinnar um að senda til Grikklands einstakling sem hlotið hafði alþjóðlega vernd þar í landi. Hafi ákvörðun dómstólsins verið byggð m.a. á nýlegum heimildum um aðstæður þar í landi, en í framkvæmd skorti á að grísk stjórnvöld veiti slíkum einstaklingum þau réttindi sem stjórnvöldum beri að veita.
Kærandi telur sig vera einstakling í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Við mat á því hvort kærandi sé í slíkri stöðu sé mikilvægt að taka til greina frásögn hans af ofsóknum í [...]og dvöl hans í Grikklandi. Í greinargerð lýsir kærandi skyldu íslenskra stjórnvalda til að leggja ítarlegt mat á stöðu kæranda, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga og 1. mgr. 25. gr. sömu laga. Kærandi hafi lýst því að hann sé fórnarlamb pyndinga og annars líkamlegs og andlegs ofbeldis og sé hann enn í dag að glíma við afleiðingar þeirrar erfiðu lífsreynslu. Kærandi hafi, sem áður segir, ítrekað óskað eftir því að fá úthlutaðan tíma hjá sálfræðingi en ekki fengið. Í hinni kærðu ákvörðun tiltaki Útlendingastofnun sérstaklega að kærandi hafi ekki lagt fram frekari gögn um heilsufar sitt og meti því kæranda ekki í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Taki kærandi fram að umsækjendur um alþjóðlega vernd hafi ekki aðgengi að heilbrigðisþjónustu nema með tilstuðlan Útlendingastofnunar. Þá kveðst kærandi jafnframt ekki hafa tök á að leita sjálfur sálfræðiaðstoðar sökum [...] auk þess sem hann hafi ekki aðgengi að almenningssamgöngum nema [...]. Að mati kæranda sé því ljóst að ýmsar hindranir af hálfu Útlendingastofnunar hafi staðið í vegi fyrir því að kærandi hafi getað leitað sér viðeigandi þjónustu og lagt fram gögn máli sínu til stuðnings. Kærandi hafi, líkt og fyrr greini, ekki fengið tíma hjá sálfræðingi fyrr en þann 23. janúar sl., eða degi eftir að Útlendingastofnun tók ákvörðun í máli hans.
Aðalkrafa kæranda er að taka skuli mál hans til efnislegrar meðferðar með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem sérstakar ástæður mæli með því. Þegar svo standi á beri íslenskum stjórnvöldum að mati kæranda skylda til að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar. Í því sambandi vísi kærandi til lögskýringargagna að baki 2. mgr. 36. gr. sem og til úrskurða kærunefndar útlendingamála í málum nr. 550/2017 og nr. 552/2017 frá 10. október 2017, auk úrskurðar nr. 582/2017 frá 24. október 2017. Í þessum úrskurðum hafi kærunefnd metið aðstæður kærenda þannig að rétt væri að taka umsóknir þeirra til efnismeðferðar hér á landi, þrátt fyrir að þeir hefðu þegar hlotið viðbótarvernd í Búlgaríu og Ungverjalandi. Við mat á því hvort viðkvæm staða kæranda verði talin leiða til þess að hann muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki, leggi kærandi áherslu á að skoða verði einstaklingsbundnar aðstæður hans sem flóttamanns í Grikklandi. Kærandi hafi greint frá aðstæðum sínum þar. Sé alls óljóst hvort kærandi muni hafa aðgang að sérhæfðri geðheilbrigðisþjónustu, verði hann sendur aftur til Grikklands. Telji kærandi ljóst að hann muni verða fyrir alvarlegri mismunun, líkt og ákvæði 32. gr. a reglugerðar nr. 540/2017, með síðari breytingum, kveði á um. Telji kærandi því að um sérstakar ástæður sé að ræða í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og því beri íslenskum stjórnvöldum skylda til að taka umsókn kæranda til efnismeðferðar.Aðalkrafa kæranda er einnig reist á því að ótækt sé að beita heimild a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem kærandi njóti verndar 42. gr. sömu laga. Síðarnefnda ákvæðið mæli fyrir um grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement, eða bann við endursendingu fólks þangað sem líf þess eða frelsi sé í hættu, eða líkur séu á að það muni sæta pyndingum eða ómannúðlegri meðferð, sbr. einnig 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Lýsing kæranda á aðstæðum sínum í Grikklandi komi heim og saman við þær heimildir um aðstæður og aðbúnað flóttafólks og umsækjenda um alþjóðlega vernd í Grikklandi sem kærandi vísi til í greinargerð sinni. Telja verði að aðstæður flóttafólks í Grikklandi séu svo slæmar að þær jafnist á við ómannúðlega og vanvirðandi meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá samrýmast aðstæður flóttamanna í Grikklandi skilgreiningu á ofsóknum í skilningi flóttamannahugtaksins. Endursending kæranda til Grikklands myndi því teljast brot gegn 3. mgr. 36. gr., sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.Varakrafa kæranda er reist á því að með ákvörðun sinni hafi Útlendingastofnun brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Kærandi hafi greint frá heilsufarsvandamálum sínum í viðtali hjá Útlendingastofnun auk þess sem hann hafi lagt fram gögn frá Grikklandi máli sínu til stuðnings. Útlendingastofnun hafi hins vegar ekkert aðhafst til að afla frekari upplýsinga um afleiðingar þessara erfiðu veikinda kæranda né leitað frekari aðstoðar sérfræðinga þótt vísbendingar hafi verið til staðar um alvarlega bresti á andlegri heilsu kæranda. Í hinni kærðu ákvörðun hafi ekki verið tekið tillit til atriða um andleg veikindi kæranda sem fram komi í gögnum frá Göngudeild sóttvarna, enda hafi kærandi fyrst fengið tíma hjá sálfræðingi þann 23. janúar sl. en Útlendingastofnun hafi tekið ákvörðun í máli hans þann 22. janúar. Fari kærandi því fram á að hin kærða ákvörðun verði ógild vegna vanrækslu stofnunarinnar að rannsaka heilsufar kæranda og einstaklingsbundnar aðstæður hans.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga
Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna.
Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málsins var kæranda veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi og hefur gilt dvalarleyfi þar í landi til 1. maí 2021. Að mati kærunefndar felur sú vernd sem kærandi nýtur í Grikklandi í sér virka alþjóðlega vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda
Samkvæmt gögnum málsins er kærandi [...] ára gamall karlmaður sem kom einn hingað til lands. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi m.a. frá því að hann hafi orðið fyrir pyndingum í heimaríki og beri eftir það ör á líkamanum. Þá taki hann [...] þegar hann þurfi á þeim að halda. Í framlögðum gögnum um heilsufar kæranda kemur fram að hann sé almennt heilbrigður karlmaður sem glími við [...]- og [...]. Við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun lagði kærandi m.a. fram gögn frá Grikklandi þar sem m.a. kemur fram að kærandi hafi verið með [...] í maí 2018. Af komunótum frá Göngudeild sóttvarna kemur fram að kærandi hafi hitt sálfræðing í tvígang frá því að hann kom hingað til lands.
Að mati kærunefndar bera gögn málsins það ekki með sér að veikindi kæranda eða aðstæður hans séu slíkar að hann hafi sérþarfir sem taka þurfi tillit til við meðferð málsins. Það er því mat kærunefndar að kærandi sé ekki í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.
Aðstæður í Grikklandi
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Grikklandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:
• 2017 – Country Reports on Human Rights Practices – Greece (United States Department of State, 20. apríl 2018),
• Amnesty International Report 2017/18 – Greece (Amnesty International, 22. febrúar 2018),
• Asylum Information Database, National Country Report: Greece (European Council on Refugees and Exiles, mars 2018),
• Commissioner for Human Rights: Report of the Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, Dunja Mijatovic, following her visit to Greece from 25 to 29 June 2018 (Council of Europe, 6. nóvember 2018),
• ECRI Report on Greece (fifth monitoring cycle) (European Commission against Racism and Intolerance, 24. febrúar 2015),
• EU/Greece: Pressure to Minimize Number of Migrants Identified as ´vulnerable´ (Human Rights Watch, 1. júní 2017),
• Freedom in the World 2018 – Greece (Freedom House, 1. ágúst 2018);• Greece as a Country of Asylum – UNHCR‘s Recommendations (UNHCR, 6. apríl 2015),
• Migration Flows and Refugee Protection – Administrative challenges and human rights issues (The Greek Ombudsman, apríl 2017),
• Petition to the European Parliament – Regarding degrading reception conditions and EU funding in Greece (Solidarity Now, mars 2017),
• Reports of the Special Rapporteur on the human rights of migrants on his mission to Greece, (United Nations, General Assembly, 24. apríl 2017),
• State of the World‘s Minorities and Indigenous Peoples 2016 – Greece (Minority Rights Group International, 12. júlí 2016),
• UNHCR observations on the current asylum system in Greece (UNHCR, desember 2014) og
• World Report 2018 – European Union (Human Rights Watch, 18. janúar 2018).
Af framangreindum gögnum má sjá að grísk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur m.a. bent á þau neikvæðu áhrif sem efnahagur Grikklands hefur haft á aðstæður einstaklinga sem hafa hlotið alþjóðlega vernd þar í landi og möguleika þeirra á að aðlagast grísku samfélagi. Að mati kærunefndar er ljóst af framangreindum gögnum að þeir einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi lifa oft á jaðri samfélagsins og búa í sumum tilvikum við félagslega einangrun. Einstaklingar með alþjóðlega vernd eiga hins vegar sama rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar og í dvalarleyfi þeirra felst nú jafnframt sjálfkrafa aðgangur að vinnumarkaði. Þá veita frjáls félagasamtök einstaklingum með alþjóðlega vernd aðstoð við að kynna sér réttindi sín í Grikklandi.
Einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi eiga rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi hefur bág fjárhagsstaða gríska ríkisins haft mikil áhrif á heilbrigðiskerfi landsins og hefur kostnaðarþátttaka almennings aukist við kaup á lyfjum og þjónustu. Þannig geti verið vandkvæðum bundið að sækja sér heilbrigðisþjónustu í Grikklandi og þá sérstaklega sérhæfða heilbrigðisþjónustu, m.a. vegna skorts á fjármagni og starfsfólki. Á þetta jafnt við um alla borgara Grikklands, bæði gríska ríkisborgara og aðra sem hafa rétt til dvalar í ríkinu.
Sem fyrr segir eiga einstaklingar með alþjóðlega vernd sama rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar en aðgengi þeirra að húsnæði er háð sömu skilyrðum og takmörkunum og aðgengi annarra ríkisborgara þriðju ríkja með löglega dvöl í Grikklandi. Fá gistiskýli eru í boði fyrir heimilislausa auk þess sem ekkert húsnæði er til staðar sem einungis er ætlað einstaklingum með alþjóðlega vernd. Erfitt getur reynst að fá pláss í gistiskýlum þar sem aðsóknin er mikil og eru dæmi um að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafist við í yfirgefnum húsum við mjög bágar aðstæður. Á þetta einnig við um einstaklinga sem hafa verið sendir til Grikklands frá öðrum Evrópuríkjum.
Í framangreindum gögnum kemur fram að grísk yfirvöld veiti einstaklingum með alþjóðlega vernd sem búa undir fátæktarmörkum fjárhagsaðstoð í formi mánaðarlegra greiðslna. Einstaklingar sem hyggjast nýta sér úrræðið þurfa að uppfylla ýmis skilyrði og má sem dæmi nefna að þeir þurfa að hafa kennitölu, skattnúmer, gilt dvalarleyfi og bankareikning. Þá þurfa þeir m.a. að framvísa leigusamningi í þeim tilvikum þegar þeir búa í leiguhúsnæði og í tilviki heimilislausra einstaklinga þurfa þeir að framvísa vottorði um heimilisleysi frá gistiskýlinu eða sveitarfélaginu þar sem þeir búa. Þá kemur fram í fyrrnefndum gögnum að engin sérúrræði eru til staðar varðandi félagsþjónustu fyrir fólk í viðkvæmri stöðu, s.s. þolendur pyndinga.
Í framangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins kemur fram að dæmi séu um að flóttafólk sé beitt ofbeldi, þ. á m. af hendi grísku lögreglunnar. Þá kemur fram að þarlend lög og stjórnarskrá leggi bann við pyndingum og annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Enn fremur séu ofbeldisbrot rannsökuð af grísku lögreglunni en embætti umboðsmanns rannsaki meint brot lögreglu. Af framangreindri skýrslu verður ráðið að ýmsir annmarkar séu á dómskerfi landsins en sjálfstæði dómstóla sé tryggt í framkvæmd, svo og réttindi brotaþola og sakborninga. Þá kemur fram á vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal) að útlendingar í Grikklandi sem séu þolendur glæpa og tali hvorki né skilji grísku eigi rétt á túlkaþjónustu og upplýsingum um mál þeirra á tungumáli sem þeir skilji.
Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga
Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944.
Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstóllinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016.
Í ákvörðun í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013 fjallaði dómstóllinn um endursendingar einstaklinga til ríkja þar sem þeir hafa hlotið alþjóðlega vernd. Í ákvörðuninni kemur m.a. fram að það eitt að efnahagsstaða einstaklings versni við slíka endursendingu nái ekki alvarleikastigi 3. gr. mannréttindasáttmálans. Þá verði greinin ekki túlkuð þannig að í henni felist skylda aðildarríkja til að sjá einstaklingum sem njóta alþjóðlegrar verndar fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum. Dómstóllinn áréttaði jafnframt að einstaklingur sem stendur til að vísa brott geti ekki gert kröfu um áframhaldandi dvöl í ríki í því skyni að njóta þar heilbrigðis- eða félagsþjónustu. Veruleg skerðing lífsgæða sé ekki nægjanleg til að valda broti á 3. gr. mannréttindasáttmálans nema sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæltu gegn endursendingu.
Með vísan til umfjöllunar um aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar í Grikklandi er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þar sem kærandi nýtur alþjóðlegrar verndar í Grikklandi telur kærunefnd að tryggt sé að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.
Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.
Áður hefur verið greint frá aðstæðum kæranda en kærandi kveður m.a. að aðstæður hans í Grikklandi hafi verið erfiðar þar sem hann hafi að mestu verið atvinnu- og húsnæðislaus, auk þess sem hann hafi ekki haft aðgang að heilbrigðis- og félagsþjónstu. Þá hefur kærandi jafnframt greint frá því að hann hafi orðið fyrir líkamlegum og andlegum pyndingum í heimaríki og að andleg heilsa hans sé ekki góð.
Þrátt fyrir ýmsar aðgangshindranir hefur kærandi heimild til að stunda atvinnu í Grikklandi og á rétt á félagslegri aðstoð til jafns við gríska ríkisborgara. Þá verður ráðið af framangreindum gögnum að kærandi geti leitað ásjár grískra yfirvalda, verði hann fyrir mismunun á grundvelli kynþáttar þar í landi. Má jafnframt ráða af fyrirliggjandi gögnum að óttist kærandi um öryggi sitt geti hann leitað til lögreglu eða annrra þar til bærra stjórnvalda sökum þess. Að mati kærunefndar bera gögn málsins því ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.
Af framburði kæranda og framlögðum gögnum, svo og gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi verður ráðið að kærandi eigi rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. nauðsynlegum lyfjum. Í ljósi fyrirliggjandi upplýsinga telur kærunefnd ekki forsendur til annars en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi geti fengið viðhlítandi aðstoð í Grikklandi vegna heilsufarsvandamála sinna. Því telur kærunefnd gögn málsins ekki benda til þess að kærandi glími við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð er aðgengileg við hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá er það mat nefndarinnar að ekki sé fyrir hendi ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hans sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.
Vegna athugasemdar í greinargerð kæranda tekur kærunefnd fram að aðstæður kæranda eru ekki sambærilegar aðstæðum sem fjallað var um í úrskurðum kærunefndar útlendingamála nr. 550/2017 og nr. 552/2017 frá 10. október 2017, eða úrskurði 582/2017 frá 24. október 2017. Kærunefnd telur að ekki sé hægt að jafna stöðu kæranda við stöðu kærenda í umræddum úrskurðum vegna þess að ekki er um að ræða sömu viðtökuríki.
Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 3. október 2018 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 10. september 2018.
Reglur stjórnsýsluréttar
Kærandi gerir þá varakröfu að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju. Telur kærandi að stofnunin hafi með ákvörðun sinni brotið gegn 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, sbr. 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Þá vísar kærandi einnig til 1. mgr. 25. gr. sömu laga í þessu sambandi. Telur kærandi að Útlendingastofnun hafi vanrækt að rannsaka heilsufar kæranda og einstaklingsbundnar aðstæður hans en kærandi gagnrýnir m.a. að Útlendingastofnun hafi tekið ákvörðun í málinu áður en kærandi hafi fengið tíma hjá sálfræðingi, líkt og áður hefur komið fram.
Í viðtölum hjá Útlendingastofnun, dags. 17. september og 3. október 2018, var kæranda og talsmanni hans leiðbeint um framlagningu læknisfræðilegra gagna. Af gögnum málsins verður ráðið að kærandi lagði fram gögn er varða heilsufar hans frá Grikklandi, og óskilgreinda tölvupósta. Önnur gögn, þ. á m. heilsufarsupplýsingar frá Göngudeild sóttvarna, voru ekki lögð fram hjá Útlendingastofnun áður en ákvörðun stofnunarinnar lá fyrir. Kærunefnd telur að leiðbeiningar Útlendingastofnunar um framlagningu gagna hafi að þessu leyti verið fullnægjandi og í samræmi við 7. gr. stjórnsýslulaga. Þá kemur fram í komunótum, sem kærandi lagði fram með greinargerð sinni til kærunefndar, dags. 8. október 2018 til 23. janúar 2019, að kærandi hafi hitt sálfræðing í tvígang, dagana 2. janúar og 23. janúar 2019. Telur kærunefnd því ljóst, þvert á fullyrðingu talsmanns kæranda, að kærandi hafi hitt sálfræðing á Göngudeild sóttvarna áður en ákvörðun Útlendingastofnunar lá fyrir. Þá telur kærunefnd einnig ljóst að heilsufarsupplýsingar hafi verið til í málinu áður en ákvörðun var tekin í máli kæranda, en þær hafi ekki verið lagðar fram hjá Útlendingastofnun. Talsmanni hafi því verið í lófa lagið að leggja fram þau gögn teldi hann þörf á því.
Kærunefnd hefur farið yfir hina kærðu ákvörðun og málsmeðferð stofnunarinnar og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemdir við hana. Kærunefnd hefur endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun.
Frávísun
Samkvæmt gögnum málsins kvaðst kærandi koma hingað til lands þann 9. september 2018. Hann sótti um alþjóðlega vernd þann 10. september 2018. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.
Anna Tryggvadóttir
Árni Helgason Þorbjörg Inga Jónsdóttir