Mál nr. 461/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 461/2021

Fimmtudaginn 16. desember 2021

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 3. september 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 7. júlí 2021, um að fella niður bótarétt hans í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 11. febrúar 2020 og var umsóknin samþykkt 26. mars 2020. Þann 25. maí 2021 bárust Vinnumálastofnun upplýsingar um að kærandi hefði ekki mætt í atvinnuviðtal hjá B og þann 12. júní 2021 bárust stofnuninni upplýsingar um að ekki hefði náðst í kæranda vegna boðunar í atvinnuviðtal hjá C.

Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 16. júní 2021, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á atvinnuviðtölum hjá fyrirtækjunum tveimur. Engar skýringar bárust frá kæranda. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 7. júlí 2021, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hans væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Þann 4. ágúst 2021 bárust skýringar frá kæranda og var mál hans endurupptekið í kjölfarið. Skýringar kæranda voru ekki metnar gildar og var fyrri ákvörðun stofnunarinnar staðfest 12. ágúst 2021.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 3. september 2021. Með bréfi, dags. 7. september 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 30. september 2021 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 1. október 2021. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að ásakanir frá C og B eigi ekki við nein rök að styðjast. Kærandi hafi ekki sótt um atvinnu hjá B og það sé enginn tölvupóstur frá Vinnumálastofnun um að stofnunin hafi gert það heldur. Hann hafi ekki fengið neina símhringingu frá þessum fyrirtækjum og engar símhringingar hafi verið í símanúmerið hans umrædda daga. Hann segi það ekki rétt að hann hafi hafnað starfi og auk þess þekki hann ekkert fyrirtæki sem taki ákvörðun um ráðningar einungis út frá ferilskrá og kynningarbréfi.

Áður en ákvörðun Vinnumálastofnunar hafi verið birt hafi kærandi sent stofnuninni bréf um að hann væri undir andlegu álagi vegna áreitis frá fjölskyldumeðlimum og hafi því ekki getað skilað gögnum á réttum tíma. Vinnumálastofnun hafi ekki reynt að koma til móts við hann á nokkurn hátt. Það sé brot af hálfu stofnunarinnar sem beri að gæta meðalhófs.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að þann 25. maí 2021 hafi Greiðslustofu Vinnumálastofnunar borist þær upplýsingar að kærandi hefði hafnað starfi hjá B. Ferilskrá kæranda hafi verið send til fyrirtækisins þann 21. maí 2021. Samkvæmt upplýsingum frá atvinnurekanda hafi kærandi ekki mætt í viðtal hjá fyrirtækinu. Þann 2. júní 2021 hafi kærandi verið upplýstur með tölvupósti um að atvinnurekandi hafi reynt að ná í hann vegna boðunar í atvinnuviðtal en hann hafi ekki svarað. Ráðgjafi stofnunarinnar hafi boðað kæranda í framhaldinu í símaviðtal þann 3. júní 2021. Þá hafi kæranda verið bent á að ef ekki næðist í hann teldist kærandi ekki vera í virkri atvinnuleit sem gæti haft þær afleiðingar að greiðslur bóta til hans myndu falla niður. Auk þess hafi kæranda verið bent á að ef hann væri með nýtt símanúmerið þyrfti hann að uppfæra upplýsingar á Mínum síðum á vef Vinnumálastofnunar. Ráðgjafi Vinnumálastofnunar hafi hringt tvisvar sinnum í kæranda þann 3. júní 2021 en ekki hafi náðst í hann.

Þann 12. júní 2021 hafi Greiðslustofu Vinnumálastofnunar aftur borist þær upplýsingar að  kærandi hefði hafnað starfi hjá C. Kærandi hafi sjálfur sótt um starfið og hafi ferilskrá hans verið send til fyrirtækisins þann 21. maí 2021. Samkvæmt upplýsingum frá atvinnurekanda hafi ekki náðst í kæranda. Þann 7. júlí 2021 hafi kæranda verið tilkynnt að bótaréttur hans hefði verið felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Þann 4. ágúst 2021 hafi kærandi skilað inn frekari skýringum og hafi mál hans verið endurupptekið í kjölfarið. Í skýringum frá kæranda hafi komið fram að ásakanir fyrirtækjanna ættu ekki við nein rök að styðjast. Kærandi kveðist meðal annars aldrei hafa sótt um atvinnu hjá B. Kærandi segi að hann hafi aldrei fengið símhringingu frá þessum fyrirtækjum. Skýringar kæranda hafi ekki verið metnar gildar og fyrri ákvörðun stofnunarinnar frá 7. júlí 2021 hafi verið staðfest.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Ágreiningur í máli þessu snúi að því hvort ástæður kæranda vegna umræddrar höfnunar séu gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar.

Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir séu að leita sér að nýju starfi. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að þeir hafi til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að vera í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit. 

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi eða atvinnuviðtali. Ákvæðið sé svohljóðandi: 

,,Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segi orðrétt í 4. mgr. sömu greinar:

,,Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitenda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu.

Kærandi hafi gefið skýringar, bæði fyrir úrskurðarnefnd og til Vinnumálastofnunar. Í máli þessu liggi fyrir að kærandi hafi sótt um starf hjá fyrirtækjunum B og C í gegnum Mínar síður Vinnumálastofnunar. Samkvæmt upplýsingum frá atvinnurekanda hafi kærandi ekki mætt í viðtal hjá B og ekki hafi náðst í kæranda þegar reynt hafi verið að hafa samband við hann vegna starfs hjá C. Kærandi segi að aldrei hafi verið reynt að ná í hann af umræddum fyrirtækjum, auk þess sem hann hafi aldrei sótt um starf hjá B. Af gögnum málsins sé ljóst að kærandi hafi sótt um umrædd störf í gegnum Mínar síður og vísi stofnunin í því samhengi til samskiptasögu kæranda frá 21. maí 2021. Auk þess megi sjá af samskiptasögu í máli kæranda að hann hafi sótt um fleiri störf umræddan dag.

Þá liggi fyrir að tveir atvinnurekendur hafi tilkynnt til Vinnumálastofnunar að kærandi hafi annars vegar ekki mætt í viðtal og hins vegar ekki svarað atvinnurekanda. Þá liggi einnig fyrir að ráðgjafi stofnunarinnar hafi boðað kæranda í símaviðtal þann 2. júní 2021. Þegar reynt hafi verið að ná í kæranda þann 3. júní 2021 hafi kærandi ekki svarað símanum en stofnunin hafi reynt að ná í hann í tvígang. Kærandi hafi fengið skilaboð, bæði í gegnum tölvupóstfang hans og í gegnum smáskilaboð, þar sem honum hafi verið gefinn kostur á að koma með skýringar, auk þess sem hann hafi verið upplýstur með tölvupósti og smáskilaboðum að ráðgjafi stofnunarinnar hafi ætlað að hringja í hann þann 3. júní klukkan 11:00 vegna höfnunar á starfi hjá B. Samhliða hafi kæranda verið bent á að atvinnurekandi hefði reynt að ná í hann vegna boðunar í atvinnuviðtal en hann hafi ekki svarað. Þá hafi kæranda verið bent á að ef ekki næðist í hann þá teldist hann ekki í virkri atvinnuleit og það gæti haft þær afleiðingar að greiðslur bóta myndu falla niður. Auk þess komi fram í skilaboðum til kæranda að ef hann sé með nýtt símanúmer þá þurfi hann að uppfæra það á Mínum síðum á vef Vinnumálastofnunar.

Í ljósi alls framangreinds telji Vinnumálastofnun að skýringar kæranda réttlæti ekki höfnun á starfi samkvæmt 57. gr. laga nr. 54/2006. Rík skylda hvíli á atvinnuleitendum að taka því starfi sem þeim kunni að bjóðast, enda eigi ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Að mati Vinnumálastofnunar séu þær skýringar sem kærandi hafi fært fram í málinu ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Vinnumálastofnun telji því að kærandi skuli sæta biðtíma í tvo mánuði frá ákvörðunardegi á grundvelli 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta lýtur að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Í athugasemdum við 57. gr. í frumvarpi því er varð að lögunum kemur fram:

„Enn fremur þykir mikilvægt að það að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar hafi sömu áhrif og sú ákvörðun að taka ekki starfi sem býðst. Ástæðan er einkum sú að atvinnuviðtal er venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og þykir það mega leggja þá ákvörðun að jöfnu við því að hafna starfi. Verður að teljast óeðlilegt að hinn tryggði geti neitað því að fara í atvinnuviðtal án viðbragða frá kerfinu en þeir sem fóru í viðtalið og var boðið starfið þurfi að þola biðtíma eftir atvinnuleysisbótum taki þeir ekki starfinu.“

Samkvæmt fyrirliggjandi samskiptasögu sótti kærandi sjálfur um störf hjá B og C í gegnum Mínar síður Vinnumálastofnunar þann 21. maí 2021. Í samskiptasögunni er skráð að kærandi hafi ekki mætt í viðtal hjá B og að ekki hafi náðst í kæranda vegna boðunar í atvinnuviðtal hjá C. Á grundvelli þessa tók Vinnumálastofnun þá ákvörðun að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði. Af hálfu kæranda hefur komið fram að ekki hafi verið reynt að ná í hann frá umræddum fyrirtækjum vegna boðunar í atvinnuviðtal. Honum hafi ekki borist símhringingar, sms skilaboð eða tölvupóstur frá umræddum fyrirtækjum.

Við mat á því hvort heimilt sé að beita viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna kemur til skoðunar hvort kærandi hafi hafnað starfi eða atvinnuviðtali með sannanlegum hætti, enda um íþyngjandi ákvörðun að ræða. Að mati úrskurðarnefndarinnar verður því að gera þær kröfur að fyrirliggjandi gögn bendi eindregið til þess að rétt sé að beita því úrræði. Engin slík gögn liggja fyrir í málinu sem sýna fram á að kærandi hafi sannanlega fengið boð í atvinnuviðtal hjá umræddum fyrirtækjum. Úrskurðarnefndin telur að skýringar kæranda frá 4. ágúst 2021 hafi gefið Vinnumálastofnun tilefni til að afla frekari upplýsinga frá fyrirtækjunum því til staðfestingar. Þar sem ekki lágu fyrir fullnægjandi upplýsingar við töku hinnar kærðu ákvörðunar er hún felld úr gildi og lagt fyrir Vinnumálastofnun að taka mál kæranda til nýrrar meðferðar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 7. júlí 2021, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði, er felld úr gildi og málinu vísað til nýrrar meðferðar stofnunarinnar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir