5. ágúst 2022 Fjármála- og efnahagsráðuneytið, Forsætisráðuneytið, Innviðaráðuneytið

Starfsemi Þjóðhagsráðs á árinu 2022

Þjóðhagsráð hefur það sem af er ári fundað níu sinnum. Fyrir utan reglubundin viðfangsefni ráðsins hefur megináhersla fundanna varðað viðfangsefni sem tengjast áframhaldandi stöðugleika á vinnumarkaði, árangri lífskjarasamninga og þætti sem geta stuðlað að því að verja kaupmátt og lífskjör í landinu en kjarasamningar á almennum vinnumarkaði eru flestir lausir í nóvember á þessu ári og á opinberum markaði í mars 2023.

Þjóðhagsráð tók til starfa í breyttri mynd í kjölfar lífskjarasamninganna árið 2019 en þar koma saman fulltrúar ríkisstjórnar, sveitarfélaga, Seðlabanka Íslands og aðila vinnumarkaðar. Markmið ráðsins er að styrkja samhæfingu hagstjórnar og ákvarðana á vinnumarkaði með hliðsjón af efnahagslegum og félagslegum stöðugleika og áhrifum á loftslagsmál. Þjóðhagsráð ræðir reglulega stöðu efnahags- og félagsmála í samhengi opinberra fjármála, peningastefnu og kjaramála í tengslum við helstu viðfangsefni hagstjórnar hverju sinni. Þá er í ráðinu rætt um aðgerðir stjórnvalda í tengslum við kjarasamninga hverju sinni.

Eitt stærsta viðfangsefnið um þessar mundir eru húsnæðismál. Fyrir tilstuðlan ráðsins var sett af stað vinna um aðgerðir og umbætur á húsnæðismarkaði, sem kynnt var opinberlega þann 19. maí sl. Þjóðhagsráð mun fylgja niðurstöðunum eftir en þegar hafa verið skipaðir tveir starfshópar á vegum innviðaráðherra um endurskoðun á húsnæðisstuðningi og endurskoðun húsaleigulaga til að bæta réttarstöðu og húsnæðisöryggi leigjenda. Þá undirrituðu ríki og sveitarfélög nýverið rammasamning um uppbyggingu 35 þúsund íbúða á næstu tíu árum í samræmi við tillögurnar þar sem þessir aðilar sammælast í fyrsta sinn um stefnu og aðgerðir til að tryggja húsnæðisuppbyggingu í samræmi við þarfir allra hópa. Samstaða er innan ráðsins um mikilvægi þess að tryggja aukið framboð íbúða til að stuðla að stöðugleika á húsnæðismarkaði. Þá hefur í ráðinu einnig m.a. verið fjallað um umbætur í kjaraviðræðum, afkomuöryggi atvinnuleitenda, öryrkja og barnafjölskyldna, eflingu sí- og endurmenntunar til að takast á við nýjar áskoranir á vinnumarkaði og jafnrétti- og starfsumhverfi á vinnumarkaði.

Í upphafi starfsársins var ákveðið að fela óháðum sérfræðingum að vinna greinargerð um stöðu og horfur á vinnumarkaði í aðdraganda kjarasamninga. Slíkri greiningu væri einkum ætlað að lýsa þjóðhagslegu umhverfi samninganna, sérstaklega stöðu á vinnumarkaði og fjalla eftir atvikum um svigrúm til launahækkana á haustmánuðum. Til verksins voru fengin þau Katrín Ólafsdóttir, dósent við Háskólann í Reykjavík og Arnór Sighvatsson, hagfræðingur. Greinargerðirnar voru til umræðu á fundi ráðsins þann 1. júní síðastliðinn og eru þær hér meðfylgjandi.

Í skýrslu sinni bendir Katrín mikilvægt sé að kaupmáttaraukning síðustu ára týnist ekki á næsta samningstímabili en takmarkað svigrúm til launahækkana kalli á að leitað sé annarra leiða til að bæta stöðu fólks á vinnumarkaði og huga þurfi að sértækum aðgerðum sem snúa ekki síst að þeim er verst standa. Arnór bendir á að launabreytingar þyrftu að taka mið af því að hinar óvenjulega hagstæðu ytri aðstæður sem stuðluðu að þjóðhagslegu jafnvægi á undanförnum árum séu ekki lengur fyrir hendi. Verði það gert megi binda vonir við að hægt verði að varðveita bæði ytra og innra jafnvægi í þjóðarbúskapnum og verja kaupmátt þeirra kjarasamninga sem undirritaðir verða.