Nr. 401/2021 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 26. ágúst 2021 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 401/2021
í stjórnsýslumáli nr. KNU21070020
Beiðni [...] um endurupptöku
I. Málsatvik
Þann 21. janúar 2021 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 9. nóvember 2020, um að taka umsókn einstaklings er kveðst heita [...] vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Palestínu (hér eftir kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi ekki til efnismeðferðar og endursenda hann til Grikklands. Niðurstaða kærunefndar var birt fyrir kæranda þann 25. janúar 2021. Kærandi óskaði eftir frestun réttaráhrifa á úrskurði kærunefndar þann 29. janúar 2021. Beiðni kæranda var synjað af kærunefnd þann 23. febrúar 2021.
Þann 6. júlí 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku. Þann 13. júlí 2021 bárust kærunefnd upplýsingar frá stoðdeild ríkislögreglustjóra og Útlendingastofnun um málsmeðferð í máli kæranda. Þá bárust frekari upplýsingar frá Útlendingastofnun og stoðdeild dagana 13. ágúst og 20. ágúst 2021. Athugasemdir og gögn bárust frá talsmanni kæranda þann 20. júlí 2021.
Beiðni kæranda um endurupptöku máls hans byggir á 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
II. Málsástæður og rök kæranda
Í beiðni kæranda um endurupptöku kemur fram að hann hafi lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi hinn 22. júní 2020. Hinn 22. júní 2021 hafi því 12 mánuðir verið liðnir frá umsókn hans um alþjóðlega vernd var lögð fram. Kærandi byggir beiðni um endurupptöku á því að þar sem 12 mánuðir séu nú liðnir frá umsókn hans og tafir á meðferð málsins séu ekki á hans ábyrgð skuli taka umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Með vísan til framangreinds er gerð sú krafa að mál hans verði endurupptekið og Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar.
Í viðbótarathugasemdum kæranda, dags. 19. júlí 2021, kemur m.a. fram að að ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga hafi verið sett til þess að hraða afgreiðslu mála og bæta réttarstöðu umsækjenda um alþjóðlega vernd sem dvalið hafi lengi hér á landi vegna meðferðar umsóknar þeirra. Þrátt fyrir viðleitni stjórnvalda til að afgreiða umsóknir um alþjóðlega vernd með skjótum hætti sé ljóst að ýmsir þættir geti orðið til þess að málsmeðferð taki langan tíma, torveldað flutning eða komið í veg fyrir að af honum geti orðið. Fari slíkar tafir fram úr hófi hafi löggjafinn talið rétt að umsókn sé tekin til efnismeðferðar hér á landi. Kærandi telur að Covid-19 faraldurinn og þær ráðstafanir sem ríki hafi gert vegna hans, m.a. með því að takmarka heimildir til ferðalaga á milli landa eða binda þær ströngum skilyrðum séu ekki á ábyrgð hans. Þá séu ekki fyrir hendi lagaheimildir til þvingaðra líkamsrannsókna í þeim tilgangi að flytja fólk úr landi á grundvelli laga um útlendinga. Það að slík þvingun sé óheimil sé enn fremur ekki á ábyrgð kæranda, né sé unnt að gera kröfu til þess að hann undirgangist slíka rannsókn til þess að stjórnvöld geti sinnt verkefnum sínum, sem þau beri sjálf ábyrgð á, án þess að fyrir liggi þvingunarheimildir í þeim tilgangi. Kærandi telur að orðalag sem kveði á um að frestur falli niður verði umsækjandi sjálfur talinn bera ábyrgð á töfum máls verði ekki með neinum rökum skilið svo að krafa sé gerð um að umsækjandi stuðli sjálfur að eigin flutningi með beinum aðgerðum, svo sem með því að gangast undir líkamsrannsóknir sem engar lagaheimildir séu til að þvinga fólk til. Því verði stjórnvöld að bera hallan af því að slíkar þvingunarheimildir séu ekki fyrir hendi.
III. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 á aðili máls rétt á því að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.
Í 1. mgr. 40. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga kemur fram að flóttamaður skv. 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hefur samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum er þó heimilt, á grundvelli a-, b- og c-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar eru í umræddum stafliðum.
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.
Af orðalagi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiðir að umrætt 12 mánaða tímabil hefst þegar umsækjandi leggur fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum. Þá hefur í úrskurðum kærunefndar verið lagt til grundvallar að tímabilinu ljúki þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda er framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar kærandi fer úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hefur verið tekin.
Kærunefnd telur að túlka beri 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þó að 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði fyrst og fremst raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber sjálfur ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja kæranda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 22. júní 2020 og rann því umræddur 12 mánaða frestur út á miðnætti þann 22. júní 2021. Kemur því til skoðunar hvort tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda séu á ábyrgð hans sjálfs, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Í upplýsingum frá stoðdeild ríkislögreglustjóra kom fram að verkbeiðni hafi borist stoðdeild frá Útlendingastofnun þann 5. mars 2021. Þann 15. mars 2021 hafi verið haft samband við kæranda og hann greint frá því að hafa misst föður sinn um nóttina. Því hafi verið ákveðið að gefa honum frið. Þann 6. apríl 2021 var haft samband símleiðis við kæranda og honum tjáð um stöðu hans á Íslandi og hann spurður út í viðhorf sitt gagnvart því að vinna með íslenskum yfirvöldum um að fara sjálfur til Grikklands. Kærandi hafi greint frá því að máli sínu væri ekki lokið á Íslandi þar sem hann þyrfti að fara í aðgerð hér á landi. Kærandi hafi því ekki viljað fara aftur til Grikklands. Hafði stoðdeild í kjölfarið samband við félagsþjónustuna sem greindi frá því að aðgerð kæranda hefði ekki verið samþykkt hér á landi. Þann 28. apríl 2021 hafi stoðdeild aftur farið í úrræði kæranda og hann spurður hvort hann vildi fara í Covid-19 sýnatöku og fara svo til Grikklands. Kærandi hafi neitað því og greint frá því að hann vildi ekki undir neinum kringumstæðum fara aftur til Grikklands. Þar sem afstaða kæranda lá fyrir var ekki haft aftur samband við hann af hálfu stoðdeildar. Í upplýsingum sem kærunefnd bárust frá Útlendingastofnun þann 13. ágúst 2021 varðandi fyrirspurnir um tafir á málsmeðferð og flutningi kæranda kom fram að samkvæmt málaskrá stofnunarinnar væri ekki litið svo á að kærandi hafi tafið mál sitt í skilningi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga að öðru leyti en því að neita að gangast undir Covid-19 sýnatöku þann 28. apríl 2021. Þann 20. ágúst 2021 óskaði kærunefnd eftir upplýsingum frá stoðdeild um það hvort kærandi hefði verið boðaður í Covid-19 sýnatöku á ákveðnum fyrirframgefnum tíma þegar til stóð að flytja hann. Í svari frá stoðdeild sem barst kærunefnd þann sama dag kom fram að ekki hafi verið búið að ákveða nákvæma dagsetningu fyrir sýnatökuna.
Af svari frá stoðdeild má því ráða að þau samskipti sem áttu sér stað milli kæranda og stoðdeildar hafi einungis snúið að því almennt að kanna afstöðu kæranda til fyrirhugaðs flutnings til Grikklands. Kærunefnd tekur fram að flutningur umsækjenda um alþjóðlega vernd sem fengið hafa neikvæða niðurstöðu hér á landi í máli sínu er íþyngjandi ákvörðun og því eðlilegt að umsækjendur séu mótfallnir slíkum flutningi. Þá má sjá af samskiptum stoðdeildar við kæranda að síðasta tilraun til að koma kæranda í Covid-19 sýnatöku var þann 28. apríl 2021 en líkt og að framan greinir leið 12 mánaða fresturinn í máli kæranda þann 22. júní 2021. Af svari stoðdeildar má ráða að ekki hafi verið gerðar frekari tilraunir af hálfu stoðdeildar að undirbúa flutning á kæranda og framkvæmdin því ómarkviss af hálfu stoðdeildar. Kærunefnd telur að líta verði svo á að yfirlýsing kæranda á því að hann vilji ekki snúa aftur til Grikklands eða undirgangast Covid-19 sýnatöku til þess að gera íslenskum stjórnvöldum kleift að flytja hann þangað, geti ekki eitt og sér talist vera töf á afgreiðslu málsins.
Með hliðsjón af framangreindu er því ekki grundvöllur fyrir kærunefnd til að ákvarða að tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda hafi verið á hans ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Af framangreindu leiðir að skilyrði 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er uppfyllt og ber að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar.
Í ljósi framangreinds er því fallist á að atvik hafi breyst verulega í máli kæranda á þann hátt að hann eigi rétt á endurupptöku á máli sínu, sbr. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Það er jafnframt niðurstaða kærunefndar að fella ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar á grundvelli 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Úrskurðarorð:
Fallist er á beiðni kæranda um endurupptöku á máli hans.
Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi og lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til efnismeðferðar.
The appellant‘s request for re-examination of the case is granted.
The decision of the Directorate of Immigration is vacated. The Directorate shall examine the merits of the appellant‘s application for international protection in Iceland.
Tómas Hrafn Sveinsson
Þorbjörg Inga Jónsdóttir Bjarnveig Eiríksdóttir