16. september 2019 Fjármála- og efnahagsráðuneytið, Menningar- og viðskiptaráðuneytið

Ný skýrsla OECD: Lífskjör á Íslandi með því besta sem þekkist

Lilja Alfreðsdóttir, Bjarni Benediktsson og Angel Gurría á kynningu skýrslunnar. - mynd — Lilja Alfreðsdóttir, Bjarni Benediktsson og Angel Gurría á kynningu skýrslunnar.

Íslenskt efnahagsumhverfi er heilbrigt, jöfnuður óvíða meiri og staða ríkissjóðs traust. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) um Ísland, sem birt var í dag. Skýrslur af þessu tagi eru gefnar út á tveggja ára fresti. Angel Gurría, framkvæmdastjóri OECD, kynnti helstu niðurstöður skýrslunnar á blaðamannafundi ásamt Bjarna Benediktssyni, fjármála- og efnahagsráðherra og Lilju D. Alfreðsdóttur, mennta- og menningarmálaráðherra. Að þessu sinni var auk venjubundinnar umfjöllunar um íslensk efnahagsmál sérstaklega fjallað um útgjöld ríkissjóðs og menntamál.

Staða hagkerfisins góð

Í skýrslu OECD kemur fram að lífskjör á Íslandi séu með því besta sem þekkist meðal aðildarríkja OECD. Það byggist á miklum hagvexti undanfarin ár með litlu atvinnuleysi, lágri verðbólgu og jákvæðum ytri skilyrðum. Á sama tíma hafi umgjörð hins opinbera verið styrkt og fjármálastjórnin einkennst af varfærni og lækkun skulda. Staða hins opinbera sé því sterk og sjálfbær.

OECD er bjartsýnna á þróun hagvaxtar á þessu ári en innlendir aðilar. Stofnunin spáir 0,2% hagvexti á þessu ári og 2,2% á því næsta.

Helstu tilmæli OECD lúta að umbótum í menntamálum og ríkisrekstri:

Opinber rekstur

Virða á umgjörð opinberra fjármála og skuldareglu í lögum um opinber fjármál og lækka skuldir frekar.
Hvatt er til að haldið verði áfram með áætlanir um sölu banka. Tryggja ber aðskilnað reksturs og eftirlits í fjármálakerfinu.
Auka þarf áherslu á endurmat útgjalda og útvíkka það til stærstu útgjaldasviða ríkisins, ekki síst mennta- og heilbrigðiskerfis, í samræmi við reynslu annarra þjóða. Styrkja stöðu fjármálaráðs t.d. með því að sameina það Ríkisendurskoðun.
Forgangsraða í innviðauppbyggingu með arðsemi að leiðarljósi. Auka ætti fjárfestingu í vegum, flutningskerfi rafmagns og gagna. Taka ætti upp veggjöld til að stýra eftirspurn og til reksturs á vegakerfinu.
Leggja þarf aukna áherslu á að styðja við atvinnuþátttöku og auka hvata til hennar m.a. með því að draga úr áherslu á bótagreiðslur.
Efla ætti heilsugæsluna og auka hliðvörslu að sérfræðilæknum. Auka ætti greiðsluþátttöku í sjúkrahúskostnaði en draga úr henni annars staðar í heilbrigðiskerfinu.
Hvetja þarf til sameininga sveitarfélaga með fjárhagslegum hvötum. Styrkja ætti stjórnsýsluna á höfuðborgarsvæðinu með auknu samstarfi og mögulega koma á svæðisstjórn.

Framleiðni og samkeppnishæfni

Einfalda ætti rekstrarumhverfi fyrirtækja, sérstaklega í þjónustu- og flutningsgreinum. Draga þarf úr hindrunum fyrir beinni erlendri fjárfestingu.
Launaákvarðanir ættu að fylgja framleiðnivexti og treysta þarf umgjörð kjarasamninga.
Stuðla að hreyfanleika vinnuafls yfir í framleiðnari greinar með aukinni menntun. Bent er á að vissulega stuðli lítill launamunur að jöfnuði en dragi úr hvata til menntunar og þar með aukinnar verðmætasköpunar.

Grænn hagvöxtur

Hækka ætti kolefnisskatta og breikka skattstofninn með því að skattleggja losun iðnaðar og landbúnaðar.
Tengja ætti styrki í landbúnaði við sjálfbæra landnotkun og umhverfisvæna framleiðslu fremur en magn

Menntun og hæfni

Bæta gæði kennslu, m.a. með aukinni starfsþjálfun kennara og einstaklingsmiðari endurmenntun þeirra.
Lagt er til að tengja launasetningu kennara erfiðleikastigi milli skólastiga í auknum mæli og árangurstengja kennsluna í ríkari mæli.
Fjármögnun háskólastigsins ætti að þróa í auknum mæli í takt við árangur nemenda og þarfir vinnumarkaðarins.
Auka möguleika á einkafjármögnun, m.a. erlendri, á háskólastiginu sérstaklega á svið rannsókna og þróunar.
Efla íslenskukennslu fyrir börn innflytjenda.
Þróa líkön til að meta menntunarþörf byggða á nokkrum mismunandi þáttum.
Auka verkkunnáttu með meiri samþættingu verk- og bóknáms. Beina fjármagni að hluta til háskólagreina sem skila þekkingu sem vinnumarkaðurinn kallar eftir.
Bæta læsi m.a. með því að hafa lestur lengur sem kjarnafag í grunnskóla.
Auka þarf mat á árangri í grunnskólakennslu með því að þróa matskerfi.
Einfalda umgjörð verknáms og samræma það. Tryggja öllum nemum í verknámi aðgang að verklegu námi og verknámstíma við hæfi.
Tryggja aukið samstarf hins opinbera og háskólastofnana. Auka samstarf háskóla við atvinnulífið með því að beina fjármagni í samstarfsverkefni.
Hvetja til endurmenntunar, ekki síst þeirra sem ekki eru langskólagengnir.
Bæta gagnasöfnun um hæfni og menntun einstaklinga, sem og gagnavinnslu.
Halda betur utan um þá þekkingu sem er til staðar og stuðla að því að geta nýtt hana á árangursríkari hátt, ekki síst þekkingu innflytjenda. Bæta íslenskukennslu og bæta og auka mat á erlendum réttindum og hæfni.
Herða ætti örorkumatsskilyrðin og auka stuðning við áframhaldandi atvinnuþátttöku.