8. október 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 336/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 8. október 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 336/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20050031

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 20. maí 2020 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Nígeríu (hér eftir kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 30. apríl 2020 um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Kærandi sótti um alþjóðlega vernd ásamt sambýliskonu sinni, [...], ríkisborgara Nígeríu.

Þess er aðallega krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og kæranda verði veitt alþjóðleg vernd skv. 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt alþjóðleg vernd skv. 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautaþrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónamiða sbr. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun eru kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 20. desember 2018. Með úrskurði kærunefndar útlendingamála þann 11. október 2019 staðfesti nefndin ákvörðun Útlendingastofnunar um að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi ekki til efnismeðferðar og vísa honum frá landinu. Þann 29. nóvember 2019 óskaði kærandi eftir endurupptöku og var þeirri beiðni hafnað af kærunefnd þann 19. desember 2019. Þann 20. desember 2019 fór kærandi fram á endurupptöku á máli sínu að nýju þar sem að meira en 12 mánuðir væru liðnir síðan hann sótti um alþjóðlega vernd hér á landi. Með úrskurði kærunefndar þann 13. janúar 2020 var fallist á beiðni kæranda um endurupptöku og lagt fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til efnismeðferðar. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 18. mars 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 30. apríl 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var ofangreind ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 20. maí 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 2. júní 2020. Þann 23. júní 2020 bárust kærunefnd viðbótarathugasemdir kæranda ásamt frekari gögnum. Þá bárust frekari gögn 2. júlí, 22. ágúst, 1. september og 21. september 2020. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála þann 13. ágúst 2020.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna aðildar sinnar að leynifélagi sem hann kveði að hann hafi gengið til liðs við á unga aldri.

Niðurstaða Útlendingastofnunar var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er vísað til viðtala hjá Útlendingastofnun þar sem kærandi hafi greint frá því að hafa um 10 ára aldur gengið í glæpasamtök að nafni Eiye Confraternity, en hann hafi litið á það sem vernd í hættulegu umhverfi Benínborgar. Starfsemi samtakanna hafi þó verið gegn samvisku hans og við 14 ára aldur hafi hann viljað yfirgefa samtökin. Þá hafi kærandi verið beittur ofbeldi, hótað öllu illu og reynt hafi verið að þvinga hann til drepa einhvern, jafnvel sína eigin móður. Kærandi hafi því ákveðið að flýja heimaríki sitt enda aldrei tekið þátt í eiginlegu starfi samtakanna heldur aðeins verið nokkurs konar sendisveinn. Kærandi hafi flúið til Líbíu og síðar til Ítalíu áður en hann hafi komið til Íslands.

Kærandi telur að hann sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í ljósi fyrirliggjandi vottorðs frá sálfræðingi um andlega heilsu hans, þar sem fram komi að hann sýni mikil einkenni áfallastreituröskunar og mikil einkenni þunglyndis.

Í greinargerð sinni gerir kærandi athugasemdir við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi telur að málsmeðferð Útlendingastofnunar, þ.e. framkvæmd viðtals stofnunarinnar við hann sem og hin kærða ákvörðun sé háð verulegum og alvarlegum annmörkum. Hvetur kærandi kærunefnd útlendingamála til að bæta úr þessum ágöllum m.a. með því að taka við hann nýtt viðtal. Kærandi vísar til þess að Útlendingastofnun fari rangt með það sem fram hafi farið í viðtali við hann. Þá vanti mikið upp á þau svör sem kærandi hafi gefið við endurritun viðtalsins og stundum hafi jafnvel verið skrifuð niður atriði sem hann hafi ekki sagt. Þá megi ráða af upptöku viðtalsins að fulltrúi Útlendingastofnunar hafi skilið kæranda illa. Talsmaður kæranda hafi ítrekað þurft að leiðrétta skilning fulltrúans á svörum hans og þá hafi hann ítrekað verið beðinn um að endurtaka svör sín þar sem erfitt væri fyrir fulltrúa Útlendingastofnunar að skilja mállýsku hans. Jafnframt beri að líta til þess að enska sé ekki móðurmál kæranda og skilningur hans sé takmarkaður í samræðum á ensku. Kærandi vísar til þess að hann hafi aldrei sagt að glæpasamtökin hafi borið nafnið sem fram komi í endurritun viðtals. Þá sé ekki rétt að talsmaður hafi leiðrétt kæranda eða brýnt eitthvað fyrir honum. Kærandi gerir þá athugasemd við rökstuðning stofnunarinnar varðandi framlagða blaðagrein og telur að rétt hefði verið að láta sérfræðing kanna blaðið og greinina eða þá vísa til heimilda um fölsun slíkra greina í stað þess að treysta á álit fulltrúa Útlendingastofnunar. Kærandi hvetur kærunefnd útlendingamála til að bæta úr þessum annmarka.

Aðalkrafa kæranda er að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt alþjóðleg vernd á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi byggir á því að auk ofbeldis og hótana sem hann hafi orðið fyrir eftir að hann hafi slitið tengsl við glæpasamtökin sé hans leitað af nígerískum stjórnvöldum. Máli sínu til stuðnings vísar kærandi til framlagðrar blaðagreinar. Með vísan til framangreinds hafi kærandi ástæðuríkan ótta við ofsóknir vegna aðildar hans að tilteknum þjóðfélagshópi, sbr. d-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, og geti ekki vegna slíks ótta fært sér í nyt vernd stjórnvalda í heimaríki enda séu það m.a. stjórnvöld sjálf sem standi að ofsóknunum, sbr. a-lið 4. mgr. 38. gr. sömu laga. Þá hafi stjórnvöld hvorki vilja né getu til að vernda hann fyrir ofsóknum annarra aðila, sbr. c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Kærandi tilheyri þjóðfélagshópi vegna þátttöku sinnar í glæpasamtökum.

Kærandi telji að með endursendingu hans til Nígeríu yrði brotið gegn meginreglunni um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telur kærandi að slík ákvörðun muni brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. samnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.

Til vara krefst kærandi að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt alþjóðleg vernd skv. 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga á grundvelli 2. mgr. 37. gr. sömu laga. Kærandi telji að þær ofsóknir sem hann hafi orðið fyrir vegna þátttöku sem barn í glæpasamtökum uppfylli skilyrði fyrri hluta 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga þar sem raunhæf ástæða sé til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauða, ofbeldi eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð verði hann sendur aftur til Nígeríu. Jafnframt eigi síðari hluti 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga við um kæranda þar sem raunhæf ástæða sé til að ætla að hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki sé greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka verði hann sendur aftur til heimaríkis.

Til þrautavara krefst kærandi að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Kærandi vísar til þess að honum bíði sérstaklega erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki. Þá vísar kærandi til þess að með erfiðum almennum aðstæðum sé vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki, sérstaklega viðvarandi mannréttindabrota og þeirrar stöðu þegar yfirvöld veita ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Þá telur kærandi að honum skuli veitt mannúðarleyfi vegna andlegs heilsufars hans. Jafnframt telur kærandi að það væri ábyrgðarlaust af hálfu íslenskra stjórnvalda að senda viðkvæma einstaklinga frá landinu til Afríku vegna þeirra hættu sem stafi af Covid-19. Kærandi vísar til úrskurðar kærunefndar útlendingamála frá 28. nóvember 2019 í málum KNU19090030 og KNU19090031, þar sem lagt var fyrir Útlendingastofnun að veita kærendum mannúðarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. með vísan til kynferðislegs ofbeldis, andlegra veikinda og fleiri áfalla sem kærendur hefðu orðið fyrir.

Þann 23. júní 2020 skilaði kærandi inn viðbótargreinargerð ásamt fæðingarvottorði frá heimaríki. Í greinargerðinni krefst kærandi til þrautaþrautavara að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga, enda hafi hann ekki fengið niðurstöðu í máli sínum á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða. Samkvæmt a- til d-lið 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði dvalarleyfi samkvæmt 2. mgr. ekki veitt nema að tilteknum skilyrðum uppfylltum, en kærandi telji að skilyrðin séu uppfyllt í tilviki hans. Kærandi heldur því jafnframt fram að útilokunarástæður í a- til d-lið 3. mgr. 74. gr. laga um útlendinga eigi ekki við um mál hans.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðunum Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram nein gögn til að sanna á sér deili. Leysti stofnunin úr auðkenni kæranda á grundvelli trúverðugleikamats og lagði til grundvallar að hann væri ríkisborgari Nígeríu. Kærunefnd hefur ekki forsendur til að hnekkja framangreindu mati Útlendingastofnunar og verður því lagt til grundvallar að kærandi sé nígerískur ríkisborgari. Að öðru leyti er auðkenni kæranda óljóst.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Nígeríu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Amnesty International Report 2017/18 – Nigeria (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Actors of Protection (U.K. Home Office, 28. mars 2019);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Medical and Healthcare issues (U.K. Home Office, janúar 2020);
Country Background Note – Nigeria (U.K. Home Office, maí 2019);
EASO COI Meeting Report – Nigeria – Practical Cooperation Meeting 12-13 June 2017 – Rome (European Asylum Support Office, 1. ágúst 2017);
EASO Country Guidance – Nigeria – Guidance note and common analysis (European Asylum Support Office, febrúar 2019);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Actors of Protection (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Country Focus (European Asylum Support Office, júní 2017);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Security Situation (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Targeting of individuals (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
Freedom in the World 2020 – Nigeria (Freedom House, 4. mars 2020);
Nigeria 2018 Human Rights Report (U.S. Department of State, 13. mars 2019);
Nigeria 2019 Human Rights Report (U.S. Department of State, 11. mars 2020);
Nigeria: The Eiye confraternity, including origin, purpose, structure, membership, recruitment methods, activities and areas of operation (Immigration and Refugee Board of Canada, 8. apríl 2016);
Nigeria: Rising toll of middle-belt violence (Human Rights Watch, 28. júní 2018);
Response to information request (RIRs) (Immigration and Refugee Board of Canada, 18. ágúst 2011);
Vefsíða Interpol (https://www.interpol.int/en/Who-we-are/Member-countries/Africa/NIGERIA, skoðað 10. júní 2020);
World Report 2020 – Nigeria (Human Rights Watch, 14. janúar 2020).

Nígería er sambandslýðveldi með u.þ.b. 214 milljónir íbúa. Nígería var nýlenda Bretlands fram að sjálfstæði þess árið 1960 og sama ár gerðist Nígería aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1993. Þá fullgilti ríkið mannréttindasáttmála Afríku árið 1983 og samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991. Ríkið fullgilti sáttmála Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2004, samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2001 og valfrjálsa viðbótarbókun við þann samning árið 2009.

Samkvæmt upplýsingum á vefsíðu Alþjóðasambands sakamálalögreglu (e. Interpol) er löggæsla ríkisins aðallega í höndum ríkislögreglu Nígeríu sem talin er samanstanda af rúmlega 350.000 lögregluþjónum. Ríkislögreglan annist löggæslustörf í öllum 36 fylkjum Nígeríu og höfuðborginni Abuja. Hlutverk ríkislögreglunnar sé að vernda einstaklinga og eignir, koma í veg fyrir afbrot, upplýsa og rannsaka glæpi auk þess að sækja afbrotamenn til saka. Samkvæmt skýrslu EASO frá 2017 séu nokkrar sérhæfðar deildir innan ríkislögreglunnar sem annist sértæk brot. Ríkislögreglan hafi verið gagnrýnd fyrir spillingu og mannréttindabrot af ýmsum rannsakendum og samtökum. Dæmi séu um að lögregluþjónar hafi orðið uppvísir að því að kúga fé af almennum borgurum og sleppa sakborningum gegn mútugreiðslum. Þá hafi mannréttindasamtök greint frá því að u.þ.b. 100.000 lögregluþjónar hafi veitt efnamiklum einstaklingum persónulega þjónustu. Þá sé mikill skortur á lögreglumönnum í ríkinu, auk þess sem þjálfun lögreglumanna sé ábótavant og skortur sé á fjármagni frá ríkinu. Í ríkinu séu þó til staðar formlegar kvörtunarleiðir vegna misferlis lögreglu í starfi eða spillingar en þó tíðkist í miklum mæli að leysa slík mál á óformlegan hátt. Þá skorti skilvirkar leiðir til að eiga við, rannsaka og refsa vegna ofbeldis eða spillingar öryggissveita. Mútuþægni sé víðfeðmur vandi í ríkinu og samkvæmt skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2018 hafi stofnanir sem annist kvörtunarmál í ríkinu greint frá uppsögnum lægra settra lögreglumanna vegna kvartana almennings um fjárkúganir af hálfu lögreglu. Þó hafi fá mál verið rannsökuð eða farið fyrir dómstóla. Fram kemur í ofangreindum gögnum að töluverð spilling sé innan dómskerfisins, auk þess sem skortur sé á þjálfun dómara. Þó kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá 2019 að þrátt fyrir veikleika í stjórnkerfinu standi þeim sem óttist einstaklinga sem starfi ekki fyrir ríkið almennt til boða skilvirk vernd. Komið hafi verið á fót embætti umboðsmanns í Nígeríu árið 2004 (e. The Public Complaints Commission) en um sé að ræða sjálfstæða og óháða stofnun sem taki á móti kvörtunum borgara og tryggi rétt þeirra gagnvart nígerískum stjórnvöldum endurgjaldslaust. Hægt sé að nálgast skrifstofur umboðsmanns í öllum 36 fylkjum Nígeríu og er almennt talið að um sé að ræða skilvirkt úrræði fyrir borgara Nígeríu. Þá kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá mars 2019 að opinberar eftirlitsnefndir (The National Human Rights Commission (NHRC) og The Public Complaints Commission) hafi eftirlit með störfum dómstóla landsins og nígeríska lögregluráðið (e. The Nigerian Police Council) og framkvæmdarstjórn lögreglunnar (e. Police Service Commission) hafi eftirlit með störfum lögreglunnar.

Samkvæmt skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því janúar 2020 er heilbrigðiskerfinu í Nígeríu skipt í fyrsta, annað og þriðja stig og skiptist jafnframt í opinberan- og einkageira. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins sé starfrækt á vegum sveitarfélaga, annað stigið sé starfrækt á vegum ráðuneyta í hverju og einu fylki og þriðja stigið sé starfrækt á vegum alríkisins. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins feli í sér almenna heilbrigðisþjónustu fyrir borgara Nígeríu og fái jafnframt minnsta fjármagnið af stigunum þremur. Því sé almenn heilbrigðisþjónusta almennt illa skipulögð og innviðir hennar veikburða. Aðgengi sé þá ekki gott sökum skorts á heilbrigðisstofnunum og heilbrigðisstarfsfólki víða um Nígeríu. Þá sé lækniskostnaður almennt hár og aðgengi að lyfjum slæmt. Heilbrigðisþjónusta sé fjórfalt aðgengilegri í þéttbýli heldur en í strjálbýli. Heilbrigðisþjónusta innan einkageirans sé almennt betri og skipulagðari en lækniskostnaður sé að meðaltali hærri en hjá opinbera geiranum. Þá komi fram í tímaritsgrein frá árinu 2010 að talið sé að allt að 60% íbúa Nígeríu hafi ekki haft fullnægjandi aðgang að lyfjum. Þá komi fram að heilbrigðisþjónusta sé töluvert aðgengilegri í suðurhluta landsins en í norðurhluta þess.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í janúar 2020 kemur fram að í Nígeríu séu átta sjúkrahús sem sérhæfð séu í taugageðlækningum staðsett víðsvegar um landið. Geðdeildir séu jafnframt á öllum háskólasjúkrahúsum, auk þess sem starfrækt séu sex opinber geðsjúkrahús í mismunandi fylkjum í landinu. Þá kemur fram að meðferð við geðsjúkdómum sé aðgengileg á almennum sjúkrahúsum og í Nígeríu sé meðferð í boði við öllum geðsjúkdómum. Um 300 geðlæknar starfi í Nígeríu en skortur virðist vera á geðheilbrigðisstarfsfólki og fjöldi þeirra sé ekki í samræmi við íbúafjölda landsins. Almennir heilbrigðisstarfsmenn hafi þó fengið þjálfun í greiningu algengra geðsjúkdóma og á fjölda opinberra og einkarekinna sjúkrahúsa hafi sjúklingar aðgengi að geðlæknum, geðhjúkrunarfræðingum og sálfræðingum, ráðgjöf og lyfjameðferð. Þá sé einnig boðið upp á meðferð í búsetuúrræðum og heimaþjónustu. Veruleg misskipting sé á fjölda geðheilbrigðisstarfsfólks milli landshluta en talið sé að norðaustur hluti landsins eigi undir högg að sækja hvað það varðar samanborið við aðra landshluta. Geðræn veikindi séu þó ennþá fordæmd í Nígeríu og fjölskyldur eigi það til að fela veikindin eða telji þau stafa af bölvunum eða göldrum. Í skýrslu frá EASO kemur fram að andlega veikir einstaklingar verði fyrir mismunun og félagslegri skömm og að margir þeirra njóti takmarkaðrar heilbrigðisþjónustu. Þá bera gögnin einnig með sér að andlega veikir einstaklingar hafi verið lokaðir inni á stofnunum og orðið fyrir alvarlegri misnotkun. Slíkum stofnunum hafi þó í einhverjum mæli verið lokað af lögreglu.

Í skýrslu flóttamannaráðs Kanada frá 2016 kemur fram að í Nígeríu sé starfræktur hópur sem nefnist Supreme Eiye Confraternity (Eiye), sem sé eins konar leynilegt bræðralag eða söfnuður. Mun opinbert markmið hópsins vera að viðhalda afrískri menningu, efla þjóðarvitund Nígeríumanna og brjótast undan nýlenduyfirráðum. Fíkniefna- og glæpaskrifstofa Sameinuðu þjóðanna hafi hins vegar lýst hópnum sem glæpasamtökum. Skrifstofan telji að nokkur hundruð manns tilheyri hópnum og að meirihluti þeirra séu unglingar og ungmenni. Nýir meðlimir séu teknir inn í samtökin með ákveðnum vígsluathöfnum sem fari fram í leyni. Nýir meðlimir þurfi oft að taka þátt í glæpum til að fá inngöngu í samtökin t.d. nauðgunum á konum tengdum meðlimum í öðrum gengjum, vopnuðum ránum og líkamsárásum. Starfsemi hópsins fari einkum fram í háskólum í Nígeríu og að liðsmenn hans þar beiti nemendur og starfsfólk ofbeldi. Þá hafi hópurinn verið bendlaður við fjölmörg afbrot í Nígeríu, svo sem skemmdaverk, rán, íkveikjur og vörslu fíkniefna. Fram kemur að með lagasetningu árið 2004 hafi verið lagt bann við starfsemi hópa af þessu tagi, m.a. Eiye. Þá kemur fram að á árunum 2015 og 2016 hafi lögregla handtekið um 50 manns vegna meintra tengsla við Eiye. Jafnframt hafi meðlimir hópa á borð við Eiye verið handteknir eða vikið úr skóla vegna ofbeldisbrota, en að í sumum tilvikum hafi spilling innan lögreglu eða hótanir gegn vitnum leitt til þess að málin hafi verið látin niður falla. Gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér sýna að meðlimir Eiye hafa í nokkrum tilvikum verið dæmdir til fangelsisvistar vegna aðildar að hópnum og fyrir afbrot.

Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2019 kemur fram að Evrópusambandið og alþjóða fólksflutningastofnunarinnar (IOM) starfi saman í sérstöku átaksverkefni er lúti að endursendingu fólks til Nígeríu. Fólksflutningastofnunin í samstarfi við ýmsar innlendar stofnanir s.s. innflytjendaþjónustu Nígeríu (e. Nigerian Immigration Service) nefnd ríkisins fyrir flóttamenn, innflytjendur og fólk á innri flótta (e. the National Commission for Refugees, Migrants and Internally Displaced Persons), NAPTIP, almannavarnir ríkisins og ETAHT (e. Edo State Taskforce against Human Trafficking) veiti ýmsa þjónustu vegna móttöku og aðlögunar einstaklinga sem snúi aftur til Nígeríu. Grunnþjónusta sé veitt, m.a. ferðir áfram til heimabæjar eða þorps, símar til frekari samskipta, matur, skammtíma húsnæði, heilbrigðisþjónusta og vernd. Þá sé einstaklingum með sérþarfir jafnframt vísað til heilbrigðisstofnana, sálfræðinga, í ráðgjöf og veitt aðstoð við fjölskyldusameiningu.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi byggir umsókn sína á því að hann hafi ástæðuríkan ótta við að vera ofsóttur af meðlimum glæpasamtakanna Eiye Confraternity auk þess sem hann óttist yfirvöld í heimaríki vegna aðildar sinnar að glæpasamtökunum.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum hans hjá Útlendingastofnun, viðtali hjá kærunefnd, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki hans.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 25. mars 2020 greindi kærandi frá því að hann óttist meðlimi glæpasamtakanna Eiye auk þess sem hann óttist yfirvöld í heimaríki vegna aðildar sinnar að samtökunum. Við meðferð máls kæranda hjá Útlendingastofnun lagði hann fram dagblað, dags. 17. júní 2005, sem ber heitið The Nigerian Observer og inniheldur blaðagrein með titlinum „[...] Declare Wanted Over Cult Killing“. Í greininni kemur fram að lögreglan leiti að kæranda í Nígeríu í þeim tilgangi að fá hann til að útskýra aðild sína að samtökunum Eiye Confraternity og aðkomu hans að morði sem framið hafi verið af meðlimum samtakanna. Kærunefnd sendi dagblaðið til rannsóknar hjá lögreglunni á Suðurnesjum og barst skjalarannsóknarskýrslan þann 6. ágúst 2020. Niðurstaða rannsóknarinnar var sú að pappírsörkin sem greinin var prentuð á væri ekki hluti af upprunalega blaðinu og því talin fölsuð. Þegar kærandi var spurður nánar út í fölsunina í viðtali hjá kærunefnd þann 13. ágúst 2020, gaf hann þær skýringar að systir hans hefði sent honum dagblaðið og hann hefði ekki vitað að um falsaða grein væri að ræða. Með tilliti til rannsóknarskýrslu lögreglunnar, trúverðugleika kæranda og þess að um falsað skjal sé að ræða er það mat kærunefndar að umrætt skjal hafi ekki sönnunargildi og verði ekki lagt til grundvallar í málinu. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér um starfsemi Eiye bera með sér að um sé að ræða glæpasamtök og starfsemi hópsins fari einkum fram í nígerískum háskólum. Hópurinn hafi verið bendlaður við ýmis afbrot, m.a. vopnuð rán, líkamsárásir og vörslu fíkniefna. Í viðtali hjá Útlendingastofnun og viðtali hjá kærunefnd var frásögn kæranda af starfsemi samtakanna fremur ónákvæm m.a. var óljóst hvað kærandi hafi verið gamall þegar hann hafi gengið til liðs við samtökin og hvaða hlutverki hann hafi gegnt í þeim. Þá gat kærandi lítið gert grein fyrir starfsemi samtakanna eða hversu margir félagsmenn væru eða hverjir þeir væru. Í viðtali hjá kærunefnd gat kærandi jafnframt ekki á trúverðugan hátt fært fram ástæður þess að meðlimir samtakanna leiti kæranda hvað þá í ljósi þess að um 15 ár eru síðan kærandi kveðst hafa yfirgefið heimaríki og þess hve lítið hann virtist vita um samtökin.

Þá var frásögn kæranda af öðrum atvikum óskýr og ónákvæm einkum hvað varðar dvöl hans í Líbíu, hvernig hann hafi komist til Ítalíu, dvöl hans á Ítalíu og um það hvenær hann og sambýliskona hans hafi kynnst. Meðal annars gaf kærandi upp annað nafn á þeim kunningja sínum sem hann kvað hafa aðstoðað sig við að flýja úr fangelsi í Líbíu og þá kvaðst hann annars vegar hafa dvalist þrjá mánuði í fangelsi í Líbíu og hins vegar í 11 ár. Gögn ítalskra stjórnvalda benda auk þess ekki til þess að kærandi hafi dvalist í flóttamannabúðum þar í landi líkt og kærandi kveðst hafa gert. Ennfremur kvaðst kærandi í viðtali hjá kærunefnd hafa þekkt sambýliskonu sína í tvo mánuði áður en þau hafi komið hingað til lands en í viðtali hjá Útlendingastofnun kvaðst hann aðeins hafa kynnst henni í desember eða um einni eða tveim vikum áður en þau hafi komið hingað til lands. Kærandi hefur ekki lagt fram gögn sem að mati kærunefndar sýna fram á að hann eigi í hættu á að sæta ofsóknum í heimaríki af hálfu meðlima Eiye samtakanna. Þá hefur kærandi ekki lagt fram önnur gögn sem styðja framburð hans um að yfirvöld í heimaríki hans leiti hans vegna tengsla hans við samtökin. Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar að frásögn kæranda af flótta hans frá heimaríki sé að mestu leyti ótrúverðug og verður því ekki lagt til grundvallar að kærandi eigi á hættu ofsóknir af hálfu meðlima Eiye samtakanna eða annarra aðila í Nígeríu. Þrátt fyrir ofangreint telur kærunefnd ekki ástæðu til þess að útiloka að kærandi hafi á einhverjum tímapunkti verið meðlimur samtakanna.

Að framangreindu virtu er það mat kærunefndar að kærandi hafi ekki sætt ofsóknum eða hafi ástæður til að óttast ofsóknir af hálfu yfirvalda í heimaríki sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu. Í þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar kemur fram að borgurum landsins standi almennt vernd yfirvalda til boða þurfi þeir á slíkri aðstoð að halda. Kærandi hefur ekki lagt fram gögn sem leiða líkur að því að hann geti ekki notið verndar lögreglu telji hann sig þurfa á henni að halda eða sýnt fram á það með öðrum hætti. Er það því mat kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að stjórnvöld geti ekki eða vilji ekki veita kæranda vernd gegn þeim athöfnum sem kærandi telji að sér stafi hætta af, m.a. með því að ákæra og refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir, sbr. c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.

Með vísan til framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfyllir ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á því hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort að einstaklingur sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda hverju sinni að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi. Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendingaÞar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á hann ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. Þá segir í athugasemdunum að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Af framangreindri umfjöllun um heimaríki kæranda verður ekki talið að aðstæður kæranda þar séu slíkar að þær veiti rétt til dvalarleyfis á grundvelli ákvæðisins.

Þá kemur fram í athugasemdunum að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félaglegar aðstæður útlendings og horfur hans. Í vottorði frá sálfræðingi, dags. 2. júlí 2019, kemur fram að kærandi hafi sótt fjögur sálfræðiviðtöl. Það sé mat sálfræðingsins að hann sé með mikil þunglyndiseinkenni, sé áhyggjufullur og með einkenni áfallastreituröskunar.

Það að kærandi sæki eða hafi sótt sálfræðimeðferð hér á landi leiðir ekki sjálfkrafa til þess að hann teljist hafa ríka þörf fyrir vernd á grundvelli mannúðarsjónarmiða vegna heilbrigðisástæðna. Í ljósi þess sem fram hefur komið verður sú meðferð sem kærandi þarfnast hvorki talin vera svo sérhæfð að hann geti einungis hlotið hana hérlendis né að ef hún yrði rofin yrði það til tjóns fyrir hann verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis. Líkt og fram hefur komið stendur kæranda til boða heilbrigðisþjónusta í heimaríki en samkvæmt gögnum sé aðgengi að heilbrigðisþjónustu í þéttbýli talsvert betra en á strjálbýlli svæðum. Í boði sé sálfræðiaðstoð í Nígeríu fyrir kæranda bæði á sjúkrahúsum og stofum þar sem talið verður að hann muni hafa aðgang að sálfræðingum. Þá kemur fram í ofangreindum athugasemdum með lagafrumvarpinu að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur sé hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Verður ekki talið að andlegt heilsufar kæranda sé með þeim hætti að meðferð vegna þess sé aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki. Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild, með hliðsjón af aðstæðum kæranda í heimaríki, er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann hafi ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga kemur fram að heimilt er að veita útlendingi sem sótt hefur um alþjóðlega vernd og ekki fengið niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða eftir að hann sótti fyrst um alþjóðlega vernd hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt ákvæðinu. Frekari skilyrði fyrir veitingu dvalarleyfis í þeim tilvikum koma fram í a- til d-lið 2. mgr. 74. gr. laganna en þau eru að tekin hafi verið skýrsla af umsækjanda um alþjóðlega vernd, ekki leiki vafi á því hver umsækjandi er, ekki liggi fyrir ástæður sem geta leitt til brottvísunar umsækjanda og að útlendingur hafi veitt upplýsingar og aðstoð við úrlausn máls.

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd þann 20. desember 2018. Kærandi hefur ekki enn fengið niðurstöðu í máli sínu hjá kærunefnd útlendingamála. Frá því að kærandi sótti fyrst um alþjóðlega vernd hér á landi þar til úrskurður þessi er kveðinn upp, dags. 8. október 2020, er liðinn rúmur 21 mánuður. Kærandi telst því ekki hafa fengið niðurstöðu í máli sínu innan þeirra tímamarka sem getið er í 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Í skýrslu flóttamannastofnunar Kanada frá árinu 2011 kemur fram að stofnunin NPC (e. The National Population Commision) hafi verið starfandi frá árinu 1988 í Nígeríu. Stofnunin sjái um að halda utan um fólksfjölda þar í landi auk þess að halda utan um skráningar á fæðingum og útgáfu vottorða. Samkvæmt upplýsingum frá NPC eru fæðingarvottorð eingöngu gefin út til einstaklinga sem ekki hafa náð 18 ára aldri. Einstaklingar sem eru 18 ára og eldri fá aftur á móti útgefin staðfestingarbréf um aldur (e. attestation letter). Hægt er að fá slík bréf útgefin af NPC hafi einstaklingur áður fengið fæðingarvottorð útgefið af stofnuninni. Jafnframt kemur fram að einstaklingar sem fæddir eru fyrir stofnun NPC árið 1988 geti ekki fengið útgefin slík bréf heldur þurfi fyrst að fá yfirlýsingu um aldur útgefna af dómstólum (e. affidavit). Sé einstaklingur staddur í Nígeríu þarf viðkomandi að fara til dómstóla og gefa út yfirlýsingu um aldur sinn (e. sworn age declaration affidavit). Þar er viðkomandi spurður um fæðingardag, fæðingarstað, fjölskyldu auk þess sem viðkomandi þarf að gefa út yfirlýsingu þess efnis að stofnunin NPC hafi ekki verið til við fæðingu hans. Yfirleitt tekur um tvo daga að fá útgefna slíka yfirlýsingu frá dómstólum. Því næst getur einstaklingur farið með yfirlýsingu dómstóla til næstu skrifstofu NPC til að fá útgefið staðfestingarbréf (e. attestation letter). Þar þarf viðkomandi að leggja fram stimplaða yfirlýsingu um aldur frá dómstólum auk passamynda. Viðkomandi er m.a. spurður spurninga um aldur, fæðingarstað, heimilisfang, þorp, tungumál og ástæðu fyrir útgáfu skjalanna. Séu engar tafir fyrir hendi fær einstaklingur útgefið slíkt bréf frá NPC innan viku. Séu einstaklingar búsettir utan Nígeríu þarf viðkomandi að veita einhverjum nátengdum sér umboð til að fá útgefin slík skjöl. Umboðsmaðurinn þarf að hafa allar upplýsingar viðkomandi og fara í gegnum áðurgreint ferli fyrir dómstólum til að afla yfirlýsingar um aldur og bréf frá NPC skrifstofu. Umboðsmaðurinn þarf að koma með passamyndir af sjálfum sér og umbjóðanda sínum. Umboðsmaðurinn þarf að gefa NPC upplýsingar um sjálfan sig og ástæðu þess að hann sé að fá útgefin skjölin fyrir hönd umbjóðanda síns. Í skýrslu Landinfo frá árinu 2012 kemur fram að starfsemi opinberra stofnana í Nígeríu einkennist af skorti á fjármagni, illa launuðu starfsfólki og skorti á vilja stjórnvalda til þess að hrinda í framkvæmd umbótum. Stjórnsýsla ríkisins sé því gölluð og íbúaskráning stopul og illa skipulögð. Mikil spilling og ógagnsæjar reglur hvað varði útgáfu opinberra vottorða hafi leitt til þess að auðvelt sé að fá útgefin vottorð á röngum forsendum gegn mútugreiðslum. Þá sé skjalafölsun landlægt vandamál og í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í maí 2019 kemur fram að borgin Benín í Nígeríu sé miðstöð starfsemi tengdri letri og prentun (e. engraving industry) og mikið sé um útgáfu falsaðra skjala allt frá fæðingarvottorðum til prófskírteina. Í skýrslunni kemur fram að talsvert auðvelt sé að verða sér úti um fölsuð skjöl s.s. hjónavígsluvottorð, fæðingarvottorð eða yfirlýsingu um aldur, m.a. í þeim tilgangi að fá útgefið vegabréf.

Við meðferð málsins hjá kærunefnd lagði kærandi fram handskrifað nígerískt fæðingarvottorð gefið út af spítala árið 1998. Kærunefnd sendi vottorðið til rannsóknar hjá Lögreglunni á Suðurnesjum. Leiddi rannsókn skjalsins í ljós að fæðingarvottorð kæranda væri mjög ótraustvekjandi og að öllum líkindum falsað. Eftir leiðbeiningar kærunefndar til kæranda um að leggja fram frekari gögn til að sanna auðkenni sitt, lagði kærandi fram tvö skjöl, annars vegar fæðingarvottorð (e. Attestation of Birth) og hins vegar yfirlýsingu um aldur (e. Affidavit of Age Declaration). Kærunefnd sendi skjölin til rannsóknar hjá Lögreglunni á Suðurnesjum. Leiddi rannsókn skjalanna í ljós að áletrun í fyrrnefnda skjalinu hefði að geyma stafsetningarvillur í þurrstimpli útgáfuyfirvalds og að slíkt væri ótraustvekjandi. Í síðara skjalinu kemur fram að upplýsingarnar þar byggi á framburði móður kæranda og því talið erfitt að leggja mat á hvort sá framburður væri ábyggilegur. Samkvæmt rannsóknarskýrslunni var ekki hægt að fullyrða um innihaldið. Kærunefnd óskaði eftir upplýsingum um það hvort að móðir kæranda hafi þurft að leggja fram einhver skjöl þegar hún hafi sótt um fæðingarvottorð fyrir kæranda. Í svari frá talsmanni kæranda dags. 6. október 2020 kemur fram að hún hafi aðeins verið með það fæðingarvottorð sem kærandi hafði lagt fram hér á landi meðferðis. Er það mat kærunefndar að það að móðir kæranda hafi lagt fram gagn sem skv. rannsókn lögregluyfirvalda hér á landi er falsað til þess að fá útgefið nýtt fæðingarvottorð sé ekki til þess fallið að styðja við trúverðugleika þess skjals. Er það því mat kærunefndar framlögð gögn kæranda sýni ekki fram á auðkenni kæranda.

Í ljósi ofangreindrar umfjöllunar, þess að kærandi hefur lagt fram fölsuð skjöl við málsmeðferð umsóknar hans fyrir íslenskum stjórnvöldum og almennum ótrúverðugleika frásagnar kæranda telur kærunefnd að skilyrði b-liðar, um að ekki leiki vafi á því hver umsækjandi sé, sé ekki uppfyllt enda hafi kæranda ekki tekist að sýna fram á auðkenni sitt. Jafnframt telur kærunefnd að skilyrði d-liðar, um að útlendingur hafi veitt upplýsingar og aðstoð við úrlausn máls, sé ekki heldur uppfyllt þar sem kærandi hafi lagt fram fölsuð gögn við meðferð máls síns hjá stjórnvöldum. Kærunefnd telur því ljóst að þar sem ekki séu uppfyllt skilyrði b- og d-liða 2. mgr. 74. gr. laganna sé ekki hægt að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga með vísan til þess tíma sem mál hans hefur tekið.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til eigi ekki við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar

Kærandi gerði í greinargerð sinni fjölmargar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans. Kærunefnd hefur að framan tekið afstöðu til þeirra að því leyti sem þau kunna að hafa áhrif á niðurstöðu þessa máls.

Að því er varðar vísun kæranda til úrskurðar kærunefndar útlendingamála frá 28. nóvember 2019 í málum KNU19090030 og KNU19090031 sem hann telur sambærileg sínu máli þá telur kærunefnd að málsatvik og aðstæður aðila þess máls séu ekki sambærileg þeim aðstæðum sem eiga við í máli kæranda.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands 20. desember 2018 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 30 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Í ljósi COVID-19 faraldursins er athygli kæranda einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda.

Athygli er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration in the case of the appellant is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 30 days to leave the country voluntarily.

Jóna Aðalheiður Pálmadóttir

Bjarnveig Eiríksdóttir Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála