Mál nr. 184/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 184/2021

Föstudaginn 18. júní 2021

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 8. apríl 2021, kærði A til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 31. mars 2021, um að fella niður bótarétt hennar í tvo mánuði og innheimta ofgreiddar bætur.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun þann 8. maí 2020. Með bréfi, dags. 4. febrúar 2021, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda að við samkeyrslu tölvugagna stofnunarinnar og Ríkisskattstjóra hafi virst sem hún hafi  haft tekjur  í nóvember 2020 til janúar 2021 frá B samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta og án þess að tilkynna það til stofnunarinnar. Kæranda var veittur sjö daga frestur til að skila inn gögnum um þær tekjur. Gögnin bárust með tölvupósti frá kæranda 12. febrúar 2021. Þann 17. febrúar 2021 var kæranda tilkynnt ákvörðun Vinnumálastofnunar um að bótaréttur hennar yrði felldur niður frá og með þeim degi í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sökum þess að hún hafi ekki tilkynnt Vinnumálastofnun um tekjur sínar í nóvember 2020. Kærandi var einnig krafin um endurgreiðslu ofgreiddra atvinnuleysisbóta samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 að fjárhæð 343.508 kr. fyrir tímabilið nóvember 2020 til janúar 2021.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 8. apríl 2021. Með bréfi, dags. 13. apríl 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 5. maí 2021, og með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 7. maí 2021, var greinargerðin send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún hafi mátað sig við afgreiðslustarf hjá B þar sem hún hafi fengið atvinnutækifæri eftir mikla atvinnuleit. Kærandi hafi verið að prufa starfsvettvang sem hún hafði aldrei reynt áður. Kærandi sé einstæðingur með ekkert bakland og hafi verið hrædd við að segja upp bótunum þar sem hún hafi ekki vitað hvernig þetta myndi þróast og eiga á hættu margra vikna bið eftir því að komast á atvinnuleysisbætur aftur. Því miður hafi starfið ekki gengið upp þar sem launin hafi verið of lág miðað við álag, eða svipuð og bæturnar á mánuði, og illa hafi verið komið fram við starfsfólk.

Kærandi hafi safnað upp skuldum þar sem hún hafi verið atvinnulaus síðan 1. maí 2020. Kærandi óski því eftir því að fá bætur til að geta að minnsta kosti keypt í matinn. Kærandi sé í atvinnuleit sem hafi litlum árangri skilað og hafi hún meðal annars þurft að leita til Vinnumálastofnunar eftir aðstoð. Kærandi hafi verið undir leiðsögn hjá VIRK árin 2019-2020 vegna áfallastreitu og geti hún skilað gögnum því tengdu.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að skýringar kæranda hafi borist í tölvupósti til stofnunarinnar þann 12. febrúar 2021 og þær hafi því ekki legið fyrir í málinu þegar ákvörðun hafi verið tekin í máli kæranda þann 17. febrúar 2021. Í framhaldinu hafi endurupptöku á málinu verið hafnað, enda hafi ekki komið fram upplýsingar sem að mati stofnunarinnar hafi haft þýðingu í máli kæranda. Skýringar kæranda séu sambærilegar þeim sem komi fram í kæru hennar til úrskurðarnefndarinnar en þar segi að kærandi hafi ætlað að máta sig við starf hjá B Kærandi hafi sagt að það starf hafi ekki gengið upp eins og hún hafi vonað þar sem henni hafi meðal annars ekki liðið vel þarna. Kærandi hafi sagst verið að prufa starfsvettvang sem hún hafi aldrei reynt áður. Þá sé kærandi einstæð með ekkert bakland og hafi þar af leiðandi verið hrædd við að stöðva greiðslur atvinnuleysistrygginga til sín þar sem hún hafi ekki vitað hvernig starf hennar myndi þróast. Hún hafi ekki viljað eiga hættu á því að þurfa að bíða eftir því að komast á atvinnuleysisbætur aftur.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna og sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafa fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Með lögunum sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að hinir tryggðu séu í virkri atvinnuleit þann tíma. Atvinnuleysistryggingar veiti hinum tryggðu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Í 13. gr. laganna séu talin upp almenn skilyrði fyrir atvinnuleysistryggingum launamanna.

Mál þetta varði þá ákvörðun Vinnumálastofnunar um að kærandi skuli sæta biðtíma vegna ótilkynntrar vinnu, sbr. 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Ákvæðið taki meðal annars til þess er einstaklingur láti hjá líða að tilkynna um vinnu sína, til lengri eða skemmri tíma, án þess að upplýsa stofnunina um störf sín líkt og skylt sé samkvæmt 9., 10., 14. og 35. gr. a. laganna. Þar komi fram að sá sem láti hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar skuli sæta biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar.

Í 13. gr. laga nr. 54/2006 segi jafnframt að það sé skilyrði fyrir því að launamaður teljist vera tryggður í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar að hann sé í virkri atvinnuleit. Í 14. gr. laganna sé að finna nánari útlistun á því hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Ljóst sé að aðili sem starfi á vinnumarkaði geti hvorki talist vera án atvinnu eða í virkri atvinnuleit í skilningi laganna.

Það hvíli rík skylda á þeim sem fái greiðslur atvinnuleysistrygginga frá Vinnumálastofnun að sjá til þess að stofnunin hafi réttar upplýsingar um hagi viðkomandi. Í lögum um atvinnuleysistryggingar sé að finna ákvæði þar sem þessi skylda sé ítrekuð. Þannig segi í 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006 að sá sem teljist tryggður á grundvelli laganna skuli upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunni að verða á högum hans á þeim tíma er hann fái greiddar atvinnuleysistryggingar eða annað það sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum, svo sem um tekjur sem hann fái fyrir tilfallandi vinnu og hversu lengi vinnan standi yfir eða ef atvinnuleit sé hætt.

Óumdeilt sé að kærandi hafi ekki tilkynnt tekjur í nóvember 2020, desember 2020 og janúar 2021. Samkvæmt skýringum kæranda hafi hún talið hag sínum betur borgið með því að tilkynna ekki um störf sín eða tekjur til Vinnumálastofnunar á meðan hún hafi þegið atvinnuleysisbætur. Atvinnuleitendum beri að tilkynna um alla þá vinnu og tekjur sem þeir afli á meðan þeir séu skráðir atvinnulausir. Sú grundvallarskylda sé ekki háð afstöðu atvinnuleitanda til starfa sinna eða bundin við þau tilvik sem atvinnuleitandi telji rétt að tilkynna um störf sín. Kæranda hafi borið að tilkynna um störf sín í samræmi við framangreind ákvæði, enda geti hún ekki talist atvinnulaus þann tíma sem hún hafi sinnt störfum á almennum vinnumarkaði. Þar sem kærandi hafi ekki tilkynnt störf sín beri henni að sæta viðurlögum á grundvelli 59. gr. laga nr. 54/2006.

Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að rétt hafi verið staðið að ákvörðun stofnunarinnar í máli kæranda.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar og innheimta ofgreiddar bætur samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laganna.

Ákvæði 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem lætur hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar skv. 14. gr. eða um annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. og 59. gr. a. Hið sama á við þegar hinn tryggði hefur … látið hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, sbr. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Ákvæðið ber meðal annars að túlka með hliðsjón af ákvæði 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006, en samkvæmt því skal sá sem telst tryggður á grundvelli laganna upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunna að verða á högum hans á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum, svo sem um námsþátttöku, tekjur sem hann fær fyrir tilfallandi vinnu og hversu lengi vinnan stendur yfir. Í 2. mgr. 14. gr. laganna kemur einnig fram að hinn tryggði skuli tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum að öðru leyti samkvæmt 1. mgr., án ástæðulausrar tafar. Þá er kveðið á um tilkynningarskyldu til Vinnumálastofnunar um tilfallandi vinnu hins tryggða í 35. gr. a laga nr. 54/2006, en ákvæðið er svohljóðandi: 

„Þeim sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum ber að tilkynna til Vinnumálastofnunar með að minnsta kosti eins dags fyrirvara um tilfallandi vinnu sem hann tekur á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum. Heimilt er þó að tilkynna samdægurs um tilfallandi vinnu enda sé um að ræða tilvik sem er þess eðlis að mati Vinnumálastofnunar að ekki var unnt að tilkynna um hina tilfallandi vinnu fyrr. Í tilkynningunni skulu meðal annars koma fram upplýsingar um hver vinnan er, um vinnustöðina og um lengd þess tíma sem hinni tilfallandi vinnu er ætlað að vara.“

Samkvæmt gögnum málsins liggur fyrir að kærandi starfaði hjá B á tímabilinu nóvember 2020 til janúar 2021 og að hún tilkynnti Vinnumálastofnun ekki um umrætt starf. Kærandi hefur meðal annars borið fyrir sig að um nýjan starfsvettvang hafi verið að ræða og að hún hafi ekki vitað hvernig myndi ganga. Hún hafi ekki viljað segja upp atvinnuleysisbótunum og þurfa svo að bíða eftir að komast á bæturnar aftur ef starfið myndi ekki ganga upp.

Í ljósi framangreindrar upplýsingaskyldu laga nr. 54/2006 verður fallist á það með Vinnumálastofnun að kærandi hafi brotið gegn skyldum sínum er hún tilkynnti ekki stofnuninni um starf sitt og tekjur. Að því virtu bar Vinnumálastofnun að láta kæranda sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 59. gr. laganna.

Mál þetta lýtur einnig að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að innheimta ofgreiddar bætur vegna tekna sem kærandi aflaði á tímabilinu nóvember 2020 til janúar 2021, að fjárhæð 343.507 kr. Í 39. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um leiðréttingu á atvinnuleysisbótum. Þar segir í 2. mgr. að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann hafi átt rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.

Samkvæmt framangreindu er ljóst að endurkröfuheimild Vinnumálastofnunar er meðal annars bundin við það að einstaklingur hafi fengið greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann átti rétt á. Þar sem kærandi tilkynnti ekki um tekjur sínar á framangreindu tímabili fékk hún greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hún átti rétt á. Ákvæði 2. mgr. 39. gr. laganna er fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur. Aftur á móti skal fella niður 15% álag færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Líkt og áður greinir tilkynnti kærandi ekki Vinnumálastofnun um starf sitt hjá B og er því að mati úrskurðarnefndarinnar ekki tilefni til að fella niður álagið sem lagt var á endurgreiðslukröfuna.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 31. mars 2021, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði og innheimta ofgreiddar bætur, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir