Nr. 106/2022 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Hinn 24. febrúar 2022 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 106/2022
í stjórnsýslumáli nr. KNU22010018
Beiðni […] um endurupptöku
I. Málsatvik og málsmeðferð
Hinn 25. október 2018 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar dags. 14. júní 2018, um að synja einstaklingi er kveðst heita […], vera fæddur […] og vera ríkisborgari Alsír, um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á Íslandi. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda hinn 29. október 2018.
Hinn 25. janúar 2022 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku. Kærandi óskar eftir endurupptöku á úrskurði kærunefndar útlendingamála með vísan til 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.
II. Málsástæður og rök kæranda
Kærandi byggir aðallega á því að aðstæður hans hafi breyst verulega frá því að úrskurður kærunefndar hafi verið birtur honum fyrir rúmum þremur árum, sbr. 2. tl. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga.
Kærandi byggir einnig á því að ákvarðanir stjórnvalda í máli hans hafi verið byggðar á ófullnægjandi upplýsingum, sbr. 1. tl. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Í því sambandi vísar kærandi m.a. til röksemda í greinargerð til kærunefndar, dags. 12. júlí 2018. Kærandi telur að niðurstaða máls hans hefði orðið önnur ef ákvarðanir stjórnvalda hefðu byggst á fullnægjandi upplýsingum, enda sýni heimildir fram á að alsírsk yfirvöld mismuni berbum. Þá telur kærandi að það hafi ekki verið tekið nægilegt tillit til frásagnar hans. Fullt tilefni hafi verið til að boða kæranda til annars viðtals þar sem það hafi verið vandkvæðum bundið að útvega túlk sem talaði sömu mállýsku arabísku og hann.
Í greinargerð er vísað til ákvæðis 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga sem veitir heimild til útgáfu dvalarleyfis fái útlendingur ekki niðurstöðu á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða frá því að umsókn var fyrst lögð fram. Kærandi telur að almenn túlkun á ákvæði 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga þess efnis að framangreindum 18 mánaða fresti ljúki þegar kærunefnd útlendingamála kveði upp úrskurð sinn standist ekki. Kærandi telur að slík túlkun geti eðli málsins samkvæmt ekki átt rétt á sér þegar endursending umsækjanda um alþjóðlega vernd dragist úr hófi fram. Í þeim tilvikum sé eðlilegra, með hliðsjón af tilgangi ákvæðisins og hvernig önnur sambærileg ákvæði laganna séu túlkuð, að miða tímafrestinn við það tímamark þegar endursending hafi átt sér stað. Að öðrum kosti sé hætt við að umsækjendur festi rætur hér á landi án þess að þeim verði sjálfum um kennt. Á þeim tæpu fimm árum sem kærandi hafi dvalist hér á landi hafi hann orðið fyrir miklum áhrifum af íslenskri menningu og samfélagi. Að mati kæranda myndi endursending hans til heimaríkis brjóta gegn þeim grundvallarsjónarmiðum sem 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga byggi á. Þá væri lífi hans stofnað í hættu í heimaríki vegna athyglinnar sem frjálslyndu viðhorfi hans kæmi til með að fylgja.
Kærandi vísar til túlkunar kærunefndar á málsmeðferðartíma skv. 2. mgr. 36. gr. laganna og að þar sé miðað við dvöl á landinu. Færa megi rök fyrir því að vilji löggjafans sé sá sami varðandi málsmeðferðartíma í báðum þessu ákvæðum, þ.e. að ómannúðlegt sé að einstaklingur aðlagist íslensku samfélagi en sé svo fluttur úr landi. Því eigi að túlka tímabil 1. málsl. 2. mgr. 74. gr. líkt og 2. málsl. 2.m gr. 36. gr. Nú séu liðnir meira en 56 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi og sé áðurnefndur 18 mánaða frestur því löngu liðinn. Kærandi beri ekki ábyrgð á því að endursending hans til heimaríkis hafi átt sér stað og uppfylli skilyrði 74. gr. laga um útlendinga fyrir veitingu dvalarleyfis.
Þá byggir kærandi á því að kærunefnd hljóti að þurfa að taka tillit til þeirrar þróunar sem hafi átt sér stað undanfarið á málaflokki umsækjenda um alþjóðlega vernd en það liggi fyrir tillögur ráðherra um að stytta málsmeðferðartíma enn frekar. Kærandi telur að samkvæmt þeim tillögum ætti því að miða við þann tíma sem líði frá því að umsókn um alþjóðlega vernd hafi verið lögð fram og þar til brottvísun sé framkvæmd, enda skipti það umsækjanda litlu hvort niðurstaða fáist í málið á stjórnsýslustigi ef brottvísun sé ekki framkvæmd. Kærandi telur að líta verði á þau stjórnvöld sem komi að málefnum umsækjenda um alþjóðlega vernd sem eitt heildstætt kerfi sem beri sameiginlega ábyrgð á málsmeðferðartíma og vísar í því sambandi til álits umboðsmanns Alþingis nr. 9722/2018.
Kærandi byggir einnig á því að telji kærunefnd útlendingamála að ekki sé tilefni til að beita 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga í málinu þá ætti að koma til skoðunar að beita 1. mgr. 74. gr. laganna. Kærandi vísar til þess að ákvæðið feli í sér nokkuð víðtæka og matskennda heimild til veitingar dvalarleyfis á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Kærandi byggir framangreint einkum á því sjónarmiði, sem hafi verið rakið að framan, að ómannúðlegt sé að senda mann úr landi sem hafi fest rætur hér á landi og aðlagast íslensku samfélagi.
Kærandi vísar auk þess til ákvæðis 78. gr. laga um útlendinga um heimild til þess að veita útlendingi dvalarleyfi hér á landi vegna sérstakra tengsla við landið.
Kærandi telur að fyrirliggjandi gögn bendi til þess að hann hafi lagt sig fram við að hefja nýtt líf hér á landi og að endursending kunni að hafa óafturkræfar afleiðingar í för með sér. Að lokum telur kærandi, með hliðsjón af rannsóknarreglu stjórnsýsluréttarins, þeim hagsmunum sem í húfi eru og áhrif framangreindra upplýsinga á niðurstöðu málsins að fullt tilefni sé til endurupptöku málsins.
III. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga á aðili máls rétt á því að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.
Með úrskurði kærunefndar í máli kæranda, dags. 25. október 2018, var komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfyllti ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga og því ætti hann ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga. Þá var það mat kærunefndar að aðstæður kæranda í heimaríki væru ekki með þeim hætti að veita bæri honum dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 74. gr. laga um útlendinga.
Kærandi byggir endurupptökubeiðni sína aðallega á því að aðstæður hans hafi breyst verulega frá því að úrskurður kærunefndar hafi verið kveðinn upp fyrir um þremur árum síðan, án þess að komið hafi til flutnings hans af landinu. Til stuðnings beiðni sinni vísar kærandi m.a. til 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi hinn 19. maí 2017 og var úrskurður kærunefndar í máli hans kveðinn upp hinn 25. október 2018, eða rúmum 17 mánuðum eftir að hann lagði fram umsókn sína. Mál kæranda var því lokið á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða. Kærandi hefur ekki farið af landi brott líkt og lagt var fyrir hann með úrskurði kærunefndar og hefur hann því dvalið hér á landi í tæp fimm ár.
Í 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga kemur fram að heimilt sé að veita útlendingi sem sótt hefur um alþjóðlega vernd og ekki fengið niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða eftir að hann sótti fyrst um alþjóðlega vernd hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt ákvæðinu, að því tilskildu að skorið hafi verið úr um að hann uppfylli ekki skilyrði skv. 37. og 39. gr. laganna. Samkvæmt orðanna hljóðan miðast lokadagur frests skv. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga við ákvörðun á stjórnsýslustigi. Í athugasemdum við frumvarp til laga kemur fram að: „[þ]essi grein kveður á um heimild til að veita umsækjanda um alþjóðlega vernd dvalarleyfi af mannúðarástæðum hafi hann ekki fengið niðurstöðu í máli sínu innan 18 mánaða. Er hér um að ræða endanlega niðurstöðu hjá stjórnvöldum, þ.e. innan 18 mánaða á báðum stjórnsýslustigum.“ Kærunefnd hefur ávallt talið að það sé ljóst að miða verði við þann dag sem efnislegur úrskurður kærunefndar um umsókn útlendings um alþjóðlega vernd er birtur honum.
Vegna málsástæðu kæranda um að veita beri honum dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga bendir kærunefnd á að túlkun nefndarinnar á lokadegi frests skv. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga byggir á því að ekki sé skýrt við hvaða tímamark eigi að miða, enda er orðalag ákvæðisins annað og réttaráhrif þess að frestur líður tengist aðeins málsmeðferðarlegum réttindum. Af þeim sökum hafi verið rétt að túlka vafa umsækjenda í hag og í samræmi við markmið laga, og miða við dagsetningu farar úr landi. Eins og kærandi bendir á hefur umboðsmaður Alþingis tekið undir túlkun nefndarinnar á 2. mgr. 36. gr. í áliti nr. 9722/2018.
Hinn 31. janúar 2022 óskaði kærunefnd útlendingamála eftir upplýsingum frá stoðdeild ríkislögreglustjóra af hverju kæranda hafi ekki verið vísað frá landinu eftir að frestur hans til sjálfviljugrar heimfarar rann út. Í svari stoðdeildar, dags. 7. febrúar 2022, kemur fram að stoðdeild hafi borist verkbeiðni í máli kæranda hinn 9. desember 2019. Leitað hafi verið að kæranda dagana 25. maí og 30. nóvember 2020, en án árangurs. Þá hafi lögreglan á höfuðborgarsvæðinu handtekið kæranda tvívegis, eða hinn 21. janúar 2019 og 30. desember 2020. Dagana 20. apríl 2020 og 11. janúar 2021 hafi beiðnir um ferðaskilríki fyrir kæranda verið sendar á sendiráð Alsírs í Stokkhólmi. Þá hafi stoðdeild rætt við sendiráðsritara sendiráðs Alsírs í Stokkhólmi hinn 11. janúar 2021 og hafi hann greint frá því að landamæri Alsírs væru lokuð vegna Covid-19. Frekari svör hafi ekki borist frá sendiráðinu. Þá kemur fram að kærandi hafi verið boðaður til viðtals hjá stoðdeild hinn 19. mars 2021. Í viðtalinu hafi kærandi greint frá því að hann vildi ekki fara aftur til heimaríkis. Hann hafi þó fyllt út umsókn um ferðaskilríki að beiðni sendiráðs Alsírs.
Með tölvubréfi kærunefndar, dags. 7. febrúar 2022, var kærandi upplýstur um framangreindar upplýsingar frá stoðdeild ríkislögreglustjóra og honum gefinn festur til að koma á framfæri andmælum í samræmi við 13. gr. stjórnsýslulaga. Hinn 10. febrúar 2022 bárust andmæli kæranda. Þar kemur fram að ekkert í málinu gefi til kynna að kærandi hafi tafið mál sitt með nokkrum hætti. Þvert á móti hafi hann verið samvinnufús, t.d. með því að fylla út umsókn um ferðaskilríki hinn 19. mars 2021. Eðli málsins samkvæmt sé það erfitt fyrir einstakling án atvinnu- og dvalarleyfis að halda fasta búsetu hérlendis þegar honum hafi verið synjað um alþjóðlega vernd. Þá beri kærandi ekki ábyrgð á töfum vegna ferðaskilríkja eða Covid-19 ástandsins í Alsír.
Að teknu tilliti til framangreinds er það mat kærunefndar að þótt kærandi hafi dvalið hér á landi í nokkurn tíma eftir að hann hafi fengið niðurstöðu í mál sitt verður ekki séð af gögnum málsins að atvik málsins hafi breyst verulega á þann veg að tilefni sé til að verða við beiðni hans um endurupptöku málsins á grundvelli 2. tl. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Þá bendir kærunefnd á að kæranda var veittur 15 daga frestur til sjálfviljugrar heimfarar. Landamæri Alsírs voru ekki lokuð á þeim tíma og ljóst að þau lokuðust ekki fyrr en rúmu ári eftir að niðurstaða kærunefndar var birt kæranda. Þá telur kærunefnd að ekkert bendi til þess að önnur þróun í málaflokknum leiði til þess að heimilt sé að endurupptaka mál kæranda.
Vegna tilvísunar kæranda til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga bendir kærunefnd á að ákvæðið lýtur eingöngu að þeim aðstæðum þar sem útlendingur hefur sýnt fram á ríka þörf á vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra aðstæðna í heimaríki. Hafa málsástæður um tengsl kæranda við Ísland því ekki vægi við mat á rétti hans til dvalarleyfis samkvæmt síðastnefndu ákvæði.
Eins og að framan greinir byggir kærandi einnig á því að ákvarðanir stjórnvalda í máli hans hafi byggst á ófullnægjandi upplýsingum. Að mati kærunefndar hefur kærandi ekki rökstutt af hverju ákvarðanir stjórnvalda hafi byggt á ófullnægjandi upplýsingum. Þá hefur kærandi ekki vísað til heimilda eða upplýsinga sem stjórnvöld hefðu átt að byggja á við meðferð máls hans.
Kærandi byggir enn fremur á því að ekki hafi verið tekið nægilegt tillit til frásagnar hans og að fullt tilefni hafi verið til að taka annað viðtal við hann. Hinn 12. mars 2018 mætti kærandi til viðtals hjá Útlendingastofnun og greindi frá aðstæðum í heimaríki og ástæðum flótta. Af endurriti viðtalsins má sjá að kærandi hafi verið beðinn um að láta vita ef hann teldi að viðtalið gæti ekki farið fram vegna tungumálaerfiðleika. Kærandi bað ekki um að viðtalið yrði stöðvað eða að nýr túlkur yrði fenginn. Þá yfirfóru og staðfestu kærandi og þáverandi talsmaður hans viðtalið með undirskrift sinni. Þá var ekki byggt á því við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun eða kærunefnd að taka þyrfti annað viðtal við kæranda vegna tungumálaerfiðleika í fyrrnefndu viðtali.
Að teknu tilliti til framangreinds er það mat kærunefndar að ekki sé hægt að fallast á að úrskurður nefndarinnar frá 25. október 2018 hafi byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik.
Vegna tilvísunar kæranda til 78. gr. laga um útlendinga er kæranda leiðbeint um að vilji hann sækja um dvalarleyfi hér á landi á grundvelli þess ákvæðis ber honum að leggja slíka umsókn inn hjá Útlendingastofnun. Með þessum leiðbeiningum hefur kærunefnd ekki tekið afstöðu til þess hvort kærandi uppfylli skilyrði 78. gr. laganna.
Samantekt
Að framangreindu virtu ert það mat kærunefndar að atvik í máli kæranda hafi ekki breyst verulega þannig að taka beri mál hans upp að nýju á grundvelli 24. gr. stjórnsýslulaga. Þá er ekkert sem bendir til þess að niðurstaða í máli kæranda hafi byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik.
Með vísan til alls framangreinds er það mat kærunefndar að hafna beri beiðni kæranda um endurupptöku málsins.
Úrskurðarorð:
Kröfu kæranda um endurupptöku er hafnað.
The request of the appellant to re-examine the case is denied.
Tómas Hrafn Sveinsson
Sindri M. Stephensen Þorbjörg I. Jónsdóttir