Nr. 149/2023 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Hinn 15. mars 2023 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 149/2023
í stjórnsýslumáli nr. KNU23020052
Beiðni [...] um endurupptöku
I. Málsatvik
Hinn 6. júlí 2022 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 2. maí 2022, um að taka umsókn einstaklings er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Palestínu (hér eftir kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi ekki til efnismeðferðar og vísa honum frá landinu. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda 11. júlí 2022.
Hinn 18. júlí 2022 barst kærunefnd beiðni kæranda um frestun réttaráhrifa á úrskurði nefndarinnar. Með úrskurði kærunefndar nr. 289/2022, dags. 28. júlí 2022, var þeirri beiðni kæranda hafnað. Hinn 17. febrúar 2023 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku. Kærunefnd bárust upplýsingar um málsmeðferð í máli kæranda frá Útlendingastofnun og stoðdeild ríkislögreglustjóra 27. febrúar 2023. Þá bárust kærunefnd andmæli kæranda 9. mars 2023 auk fylgigagna.
Af beiðni kæranda um endurupptöku má ráða að hún byggi á 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
II. Málsástæður og rök kæranda
Beiðni kæranda um endurupptöku málsins byggir á því að meira en 12 mánuðir séu nú liðnir frá því hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi, en tafir á afgreiðslu málsins séu ekki á hans ábyrgð. Með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 skuli umsókn kæranda því tekin til efnismeðferðar hér á landi. Kærandi vísar til úrskurðar kærunefndar nr. 580/2017, dags. 24. október 2017, máli sínu til stuðnings.
III. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga á aðili máls rétt á því að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.
Í 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga kemur fram að flóttamaður samkvæmt 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hafi samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum sé þó heimilt, á grundvelli a-, b- og c-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar séu í umræddum stafliðum.
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar séu ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skuli taka hana til efnismeðferðar.
Af orðalagi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiðir að umrætt 12 mánaða tímabil hefst þegar umsækjandi leggur fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum. Þá hefur í úrskurðum kærunefndar verið lagt til grundvallar að tímabilinu ljúki þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda er framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar umsækjandi fer úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hefur verið tekin.
Kærunefnd telur að túlka beri 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þótt 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði fyrst og fremst raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber sjálfur ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja umsækjanda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi 17. febrúar 2022 og rann því umræddur 12 mánaða frestur út á miðnætti 17. febrúar 2023. Kemur því til skoðunar hvort tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda séu á ábyrgð hans sjálfs, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Hinn 27. febrúar 2023 óskaði kærunefnd útlendingamála eftir upplýsingum frá Útlendingastofnun og stoðdeild. Sneri fyrirspurn nefndarinnar að því hvort tafir hefðu orðið á meðferð umsóknar kæranda og ef svo væri, hvort þær tafir væru á ábyrgð kæranda, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Svör bárust frá Útlendingastofnun og stoðdeild sama dag.
Í svari Útlendingastofnunar kemur fram að ekki verði séð að kærandi hafi tafið mál sitt við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun. Í svari stoðdeildar kemur fram að 14. nóvember 2022 hafi lögregla farið í búsetuúrræði kæranda og tjáð honum að til stæði að flytja hann til Grikklands innan tveggja vikna. Kærandi hafi greint frá því að vilja ekki fara til Grikklands en ætlaði að ræða við lögmann sinn. Hinn 22. nóvember 2022 hafi lögregla farið í búsetuúrræði kæranda en hann ekki verið þar. Sama dag var reynt að ná í kæranda í síma en slökkt hafi verið á símanum. Flutningur á kæranda til Grikklands hafi verið fyrirhugaður 23. nóvember 2022. Starfsmaður í búsetuúrræðinu hafi greint frá því að kærandi hafi ekki sést í úrræðinu síðan lögreglumenn hafi tilkynnt honum að til stæði að flytja hann til Grikklands. Í gögnum lögreglu, dags. 23. nóvember 2022, kemur fram að kærandi hafi farið í felur og ekki fundist. Hinn 12. janúar 2023 hafi lögregla hringt í kæranda en hann ekki svarað og slökkt væri á síma. Hinn 30. janúar 2023 hafi textaskilaboð verið send í farsíma kæranda og hann beðinn að hafa samband við lögregluna og hvort hann geti hitt lögregluna í Bæjarhrauni 18, klukkan 14:00 18. janúar 2023. Skilaboðunum hafi ekki verið svarað. Í gögnum lögreglu, dags. 30. janúar 2023, kemur fram að kærandi sé eftirlýstur vegna annars máls en láti ekki ná í sig.
Með tölvubréfi kærunefndar, dags. 6. mars 2023, var kæranda send þau gögn sem bárust frá stoðdeild og honum veittur frestur til að koma að andmælum í samræmi við 13. gr. stjórnsýslulaga. Í tölvubréfi frá lögmanni kæranda, dags. 9. mars 2023, kemur fram að kærandi mótmæli því að hafa með einhverjum hætti tafið mál sitt. Engin gögn liggi fyrir um það að stoðdeild hafi verið búin að undirbúa flutning, t.d. með því að bóka flugmiða eða útbúa ferðaskilríki. Þá liggi ekki fyrir hvort kæranda hafi verið birt tilkynningareyðublað í tengslum við fyrirhugaðan flutning og þá hafi ekki verið rætt við hann með aðstoð túlks um skyldur hans gagnvart stjórnvöldum og afleiðingum þess að verða ekki við þeim, sbr. 2. mgr. 11. gr. laga um útlendinga. Verði einnig að horfa til íþyngjandi áhrifa þess að tafir á málsmeðferð séu taldar á ábyrgð umsækjanda um alþjóðlega vernd, sbr. síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og dómur Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-351/2022. Því sé ekki hægt að leggja til grundvallar að kærandi hafi reynt að komast undan stjórnvöldum með einhverjum hætti. Meðfylgjandi andmælunum séu m.a. samskipti kæranda við stjórnvöld þar sem þeim sé tilkynnt um símavandamál hans. Hann hafi ávallt verið til húsa að [...] og hafi oftar en einu sinni reynt að leiðrétta skráningu sína en hann hafi verið í stöðugum samskiptum við viðkomandi starfsmenn. Hinn 20. febrúar 2023 hafi hann verið rekinn úr búsetuúrræði sínu án skýringa og hafi ekki fengið tækifæri til að taka saman eigur sínar. Vinnumálastofnun hafi greint frá því að kærandi hafi látið sig hverfa og honum hafi verið boðið að ræða við lögregluna á Domus Medica. Kærandi hafi fylgt leiðbeiningum Vinnumálastofnunar og leitað til Domus Medica 7. mars 2023 til að leiðrétta framangreindan misskilning. Kærandi hafi lagt sig ítrekað fram við að vera til samstarfs við stjórnvöld en tungumálaörðugleikar hafi augljóslega haft mikil áhrif á málið enda tali kærandi hvorki ensku né íslensku og þurfi ávallt að treysta á túlka eða forrit til þess að þýða texta.
Líkt og að framan greinir er í 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga mælt fyrir um lögbundinn tólf mánaða frest fyrir stjórnvöld til að ljúka afgreiðslu umsóknar um alþjóðlega vernd. Líkt og að framan greinir lagði kærandi fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi 17. febrúar 2022. Þegar stoðdeild ríkislögreglustjóra hitti kæranda 14. nóvember 2022 var því fullnægjandi tími til þess að framkvæma flutning á kæranda til viðtökuríkis áður en 12 mánaða fresturinn sem áskilinn er í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga rann út. Í lögskýringargögnum með ákvæðinu er ekki að finna leiðbeiningar um það hvenær um tafir sé að ræða á málsmeðferð sem með réttu geti talist vera á ábyrgð umsækjanda. Samkvæmt orðanna hljóðan verður að ætla að málefnalegt sé að telja að undir það heyri a.m.k. þegar umsækjendur reyni að tefja málsmeðferð, svo sem með því að láta sig hverfa. Af gögnum málsins er ljóst að kærandi hafi látið sig hverfa um leið og stoðdeild hafði samband við hann vegna fyrirhugaðs flutnings. Stoðdeild hafi reynt að hafa uppi á kæranda í búsetuúrræði hans og í síma án árangurs. Með vísan til framangreinds telur kærunefnd að tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda hafi verið á hans ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Af því leiðir að skilyrði 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga fyrir því að umsókn kæranda verði tekin til efnismeðferðar eru ekki uppfyllt.
Vegna tilvísunar kæranda til dóms Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-351/2022 og til þess að stoðdeild hafi borið að leggja fyrir hann tiltekið eyðublað telur kærunefnd að aðstæður kæranda í þessu máli séu ólíkar aðstæðum stefnanda í því máli. Í málinu var um að ræða flutning einstaklings frá landinu á tímum Covid-19 faraldursins. Móttökuríki hafi sett þau skilyrði að viðkomandi einstaklingar færu í Covid-19 sýnatöku fyrir brottför eða framvísuðu bólusetningarvottorði. Kærunefnd hafði litið svo á að ef umsækjendur neituðu slíkri beiðni væru þeir að tefja mál sitt í skilningi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Komst dómstóllinn að þeirri niðurstöðu að liggja þyrfti fyrir staðfesting á því að umsækjendur skildu hvað fælist í því að neita að fara í sýnatöku eða leggja fram bólusetningarvottorð og þá þyrfti að vera ljóst hvenær og hvar umsækjandi ætti að mæta í sýnatöku. Ljóst er að slíkt á ekki við í því máli sem hér er til meðferðar.
Í ljósi framangreinds er því ekki fallist á að atvik hafi breyst verulega í máli kæranda á þann hátt að hann eigi rétt á endurupptöku á máli sínu, sbr. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Endurupptöku á máli hans er þar með hafnað.
Úrskurðarorð:
Kröfu kæranda um endurupptöku er hafnað.
The appellant‘s request to re-examine the cases is denied.
Þorsteinn Gunnarsson
Gunnar Páll Baldvinsson Sandra Hlíf Ocares