Nr. 363/2018 - Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 30. ágúst 2018 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 363/2018
í stjórnsýslumáli nr. KNU18070018
Kæra [...]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 9. júlí 2018 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 14. febrúar 2018, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.
Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt alþjóðleg vernd á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara krefst kærandi þess að kærunefnd útlendingamála ógildi ákvörðun Útlendingastofnunar og geri stofnuninni að endurskoða ákvörðun sína um synjun á alþjóðlegri vernd og taka málið fyrir að nýju.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 9. maí 2017. Með ákvörðun, dags. 28. ágúst 2017, komst Útlendingastofnun að þeirri niðurstöðu að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar. Kærandi kærði ákvörðunina til kærunefndar útlendingamála dags. 4. október 2017. Þann 6. febrúar 2018 staðfesti kærunefnd ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi fór fram á endurupptöku málsins þann 19. febrúar 2018. Með úrskurði kærunefndar dags. 10. apríl 2018 var fallist á beiðni kæranda um endurupptöku og lagt fyrir Útlendingastofnun að taka mál hans til efnismeðferðar. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 20. apríl 2018 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 14. febrúar 2018, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 9. júlí 2018. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 20. júlí 2018.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann fái ekki viðeigandi heilbrigðisaðstoð í heimaríki vegna efnahagslegra aðstæðna sinna.
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.
Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda er meðferð máls hans hjá íslenskum stjórnvöldum rakin og talið ljóst að sú stranga sönnunarbyrði sem lögð hafi verið á kæranda hafi leitt til gríðarlegra tafa á meðferð máls hans. Kærandi beri ekki ábyrgð á töfunum og hafi óvissan um afdrif umsóknar hans um alþjóðlega vernd haft afar neikvæð áhrif á heilsufar hans. Kærandi hafi ítrekað þurft að leita sér læknisaðstoðar hér á landi, bæði á bráðadeild Landspítalans og heilsugæslu. Stöðu sinnar vegna hafi hann ekki notið fullrar þjónustu ásamt því að hafa búið við erfið húsnæðisskilyrði sem hafi aukið á vanda hans.
Kærandi krefst þess að honum verði veitt alþjóðleg vernd sem flóttamaður hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga enda sé raunhæf ástæða til að ætla að hann eigi á hættu að sæta ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð verði hann sendur til heimaríkis. Rekja megi ástæðu flótta kæranda til þess að hann geti ekki með nokkru móti fengið viðeigandi heilbrigðisþjónustu í heimaríki. Kærandi sé mjög veikur með [...] auk þess sem hann þjáist af [...] sem séu hugsanlegar afleiðingar alvarlegra [...]. Í heimaríki kæranda sé almennt ástand og ástand heilbrigðismála með þeim hætti að miklar líkur séu á því að hann muni sæta ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð sem muni skerða lífslíkur hans verulega.
Kærandi fjallar í greinargerð sinni um heilbrigðismál í [...] og vísar kærandi m.a. til skýrslu Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar frá árinu 2017 um ástandið þar í landi. Þar komi m.a. fram að margt hafi áunnist varðandi aðgengi að heilbrigðisþjónustu í ríkinu þar sem innleitt hafi verið almannatryggingakerfi sem bæti fyrst og fremst heilbrigðisþjónustu barna. Almannatryggingakerfið greiði aðeins fyrir hluta heilbrigðisþjónustu og séu greiðslur borgara landsins fyrir heilbrigðisþjónustu langt umfram það sem tíðkist í öðrum Evrópuríkjum. Geðheilbrigðisþjónusta og ýmis önnur læknisaðstoð séu utan kerfisins og því ekki á færi allra að nýta sér slíka þjónustu. Í skýrslu Human Rights Watch komi fram að spilling sé enn töluverð í ríkinu þrátt fyrir viðleitni stjórnvalda til að bæta innviði ríkisins. Þá komi fram í framangreindri skýrslu ásamt fleiri skýrslum að innan heilbrigðiskerfsins og lyfjaiðnaðarins ríki mikil spilling sem komi niður á efnaminni borgurum landsins sem geti t.a.m. ekki greitt fyrir viðeigandi aðstoð og fái útþynnt lyf.
Í greinargerð kæranda kemur fram að með því að senda hann til [...] yrði brotið gegn grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga sem kveði á um að ekki sé heimilt að senda útlending til svæðis þar sem hann hafi ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. gr. og 38. gr. laga um útlendinga, eða sé á hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Vísar kærandi jafnframt til 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 3. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi, 3. gr. samnings gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna. Þá vísar kærandi til þeirra skilyrða sem fram hafi komið í dómi Mannréttindadómstóls Evrópu frá 13. desember 2016 í máli Paposhvili gegn Belgíu (nr. 41738/10) máli sínu til stuðnings. Sé m.a. nauðsynlegt að fá tryggingu frá ríkinu sem standi til að senda einstakling til um að viðeigandi og aðgengileg meðferð sé til staðar þegar einstaklingurinn snúi aftur. Sé veikum einstaklingi vísað frá þrátt fyrir að slík trygging fáist ekki sé það brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Ljóst sé að kærandi uppfylli skilyrði þess að hlutlaust mat fari fram á því hvað bíði hans við endursendingu til heimaríkis áður en ákvörðun sé tekin um að synja kæranda um alþjóðlega vernd. Í ljósi gagna málsins, frásagnar kæranda og almennra upplýsinga um stöðu heilbrigðismála í [...] yrði endursending kæranda brot gegn 3. gr. mannréttindasáttmálans og ítreki kærandi því kröfu sína um að honum verði veitt alþjóðleg vernd, skv. 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.
Kærandi gerir þá kröfu til vara að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Samkvæmt ákvæðinu sé heimilt, í þeim tilvikum sem útlendingur sé staddur hér á landi og geti sýnt fram á ríka þörf á vernd, að veita viðkomandi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, t.a.m. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Í greinargerð með frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga komi m.a. fram að heildarmat skuli fara fram á öllum aðstæðum í máli áður en framangreint leyfi sé veitt. Kærandi hafi ríka þörf fyrir vernd af heilbrigðisástæðum þar sem hann þjáist af ýmsum kvillum sem hann fái ekki meðferð við í heimaríki. Ástand kæranda hafi verið orðið alvarlegt áður en hann hafi komið hingað til lands í leit að vernd vegna skorts á viðeiganda meðferð. Biðin hér á landi í ófullnægjandi húsakosti hafi aukið á heilsufarsvanda hans og hafi hann greinst með [...] hér á landi sem stafi líklega af dvöl hans í köldu húsnæði þar sem takmarkað aðgengi hafi verið að salerni. Andlegt ástand kæranda hafi einnig versnað vegna þeirrar óvissu sem hann hafi þurft að búa við. Kærandi sé með ólæknandi sjúkdóm sem krefjist ævilangrar meðferðar. Fái kærandi ekki viðeigandi meðferð skerði það lífsgæði hans og takmarki lífslíkur hans. Verði kærandi sendur til heimaríkis muni það valda honum óbætanlegu tjóni þar sem hann hafi ekkert félagslegt tengslanet og bjóðist aðeins ófullnægjandi heilbrigðiþjónusta. Kærandi sé langveikur einstaklingur án atvinnu sem geti ekki fengið þá læknisþjónustu og lyf sem hann þarfnist í heimaríki. Með hliðsjón af framangreindu sé ljóst að hann uppfylli skilyrði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Til þrautavara krefst kærandi þess að máli hans verði vísað til nýrrar meðferðar hjá Útlendingastofnun þar sem margt sé athugavert við meðferð máls kæranda hjá stofnuninni. Kærandi telur að Útlendingastofnun hafi brotið gegn 10. gr. stjórnsýslulaga þar sem ekki hafi verið tekin afstaða til þess hvort öruggt sé að senda kæranda aftur til [...] út frá persónulegum högum hans heldur hafi ákvörðunin byggst á almennum upplýsingum um aðstæður í ríkinu, þ.m.t. um heilbrigðiskerfið. Þá telur kærandi að misskilnings gæti í ákvörðun Útlendingastofnunar varðandi húsnæðismál hans hér á landi og fjármögnun heilbrigðisþjónustu í heimaríki. Að lokum er bent á að kærandi sé einstæðingur í viðkvæmri stöðu sem vegna langvarandi veikinda sinna sé óvinnufær. Þá eigi kærandi ekki ættingja í heimaríki. Vafasamt sé að senda kæranda til heimaríkis án tryggingar fyrir því að honum standi til boða meðferð þar í landi en að mati kæranda verði stjórnvöld að fá slíkt skriflegt frá [...] stjórnvöldum, sbr. ofangreindan dóm mannréttindadómstólsins.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað [...] vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé [...] ríkisborgari.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í [...] m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum: [...]
Í ofangreindum gögnum kemur fram að stjórnarskrá [...] kveði á um jafnrétti allra fyrir lögunum og mismunun á grundvelli kynþáttar, litarháttar, tungumáls, kyns, trúar- og lífsskoðana, stjórnmálaskoðana, þjóðernis, félagslegrar stöðu eða tengsla, uppruna, búsetu eða efnahagslegrar stöðu sé refsiverð skv. refsilöggjöf landsins. Umboðsmaður (e. [...]) hafi verið starfandi í [...] frá árinu 1997. Umboðsmaðurinn hafi eftirlit með mannréttindum og frelsi borgaranna í [...] innan lögsögu ríkisins. Samkvæmt [...] stjórnarskrár [...] gangi alþjóðasamningar, sem fullgiltir hafi verið af hálfu [...], framar landslögum. Svo framarlega sem slíkir samningar gangi ekki gegn stjórnarskrá landsins sé hægt að beita þeim sem hluta af almennri löggjöf.
Í stjórnarskrá [...] er öllum íbúum landsins tryggður réttur til sjúkratryggingar og þ.a.l. til aðgengilegrar heilbrigðisþjónustu. Að ákveðnum skilyrðum uppfylltum skuli slík þjónusta vera endurgjaldslaus. Samkvæmt skýrslu alþjóðaheilbrigðisstofnunar hafi [...] ríkið lagt grunn að heilbrigðisstefnu árið [...] sem leggi áherslu á lýðheilsu og velferð. Í febrúar sama ár hafi ríkið innleitt alhliða heilbrigðiskerfi til að veita borgurum landsins læknisþjónustu fjármagnaða af ríkinu. Rúmlega 90 % borgara landsins séu innan kerfisins en þeir sem séu ekki innan þess séu með persónulegar sjúkratryggingar. Þeir sem séu innan kerfisins eigi m.a. rétt á aðgerðum og styrkjum til lyfjakaupa. Þá hafi orðið miklar umbætur á heilbrigðiskerfi [...] á síðastliðnum áratugi. Stjórnvöld hafi hrint af stað áætlunum til þess að bæta heilbrigðiskerfið í þeim tilgangi að tryggja alhliða aðgengi að hágæða heilbrigðisþjónustu, bætt grunnþjónustu og dregið úr greiðslum borgaranna úr eigin vasa vegna sjúkrakostnaðar. Samkvæmt skýrslunni hafi umbæturnar borið ákveðinn árangur og hafi m.a. dregið úr ótímabærum dauðsföllum vegna langvinnra sjúkdóma hjá fólki á aldrinum 30-69 ára. Ríkið standi þó ennþá frammi fyrir áskorunum innan heilbrigðiskerfisins en stjórnvöld hafi innleitt frekari áætlanir um umbætur í heilbrigðismálum til að bregðast við vandanum. Meðal framangreindra áætlana sé að koma á fót heilbrigðisverndaráætlun sem veiti jafnt og alhliða aðgengi að heilbrigðisþjónustu í því skyni að vernda borgarana enn frekar fyrir háum útgjöldum vegna sjúkrakostnaðar.
Í ofangreindum gögnum kemur einnig fram að félagslega kerfið í [...] tryggi einstaklingum sem þurfi á að halda fjárhagsaðstoð frá ríkinu. Fram komi að félagsleg aðstoð sé veitt til þeirra sem á þurfi að halda og eigi í miklum erfiðleikum og miði hún sérstaklega að því að styrkja efnahagslega stöðu þeirra sem séu verst settir. Ríkið hafi unnið að því á undanförnum árum að draga úr fátækt og auka hagvöxt í [...] og bæta þannig félagslegar aðstæður og lífskjör þjóðarinnar. Almannatryggingakerfi ríkisins feli m.a. í sér að greiða atvinnuleysisbætur, fjölga störfum í landinu, þjálfa einstaklinga fyrir atvinnulífið, greiða sjúkratryggingar, félagslega aðstoð og fjölgun íbúða. Samhliða almannatryggingakerfi ríkisins séu einnig starfrækt frjáls mannúðar- og félagasamtök í [...], rekin af innlendum og erlendum aðilum, sem veiti einstaklingum m.a. mat, fatnað og aðrar nauðsynjar og séu þau aðgengileg öllum hópum samfélagsins.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).
Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hann óttist ofsóknir af hálfu [...] yfirvalda eða annarra aðila í [...] sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu. Jafnframt hefur ekki verið sýnt fram á að stjórnvöld í [...] geti ekki eða vilji ekki veita honum vernd, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir. Kærandi hefur því raunhæfan möguleika á því að leita sér ásjár stjórnvalda þar í landi, ef hann telur sig þurfa á aðstoð þeirra að halda.
Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. og 3. mgr. 38. gr. laganna.
Telur kærunefnd því ljóst að að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. jafnframt 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).
Dómstóllinn hefur byggt á því að meðferð þurfi að ná ákveðnum alvarleikaþröskuldi til að geta talist brot á ákvæðinu. Matið er einstaklingsbundið og tekur m.a. mið af líkamlegum og andlegum afleiðingum meðferðar og einstaklingsbundnum þáttum, svo sem kyni, aldri og heilsufari. Þjáningar sem eru afleiðingar veikinda, sem koma til af náttúrlegum orsökum, geta fallið undir 3. gr. mannréttindasáttmálans ef veikindin verða þungbærari við tiltekna meðferð, svo sem við frávísun eða brottvísun. Í framkvæmd hefur dómstóllinn einkum talið ákvæðið eiga við í tilvikum einstaklinga sem eru í yfirvofandi hættu að láta lífið. Þó hefur dómstóllinn jafnframt litið svo á að þrátt fyrir að einstaklingur sé ekki í slíkri hættu kunni 3. gr. sáttmálans að eiga við ef hann, vegna skorts á viðeigandi meðferð í viðtökuríki, er í raunverulegri hættu á að verða fyrir alvarlegri, hraðri og óafturkræfri hnignun á heilsufari sem leiðir til afar mikilla þjáningar eða verulegrar skerðingar á lífslíkum (sjá dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Paposhvili gegn Belgíu (mál nr. 41738/10) frá 13. desember 2016). Kærandi greindi frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun dags. 20. apríl 2018 að hann hafi verið með [...] frá árinu 2004 auk þess sem hann hafi fengið heilahristing í tvígang og glími við geðvandamál í kjölfar þess. Þá hafi hann verið greindur með [...] hér á landi. Kærandi kveðst jafnframt vera með [...]. Kærandi lagði m.a. fram læknisfræðileg gögn frá Landspítalanum dags. 24. febrúar og 23. mars 2018 þar sem fram kemur að hann sé með [...], en ekkert sé vitað um orsökina eða sögu um sértæka meðferð við sjúkdómnum. Samkvæmt gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér er [...] orsök langvinns [...]. Af gögnum málsins má ráða að [...] í kæranda hafi verið mælt reglulega hér á landi til að fylgjast með ástandi sjúkdóms hans og hafi hann fengið lyf. Þá glími kærandi við [...]. Við meðferð málsins hjá kærunefnd lagði kærandi fram afrit af gögnum sem hann kveður vera læknisfræðileg gögn frá heimaríki sínu, dagsett á tímabilinu 9. apríl 2014 til 20. apríl 2017, en af þeim gögnum gat kærandi aðeins lagt fram frumrit hluta gagnanna. Þá lagði kærandi fram gögn frá Göngudeild sóttvarna dags. 17. maí – 6. september 2017.
Að mati kærunefndar benda læknisfræðileg gögn sem lögð hafa verið fram vegna málsins ekki til þess að skortur á meðferð geti leitt til afar mikilla þjáningar eða verulegrar skerðingar á lífslíkum í tilviki kæranda. Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að orðalag 1. mgr. 74. gr. kveði ekki með skýrum hætti á um veitingu dvalarleyfis má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn greinarinnar og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.
Þau gögn sem kærandi hefur lagt fram varðandi veikindi sín hafa þegar verið rakin. Af gögnum málsins er ljóst að kærandi glímir við [...] og andleg veikindi. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar hafa miklar umbætur orðið á heilbrigðiskerfinu í [...] á undanförnum árum og þá sérstaklega varðandi greiðsluþátttöku sjúklinga. Þá er til staðar félagslegt kerfi í heimaríki kæranda sem hann hafi aðgengi að. Einnig hefur kærandi greint frá því í viðtölum hjá Útlendingastofnun að hann hafi fengið læknisaðstoð í [...] og hefur hann lagt fram læknisfræðileg gögn frá heimaríki. Það er því mat kærunefndar með hliðsjón af upplýsingum um heimaríki kæranda, frásögn hans og fyrirliggjandi gögnum að hann fái viðeigandi heilbrigðisþjónustu í heimaríki og aðstoð ríkisins við að greiða fyrir slíka þjónustu. Þá haldi kærandi því fram að hann hafi fengið útþynnt lyf í heimaríki þar sem slíkt tíðkist vegna spillingar í lyfjaiðnaðinum þar í landi. Er það mat kærunefndar með tilliti til þeirra gagna sem nefndin hefur tekið til skoðunar um stjórnvöld í [...] að kærandi eigi þess kost á að leita til þeirra með vandamál sín telji hann að á réttindum sínum hafi verið brotið.
Kærandi hefur greint frá erfiðum efnahagslegum aðstæðum sínum, hann sé óvinnufær og eigi ekkert félagslegt tengslanet og hafi þar af leiðandi ekki efni á heilbrigðisþjónustu. Í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga kemur fram að ákvæðið um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða yrði að jafnaði ekki talið ná til neyðar af efnahagslegum rótum, svo sem fátæktar, hungursneyðar eða húsnæðisskorts. Við meðferð málsins hafa ekki komið fram gögn sem kalla á að vikið sé frá þeim meginsjónarmiðum sem fram koma í þessum athugasemdum.
Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.
Frávísun og frestur til að yfirgefa landið
Kærandi kom hingað til lands 9. maí 2017 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.
Kærandi kemur frá öruggu upprunaríki. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 15 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið og er lagt fyrir kæranda að yfirgefa landið innan 15 daga frá birtingu úrskurðar þessa.
Athygli kæranda er vakin á því að ef hann yfirgefur ekki landið innan frests er heimilt að brottvísa honum. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.
Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar
Líkt og áður segir gerir kærandi athugasemd við rannsókn Útlendingastofnunar með vísan til rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Kærandi telur að stofnunin hafi aðeins lagt til grundvallar almennar upplýsingar um heimaríki kæranda við ákvörðun sína, þ.m.t. um heilbrigðiskerfið þar í landi, en ekki hafi verið tekið tillit til persónulegra aðstæðna kæranda. Þá gerir kærandi athugasemd við umfjöllun um frásögn kæranda í ákvörðun Útlendingastofnunar þar sem hann telur gæta misskilnings varðandi málsatvik í máli hans.
Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga skal Útlendingastofnun sjá til þess að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því og afla í því skyni nauðsynlegra upplýsinga. Mál telst nægilega rannsakað þegar þeirra upplýsinga hefur verið aflað sem nauðsynlegar eru til þess að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun í því. Um frekari afmörkun á hversu ítarlega beri að rannsaka mál, ber m.a. að líta til þess hversu mikilvægt það er. Því tilfinnanlegri eða meira íþyngjandi sem stjórnvaldsákvörðun er, þeim mun strangari kröfur verður að gera til rannsóknar á þeim atvikum sem leiða til niðurstöðunnar.
Að mati kærunefndar hefur ekkert komið fram í málinu sem bendir til þess að ekki hafi verið tekið tillit til persónulegra aðstæðna kæranda í ákvörðun Útlendingastofnunar við ákvörðunartöku hjá stofnuninni en ítarlega er fjallað um veikindi kæranda og þau úrræði sem standi honum til boða í heimaríki auk umfjöllunar um aðstæður í heimaríki hans í tengslum við málsástæður kæranda. Í því sambandi er tekið fram að kærunefnd hefur farið yfir þau gögn sem aflað var við rekstur málsins, framlögð gögn kæranda, svo og skýrslur opinberra stofnana, og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Það er því mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi verið í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 15 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 15 days to leave the country voluntarily.
Anna Tryggvadóttir
Erna Kristín Blöndal Þorbjörg Inga Jónsdóttir