Mál nr. 276/2022-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 276/2022

Fimmtudaginn 18. ágúst 2022

A

gegn

Hafnarfjarðarbæ

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 25. maí 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Hafnarfjarðarbæjar, dags. 24. maí 2022, um að synja beiðni hennar um greiðslu fjárhagsaðstoðar fyrir apríl 2022.

I. Málavextir og málsmeðferð

Með umsókn, dags. 3. maí 2022, sótti kærandi um fjárhagsaðstoð hjá Hafnarfjarðarbæ og var samþykkt að greiða henni fjárhagsaðstoð þann mánuð. Beiðni kæranda um fjárhagsaðstoð fyrir apríl 2022 var synjað á fundi ráðgjafarteymis fjölskyldu- og barnamálasviðs þann 10. maí 2022 með vísan til 2. mgr. 6. gr. reglna um fjárhagsaðstoð hjá Hafnarfjarðarbæ. Sú ákvörðun var tilkynnt kæranda með bréfi Hafnarfjarðarbæjar, dags. 12. maí 2022. Kærandi áfrýjaði niðurstöðunni til fjölskylduráðs Hafnarfjarðar sem tók áfrýjun kæranda fyrir á fundi þann 20. maí 2022 og staðfesti synjunina. Sú ákvörðun var tilkynnt kæranda með bréfi Hafnarfjarðarbæjar, dags. 24. maí 2022.

Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála þann 25. maí 2022. Með bréfi, dags. 3. júní 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Hafnarfjarðarbæjar vegna kærunnar. Greinargerð Hafnarfjarðarbæjar barst 28. júní 2022 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 29. júní 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún hafi verið atvinnulaus og án tekna árið 2022. Vinnumálastofnun hafi fellt niður réttindi hennar en mál hennar sé enn í vinnslu. Kærandi fái engan félagslegan stuðning og hafi ekki lengur efni á að greiða leigu. Kærandi sé einstæð móðir sem búi með níu ára gamalli stelpunni sinni. Kærandi trúi að hún eigi rétt á að fá stuðning fyrir grunnþarfir þeirra mæðgna.

III. Sjónarmið Hafnarfjarðarbæjar

Í greinargerð Hafnarfjarðarbæjar kemur fram að kærandi stundi íslenskunám við Háskóla Íslands og hafi jafnframt verið á atvinnuleysisbótum haustið 2021 en hún njóti ekki réttar til námsláns. Ekki hafi verið gerður námssamningur á milli kæranda og Vinnumálastofnunar á vorönn 2022 og í ljós hafi komið að Vinnumálastofnun hefði ofgreitt henni atvinnuleysisbætur á þeirri önn að upphæð 941.032 kr. Hún hafi verið krafin um endurgreiðslu þess fjár. Kæranda hafi verið tilkynnt um kröfu Vinnumálastofnunar í lok apríl og þann 3. maí 2022 hafi hún sótt um fjárhagsaðstoð hjá Hafnarfjarðarbæ fyrir apríl- og maímánuði. Ráðgjafarteymi fjölskyldu- og barnamálasviðs hafi synjað beiðni hennar um fjárhagsaðstoð í apríl á fundi sínum þann 10. maí 2022. Kærandi hafi skotið niðurstöðunni til fjölskylduráðs Hafnarfjarðar sem hafi staðfest ákvörðun sviðsins á fundi sínum þann 20. maí 2022 með vísan til 2. mgr. 6. gr. reglna um fjárhagsaðstoð hjá Hafnarfjarðarbæ.

Hjá Hafnarfjarðarbæ hafi á þessum tíma verið í gildi reglur um fjárhagsaðstoð frá 15. apríl 2020. Í 6. gr. reglnanna sé kveðið á um tímabil samþykkis og segi í 2. mgr. að móttaka umsóknar um fjárhagsaðstoð til framfærslu ákvarði fyrir hvaða mánuð umsókn gildi. Fyrir liggi að kærandi hafi lagt fram umsókn sína þann 3. maí 2022 og hafi kærandi þar af leiðandi fengið greidda fjárhagsaðstoð frá maímánuði.

IV. Niðurstaða

Ágreiningur máls þessa lýtur að synjun Hafnarfjarðarbæjar á beiðni kæranda um greiðslu fjárhagsaðstoðar fyrir apríl 2022.

Markmið félagsþjónustu á vegum sveitarfélaga er að tryggja fjárhagslegt og félagslegt öryggi og stuðla að velferð íbúa á grundvelli samhjálpar, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laganna skal þess gætt við framkvæmd félagsþjónustunnar að hvetja einstaklinginn til ábyrgðar á sjálfum sér og öðrum, virða sjálfsákvörðunarrétt hans og styrkja hann til sjálfshjálpar. Um leið skulu við framkvæmd félagsþjónustunnar sköpuð skilyrði til að einstaklingurinn geti tekið virkan þátt í samfélaginu á eigin forsendum. Félagsleg þjónusta skuli í heild sinni miða að valdeflingu og miðast við einstaklingsbundnar þarfir og aðstæður. Með félagsþjónustu er átt við þjónustu, aðstoð og ráðgjöf, meðal annars í tengslum við fjárhagsaðstoð, sbr. 1. mgr. 2. gr. Í 1. mgr. 12. gr. laganna kemur fram að sveitarfélag skuli sjá um að veita íbúum þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og jafnframt tryggja að þeir geti séð fyrir sér og sínum. Þá segir í 2. mgr. 12. gr. að aðstoð og þjónusta skuli jöfnum höndum vera til þess fallin að bæta úr vanda og koma í veg fyrir að einstaklingar og fjölskyldur komist í þá aðstöðu að geta ekki ráðið fram úr málum sínum sjálf. Í athugasemdum með ákvæði 12. gr. í frumvarpi til laga nr. 40/1991 kemur fram að skyldur sveitarfélaga miðist annars vegar við að veita þjónustu og aðstoð samkvæmt lögunum og hins vegar að tryggja að íbúar geti séð fyrir sér og fjölskyldum sínum.

Í VI. kafla laga nr. 40/1991 er kveðið á um fjárhagsaðstoð en í 19. gr. laganna kemur fram sú grundvallarregla að hverjum manni sé skylt að framfæra sjálfan sig, maka sinn og börn yngri en 18 ára. Samkvæmt 21. gr. laganna skal sveitarstjórn setja reglur um framkvæmd fjárhagsaðstoðar að fengnum tillögum félagsmálanefndar er metur þörf og ákveður fjárhagsaðstoð til einstaklinga í samræmi við reglur sveitarstjórnar, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Lög nr. 40/1991 veita þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilja veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga er mat á þeirri nauðsyn að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veitir. Verður ekki við því mati hróflað af hálfu úrskurðarnefndar velferðarmála, enda byggist það á lögmætum sjónarmiðum og sé í samræmi við lög að öðru leyti.

Í 1. gr. reglna um fjárhagsaðstoð hjá Hafnarfjarðarbæ er kveðið á um inntak fjárhagsaðstoðar. Þar kemur fram í 1. mgr. að skylt sé að veita fjárhagsaðstoð til framfærslu einstaklinga og fjölskyldna sem ekki geta séð sér og sínum farborða án aðstoðar. Samkvæmt 5. mgr. 1. gr.  reglnanna skal fjárhagsaðstoð veitt í eðlilegum tengslum við önnur úrræði félagsþjónustunnar, svo sem ráðgjöf og leiðbeiningar, í samræmi við V. kafla laga nr. 40/1991 þar sem kveðið er á um félagslega ráðgjöf. Samkvæmt 6. mgr. 1. gr. reglnanna skal fjárhagsaðstoð veitt á formi framfærslustuðnings eða tilboðs um starf eða virkniúrræði. Tilgangur aðstoðar er að styðja einstaklinga sem aðstoðar njóta til sjálfsbjargar, gera þeim kleift að framfleyta sér og fjölskyldu sinni án aðstoðar og að stuðla að valdeflingu þeirra. Í 1. mgr. 6. gr. reglna um fjárhagsaðstoð hjá Hafnarfjarðarbæ kemur fram sú meginregla að fjárhagsaðstoð skuli að öðru jöfnu vera greidd einn mánuð í senn og ákvarðanir um aðstoð skuli að jafnaði ekki ná yfir lengra tímabil en þrjá mánuði. Þá segir í 2. mgr. 6. gr. reglnanna að móttaka umsóknar um fjárhagsaðstoð til framfærslu ákvarðar fyrir hvaða mánuð umsókn gildir.

Í 3. mgr. 21. gr. laga nr. 40/1991 kemur fram að aldrei sé skylt að veita fjárhagsaðstoð lengra aftur í tímann en fjóra mánuði frá því að umsókn er lögð fram. Í 7. gr. reglna um fjárhagsaðstoð hjá Hafnarfjarðarbæ er samhljóða ákvæði, auk þess sem þar er einnig gert að skilyrði að rökstuddar ástæður verði að réttlæta aðstoð aftur í tímann og verði skilyrðum fjárhagsaðstoðar að vera fullnægt allt það tímabil sem sótt er um.

Kærandi lagði fram umsókn um fjárhagsaðstoð hjá Hafnarfjarðarbæ 3. maí 2022. Kærandi hefur vísað til þess að ákvörðun Vinnumálastofnunar um að endurkrefja hana um atvinnuleysisbætur vegna janúar til mars 2022 hafi verið birt henni 29. apríl 2022. Hún hafi ekki vitað að hún fengi að auki ekki greiddar atvinnuleysisbætur fyrir aprílmánuð fyrr en 3. maí 2022 þegar hún hafi farið á skrifstofu Vinnumálastofnunar. Þá hafi hún sótt um fjárhagsaðstoð. Kæranda var synjað um fjárhagsaðstoð fyrir aprílmánuð með vísan til 2. mgr. 6. gr. reglna um fjárhagsaðstoð hjá Hafnarfjarðarbæ. Ekki liggur fyrir að Hafnarfjarðarbær hafi sérstaklega metið hvort kærandi uppfyllti skilyrði fyrir afturvirkri fjárhagsaðstoð samkvæmt 7. gr. reglna um fjárhagsaðstoð hjá Hafnarfjarðarbæ, enda var beiðni hennar einungis synjað á þeirri forsendu að réttur til fjárhagsaðstoðar miðist við umsóknarmánuð. Ákvörðun Hafnarfjarðarbæjar er því felld úr gildi og málinu vísað til sveitarfélagsins til nýrrar meðferðar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Hafnarfjarðarbæjar, dags. 24. maí 2022, um að synja beiðni A, um fjárhagsaðstoð fyrir aprílmánuð, er felld úr gildi og málinu vísað til nýrrar meðferðar sveitarfélagsins.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

 Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir